23ste Jaargang WOENSDAG 29 JUNI 1932 No. 7239 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN DE CHILEENSCHE CONTRA REVOLUTIE BINNENLAND 3)e Scidóofie (S-ou/ccml DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 Cent per week f 2.60 per kwartaal Franco per poet f2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Adyertentiën 30 cent per regeL Voor Ingezonden Mededeelmgen wordt het dubbele van het tarief berekend. Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50. Nieuwe troebelen te verwachten Putsch-gevaar in Argentinië en Peru 25 Juni. Als de reactie niet zeer spoedig komt schreven wij in het artikel, dat wij aan den gocialistisch-communistischen staatsgreep in Chili wijdden gaat Chili een uiterst troebele periode tegemoet. Welnu, de re actie is niet uitgebleven. Nóg is Chili's ,.junta" socialistisch, maar communistisch is zij in de verste verte niet meer. De za ken konden bezwaarlijk anders loopen. De daden der „junta", die zich op 4 Juni van de regeering meester maakte, veroor deelden haar even krachtig als haar pro gramma, waaraan zij slechts een begin van uitvoering heeft kunnen geven. Dat laatste kan niet verwonderen. Noch Engeland, noch de Vereenigde Staten, die enorme belangen in Chili hebben, waren van zins de roode heeren meester van 's lands rijkdommen te laten, althans met van het deel, dat rechtens bezit van buitenlanders is. Krach tige protesten zonden onmiddellijk zoowel Washington als Londen en oorlogsschepen kregen orders koers naar de Chileensche havens te zetten nog vóór de „junta'' tijd bad een antwoord op die protesten te redi- geeren. Van onderhandelen kon geen sprake zijn. Engeland en Noord-Amerika wenschten de levens en de kapitalen van hun onderdanen onvoorwaardelijk veilig gesteld te zien. Het ging hier om honder den millioenen dollars en een groot aantal ondernemingen van openbaar nut, waarin dit geld is belegd. De „junta", die het vaste voornemen had, alle bij de banken in depositie gegeven gel den, onverschillig of deze eigendom van Chileenen dan wel van buitenlanders wa ren, ten behoeve van den Staat te confis- keeren, durfde dit plan slechts zeer ge deeltelijk tot uitvoering te brengen. De „onteigende eigenaars" ontvingen in plaats van hun goede geld bons, die natuurlijk geen enkele werkelijke waarde vertegen woordigden. Voor het gemunte goud en het bij de goudsmederij en juweliers aanwezige geldmetaal werd een dwangkoers vastge steld. Nu is het Chileensche geld dermate gedaald, dat het practisch zoo goed als niet inwisselbaar is. De Staat voerde een offici- eelen koers in, driemaal hooger dan de wer kelijke koers. Voorts had de „junta" den mond vol van den aankoop door den Staat van de aandeelen der banken en van de „Coseck'\ Met welk geld die aankoopen ge financierd moesten worden, was niemand duidelijk, ook den nieuwen regeerders niet. De schatkist is leeg, aap de leeningsver- plichtingen wordt niet voldaan. De socialis ten en communisten, die eigenlijk de groote rollen speelden, ontdekten plotseling dat zij te laat aan het bewind zijn gekomen. Van een driekwart faillieten boedel valt weinig meer te plukken. Het is onder deze omstandigheden geen wonder, dat de „juncta* er niet in slaagde de gedragslijn te volgen, die zij zich vóór den staatsgreep uitgestippeld had. 's Mor gens werden kolossale plannen aangekon digd, die 's avonds waardeloos bleken en onmogelijk uit te voeren. Oneenigheid on der de ,junfca"-leden, waarvan sommigen van gematigden huize waren en anderen radicaal als Moskouers, kon niet uitblij ven. De revolutie was nog geen drie dagen oud of de slimme, maar niet tot uiterste maatregelen bereide Carlos Davila werd door sommigen van zijn collega's voor „ver rader" uitgekreten. Met den „verdachte" werden vrij korte metten gemaakt. Om de „resultaten der revolutie'' niet onmiddellijk in gevaar te brengen, besloten de commu nistische „junta'Meden, waarvan kolonel Grove de leiding had, Davila niet openlijk in arrest te stellen. Hij werd daarom in het presidentpaleis „bewaard", zonder ver gunning dat eigenmachtig