23ste Jaargang
DONDERDAG 16 JUNI 1932
No. 7228
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE NOOD IN DUITSOHLAND
BINNENLAND
S)e£cidóciie0ou/taiiyt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal BUTeaUX! PAPENGRACHT 32, LEIDEN Gewone Advertentiën 3fl rent nor renel
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal Auvertenuen OU cent per regel.
Franco per port f2.95 per kwartaal nMIWISTR A TIF ooe PFnAPTIF IK II Toor ln86z0nden Mededeelingen wordt
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver- AUM1NIS 1 KA 1 It, 935, KLDAC, 1 It 15 II het dubbele van het tarief berekend,
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij r 1 R fl N 11 M IMF D nnCTOIIC M 11 Kleine advertentiën, van ten hoogite 30 woorden, waarin
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met JjIKUINUIVIIVIIlK IUoUUo, fUMdUj lNo. 11 betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent. verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
V Het mooie en het lagere.
„Dit staat voor mij vast (maar mis
schien kan. de kunstenaar dit niet begrij
pen omdat hij kunstenaar is, en ik daar
entegen wel, omdat ik dat niet ben): Het
schoonste boek, dat onder het kleed der
kunst ook lager leven laat kloppen, ver
liest in de schatting der massa zijn kunst
waarde, omdat het oor der meesten dan te
zeer door dat minder mooie kloppen wordt
afgeleid. Een kunstenaar kan misschien
ik weet het niet het minder-mooie
vergeten, als het mooie zijn oog treft: de
massa doet helaas omgekeerd; zij ver
zuimt het mooie te zien en te smaken, als
oog en hart door iets lagers wordt afge
leid."
Dit citaat ontleenen we aan de „Week
end-gedachten" van prof. dr. Feron, van
Boermond, in het jongste Zondagochtend
blad van de „Maasbode".
En we veroorloven ons graag, dat oor
deel te onderstreepen, en naar aan
leiding daarvan ook nog iets anders te
zeggen.
Zooals in de lectuur het mooie ..niet
wordt gezien, als oog en hart door iets
lagers worden afgeleid zoo is het ook
met tooneel, bioscoop en vele andere vor
men van genot, waarin goed en kwaad
vermengd is.
Zoo is 't: althans voor de massa, voor
wat we zouden kunnen noemen: de ge
wone menschen.
Niet voor buitengewone menschen.
En tot die buitengewone menschen schij
nen heden te behooren heel veel jongere
personenHet jongere geslacht schijnt
geestelijk héél sterk te zijn, in vergelijking
met de ouderen, die zich vroeger en ook nu
nog veel ontzeggen als slecht, als gevaar
lijk voor hun geestelijk leven, wat voor de
jongeren, naar him beweren, héélemaal
geen kwaad kanwaar dezen bést tegen
kunnen
Zoo beweren zij.
Maar zou die groote vrijheid, die zij
zich in hun lectuur, conversatie en aller
lei vermaken veroorloven,-niet feitelijk
hun geestelijk leven verslappen? Him gees
telijk leven, in godsdienstigen zijn, maar ook
hun geestelijk leven, als bron van frissche
werkkracht en energieke activiteit?
Wij beantwoorden deze vraag zonder
aarzelen bevestigend.
De wenk, door prof. Feron gegeven aan
de schrijvers, kan ook gericht worden tot
de lezers en kan ook tot op ander ter
rein worden uitgestrekt!
LOTING DIENSTPLICHT.
Op 17 Juni a.s.
De loting voor den dienstplicht heeft dit
jaar plaats op Vrijdag 17 Juni a.s. 's namid
dags om 2 uur. Zij wordt in het openbaar
gehouden in de Weeskamer, Binnenhof 8 te
's-Gravenhage. Deze Weeskamer is één van
de vertrekken van het gebouw, algemeen
•bekend als „de Bidderzaal". De ingang is
aan de zijde van de Hofstraat. In de Wees
kamer is een goote ruimte voor het publiek.
