23ste Jaargang DINSDAG 28 JUNI 1932 No. 7238 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN BINNENLAND PORTUGALS NIEUWE GRONDWET ^e£cid6cHe6oti^ati1: DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent ppr week f2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal Franco per port f2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent. TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50. Dit nummer bestaat uit drie bladen V Kwaad met goed vergelden. We lazen onlangs in de Venezolaansche „Religion", dat de vroegere president van Mexico, Generaal Plutaroho Elias Calles, de bekende kerkvervolger melaatsch ge worden is. Nu hij thans door zijn ziekte uit de samenleving is uitgestooten wordt hij verpleegd doorde paters Jezuïeten de paters Jezuïeten, die zoozeer van zijn vervolging hebben moeten lijden. In dit bericht wordt getypeerd de geest, die iederen Christen moet bezielen: bree- de vergevingsgezindheid En, wie het bovenstaande leest, en het zoo mooi vindt, dat vergelden van kwaad met goed hij moge bedenken, dat hij zelf tot zulk 'n daad herhaaldelijk in de gelegenheid is èn verplichtend geroepen wordt Enkele katholieke bladen hebben aan het bovenstaande bericht een korte be schouwing toegevoegd, die wij echter, eer lijk gezegd, niet graag overnemen een beschouwing, waarbij o. i. mensohelijk be perkt gezichtsvermogen zichzelf te vereen zelvigt met Goddelijke voorzienigheid.- Het feit spreekt trouwens al tot een ieder zijn eigen taal, voldoende duidelijk, zoodat commentaar overbodig is. Dat Katholieken, maar vooral niet-Ka- tholieken, vóóral ook anti-Katholieken voor deze taal niet hunne ooren stoppen! PROTEST NAAR SPANJE. De uitzetting der Jezuieten. Het Comité van oud-leerlingen der Eerw. Paters Jezuieten in Nederland heeft een m het Fransch gesteld protestschrijven ge richt aan den president der Spaansche Re publiek, dat in het Nederlandsoh vertaald aldus luidt: Uit naam van duizenden oud-leerlingen der Eerw. Paters Jezuieten in Nederland, die, uit eigen ervaring het zoo vruchtdragende jeugdwerk kennen dezer uitmuntende Orde, welke in het bijzonder op het gebied van wetenschap een wereldreputatie bezit, ge ven ondergeteekenden uiting aan hun die pe teleurstelling over de miskenning dezer Orde, een miskenning welke door haar uit zetting uit Uw land wordt bewezen. Biddend en vertrouwend, dat in Uw land spoedig de waardeering moge terugkeeren, waarop de E.E. P.P. Jezuieten recht heb ben, teekenen wij met den eerbied, welke wij U als Staatshoofd verschuldigd zijn, prof. dr. J. A. J. Barge, L. W. A. Duijnstee, cand.-notaris, jhr. dr. L.E. M. von Fisenne, lid van Gedeputeerde Staten van Zuid-Hol land, dr. J. M. M. Hamers, Burgemeester van Jutphaas, dr. J. A. G. M. van Hellen- berg-Hubar, Lid van de Tweede Kamer der St.-Gen^ drs. H. J. Knaven, Arts, J. E. M. Koster, Tandarts, J. W. M. Peek, jur.- stud., dr. J. Th. Peters, Directeur der Ma- ria-Stiohting te Haarlem, dr. C. P. M. Romme, Lid van den Raad der gemeente Amsterdam, dr. M. A. M. Waszink, Oud- Minister van Onderwijs, Kunsten en Weten schappen, dr A. J. M. G. Baron van Wijn bergen. TEGEN REVOLUTIONAIRE PROPAGANDISTEN IN RIJKSDIENST. Zij moeten aanstonds voor ontslag worden voorgedragen. Van het departement van defensie is, naar het Volksblad meldt, d.d. 11 dezer een circulaire naar verschillende militaire in stanties uitgegaan, waarin de minister het volgende schreef: „Het geval schijnt zich voor te doen, dat Rijks ambtenaren bedektelijk of openlijk kennelijk propaganda maken voor