te verlaten. Den 13en beschuldigde men hem er van een agent van den ex-dictator Ibanez te zijn en „de zaak van het proletariaat slechts om helsd te hebben, om dat te beter te kunnen worgen''. Deze beschuldiging is in den vorm, •waarin zij door kolonel Grove gegoten werd, ongetwijfeld onjuist; zeker is even wel, dat Davila, een handig, eerzuchtig man, zonder veel scrupules, niet de lei ding de „junta" aanvaard heeft om het communisme ten troon te helpen. De his torie heeft dat reeds bewezen en óók, dat de in het presidentspaleis bewaarde ver dachte zijn bewakers ten slotte te krachtig en te slim bleek. Hoe zou kolonel Grove, een geëxalteerde natuur, alléén gelooven- de aan het evangelie van Moskou en ge heel aan de IHe Internationale onderwor pen, het ook tegen den ex-ambassadeur te Washington hebben moeten volhouden? Of dat andere roode lid der „junta", Matte, hoofd der Chileensche Vrijmetselarij, wiens eenige gedachte was op den kortst mogelij ken termijn alle" kloosters te sluiten? Een week nog duurde het dispuut. Een week lang bleef de gematigde Davila ter zijde en kregen de communisten ge legenheid het geld te zoeken, „waar het is" al vonden zij slechts een mageren buit. Tpen volgde de reactiedie niet uitblijven kon. Langs vreedzamen weg had eerst de radicaal Alessandri, Mon- tero's tegencandidaat bij de presidents verkiezingen beproefd die tot stand te brengen. Het gelukte hem niet; de lei ding van '8 lands zaken bleek volkomen in handen der extremisten, die niet naar de stem der rede wenschten te luisteren. Toen volgde de onvermijdelijke contra revolutie; een „pronunciamento", waar bij een aantal officieren, onder leiding van generaal Saenz, betrokken waren. Zonder veel moeite maakte een kleine troepenmacht zich meester van het pre sidentspaleis en vervolgens van San tiago. Er waren wat opstootjes in de stad, maar werkelijke tegenstand werd niet geboden. De communisten bleken niet bij machte den buit te behouden; Davila werd bevrijd, Grove gevangen ge nomen, en de officieren waren zoo ver standig de heerschappij niet in eigen handen te houden, maar deze bijna on middellijk over te dragen aan burgerlijke elementen, die, zeker, „socialistisch" ge tint zijn, maar verklaarde tegenstanders van Moskou en alles wat daarmee sa men- of daarvan afhangt. De meest ra dicale besluiten zijn reeds herroepen, voornamelijk onder den drang der om standigheden, d.i. uit ontzag voor de ka nonnen van de oorlogsschepen der groote mogendheden, die niet met zich hebben laten spotten. Vijf honderd communisten zijn reeds in hechtenis genomen en de zuivering des lands duurt voort. En nu? Men kan er zeker van zijn, dat voorloopig een zéér gematigde socialisti sche politiek zal gevoerd worden. Dat beteekent evenwel niet. dat Chili's be proevingen daarmede ten einde zijn. Noch Davila, noch zijn collega's kunnen onder de huidige omstandigheden het land op korten termijn zijn vroegeren bloei hergeven. Het is evenmin zeker, dat de nieuwe „junta" over voldoenden aanhang in 't land beschikt om aan vallen, die van rechts Montero, Iba- nez dn van links van communisti sche zijde kunnen komen, te weer staan. Vrij waarschijnlijk is, dat een reeks zeer troebele weken en maanden voor de deur staat. De verdeeldheid in' het land en de allerslechtste economische toestand geven voor de naaste toekomst zeer weinig reden tot gerustheid. Doorslaggevend voor de situatie in Chili zullen wellicht dé gebeurtenissen in andere Zuid-Amerikaansohe republie ken zijn. Bolsjewistische bewegingen in WAPENSMOKKELBENDE ONTMASKERD. WAPENS EN MUNITIE NAAR DU ITSCHLAND. Bestemd voor de nationaal-socialisten. Hedenmorgen heeft de rijkspolitie te Vaals een internationale wapensmokkel bende ontmaskerd. Sinds zeer Langen tijd werden wapens en munitie naar Duitsch- land overgebracht. In volgeladen auto s wist men steeds te ontsnappen. Zes perso nen zijn thans reeds gearresteerd. De Rijkspolitie werkte hiervoor, naar wij vernemen, samen met de douane-autoritei ten en de kommiezen aan de grens. Reeds eenige maanden was men op