23ste Jaargang
DINSDAG 14 JUNI 1932
No. 7226
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE POLITIEKE TOESTAND IN
DUITSCHLAND
H. M. PIERROT
BINNENLAND
3)e Êcidóelte0oii^Gmt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwarfca-al
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per port f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 ft
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Doel van het nieuwe kabi
net is,te verhinderen dat
Hitier de volstrekte
macht krijgt
Sleutelstelling van het Centrum
De regeeringsverandering in Duitschland
heeft de wereld sterk Verrast, omdat het
moreele en politieke aanzien, dat dr. Brii-
mng zich in heel de wereld had verworven,
zijn plotseling en dramatisch aftreden ge
heel onverwacht deed schijnen.
Er xs heel wat gesproken over het onder
houd tussohen president en kanselier en
er zijn tallooze legenden over het „eenvou
dige afscheid" van Briining ontstaan. Ik
voor mij geloof, dat de onoverbrugbare
kloof tusschen beide mannen deze was:
dr. Briining wensckte een nieuwe noodver
ordening, die 800 millioen in de schatkist
zou brengen, om een deficit van het bud
get te dekken. Hij vroeg ook verlof, om de
regeering om te vormen op de tegenwoor
dige basis, dus zonder de rechtsche par
tijen er in op te nemen. Ten slotte wilde hij
met het oog op het herstel vraagstuk een
toezegging van den president, dat zijn ka
binet nog tot Maart van het volgende jaar
in aimbt zou blijven, dus tot na het optre
den van den nieuwen president der Ver-
eenigde Staten van Amerika.
Hindenburg heeft alle drie wensohen van
de hand gewezen. Hij wenschte de regee-
ring-Brüning geen wissel voor nog een heel
jaar te geven, omdat de stormachtige op
positiebeweging in het volk geweldige af
metingen aannam en dus politieke afspra
ken op zoo langen termijn niet meer waren
te maken. Hindenburg was tevens van
meening, dat de basis van het kabinet-
Brüning te smal was geworden en verbreed
diende te worden door opname der rechü-
sche partijen. Verder maakte hij bezwaren
geldend tegen de methode der noodveror
deningen, die zijn naam verbond met de
onpopulairste en door hem weinig juist ge
achte maatregelen. Hij wees zelfs het aan
bod van de hand, dat de oude regeering ter
verlichting der nieuwe regeering zelve nog
de nieuwe verordeningen zou uitvaardigen.
Brüning trok uit de tegenstelling in deze
drie cardinal e vragen tussohen hem en het
staatshoofd de konsekwentie en trad met
het heele kabinet af. Zeker met bitterheid
in het hart, omdat hij zijn werk van twee
en een kwart jaar als mislukt moest be
schouwen. De diepste oorzaak van Brüning's
aftreden is de overtuiging van den presi
dent, dat Brüning niet in staat was de in
sprookjesachtig tempo voortrazende oppo
sitie der rechterzijde met den Staat te ver
zoenen en te verhinderen, dat deze opposi
tie alle dijken doorbrak, ja zelfs zoo mackr-
tig zou worden, dat zij alléén de meerder
heid in het rijk zou kunnen veroveren.
Over het tragische einde van het kanse-
lierschap van een hoogbegaafden en onder
vele opzichten niet te vervangen staats
man^ die zeker na verloop van tijd weer op
een verantwoordelijken post zal terugkee-
ren, zou nog veel te zeggen zijn. Maar de
belangstelling der wereld richt zich thans
op het nieuwe, dat gaat komen. Het is een
eigenaardig feit, niet zonder diepere betee-
kenis, dat na- den asceet Brüning met zijn
afgeneigdheid van de wereld en beschei
den levensstandaard, een regeering van
inannen aan het roer komt, die in hun aan
schouwingen en levensgewoonten veeleer
het tegendeel vertoonen, die zeer zeker
door intellectueele scrupules minder ge
plaagd zullen worden dan dr. Brüning. Zij
zijn van plan, om zonder daden van geweld,
waartegen reeds de naam van Hindenburg
alléén waarborg is, een regeling der auto
riteit, orde en vakkennis te vormen en ook
de rechtsche partijen binnen de grenzen
van 'haar beteekenis mede te laten regee-
ren.