onge hoorzaamheid aan het wettig gezag. De raad van ministers heeft besloten hiertegen met alle gestrengheid op te tre den. Ik noodig u daartoe uit om, wanneer zich een dergelijk geval mocht voordoen, dien aangaande aanstonds te rapporteeren en den schuldige aanstonds voor ontslag voor te dragen, zoo noodig met onmiddellijke schorsing. Het verdient aanbeveling, opdat ieder in zijn eigen belang daarmede bij voorbaat rekening kan houden, dat het bur gerpersoneel onder u ressorteerende, on verwijld in kennis wordt gesteld met het standpunt, dat de regeering ten deze in neemt". DE AMSTERDAMSCHE UNIVERSITEIT. HET DERDE EEUWFEEST. Gistermiddag te 3 uur had in de Aula van het Universiteitsgebouw te Amster- dam een plechtige, buitengewone Senaats zitting plaats tot inzet der Universiteits- feesten, waarin verschillende corporaties en particulieren gelegenheid kregen hun gelukwenschen en geschenken aan te bie den. Gisterenavond werden de lustrumgas- ten in de schitterend verlichte zalen van het Rijksmuseum officieel ontvangen. Tegen half één hedenmiddag verzamel den zich alle boógleeraren, zoowel van het binnen- als buitenland, om zich te kleeden in ambtsgewaad om daarna in optocht te wandelen naar het Concertgebouw, waar de plechtige zitting van den senatus am- plissimus zou gehouden worden. Langs den weg naar het Concertgebouw hadden zich honderden geschaard om de hooggeleerde heeren in hun dikwijls luister rijke toga's versierd met de onderscheidin gen van wetenschap en staat gade te slaan. De lange stoet werd geopend door het college van Rector en assessoren van de feestvierende hoogeschool, voorafgegaan door de pedellen. Hierop volgden de verte genwoordigers der Academies van Weten schappen van binnen- en buitenland. Hier bij sloten zich aan de afgevaardigden van binnen- en buitenlandsche Universiteiten. Van al deze groepen is de volgorde bepaald naar de anciënniteit der instellingen. De stoet werd gesloten door de hoogleeraren der Amsterdamsche Universiteit. Toen deze stoet van hooggeleerden het Concertgebouw betrad-, verhieven de reeds aanwezigen zich van hun zetels. Nauwelijks hadden allen plaats genomen of orgelklan ken ruischten door de zaal. Het was een feestelijke praeludiuin op het Gaudeamus getoonzet door dr. H. E. Enthoven, privaat docent aan de Amsterdamsche Hoogeschool Hierna kwam op het spreekgestoelte dr. W. de Vlugt, burgemeester van Amster dam en president-curator. Deze opende de zitting met een woord van welkom. In het bijzonder richtte hij zich tot Prins Hendrik, den minister van Onderwijs, K. en W., de vertegenwoordigers van geleerde genootschappen, curatoren en afgevaardig den van buitenlandsohe universiteiten en hoogesoholen. Het woord was daarna aan den rector- magnificus der Amsterdamsche Universi teit, prof. mr. P. Scholten, voor het uitspre ken van een feestrede. Op deze toegejuichte rede had volgens de gebruikelijke formule door den rectpr- magnificus de promotie plaats van de eere doctoren t.w.: In de Faculteit der Godgeleerdheid: Rev. Travers Herford, Kelsall (Chester); H. C. Hoskier, te Trinity (Jersey, O.I.); S. Mowinckel te Oslo; O. Scheel te Kiel. Tn de Faculteit der Rechtsgeleerdheid: P. J. A. Adriani te Amsterdam; D. Anzilot- ti te Rome; E. Bartin te Parijs; I. H. Gos- ses te Groningen; S. van Mesdag te Gro ningen (Helpman); W. de Vlugt te Amster dam. In de Faculteit der Geneeskunde: L* Aschoff te Freiburg i. Br.; S. L. Brug te Weltevreden; H. Gushing te Boston (U.S. A.); C. Levadit te Parijs. In de Faculteit der Wis- en