De loting, welke thans zal worden gehou
den, dient voor de lichting 1934, waartoe
komen te behooren de mannelijke personen
voor het meerendeel geboren in 1914. Deze
worden in het algemeen in Januari 1933
voor den dienstplicht ingeschreven.
DE SPOORWEGLIJN GOUDA—
BOSKOOP.
Zal zij rendabel zijn?
Het Tweede Kamerlid Braat heeft den
minister van waterstaat gevraagd:
Is de minister bereid een onderzoek in
te stellen of de in aanbouw zijnde spoor-
weglijn GoudaBoskoop, in verband met
de verbetering van ons wegennet en het
daardoor toenemende vervoer per vracht
auto, eenige perspectieven beeft voor de
rentabiliteit daarvan?
Indien het tegendeel zich laat aanzien,
zou de minister dan dien aanleg niet stop
zetten
Hoe de schooljeugd leeft
Von Papen zegt, dat de Staat
geen „liefdadigheids-
inrichting" is
(Van onzen Berlijnsohen correspondent).
BERLIJN, 12 Juni.
„Liefdadigheidsinrichting" noemt Von
Papen in zijn regeeringsverklai'ing den
Duitsc-hen Staat; een liefdadigheidsinrich
ting, welke „demoraliseerend" moet werken
op het volk, omdat het zijn verantwoorde
lijkheidsgevoel ondermijnt. Deze woorden
klinken bepaald heel flink en paedagogisch
in den mond van mannen, die vooreerst
nog niet bevreesd behoeven te zijn, dat zij
geen enkele mogelijkheid meer zullen vin
den om verder te bestaan, en aan de ge
nade van het stempelgeld overgeleverd zul
len worden. Maar hoe moeten zij klinken
in de ooren van ruim vijf en een half mil-
lioen werkloozen, die zelfs op het oogen
blik, in het gunstigste seizoen, er niet in
slagen arbeid te vinden? En welke vooruit
zichten opent deze kordate uitspraak der
nieuwe regeering voor het leger van stem
pelaars
Wat er te besnoeien viel op openbare
uitgaven, heeft Von Papen's voorganger
Brünirtg, de man van het groot blauwe
potlood, reeds lang geschrapt. Odk den
steun aan de werkloozen heeft hij danig in
gekort, en op elk ander gebied van open
bare zorg zooveel gelden gespaard-, dat de
uiterste grens bereikt werd niet alleen, doch
dat hij haar reeds hier en daar over
schreed. Om meer speciaal te blijven bij
de werkloozenverzekering, op dit terrein
werd- in anderhalf jaar tijds ongeveer een
2325 pCt. der uitgaven ingekort. Perso
nen, die in de jaren 1929 tot '30 maandelijks
80 mark ontvingen (niet geheel in baar,
dooh ook in den vorm van natura of cou
pons voor goedkooper levensmiddelen) kre
gen in de jaren 1931 tot '32 nog maar G3
mark. En dit zijn degenen, die zooeven
werkloos geworden en er dus het gunstig
ste aan toe zijn want na een aantal we
ken heeft de werklooze geen recht meer
op uitkeering der verzekering en wordt hij
overgelaten aan de crisis-zorg, die minder
betaalt. Maar ook de crisiszorg blijft niet
lang duren; na een zeker aantal maanden
keert zij geen ondersteuning meer uit en
mingen. Zij verwierp de motie Bongaerts-
van Dijk om een commissie van deskundi
gen te benoemen bij de toekenning eener
laatste schadeloosstelling aan de firma van
der Velde met 65 tegen 12 stemmen, en een
voorstel van den heer Duys om een adres
der Noord-Hollandsche kippenhouders aan
de Begeering te sturen met verzoek om
inlichtingen met 42 tegen 34 stemmen.
