23ste Jaargang
WOENSDAG 29 JUNI 1932
No. 7239
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE CHILEENSCHE CONTRA
REVOLUTIE
BINNENLAND
3)e Scidóofie (S-ou/ccml
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 Cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per poet f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Adyertentiën 30 cent per regeL
Voor Ingezonden Mededeelmgen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Nieuwe troebelen te verwachten
Putsch-gevaar in Argentinië
en Peru
25 Juni.
Als de reactie niet zeer spoedig komt
schreven wij in het artikel, dat wij aan den
gocialistisch-communistischen staatsgreep
in Chili wijdden gaat Chili een uiterst
troebele periode tegemoet. Welnu, de re
actie is niet uitgebleven. Nóg is Chili's
,.junta" socialistisch, maar communistisch
is zij in de verste verte niet meer. De za
ken konden bezwaarlijk anders loopen.
De daden der „junta", die zich op 4 Juni
van de regeering meester maakte, veroor
deelden haar even krachtig als haar pro
gramma, waaraan zij slechts een begin van
uitvoering heeft kunnen geven. Dat laatste
kan niet verwonderen. Noch Engeland, noch
de Vereenigde Staten, die enorme belangen
in Chili hebben, waren van zins de roode
heeren meester van 's lands rijkdommen
te laten, althans met van het deel, dat
rechtens bezit van buitenlanders is. Krach
tige protesten zonden onmiddellijk zoowel
Washington als Londen en oorlogsschepen
kregen orders koers naar de Chileensche
havens te zetten nog vóór de „junta'' tijd
bad een antwoord op die protesten te redi-
geeren. Van onderhandelen kon geen
sprake zijn. Engeland en Noord-Amerika
wenschten de levens en de kapitalen van
hun onderdanen onvoorwaardelijk veilig
gesteld te zien. Het ging hier om honder
den millioenen dollars en een groot aantal
ondernemingen van openbaar nut, waarin
dit geld is belegd.
De „junta", die het vaste voornemen had,
alle bij de banken in depositie gegeven gel
den, onverschillig of deze eigendom van
Chileenen dan wel van buitenlanders wa
ren, ten behoeve van den Staat te confis-
keeren, durfde dit plan slechts zeer ge
deeltelijk tot uitvoering te brengen. De
„onteigende eigenaars" ontvingen in plaats
van hun goede geld bons, die natuurlijk
geen enkele werkelijke waarde vertegen
woordigden. Voor het gemunte goud en het
bij de goudsmederij en juweliers aanwezige
geldmetaal werd een dwangkoers vastge
steld. Nu is het Chileensche geld dermate
gedaald, dat het practisch zoo goed als niet
inwisselbaar is. De Staat voerde een offici-
eelen koers in, driemaal hooger dan de wer
kelijke koers. Voorts had de „junta" den
mond vol van den aankoop door den Staat
van de aandeelen der banken en van de
„Coseck'\ Met welk geld die aankoopen ge
financierd moesten worden, was niemand
duidelijk, ook den nieuwen regeerders niet.
De schatkist is leeg, aap de leeningsver-
plichtingen wordt niet voldaan. De socialis
ten en communisten, die eigenlijk de groote
rollen speelden, ontdekten plotseling dat zij
te laat aan het bewind zijn gekomen. Van
een driekwart faillieten boedel valt weinig
meer te plukken.
Het is onder deze omstandigheden geen
wonder, dat de „juncta* er niet in slaagde
de gedragslijn te volgen, die zij zich vóór
den staatsgreep uitgestippeld had. 's Mor
gens werden kolossale plannen aangekon
digd, die 's avonds waardeloos bleken en
onmogelijk uit te voeren. Oneenigheid on
der de ,junfca"-leden, waarvan sommigen
van gematigden huize waren en anderen
radicaal als Moskouers, kon niet uitblij
ven. De revolutie was nog geen drie dagen
oud of de slimme, maar niet tot uiterste
maatregelen bereide Carlos Davila werd
door sommigen van zijn collega's voor „ver
rader" uitgekreten. Met den „verdachte"
werden vrij korte metten gemaakt. Om de
„resultaten der revolutie'' niet onmiddellijk
in gevaar te brengen, besloten de commu
nistische „junta'Meden, waarvan kolonel
Grove de leiding had, Davila niet openlijk
in arrest te stellen. Hij werd daarom in het
presidentpaleis „bewaard", zonder ver
gunning dat eigenmachtig te verlaten. Den
13en beschuldigde men hem er van een
agent van den ex-dictator Ibanez te zijn en
„de zaak van het proletariaat slechts om
helsd te hebben, om dat te beter te kunnen
worgen''. Deze beschuldiging is in den vorm,
•waarin zij door kolonel Grove gegoten
werd, ongetwijfeld onjuist; zeker is even
wel, dat Davila, een handig, eerzuchtig
man, zonder veel scrupules, niet de lei
ding de „junta" aanvaard heeft om het
communisme ten troon te helpen. De his
torie heeft dat reeds bewezen en óók, dat
de in het presidentspaleis bewaarde ver
dachte zijn bewakers ten slotte te krachtig
en te slim bleek. Hoe zou kolonel Grove,
een geëxalteerde natuur, alléén gelooven-
de aan het evangelie van Moskou en ge
heel aan de IHe Internationale onderwor
pen, het ook tegen den ex-ambassadeur te
Washington hebben moeten volhouden? Of
dat andere roode lid der „junta", Matte,
hoofd der Chileensche Vrijmetselarij, wiens
eenige gedachte was op den kortst mogelij
ken termijn alle" kloosters te sluiten?