Waarom is juist de heer Von Papen, een
tot dusver weinig bekend Pruisisch afge
vaardigde, dien het publiek nauwelijks
kende, rijkskanselier geworden? Naar mijn
meening alleen daarom, omdat er nieuwe
Rijksdagverkiezingen moeten plaats heb
ben en de staatsautoriteitcn niet wen
sohen, dat de Hitlerpartij de meerderheid
zal krijgen, maar dat er een coalitie wordt
gevormd van Hitlerianen, kleine rechtsche
partijen en het Centrum. Deze wensen
wordt ook door de overtuiging gemotiveerd,
dat de continuïteit der politiek niet bruusk
Dit artikel is van den Duitsohen journa
list Fritz Klein, hoofdredacteur van
de „Deutsche Allgemeine Zeitung", die
behoort tot de door dr. Hitier bijna
geheel opgeslokte partij van wijlen
Stresemann, de „Deutsche Volkspar
tij". Men behoeft het niet met den
schrijver eens zijn; doch interessant
is, uit het artikel te zien, hoe verlegen
men met den politieken toestand is en
hoe machtig de sleutelstelling van het
Centrum wordt geacht.
mag worden onderbroken door het aan de
macht komen van onervaren en misschien
zuiver demagogische elementen. Om zulk
een verzoening na de verkiezingen te be
werken, was er een man noodig, die, trots
alle meeningsverschilien met zijn partij,
toch tot het Centrum behoorde, maar tege
lijk bij de partijen der rechterzijde als De-
strijder der tot dus toe gevoerde Centrum-
politiek groot vertrouwen genoot. De scher
pe verklaring der Centrumpartij tegen Von
Papen zegt niet zoo veel. Zij is volkomen te
verklaren, omdat Hindenburg in wat ab-
rupten vorm van Brüning moest scheiden.
In de toekomst, vooral na de verkiezingen,
zal men met het Centrum, dat werkelijk
heidspolitiek pleegt te voeren, zeker een
verstandig woordje kunnen spreken. Mocht
de verwachting niet in vervulling gaan,
dat Von Papen de geschikte persoon is, om
deze verzoening tot stand te brengen, dan
zal hij moeten worden opgeofferd. Hij heeft
zijn ambt met volle kennis van deze moge
lijkheden op zich genomen. Speelt hij die
verzoening niet klaar, dan moet hij zichzelf
opofferen.
Hoe men ook mag denken over de per
soonlijkheid va-n den nieuwen kanselier, die
zijn politieke kwaliteit nog moet bewijzen,
het valt niet te ontkennen, dat de leden
van zijn kabinet uitstekend ter zake kun-
digen zijn.
Welke zijn nu de plannen der nieuwe
regeering? Het middelpunt van alles is
thans de uitslag der verkiezingen voor den
Rijksdag. De regeering-Brümng had <le
vrijheid van agitatie der Hitler-partij be
snoeid. Deze besnoeiing wordt opgeheven.
Dit geschiedt niet, hoe paradoxaal het ook
moge klinken, ten gunste van die partij,
maar uit de overtuiging, dat juist de
scherpe houding der vorige regeering te
genover Hitier dezen succes op succes heeft
gebracht. De verklaring ligt in de diepe
economische en geestelijke crisis, waarin
de breede massa's verkeeren. De regeering-
Von Papen meent, dat, wanneer aan de
Hitler-partij geen dwang meer wordt aan
gedaan en zij dus niet meer de rol van
martelares kan spelen, haar aanhang aJ
spoedig zal verminderen. De proef op de
som moeten de Rijksdagverkiezingen bren
gen en men rekent in regeeringskringen op
niet meer dan 42 tot 43 percent nationaal-
socialistische stemmen, zoodat, wat abso
luut het plan is, de Hitlerpartij tot samen
werking en tot toetreden der regeering zal
worden gebracht, maar verhinderd zal wor
den, dat zij alléén aan het bewind komt.
Dan zal ook de kwestie der houding van
het Centrum opnieuw acuut worden. Het
is moeilijk aan te nemen, dat het dan
even intransigent zal blijven als thans.
Wanneer deze poging gelukt, kan men
voor de volgende jaren een stabiele regee
ring in Duitschland verwachten, die over
een groote parlementaire meerderheid be
schikt en de wetgeving weer in normale
banen kan leiden. Gelukt zij niet, blijft het
Centrum afzijdig staan, dan zal de bin-
nenlandsche toestand zeer moeilijk worden.
Dan zou het mogelijk zijn, dat Hindenburg,
die streng grondwettelijk wdl regeeren, een
nieuwfe nationale vergadering bijeen roept,
om de bestaande grondwet te wijzigen.