Natuurkun de: C. B. Biezeno te Delft; A. Cotton, te Parijs; W. C. de Graaf f .te Utrecht; E. R. Jacobson te Fort de Koek (Sumatra); P. C. Korteweg te Amsterdam; T. Levi-Civita te Rome; H. ter Meulen te Delft; E. A. Milne te Oxford; C. Schroeter te Zürich; WacLaw Sierpinski te Warszawa (War schau); J. Wanner te Bonn. In de Faculteit der Letteren en Wijsbe geerte: F. Brunot te Parijs; G. Friederici te Ahrensburg (Holstein); R. Menéndez Pi- dal te Madrid; J. Petersen te Berlijn; Henri Polak te Laren (N.H.); H. Poutsma te Am sterdam; F. Schmidt Degener te Amster dam; L. Simons te 's-GravenhageC. van Vollenhoven te Leiden; A. J. B. Wa-ce te Londen; L. Willems te Gent. In de Faeulteit der Handelswetenschap pen: E. Heldring te Amsterdam; J. W. Meyer Ra-nneft te Batavia; D. H. Robert son te Cambridge (Engeland). Dadelijk na deze plechtigheid verhief zich dr. W. de Vlugt van zijn zetel om per soonlijk dank te zeggen voor de bijzondere onderscheiding die de Senaat hem heeft verleend, om daarna als burgemeester va-n Amsterdam de Universiteit geluk te wen schen met de herdenking van den dag, waarop voor 300 jaar door de stichting van het Athenaeum het Hooger Onderwijs in deze stad werd gegrondvest. Hierna hield de Minister van Onderwijs, Z. Exc. Terpstra, een rede. Vervolgens voerden nog het woord prof. dr. J. Huizinga, voorzitter der Koninklijke Academie voor Wetenschappen; prof dr. J. Blanksma, rector-magnificus der Leid- sche Universiteit, namens de Nederland- sche Universiteiten, en drie buitenlandsche hoogleeraren. Nadat een défilé heeft plaats gehad van de buitenlandsche gedelegeerden, biedt de voorzitter van de Algemeene Lustrum Com missie der Studenten, de heer B. W. L. Sie mens, namens alle studentenvereenigingen, te Amsterdam, een beeld aan, voorstellende „De Voorzienigheid", vervaardigd door den beeldhouwer Johan Polet. Door den rector-magnificus, prof. mr. P. Scholten, wordt het beeld onthuld en onder dankzegging aanvaard. Deze laatste sluit dan de plechtige zit ting, waarna onder het zingen van het „Io Vivat" de uittocht plaats heeft. OOK UTRECHTS FINANCIEN ACHTERUIT. Een tekort van één millioen gulden op de begrooting van 1933 geraamd. Utrecht, dat jarenlang een gunstige fi- nancieele positie heeft ingenomen in de rij onzer groote steden, begint nu ook de ge volgen der malaise in sterker mate te on dervinden. Als ambtenaarsstad vertoonde de op brengst der belastingen nog niet die fluc tuaties, die steden als Den Haag, waar de groote vermogens zetelen, kenmerken, maar nu ook hier bij tal van bedrijven, oa. bij de Spoorwegen, loonsverlagingen zijn in gevoerd, moet worden gevreesd, dat de inkomsten uit belastingen het volgende jaar aanmerkelijk zullen dalen. Hoewel mr. De Boer, de wethouder van financiën, met wien wij over de financieele positie een onderhoud hadden, de begroo- ti'ng voor 1933 nog niet in concept had vastgesteld, raamde hij toch een tekort van ongeveer één millioen gulden, een bedrag, dat nog kan worden overschreden en in het gunstigste geval iets te hoog is getaxeerd. Over maatregelen om dit tekort te dek ken kon hij zich nog niet uitlaten. Wel ver wachtte de wethouder ook een tekort op den dienst van het loopende jaar. „Hbl." De „Gelderlander". De „Gelderlander" heeft een nieuw» en grootere 48-zijdige pers aangeschaft en is Zaterdag voor het eerst daarop ge drukt en verschenen in nieuw formaat. Voor deze gelegenheid is een feestnum mer uitgegeven, waaruit blijkt, dat het blad gewaardeerd is in wijden kring, bij auto riteiten, lezers