het spoor ge komen van dezen wapensmokkel. Het was een groot complot, dat zijn vertakkingen had in Rotterdam, Amsterdam, Vaals en Maastricht. De politie moest met veel om zichtigheid tewerk gaan en het gelukte dan ook eerst heden zes personen, die hierbij betrokken zijn, in arrest te stellen. Gedurende de afgeloopen maanden zijn verscheidene malen auto s, geladen met wapens en in grootere hoeveelheden muni tie over de grens naar Duitsc-hLand gegaan. Nog gisteren kon een dergelijke hoogopge- laden auto bij Vaals over de grens glippen. Voor zoover bekend, passeerden de auto s met wapens de Nederlandsch-Duitsche grens voornamelijk in Zuid-Limburg. Gis teren, toen de laatste auto over de grens ging, overwoog men het voertuig door het lossen van scfhoten tot staan te brengen. Het was echter vrij zeker, dat de Lading tengevolge hiervan zou ontploffen en daar om heeft men er van af gezien. De wapens waren, voor zoover valt na te gaan, be stemd voor de nationaal-socialisten in DuitschLand. De gearresteerde personen wa ren afkomstig uit Rotterdam, Amsterdam en Vaals. Het onderzoek in deze zaak wordt met kracht voortgezet. Peru en Argentinië zijn volstrekt niet onmogelijk. Uit Buenos Aires komen ver ontrustende geruchten. De socialisten, die deel van de regeerende Justo-coalitie uit maken, vreezen, terecht of ten onrechte, een staatsgrep van uiterst-rechts, en de democratisch-nationalisten zijn hunner zijds in zorg over een mogelijken commu- nistischen Putsch. De ernstige stakingen van deze dagen zouden daarvan de eer ste symptomen zijn. De regeering is voor nemens aan gevaren van rechts en links krachtig het hoofd te bieden. Maar de openbare meening is allerminst gerust en de gebeurtenissen in Chili zijn niet geschikt haar te kalmeeren. Ook in Peru verwekken de communis ten agitatie; terwijl elders het pad der nationale regeeringen evenmin over ro zen gaat. Een aantal revoluties met uiterst-linksche tendenzen zou Zuid-Ame- rika naar den ohaos drijven. Het radica lisme heeft er uitgediend, het nationa lisme van 1930'31 vrezwakt is het socialisme thans aan de beurt? Het is zwak in Zuid-Amerika en van die zwakte zullen de communisten weten te profi teered Ziedaar het groote gevaar. DE LEERPLICHT. GEWIJZIGDE LEEFTIJDS BEPALING. In het Staatsblad is afgekondigd een Kon. Besluit waarbij het volgende is be paald De kinderen, die in het tijdvak van 16 Juli 1932 tot en met 15 Juli 1933 tot een school voor gewoon lager onderwijs wor den toegelaten, moeten bij het begin van het schooljaar of van den schoolcursus den leeftijd hebben bereikt van vijf jaren en negen maanden. De kinderen, die in het tijdvak van 16 Juli 1933 tot en met 15 Juli 1935 tot een school voor gewoon lager onderwijs worden toegelaten, moeten bij het begin van het schooljaar of van den schoolcursus den leeftijd van zes jaren hebben bereikt. Onder schooljaar of schoolcursus wordt verstaan de in het leerplan der school vast- klasseduur. DE AMSTERDAMSCHE UNIVERSITEIT. HET DERDE EEUWFEEST. De Minister van Onderwijs besloot zijn gisteren vermelde rede met mede te dee- len, dat het Hare Majesteit de Koningin heeft behaagd om bij dit derde eeuwfeest te bevorderen tot commandeur in de Orde van den Nederlandschen Leeuw, dr. W. de Vlugt, burgemeester van Amsterdam en president-curator dezer universiteit; te benoemen tot commandeur in de orde van Oraije-Nassau, dr. C. Cl. Delprat, curator dezer universiteit; mr. P. Schol ten, rector-magnificustot ridder in de orde van den Nederlandschen Leeuw, de hoogleeraren dr. B. Brouwer, dr. L. E. J. Brouwer, Mr. PI. Kleintjes, dr. W. J. Kühler, Th. Limperg Jr„ dr. A. E. H. Swaen; tot officier in de orde van Oranje Nas sau: mr. W. L. Hendriks, directeur der afdeeling onderwijs ter gemeen tesecreta- tot ridder: A. J. van Laren, hortulanus aan den Hortus Botanicus toe te kennen de eere-medaille der Orde van Oranje-Naussau: in goud aan: J. v. d. Zwaai, bedrijfschef aan het Laborato rium „Physica"; in zilver aan: J. M. Re- deler, amanuensis aan het Laboratorium voor Gezondheidsleer en