Bij de daarop volgende behandeling van
het wetsontwerp tot toekenning van vol
ledige tandheelkundige bevoegdheid aan
de 80 tandheelkundigen, die thans nog de
gevoegdheid hebben tot volledige tandpro
these, bleek weer eens, dat Minister R u y s
de Beerenbrouck weinig gelukkig is
met de wetsontwerpen, welke hij, bij de
overdracht der afdeeling Volksgezondheid,
die vroeger tot Minister Verschuur behoor
de, aan zijn Departement, heeft te verde
digen gekregen. Het gold hier een in den
grond zeer eenvoudige zaak. Er zijn in het
land een 80-tal tandheelkundigen die krach
tens de wet van 1925 bevoegd zijn de vol
ledige tandprothese uit te oefenen. In een
arrest van den Hoogen Baad van 1920 is
uitgesproken, dat tot de volledige tandpro
these ook behoort de geheele voor-bewer
king van een gebit, trekken van tanden
incluis, welke noodig is om een patiënt van
een nieuw gebit te voorzien. Wettelijk ge
nomen is de toestand nu zoo, dat de be
voegde tandheelkundigen wel een mond
vol zieke kiezen mogen trekken, wanneer
zij deze door een nieuw gebit vervangen;
maar dat zij zelfs geen kies of tand of
melktandje van een kind mogen trekken,
wanneer zij geen nieuw gebit inzetten. Om
verwijst haar klanten aan de openbare ar
menzorg. Meer dan tweederde der werk
loozen, ruim vier millioen op het oogenblik
dus, worden door de beide laatste lichamen
ondersteund. De toestand, waarin deze
millioenen verkeeren die hun arbeids
kracht niet kunnen verkoopen, en met de
aalmoes van den Staat slechts hun honger
kunnen stillen, doch natuurlijk niet hun
woning of kleeren of cultuurbehoeften on
derhouden is dus meer dan miserabel.
Men moet ook niet denken, dat het hier
enkel gaat om arbeiders. Natuurlijk bestaat
het gros der werkloozen uit arbeiders, doch
er zijn ook groote groepen onder, die uit
den middenstand en uit de betere standen
komen. Het Duitsche volk is bezig te ver-'
proletariseeren.
Wie den geweldigen nood het aller-
drukkendst voelen, dat zijn de kinderen, de
kinderen en de jonge mensehen. Wie eens
door de klassen der scholen wandelt, in
Berlijn of in de provincie overal vallen de
magere, ondervoede gezichtjes van de leer
lingen op; in de steden erger dan op het
land, waar tenminste nog frissche lucht en
ruimte om te spelen zijn. De enquêtes ko
men met de treurigste resultaten. De Prui
sische Minister voor Volkswelvaart heeft
voor eenigen tijd- aan den Pruisdschen
Landdag een memorandum overgelegd over
den gezondheidstoestand der kinderen in
de Pruisische Lagere scholen. Hieruit bleek,
dat in 1929 en 1930 de voeding der meeste
kinderen er nog wel mee door kon; twaalf
en een half procent van de ruim 900.000
kinderen waren absoluut ondervoed-, acht
en dertig procent leek behoorlijk gevoed en
de bijna vijftig procent, die daartusschen
liggen, waren matig gevoed.