Een week nog duurde het dispuut. Een
week lang bleef de gematigde Davila
ter zijde en kregen de communisten ge
legenheid het geld te zoeken, „waar het
is" al vonden zij slechts een mageren
buit. Tpen volgde de reactiedie niet
uitblijven kon. Langs vreedzamen weg
had eerst de radicaal Alessandri, Mon-
tero's tegencandidaat bij de presidents
verkiezingen beproefd die tot stand te
brengen. Het gelukte hem niet; de lei
ding van '8 lands zaken bleek volkomen
in handen der extremisten, die niet naar
de stem der rede wenschten te luisteren.
Toen volgde de onvermijdelijke contra
revolutie; een „pronunciamento", waar
bij een aantal officieren, onder leiding
van generaal Saenz, betrokken waren.
Zonder veel moeite maakte een kleine
troepenmacht zich meester van het pre
sidentspaleis en vervolgens van San
tiago. Er waren wat opstootjes in de
stad, maar werkelijke tegenstand werd
niet geboden. De communisten bleken
niet bij machte den buit te behouden;
Davila werd bevrijd, Grove gevangen ge
nomen, en de officieren waren zoo ver
standig de heerschappij niet in eigen
handen te houden, maar deze bijna on
middellijk over te dragen aan burgerlijke
elementen, die, zeker, „socialistisch" ge
tint zijn, maar verklaarde tegenstanders
van Moskou en alles wat daarmee sa
men- of daarvan afhangt. De meest ra
dicale besluiten zijn reeds herroepen,
voornamelijk onder den drang der om
standigheden, d.i. uit ontzag voor de ka
nonnen van de oorlogsschepen der groote
mogendheden, die niet met zich hebben
laten spotten. Vijf honderd communisten
zijn reeds in hechtenis genomen en de
zuivering des lands duurt voort.
En nu? Men kan er zeker van zijn, dat
voorloopig een zéér gematigde socialisti
sche politiek zal gevoerd worden. Dat
beteekent evenwel niet. dat Chili's be
proevingen daarmede ten einde zijn.
Noch Davila, noch zijn collega's kunnen
onder de huidige omstandigheden het
land op korten termijn zijn vroegeren
bloei hergeven. Het is evenmin zeker,
dat de nieuwe „junta" over voldoenden
aanhang in 't land beschikt om aan
vallen, die van rechts Montero, Iba-
nez dn van links van communisti
sche zijde kunnen komen, te weer
staan. Vrij waarschijnlijk is, dat een
reeks zeer troebele weken en maanden
voor de deur staat. De verdeeldheid in'
het land en de allerslechtste economische
toestand geven voor de naaste toekomst
zeer weinig reden tot gerustheid.
Doorslaggevend voor de situatie in
Chili zullen wellicht dé gebeurtenissen
in andere Zuid-Amerikaansohe republie
ken zijn. Bolsjewistische bewegingen in
WAPENSMOKKELBENDE
ONTMASKERD.
WAPENS EN MUNITIE NAAR
DU ITSCHLAND.
Bestemd voor de nationaal-socialisten.
Hedenmorgen heeft de rijkspolitie te
Vaals een internationale wapensmokkel
bende ontmaskerd. Sinds zeer Langen tijd
werden wapens en munitie naar Duitsch-
land overgebracht. In volgeladen auto s
wist men steeds te ontsnappen. Zes perso
nen zijn thans reeds gearresteerd.
De Rijkspolitie werkte hiervoor, naar wij
vernemen, samen met de douane-autoritei
ten en de kommiezen aan de grens. Reeds
eenige maanden was men op het spoor ge
komen van dezen wapensmokkel. Het was
een groot complot, dat zijn vertakkingen
had in Rotterdam, Amsterdam, Vaals en
Maastricht. De politie moest met veel om
zichtigheid tewerk gaan en het gelukte dan
ook eerst heden zes personen, die hierbij
betrokken zijn, in arrest te stellen.