enadverteerders, die in overgroot aantal er prijs op hebben gesteld, in dit feestnummer een annonce te plaat sen. Er staan bijdragen in van Z. H. Exc. Mgr. Diepen, de katholieke Ministers, de Com missarissen der Koningin van Gelderland, Brabant, Dekens, Pastoors, Burgemees ters en leden der Tweede Kamer, enz. Wij drukken hier over een kort en kern achtig woord van Minister Verschuur: „Wij hebben onze „groote pers" noodig, wedijverend met de beste bladen der we reld, maar wij kunnen onze provinciale pers niet missen. Zij, die deze gewestelijke pers groot ma ken en haar kwaliteit steeds hooger opvoe ren, verrichten een eminent katholiek werk en wijden hun leven aan een grootsch ideaal". Onze voortreffelijk en alom gewaardeer de collega de „Gelderlander" ga met zijn nieuwe pers een periode tegemoet van nóg intensiever katholiek-journalistieken ar beid voor een nóg grooter aantal lezers in zijn gewest! Fransch Vischcontingent verlaagd. Te IJmuiden is van den Nederlandschen gezant te Parijs, jhr. Loudon, bericht ont vangen, dat de Fransclie regeering heeft besloten het contingent visch voor de maanden Juli, Augustus en September, oorspronkelijk vastgesteld op 190.000 K.G. voor fijne visoh en 400.000 K.G. voor de an dere soorten, aanmerkelijk te verlagen en wel resp. 26.000 en 250.000 K.G. In verband met dit bericht, dat in IJmui den bij de reederijen en den vischhandel groote ongerustheid heeft veroorzaakt, is een delegatie uit de Reedersvereeniging naar Parijs vertrokken om nadere inlichtin gen in te winnen. «Tel." Raak niet aan hun presentiegeld. Dezer dagen zal een voorstel in het Am sterdamsche gemeenteblad verschijnen, in gediend door de leiders der burgerlijke fractie in den Raad, om een korting van 5 pCt. toe te passen op het presentiegeld der Raadsleden. Gedep. Staten zal verzocht worden goed te keuren, dat het voor presen tiegeld uitgetrokken bedrag van 32.000 met dit percentage zal worden verminderd. De sociaal-democratische en communisti sche raadsfracties hebben geweigerd aan het tot stand komen van deze korting op eigen vergoeding mede te werken. Dus precies als de sociaal-democraten in de Tweede Kamer hebben gedaan. Monument Mgr. Zwijsen. Het programma voor de prijsvraag, die uitgeschreven wordt voor een monument van Mgr. Zwijsen te Tilburg, is verschenen en kan, gelijk reeds eerder bericht is, gratis worden aangevraagd bij notaris E. Hockx, Zomerstraat 62, te Tilburg. De prijsvraag is tweeledig, n.l. een ideeën- prijsvraag en een definitieve prijsvraag. In de eerste kunnen alle Nederlandsche katho lieke kunstenaars mededingen, in de twee de alleen degenen (maximum vijf), die uit de inzenders voor de eerste prijsvraag daartoe door de jury worden aangewezen. De inzending voor de eerste prijsvraag wordt gesloten op 16 Juli. Het comité heeft de volgende personen bereid gevonden in de jury zitting te ne men: prof. dr. G. Brom, Nijmegen; dr. P. C. de Brouwer. Tilburg; Mgr. prof. dr Th. Goossens, Tilburg; Oscar Leeuw, Nijme gen; prof. Huib Luns, Delft. VOORNAAMSTE NIEUWS. BUITENLAND. Fransch-Duitsche besprekingen te Lau sanne. (2de blad). Naar een nieuwe noodverordening in Duitschland. (2e blad). BINNENLAND. Het der eeuwfeest van de Amsterdam sche Universiteit. (1st© blad). Ruim 1600 gouden tientjes aan de Rijk% munt te Utreqht vermist. (Gem. Ber., 3de blad.). SPORT EN WEDSTRIJDEN. De wielrenner Valentijn wint het weg- kampioenschap van Nederland. (2de blad). Een merkwaardig ontwerp De regeering heeft zeker de meederheid der natie achter zich Het ontwerp van