Wijziging behoeft op de eerste plaats het
ongeschikte Duitsche kiesrecht, dat er een
is, niet van politici, maar van mathemati
sche rekenmeesters. Wijziging zou ook moe
ten komen in de structuur der landen, die
thans nog in staat zijn, om aan de rijks
politiek de grootste moeilijkheden in den
weg te leggen. Vooral het dualisme tus
schen Pruisen en Rijk is een zware hinder
nis voor het nationale herstel.
Het onderscheid tusschen de oude en
nieuwe regeering is, dat de nieuwe niet met
noodverordeningen zal regeeren, die geen
einduitkomst gaven uit- den nood, maar
slechts tijdelijke verlichting brachten. Het
nieuwe kabinet zal rekening houden met
de psychologische en algemeen-politieke
behoeften, die tot'uiting zijn gekomen in
de oppositie tegen Brüning.
Nog grooter dan vroeger wordt de ver
antwoordelijkheid van Hindenburg, den
Maarsmanssteeg 14 - Tel. No. 1293
In de artikelen der
GERO FABRIEK
vindt U bij ons een uitgebreide keuze,
tegen de laatste I ge prijzen.
OUD-MINISTER HEEMSKERK t
Aan een „In memoriam" in de „Maas
bode" ontleenen wij:
„Naast den jurist domineerde mede in
hem de diep-geloovige Calvinist. Daardoor
was ook zijn houding bepaald tot de
Roomsch-Katholijken zooals hij ons
graag noemde, de ij als ij uitsprekende. Hij
was een krachtig principieel voorstander
van een samengaan der drie Rechtsche
partijen, maar hij vond het toch wel noodig
ons in de gaten te houden. „Het gele wim
peltje", waarmede hij graag tegen ons
wuifde, was wel een lachende uiting van
zijn bezorgheid voor ons optreden. Heele-
maal vriendelijke spotternij was dit niet,
er school ook calvinistische ernst onder.
Wat niet uitsluit, dat de Anti-revolutio
naire Partij en inzonderheid de Tweede-
Kamerfractie onder zijn leiding, voor ons
een trouwe bondgenoot is geweest. Hij
voelde het zeer juist aan, hoeveel er bij al
le verschil toch reeds was, dat ons samen
bond. En hij gaf daar uiting aan, met zijn
groep, in woord en daad zelfs op oogen-
blikken, dat trouw niet zonder bezwaar
viel te toonen.
Zoo is deze merkwaardige staatsman, in
zijn lang leven, steeds een groote figuur
geweest, veel omstreden, zelfs in eigen
kring, maar toch vereerd en geëerbiedigd
ook door den politieken tegenstander.
Vorstin en land verliezen in hem een
trouwen dienaar en een beproefden leider.
Gods barmhartigheid moge neerdalen
over dezen, die Hem in de mate van zijn
kracht heeft beleden en gediend."
Zijn laatste redevoering.
De laatste redevoering van den overle
den staatsman, bij de behandeling van het
ontwerp tegen smadelijke godslastering, is
geworden t-ot een prachtig getuigenis, met
voor een bijna-tachtigjarigen opvallende
frischheid en spontaneïteit en de innigste
overtuiging uitgesproken. In ademlooze
stilte werd deze improvisatie van den in
zijn heiligst gevoel gekwetsten grijzen par
lementariër aangehoord. „De overheid is
Gods dienaresse", zoo betoogde hij, die ge
loofsvrijheid moet eerbiedigen, maar opk
„de geloofsvrijheid van hen die gelooven",
en dan gaat hij verder:
„Zij moet dat niet alleen doen tegen fei
telijke aantasting, maar ook tegen pogin
gen, om een geestelijke atmosfeer te kwee
ken, waarin op het geloof wordt gesmaald,
waarin gesmaald wordt op God, Christus
en den Heiligen Geest, op zoodanige wijze,
dal niemand, die ook maar een greintje
eerbeid voor God heeft, het van zich zou
kunnen verkrijgen, om voor te lezen op de
wijze, waarop dat in den tegenwoordigen
tijd meermalen is geschied. Tegen zoodar
nig geschrijf is dit wetsontwerp gericht.
En nu heeft men niet te vragen of de rech
ter zich daarbij zal begeven in allerlei
theologische verschillen. Ieder rechtge
aard rechter zal onmiddellijk moeten voe
len, dat er is een krenking van godsdien
stige gevoelens door smalende godslaste
ring. Indien de rechter niet in staat is, dat
uit te maken, zooals verschillende leden
meenden, dan is de rechter in Nederland
niet staande op een peil, dat men zoude
mogen verwachten, en het is zonderling,
dat dit in deze Kamer is verkondigd."
De begrafenis.