P. Lemstra, amanuensis-concierge aan het Anorganisch Chemisch Laboratoriumin brons aanJ. J. van der Voort en H. H. Schuurman, be dienden aan het hoofdgebouw der univer siteit. Tot besluit van den dag van gisteren bood de senaat der universiteit aan zijn gasten een diner aan in de groote concertzaal van Artis, dat om half acht aanving. De zaal, die versierd was naar de plannen van den architect Th. Wijdeveld, bood een prachtigen aanblik. De tafels stonden straalsgewijze gericht op hot concertpo dium. Op dit podium stond de eeretafel, waar o.a. aanzaten Z. K. H. Pins Hendrik, de ministers jhr. mr. Ch. Ruys de Beeren- brouck, en mr. P. Reymer, de president curator, burgemeester dr. W. de Vlugt, de rector-magnificus mr. Paul Scholten en de secretaris van den academischen senaat, prof. dr. J. H. Scholte. Achter de tafels was een ander podium opgeslagen, waar- Dit nummer bestaat uit I) e bladen VOORNAAMSTE NIEUWS. BUITENLAND. Critieke momenten te Lausanne. (2de blad). Opnieuw ernstige botsingen in Duitsch- land. (2de blad). BINNENLAND. Wijziging in de toelatingsleeftijd voor de lagere school (1ste blad). Een bijeenkomst van het R. K. Werklie denverbond (2de blad). Een bende wapensmokkelaars te Vaals gearresteerd, (lste blad). Een internationale auto-devenbende op gespoord. (Gem. Ber., 3de blad). DE SLUITINGSDAG VAN HET INTERN. EUOH. CONGRES TE DUBLIN. Een onafzienbare menigte woonde de H. Mis in de openlucht bij. op een strijkje muziek uitvoerde. Aan dezen feestdisch is door velen ge toast, o.a. door den minister-president, door den burgemeester van Leiden namens de verschillende curatoria. HET RIJK BEZUINIGT. Na Koloniën Defensie. Nadat bij het departemnt van Koloniën 26 ambtenaren wegens bezuiniging zijn ont slagen, werkt de bezuiniging ook aan an dere departementen, zegt het „Volk". Aan Defensie moet 12 1/2 pet. der sterk te verdwijnen. Aan de ambtenaren is mee gedeeld, dat zij zich kunnen aanmelden om vrijwillig op wachtgeld te worden gesteld, en een aantal ambtenaren heeft aan dit verzoek reeds gevolg gegeven. Korting op verlofs- tractementen. Alle verlofstractementen zijn opnieuw met 5 percent verminderd, zoodat de kor ting van 1 Juli af 10 procent bedraagt. Inkrimping van het aantal luitenants. Wegens het overcompleet aan luitenants der infanterie wordt onderzocht, welke in Indië gedetacheerde Nederlandsche offi cieren genegen zijn binnen den termijn van vijf jaren zonder gedeeltelijke terugstor ting van uitrustingskosten voor landsreke- ning terug te keeren. CRISIS EN HUURVERLAGING. Het standpunt van het bestuur van den Nationalen Woning raad. Op den 8 en 9 Juli a.s. Ie Hilversum te houden jaarvergadering van den „Nationale Woningraad", Algemeene Bond van Wo ningbouwverenigingen, komt o.m. aan de orde het vraagstuk van den invloed van do huidige crisis op de exploitatie van ver- eenigings- en gemeentewoningen. In een nota aan de leden heeft het beBtuur ten opzichte hiervan zijn standpunt samenge vat en komt tot de conclusies: 1. voor een actie voor algemeene huur- verlaging voor vereenigings- en gemeente woningen is de tijd nog niet gekomen; 2. in een aantal op zichzelf staande ge vallen is huurverlaging dringend ge- wenscht; in onderling overleg tusschen de betrokken corporatie en het bestuur van den woningraad dient in deze gevallen naar een oplossing te worden gezocht; 3. geijverd moet worden voor een zooda nige individueele steunverleening aan ori- sisslachtoffers, dat zij niet gedwongen wor den een minderwaardige woning te betrek ken; met name dient te worden geijverd voor uitbreiding en verbetering van het stelsel van huurtoeslagen aan werkloozen; 4. het is dringend noodzakelijk, dat van Regeeringswege maatregelen worden geno men, waardoor de bouw van arbeiderswo ningen door woningbouw-vereenigingen en gemeenten bevorderd wordt. EERSTE KAMER. V aca tur e- H af f mans. Mr. Ch. Janssen de Limpen te Wylré is op de lijst van de R.-K. Staatspartij de opvolgert van den heer Haffmans als lid van de Eerste Kamer.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1932 | | pagina 1