Gedurende de afgeloopen maanden zijn
verscheidene malen auto s, geladen met
wapens en in grootere hoeveelheden muni
tie over de grens naar Duitsc-hLand gegaan.
Nog gisteren kon een dergelijke hoogopge-
laden auto bij Vaals over de grens glippen.
Voor zoover bekend, passeerden de auto s
met wapens de Nederlandsch-Duitsche
grens voornamelijk in Zuid-Limburg. Gis
teren, toen de laatste auto over de grens
ging, overwoog men het voertuig door het
lossen van scfhoten tot staan te brengen.
Het was echter vrij zeker, dat de Lading
tengevolge hiervan zou ontploffen en daar
om heeft men er van af gezien. De wapens
waren, voor zoover valt na te gaan, be
stemd voor de nationaal-socialisten in
DuitschLand. De gearresteerde personen wa
ren afkomstig uit Rotterdam, Amsterdam
en Vaals.
Het onderzoek in deze zaak wordt met
kracht voortgezet.
Peru en Argentinië zijn volstrekt niet
onmogelijk. Uit Buenos Aires komen ver
ontrustende geruchten. De socialisten, die
deel van de regeerende Justo-coalitie uit
maken, vreezen, terecht of ten onrechte,
een staatsgrep van uiterst-rechts, en de
democratisch-nationalisten zijn hunner
zijds in zorg over een mogelijken commu-
nistischen Putsch. De ernstige stakingen
van deze dagen zouden daarvan de eer
ste symptomen zijn. De regeering is voor
nemens aan gevaren van rechts en links
krachtig het hoofd te bieden. Maar de
openbare meening is allerminst gerust
en de gebeurtenissen in Chili zijn niet
geschikt haar te kalmeeren.
Ook in Peru verwekken de communis
ten agitatie; terwijl elders het pad der
nationale regeeringen evenmin over ro
zen gaat. Een aantal revoluties met
uiterst-linksche tendenzen zou Zuid-Ame-
rika naar den ohaos drijven. Het radica
lisme heeft er uitgediend, het nationa
lisme van 1930'31 vrezwakt is het
socialisme thans aan de beurt? Het is
zwak in Zuid-Amerika en van die zwakte
zullen de communisten weten te profi
teered Ziedaar het groote gevaar.
DE LEERPLICHT.
GEWIJZIGDE LEEFTIJDS
BEPALING.
In het Staatsblad is afgekondigd een
Kon. Besluit waarbij het volgende is be
paald
De kinderen, die in het tijdvak van 16
Juli 1932 tot en met 15 Juli 1933 tot een
school voor gewoon lager onderwijs wor
den toegelaten, moeten bij het begin van
het schooljaar of van den schoolcursus den
leeftijd hebben bereikt van vijf jaren en
negen maanden.
De kinderen, die in het tijdvak van 16
Juli 1933 tot en met 15 Juli 1935 tot een
school voor gewoon lager onderwijs worden
toegelaten, moeten bij het begin van het
schooljaar of van den schoolcursus den
leeftijd van zes jaren hebben bereikt.
Onder schooljaar of schoolcursus wordt
verstaan de in het leerplan der school vast-
klasseduur.
DE AMSTERDAMSCHE
UNIVERSITEIT.
HET DERDE EEUWFEEST.
De Minister van Onderwijs besloot zijn
gisteren vermelde rede met mede te dee-
len, dat het Hare Majesteit de Koningin
heeft behaagd om bij dit derde eeuwfeest
te bevorderen tot commandeur in de Orde
van den Nederlandschen Leeuw, dr. W. de
Vlugt, burgemeester van Amsterdam en
president-curator dezer universiteit;
te benoemen tot commandeur in de
orde van Oraije-Nassau, dr. C. Cl. Delprat,
curator dezer universiteit; mr. P. Schol
ten, rector-magnificustot ridder in de
orde van den Nederlandschen Leeuw, de
hoogleeraren dr. B. Brouwer, dr. L. E. J.
Brouwer, Mr. PI. Kleintjes, dr. W. J.
Kühler, Th. Limperg Jr„ dr. A. E. H.
Swaen;
tot officier in de orde van Oranje Nas
sau: mr. W. L. Hendriks, directeur der
afdeeling onderwijs ter gemeen tesecreta-
tot ridder: A. J. van Laren, hortulanus
aan den Hortus Botanicus
toe te kennen de eere-medaille der Orde
van Oranje-Naussau: in goud aan: J. v.
d. Zwaai, bedrijfschef aan het Laborato
rium „Physica"; in zilver aan: J. M. Re-
deler, amanuensis aan het Laboratorium
voor Gezondheidsleer en P. Lemstra,
amanuensis-concierge aan het Anorganisch
Chemisch Laboratoriumin brons aanJ.