Het stoffelijk overschot van Mr. Heems
kerk zal Donderdag a.s. op de Algemeene
Begraafplaats te 's-Gravenhage ter aarde
worden besteld.
vader des vaderlands, die zijn leven niet
zal willen besluiten zonder den grondslag
te hebben gelegd voor een regeermethode,
die beter overeenstemt met de behoeften
van het Duitsche volk. Van de nieuwe re
geering zijn dócL op economisch, noch op
politiek gebied avontuurlijke experimenten
te verwachten. Zij zal ook de buitenland-
sohe verplichtingen van Duitschland eer
biedigen en in het binnenland trachten de
voorwaarden weer te herstellen, waarop die
verplichtingen berusten. Dit zal zij traeh-
ten te bereiken door alle werkwillige en
positieve krachten van het Duitsche volk
te vereenigen.
FRITZ KLEIN.
(Nadruk verboden).
NATIONAAL MARIA-CONGRES
TE NIJMEGEN.
Die Eerste Bliscap van Maria.
Zooals bekend, zal tijdens het Nationaal
Maria-Congres te Nijmegen, onder regie
van den priester-dichter Willem Smulders,
het vijftiend' eeuwsche Mysteriespel „Die
Eerste Bliscap van Maria" ten tooneele
worden gebracht.
De opvoering van dit Mysteriespel zal
ongetwijfeld een der glansrijkste momenten
vormen in de reeks van plechtigheden en
manifestaties, welke op 6, 7 en 8 Augustus
gedurende het Nijmeegsoh Maria-Congres
zullen plaats hebben.
Men herinnert zich nog het schitterend
succes, dat in 1913 te 's-Hertogenbosoh be
haald werd met de eerste opvoering van
„Die Sevenste Bliscap".
„Die Eerste Bliscap" overtreft, uit het
oogpunt van tooneellcunst, nog de Seven
ste en het feit, dat dit Mysteriespel, na
vier eeuwen onder het stof gelegen te heb
ben, in Nijmegen een vernieuwde en uiterst
verzorgde opvoering zal krijgen, zal onge
twijfeld duizenden gedurende de congres
dagen naar de stad van Petrus Canisius,
den zetel onzer Katholieke Universiteit,
heentrekken.
Wij spraken van een uiterst verzorgde
opvoering. Daarvoor staat ons borg de re
gie van den fijnzinnigen priester-dichter
Willem Smulders, die wordt bijgestaan
door de actieve leden van de spel-coimmis-
sie, de heeren H. C. W. van Schaik en W.
P. J. A. Weebers, De décors en de cos-
tuums worden ontworpen door den kunste
naar Piet Gerrits. De Gregoriaansohe ge
zangen worden uitgevoerd door een kna
penkoor onder leiding van G. W. Tünissen
O.P. Executanten zijn een uitgelezen
schaar van leeraars en leeraressen, onder
wijzers en onderwijzeressen van Nijmegen
en omgeving.
De uitvoeringen worden gegeven in de
groote zaal van „De Vereeniging" op Za
terdag 6 Aug. 8 uur nam., Zondag 7 Aug.
1.30 uur nam., Maandag 8 Aug. 2 uur nam.,
Zaterdag 13 Aug. 8 uur nam., Zondag 14
Aug. 3 uur nam. en Maandag 15 Aug. 3
uur nam.
Kaarten voor de voorstellingen zijn ver
krijgbaar bij den heer H. C. W. van
Schaik, Koolemans Beijnenstraat 6, Nijme
gen. Bij iedere aanvrage geve men nauw
keurig op: naam en adres van den aan
vrager; aantal kaarten; rang en datum der
voorstelling.
Kaarten van het Congres geven geen
toegang t-ot de voorstellingen van het spel.
Bij gelijktijdige afname van minstens 50
kaarten wordt een reductie van 10 pet. ver
leend.
Vereenigingen, Congregaties, Pensiona
ten enz., die voor hun leden dit bijzondere
Mariaspel tevoren willen doen uitleggen
en verklaren, kunnen een spreker of
spreekster aanvragen (vergoeding van reis-
en verblijfkosten).
Aanvragen hiervoor te richten tot den
heer L. G. J. Bol, Javast-raat 36, Nijme
gen.
Plaatselijke Propaganda-Comité's
In verschillende plaatsen van ons land
zijn reeds Plaatselijke Propaganda-Comité's
opgericht voor het Nationaal Maria-Con
gres, in andere is men met de oprichting
van deze comité's bez'ig, in weer andere
kijkt men nog de kat uit den boom.