Sinds den herfst van 1931 nu is hierin
verandering gekomen. Van 35 Pruisische
regeerings arrondissementen, waar navraag
gedaan werd, komt bijna eenstemmig het
bericht, dat sinds den herfst van het vorig
jaar de gezondheidstoestand- der schoolkin
deren zeer veel slechter is geworden en
dat dit in de eerste plaats te wijten is aan
ondervoeding. In Berlijn zoowel als in de
andere Pruisische industriesteden werd een
toename der tuberculose geconstateerd. De
kinderen, wier gezondheid tengevolge van
de armoede der ouders lijdt, komen voor
het grootste deel uit families met werklooze
vaders; verder zijn er veel kinderen van
kleine boeren bij, benevens van de laagste
beambten-categorie en van de sociale ren
tetrekkers. Behalve klachten over de ge
zondheid der schoolkinderen, kwamen er
ook klachten in over hun kleeding. Vijftien
regeeringsarrondissementen deelden mede,
dat op hun lagere scholen sommige kinde-
TWEEDE KAMER
aan dezen dwazen toestand een einde te
maken, stelde het wetsontwerp voor, nu
maar de geheele bevoegdheid van den
tandarts ook toe te kennen aan deze 80
tandheelkundigen. Daartegen echter rees
groot verzet bij een aantal leden der Ka
mer, die van zulk een gelijkstelling van
niet-academisch en wetenschappelijk ge
vormde menschen met hen, die een voor
studie aan de Universiteit of een daarmede
gelijkstaand instituut hebben genoten,
niets willen weten.
Dr. Vos (V.B.), die tot de mee-st verbe
ten tegenstanders behoorde, riep zelfs uit,
dat het onverantwoordelijk was, dergelijke
onbevoegden toe te laten tot de behande
ling van tandvleeschziekteu, die bijv. met
geslachtsziekten in verband kunnen staan,
waartegenover de tegenpartij, o-a. Mr.
Oud (V.D.) weer stelde, dat zij dit ook
nu mogen doen, mits zij maar overgaan
tot het inzetten van een nieuw gebit. Er
ligt zelfs een aansporing voor hen in, aldus
de heer Duys (S.D.A.P.) om, als het eigen
lijk in het geheel niet noodig is, toch maar
de noodige tanden en kiezen uit te trek
ken teneinde den patiënt een gebit in te
kunnen zetten en zoodoende te vermijden,
dat zij buiten hunne bevoegdheid treden.
Rond deze tegenstellingen bewoog zich
het geheele debat, waarbij de heer Bak
ker (C.H.) en Mr. Boon (V.B.) zich aan
de zijde der'voorstanders van het wetsont
werp schaarden, mevr deVriesBruins
(S.D.A.P.), mevr» Bakk'er Xort (V.D.)
en de heer Floris Vos (M.P.) zich on
der de tegenstanders rangschikten.
Een afzonderlijk standpunt nam mr.
ren geen schoenen meer hadden; voor ve
len, die ver van de school wonen, is dit her
haaldelijk de reden, dat zij niet naar school
kunnen gaan. In de meeste arrondissemen
ten -hadden tot 40 procent der kinderen
geen eigen bed.
Het ergste zijn echter de kinderen uit de
industriesteden re aan toe. In Dortmund
in het Rijnland heeft A-dolf Deuster ma
teriaal over de schoolkinderen aldaar ver
zameld en in een brochure „Unsere Kin
der" gepubliceerd (Verslag der Bonifacius-
druckerei, Paderborn). Hij kwam tot de vol
gende resultaten:
Een vierde gedeelte der kinderen, in som
mige scholen zelfs een derde, behoort tot
families, waar de vader geen werk heeft,
of slechts van tijd tot tijd eens werk heeft.
In de scholen van het centrum kregen de
meeste kinderen 's morgens een ontbijt; in
de overige waren er verscheidene, die het
zonder ontbijt moesten stellen. Enkele kin
deren kregen twee maaltijden per dag en
de meesten aten zelden of nooit vleesch.
Een vierde gedeelte hunner kreeg enkel op
Zondag vleesch. De kinderen zagen er bleek
en slap uit en hadden doorgaans honger.
Bij navraag aan de leveranciers in de stad
bleek, dat de klanten van de hand in den
tand leefden en de levensmiddelen 6teeds
in de kleinst mogelijke hoeveelheid koch
ten en liefst die van de slechtste kwaliteit.