Portugal's nieuwe grondwet ligt voor ons. Binnen ©enigen tijd zal het aan een volksstemming worden onderworpen. Niet dadelijk, wijl de regce- ring de natie ten volle in de gelegenheid wil stellen het belangrijke document van alle kanten te bezien, zoodat de stemmen, die het er valt niet aan te twijfelen bekrachtigen zullen, met kennis van zaken zullen worden uitgebracht. Het ontwerp is voornamelijk het werk van Portugal s bekwamen minister van financiën, Oliveira Salazar. Het omvat drie afdeelingen. Bij het eerste hoofdstuk wordt een uiteenzet ting gegeven van de beginselen, die bij dc opstelling van het ontwerp hebben voorge zeten. Dit gedeelte, zeker niet het minst belangwekkend, is een verhandeling over het individu, het gezin, de corporatie en den staat en over hun onderlinge verhouding. Het is een monument van politieke philo- sophie. Daarna volgt een korte beschouwing over de rechten en plichten der burgers, die in de wet worden omschreven, en eindelijk komt de tekst der artikelen. Wel is dit een origineel staatsstuk. Aan duidelijkheid laat het ondertusschen niets te wenschen over. De ontwerper van deze grondwet weet wat hij wil en hoe hij het wil. In zijn wijsgeerige beschouwingen stelt hij de oude formules, die de grondwet van 1911 beheersohten, scherp tegenover de behoeften van onzen tijd. Vóór den oor log werd de nadruk gelegd op het juridisch statuut vau het individu, en de instellingen, die in Portugal nooit de rol speelden, waai- mee zij belast waren, bleven van de wil der individuen geheel afhankelijk. Scherp vait Salazar het liberalisme aan, dat overal de nederlaag geleden heeft, wijl het niet in staat blijkt de vraagstukken op te lossen, die onze dagen stellen. Vandaar dat men het leven van den staat en zijn burgers op nieuwen grondslag moet plaatsen. De nieuwe grondwet legt daartoe hot fundament. Haar eerste hoofdstuk is ge wijd aan land en volk, aan de onschendbaar heid van hét grondgebied, aan de voor rechten van het burgerschap en aan den re- geeringsvorm, die de republikeinsche is en blijft. Daarna worden de rechten van den burger omschreven: de „habeas corpus", de onschendbaarheid van het domicilie, het recht op eigendom, vrijheid in de keuze van een beroep, gewetens- en meeninigsvrijheid, het recht van vergadering en vereeniging. Maar alle werkzaamheid van den eenling moet den staat, het gemeenebest, ten goede komen. Alleen op die voorwaarden garan deert de Btaat de vrijheid van het indivi du om zijn arbeidskracht te ontplooien ten behoeve van het openbaar welzijn. Het derde hoofdstuk handelt over het gezin. In de Portugeesche grondwet 6pee!t het gezin een belangrijke rol. Het gezin vormt de maatschappelijke „cel" en de politieke eenheid. Alleen de gezinshoofden krijgen kiesrecht voor de gemeenteraden en voor de verkiezing van den president der republiek. Wat de openbare meening be treft, zij komt tot uitdrukking in de pers, die, wijl zij een nationaal karakter draagt, gratis haar plaatsruimte der regeering ter beschikking stellen moet, als deze de natie iets mee te deelen heeft. Vervolgens zijn artikelen gewijd aan de economische, administratieve en politieke orde, aan de vrijheid van eeredienst, aan de nationale verdediging en de financiën, j Aan het hoofd van den Staat staat de pre- sident, die voor een periode van zeven jaar door de gezinshoofden gekozen wordt. De president is na zijn ambtsperiode niet her kiesbaar en kan ook niet door ©en bloed verwant worden opgevolgd. De leden der vroegere koninklijke familie kunnen deze