Om deze laatste minder aanbevelens
waardige Hollandsöhe hebbelijkheid af te
leeren verzoekt het Dagelijksch bestuur van
(het Maria-Congres ons de aandacht te
vestigen op een mooi voorbeeld van Bus-
sum.
Ook Bussum heeft een Propaganda-Co-
mité voor het Maria-Congres opgericht.
Het volgende plan van actie is opge
steld
1. Aanmoedigingen tot deelname en op
wekking tot geldelijken steun te doen
plaatsen in het plaatselijk katholiek
Nieuwsblad. Eventueele wekelijksohe ver
antwoording in genoemd blad te plaatsen
van ingekomen giften.
2. Circulaires te drukken met geperfo
reerde strook, waarop de katholieken voor
een bijdrage kunnen inteekenen, deze bij
alle katholieken rond te bezorgen en weer
te doen ophalen. (Die gift kan ineens zijn
of wekelijks).
3. De verschillende godsdienstige ver
eenigingen om een bijdrage verzoeken.
4. Reclamemaken voor de stcunkaarten.
Aldus het voorbeeld van Bussum, dat de
zaken blijkbaar flink aanpakt.
Voorbeelden trekken!
Laat men in plaatsen, die nog niet in
actie zijn voor het Nationaal Maria-Con
gres, zich spiegelen aan het Bussumsche
voorbeeld.
Zend een briefje aan het Bureau van
Dit nummer bestaat uit drie bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De kansen der conferentie te Lausanne
na de gedachtenwisseling tusschen MacDo-
nald en Herriot te Parijs. (2e blad).
De nieuwe Duitsche noodverordening.
(2e blad).
Abessinië's ex-keizer weer gevangen. (2e
blad).
BINNENLAND.
Een vergadering van de drie drogisten
bonden tegen het ontwerp-artsenijbereid-
kunst (1ste blad).
Het drama te Putbroek. Uitspraak
van de rechtbank. (Rochtsz., Ie blad).
Twee bankdirecteuren te Den Haag ge
arresteerd. (Gem. Berichten, 3do blad).
De roofoverval te Vriezenveen. (Gom.
Berichten, 3de blad).
LEIDEN.
De vergadering van 5.5 pct.-obligatiehou-
ders der Leidsche Exploitatie Mij. (2do
blad.)
IN ELK KATHOLIEK GEZIN
Het Katholieke Dagblad!
het Maria-Congres, Van Schaeck Mathon-
singel 1 te Nijmegen en ge ontvangt om
gaande alle inlichtingen, die ge voor d©
oprichting en de actie van een Plaatse
lijk Propaganda-Comité noodig hebt.
INVOER VAN VISCH IN BELGIë.
Contingenteering.
De correspondent van de „N. R. Crt." te
Brussel meldde gisteravond:
In de Maandagmiddag gehouden weke
lijksohe bijeenkomst van het kabinet-Ron-
kin is besloten tot contingenteering van
den invoer van visch. Het is do bedoeling
vooral den invoer van dure visch t-e beper
ken. Als basis zullen genomen worden de
cijfers van het. jaar 1931, wat overeenkomt
met een vermindering van den invoer met
20 a 25 pCt.
R.K. Propagandavereenigingen te Amster
dam, Rotterdam en 's-Gravenhage.
Te 's-Gravenhage zijn bijeengekomen de
Algemeen Geestelijk Advisours der R.K.
Propagandavereenigingen te Amsterdam,
Rotterdam, en 's-Gravenhage, de Weleer
waarde heeren W. J. Bosch, H. J. Kuijpers,
Th. van Woesik en de Algemeene voorzit
ters, de heeren Jan Bakker, M. van Stapele
en H. Chr. Jansen.
Deze bijeenkomst is geslaagd in hare be
doeling: meer contact te verkrijgen tus
schen de R.K. Propagandavereenigingen
in de groote steden van het land.
Begrijpend, dat door eenheid van doel
stelling, ook zoo mogelijk, door meer een
heid van middelen en handelswijze, groo
ter kracht kan worden uitgeoefend ten b*u
te van de katholieke actie, zal getracht
worden verder te gaan.
Overeenstemming is verkregen t.o. van
het verder pogen, dat bedoelt in de naaste
toekomst medewerking te verleenen, om
ook door samenwerking de R.K. Propagan
da in andere plaatsen van het Bisdom
Haarlem tot grooter bloei te brengen.
Het. voorloopig secretariaat van dit ver
band is, ook voorloopig, gevestigd bij me
juffrouw Aug. Schwartz, Sonoystraat 72,
's-Gxavenhage.