De woontoestanden bleken meer dan
treurig. Bijna in elke klas van de scholen,
welke Deuster inspecteerde, hoorde hij, dat
twee families met vier of vijf kinderen in
één kamer woonden. Een derde gedeelte
der kinderen, in sommige klassen de helft-,
woonde met dnie tot elf andere personen
in twee kamers. In elk bed slapen door
gaan-s minstens twee personen, maar ook
komt het dikwijls voor, dat acht of negen
personen in drie bedden slapen. In elke
klas kwam het driemaal voor, dat broertjes
en zusjes in één bed sliepen. Er waren ook
gevallen, waarin een sofa of tafel dienst
moest doen als bed.
Gebrek aan plaatsruimte belet mij meer
te citeeren. Dooh ieder, die er zich voor
interesseert, kan de brochure zelf bestellen
en nalezen, hoe erbarmelijk de schoolkin
deren der industriestad Dortmund moeten
leven. Natuurlijk is Dortmund een stad als
een andere. Zij heeft geen armere bevol
king dan elders ook woont, terwijl het
evenmin enkel de kinderen zijn, die honger
lijden, al is het bij hen dubbel treurig en
gevaarlijk, daar „de jeugd van heden het
volk van morgen" is.
Men kan dus als buitenstaander slechts
hoogst benieuwd zijn, hoe zich het nieuwe
kabinet tegenover dergelijke troostelooze
feiten zal handhaven, en of het werkelijk
het hart zal hebben, die volkslagen, die
thans al nauwelijks meer bestaan kunnen,
nog meer af te nemen, omdat de Duitsche
Staat geen liefdadigheidsinrichting is.
B e u m e r (A.R.) in, die tegen het wets
ontwerp was, omdat was verzuimd de be
palingen van het medisch tuchtrecht aan
te passen bij de nieuwe bevoegdheid, die
aan de tandheelkundigen zou worden ver
leend.
Minister Ruys leverde een korte
verdediging, waarbij hij zich stelde op act
standpunt van mr. Oud, dat men hier te
doen heeft met een zeer eenvoudig wets
ontwerp, dat geen andere bedoeling heeft,
dan de wettelijke regeling te doen beant
woorden aan den practischen toestand. De
Minister slaagde er echter blijkbaar niet
in ook maar de aarzelaars te overtuigen,
want met 44 tegen 30 stemmen werd het
wetsontwerp verworpen.
Tegen: de leden Ketelaar, Van der Hou-
ven, Hiemstra, BakkérNort, Snoeck Hen-
kernans, Zijlstra, Van Itallie, Van Dijk,
IJzerman, De VriesBruins, Rutgers van
Rozenburg, Floris Vos, Van der Waerden,
Van Rappard, Tilanus, Van Boetzelaer, I/O-
vink, Braat, Slotemaker, Katz, Knottenbelt,
Schaper, Aurent, Teulings, Cramer, Kupers,
Drop, Albarda, Beumer, J. ter Laan, Van
Braambeek, Smeenk, Van Zadelhoff, Meijer,
Van den Bergli, Faber, dr. Vos, De Jong,
Groeneweg, Van Dis, Schouten, Wester
man, Visscher en Bierema.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De conferentie van Lausanne begonnen.
(2e blad).
Een revolver-aanslag in de Belgische Ka
mer. (2e blad).
Het proces-Matuschka gisteren begonnen.
(Buitenl. Berichten 2e blad).
De invloed van de crisis in Ned. 0. Indië.
(2e blad).
BINNENLAND.
De Tweede Kamer heeft met 40—33 stem
men verworpen het wetsontwerp „regelen
betreffende de bevoegdheid der tandheel
kundigen." .(1ste blda).
Twee jongelui bij het zwemmen in zee
te Scheveningen verdronken. (Laatste Be
richten).
Valsche muntersbende te Amsterdam ge
arresteerd. (Laatste Berichten).
OMGEVING.
Te Oogstgeest is een jongeman bij het
varen in een kano verdronken, (late blad).