J. van der Voort en H. H. Schuurman, be
dienden aan het hoofdgebouw der univer
siteit.
Tot besluit van den dag van gisteren bood
de senaat der universiteit aan zijn gasten
een diner aan in de groote concertzaal
van Artis, dat om half acht aanving. De
zaal, die versierd was naar de plannen van
den architect Th. Wijdeveld, bood een
prachtigen aanblik. De tafels stonden
straalsgewijze gericht op hot concertpo
dium. Op dit podium stond de eeretafel,
waar o.a. aanzaten Z. K. H. Pins Hendrik,
de ministers jhr. mr. Ch. Ruys de Beeren-
brouck, en mr. P. Reymer, de president
curator, burgemeester dr. W. de Vlugt, de
rector-magnificus mr. Paul Scholten en de
secretaris van den academischen senaat,
prof. dr. J. H. Scholte. Achter de tafels
was een ander podium opgeslagen, waar-
Dit nummer bestaat uit I) e bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Critieke momenten te Lausanne. (2de
blad).
Opnieuw ernstige botsingen in Duitsch-
land. (2de blad).
BINNENLAND.
Wijziging in de toelatingsleeftijd voor
de lagere school (1ste blad).
Een bijeenkomst van het R. K. Werklie
denverbond (2de blad).
Een bende wapensmokkelaars te Vaals
gearresteerd, (lste blad).
Een internationale auto-devenbende op
gespoord. (Gem. Ber., 3de blad).
DE SLUITINGSDAG VAN HET INTERN. EUOH. CONGRES TE DUBLIN. Een onafzienbare menigte woonde de H. Mis
in de openlucht bij.
op een strijkje muziek uitvoerde.
Aan dezen feestdisch is door velen ge
toast, o.a. door den minister-president, door
den burgemeester van Leiden namens de
verschillende curatoria.
HET RIJK BEZUINIGT.
Na Koloniën Defensie.
Nadat bij het departemnt van Koloniën
26 ambtenaren wegens bezuiniging zijn ont
slagen, werkt de bezuiniging ook aan an
dere departementen, zegt het „Volk".
Aan Defensie moet 12 1/2 pet. der sterk
te verdwijnen. Aan de ambtenaren is mee
gedeeld, dat zij zich kunnen aanmelden om
vrijwillig op wachtgeld te worden gesteld,
en een aantal ambtenaren heeft aan dit
verzoek reeds gevolg gegeven.
Korting op verlofs-
tractementen.
Alle verlofstractementen zijn opnieuw
met 5 percent verminderd, zoodat de kor
ting van 1 Juli af 10 procent bedraagt.
Inkrimping van het aantal
luitenants.
Wegens het overcompleet aan luitenants
der infanterie wordt onderzocht, welke in
Indië gedetacheerde Nederlandsche offi
cieren genegen zijn binnen den termijn van
vijf jaren zonder gedeeltelijke terugstor
ting van uitrustingskosten voor landsreke-
ning terug te keeren.
CRISIS EN HUURVERLAGING.
Het standpunt van het bestuur
van den Nationalen Woning
raad.
Op den 8 en 9 Juli a.s. Ie Hilversum te
houden jaarvergadering van den „Nationale
Woningraad", Algemeene Bond van Wo
ningbouwverenigingen, komt o.m. aan de
orde het vraagstuk van den invloed van do
huidige crisis op de exploitatie van ver-
eenigings- en gemeentewoningen. In een
nota aan de leden heeft het beBtuur ten
opzichte hiervan zijn standpunt samenge
vat en komt tot de conclusies:
1. voor een actie voor algemeene huur-
verlaging voor vereenigings- en gemeente
woningen is de tijd nog niet gekomen;
2. in een aantal op zichzelf staande ge
vallen is huurverlaging dringend ge-
wenscht; in onderling overleg tusschen de
betrokken corporatie en het bestuur van
den woningraad dient in deze gevallen naar
een oplossing te worden gezocht;
3. geijverd moet worden voor een zooda
nige individueele steunverleening aan ori-
sisslachtoffers, dat zij niet gedwongen wor
den een minderwaardige woning te betrek
ken; met name dient te worden geijverd
voor uitbreiding en verbetering van het
stelsel van huurtoeslagen aan werkloozen;
4. het is dringend noodzakelijk, dat van
Regeeringswege maatregelen worden geno
men, waardoor de bouw van arbeiderswo
ningen door woningbouw-vereenigingen en
gemeenten bevorderd wordt.
EERSTE KAMER.
V aca tur e- H af f mans.
Mr. Ch. Janssen de Limpen te Wylré is
op de lijst van de R.-K. Staatspartij de
opvolgert van den heer Haffmans als lid
van de Eerste Kamer.