hooge functies niet bekleeden. De presi- dens kiest den voorzitter van den minister raad; hij rioht boodschappen tot de Natio nale Vergadering, stelt den datum der ver kiezingen vast, geeft richting aan de bui tenlandsche politiek, heeft het recht van gratie-verleening en bekrachtigt aangeno men wetten. Hij wordt bijgestaan door een Raad van State, waarin de hoogste verte genwoordigers van het ministerie, van de kamer, van de justitie en de administratie zitting hebben. De Nationale Vergadering telt 90 afge vaardigden, waarvan de eene helft door de corporaties gekozen wordt en de andere door de staatsburgers volgens de formule van het algemeene directe kiesrecht. Do Nationale Vergadering is een wetgevend lichaam; zij onderzoekt de begrooting en geeft machtiging tot het sluiten van lee ningen; zij kan de grondwet herzien. Naast haar functionneert een Corporatieve Ka mer, wier taak het is wetten van economi- schen aard te bespreken en daarover te stemmen. Het ministerie is tegenover de Nationale Vergadering niet verantwoorde lijk; verantwoording is het alleen schuldig aan den president. De eerste president der republiek zal de huidige „dictator", gene raal Garmona, zijn, die na aanneming der grondwet nog ongeveer drie jaar in functie blijven zal. Dit zijn de groote lijnen van het ontwerp- Salazar, dat eerst zijn eindvorm heeft aan genomen na lange besprekingen en na ver kregen goedkeuring ran de organisaties, waarop het huidig regiem steunt. De „Na tionale Unie" is geen politieke partij. Zij kan slechts bij het Italiaansche Fascisme vergeleken worden. De regeering heeft haar een Statuut gegeven, waarin vastge steld wordt, dat zij „een politieke associa tie (is), maar geen partij, en open staat voor alle Portugeezen, wien de bloei van land en volk ter harte gaat". Niemand kan „op zekere voorwaarden" lid van de Nationale Unie zijn; zij eischt van haar leden vol komen aanhankelijkheid en vertrouwen. De grondwet is duidelijk een modern- fascistisch product en het ontwerp heeft begrijpelijkerwijze in het land diepen in druk gemaakt. Maar het is veel minder slecht ontvangen dan men zou meenen. Zelfs vele democraten hebben er hun in stemming mede betuigd. De leiders der persorganen hebben zonder twijfel de wenkbrauwen gefronsd, toen zij voor de eerste maal de zinsneden onder oogen kre gen, die op de pers betrekking hebben, maar de regeering heeft hen zóó gerust weten te stellen, dat zij zich thans voor hot meeren- deel voldaan toonen. Het minst tevreden zijn de monarchisten, die niet verduwen kunnen, dat geen kind van vroegere ko ninklijke familie de presidentieele waardig heid bekleeden kan. De volksstemming zal weldra uitmaken hoe groot de aanliang is, die de regeering en haar grondwetsontwerp achter zich. heeft. Vast staat, dat de meerderheid des volks de huidige dictatuur volstrekt geen kwaad hart toedraagt. In Portugal zijn de belastingen niet verhoogd en de salarissen niet verminderd, het leven is er goedkoop en de werkloosheid gering. De uitvoer is zeker afgenomen en ondervindt vele moei lijkheden, maar do mannen, die het roer van staat houden, zijn bekwaam. De rust in het land is verzekerd. De laatste poging om een algemeene staking uit te roepen op het einde der vorige maand is, dank zij de vastberaden houding van het bewind, op niets uitgeloopen. Dit alles pleit voor de regeering, die haar poging om het land een op modernen leest geschoeide grondwet te geven, zeker niet zal zien mislukken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1932 | | pagina 1