DE AANKOMST VAN DE ZEP
PELIN A.S. ZATERDAG TE
ROTTERDAM Bladz. 5
ONZE BERLIJNSCHE COR
RESPONDENT OVER DEN
NOODTOESTAND IN DUITSCH
LAND Bladz. 1
op zijn beurt weer tot een zeer groote uit
breiding van de teelt aanleiding zou kun
nen geven, ontstaat, is het gewenscht, dat
de alsdan te maken winsten worden gere
serveerd voor de later ook weer automa
tisch volgende tijden van overproductie met
zeer lage prijzen. Het blijft op die wijze mo
gelijk, dat in ons land een meer stabiele
varkensprijs blijft gelden, welke nu eens
hooger en dan weer lager zal zijn, dan zon
der ingrijpen van de regeering. Een rege
ling dus, welke het voordeel heeft, dat, an
ders dan tegenwoordig, de groote massa
onder de varkenshouders ook profiteert van
de hoogere prijzen.
Een snel effect.
De steun aan de varkenshouderij, op deze
wijze aangevat, heeft het groote voordeel,
dat hij zeer snel effect zal kunnen sortee-
ren. Zoodra de Centrale tot stand is geko
men en zij over de noodige fondsen be
schikt, welke haar in den aanvang zoo noo
dig door een rentedragend voorschot zullen
kunnen worden verstrekt, zal zij den prijs
der exportvarkens kunnen steunen. De
prijs van voor de binnenlandsche markt
bestemde varkens zal daarbij moeten vol
gen. Zooals uitdrukkelijk is vastgesteld, ligt
het in de bedoeling, door het verleenen van
steun met verder op den prijs in te werken
dan tot het bedrag dat strekt om de nood
zakelijke productiekosten te dekken. Aan
genomen mag worden, dat men bij een prijs
van 10 cent, plus viermaal den voermeel-
prijs ter plaatse, per pond levend gewicht
niet ver van de werkelijke productiekosten
is verwijderd.
Beperking uitbreiding var
kensteelt.
DE STEUN AAN DE VARKENS
HOUDERIJ.
Aan de bepalingen van het wetsontwerp
inzake steun aan de varkenshouderij ont
leenen we nog het volgende:
Stabiele prijzen.
Zoolang de export niet loonend is, zal uit
den aard der zaak iedere export haar mede
werking vereischen om het verlies daarop
te dekken. Bij de inkrimping van den var
kensstapel, zoowel hier als in andere lan
den, welke een noodwendig gevolg moet
zijn van de tegenwoordig zeer lage prijzen,
zal het oogenblik komen, waarop de export
weinig verlies, ja zelfs winst zal kunnen
opleveren. Ten einde te voorkomen, dat dan
tijdelijk een zeer hooge varkensprijs, welke
Een zeer moeilijk punt is het voorkomen
eener te groote uitbreiding van de varkens
teelt. Zoodanig ingrijpen zal bezwaarlijk uit
een centraal punt geregeld kunnen worden.
Wil men het doel, loonende varkensteelt,
gepaard aan behoorlijke vleeschvoorziening,
dus ook niet te hooge prijzen, bereiken, dan
zal men een individueele beperking moeten
nastreven. Hoewel moeilijk, is een derge
lijke regeling niet onuitvoerbaar. Dc cen
trale organisatie heeft aan de hand van de
door haar te verzamelen gegevens, onder
goedkeuring van den minister, te bepalen
het aantal varkens, hetwelk in een bepaald
tijdsverloop, bijv. in een jaar zal mogen
worden aangeboden. Zij bepaalt echter ook,
hoe deze varkens moeten worden verdeeld
over de verschillende gebieden. Voor een
verdere verdeeling binnen de provincie*
TANDARTSEN EN TANDHEELKUNDIGEN. WETSONT
WERP TOT TOEKENNING VAN MEERDERE BEVOEGDHEID
AAN TANDHEELKUNDIGEN VERWORPEN.