23ste Jaargang
VRIJDAG 9 OCTOBER 1931
No. 7022
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BINNENLAND
Financiën en Economie
STADSNIEUWS
3)e £cicboKe0ou^omt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per poet 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
▼ooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent»
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per
regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
bet dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
V Tegen het economisch
liberalisme.
In een tijd als deze zijn vele 'hoofden
zeer toegankelijk voor critiek op den be-
slaanden toestand.
't Is verklaarbaar, maar gevaarlijk. Ge
vaarlijk, omdat gegronde critiek tot
allerlei dwaal-begrippen en verkeerde
conclusies aanleiding kan geven.
Als die critiek maar eenigen s c h ij n
van waarheid heeft, dan slaat ze bij velen
wel in vooral bij hen, die in meerdere
of mindere mate slachtoffers zijn van de
wereldcrisis.
Zoo zal het kort artikeltje in het ,,Volk",
dat wij hier laten volgen, wel bij
velen „inslaan", hoewel het een absoluut
ongegronde bewering inhoudt.
Het „Volk" heeft nl. een paar regels ge
vonden in het te Haarlem verschijnende
katholieke dagblad, welke zij tegen den
Bisschop van Haarlem meent te kunnen
uitspelen! Men leze:
Mag dat? Zoo vraagt de katho
lieke „N. Haarl. Crt." naar aanleiding
van de aangekondigde sluiting van
Hartog's margarinefabriek te Oss, die
de gemeente op 150.000 meer werk
loosheiduitgaven en 100.000 minder
belastingontvangsten zal komen te
staan. Mag één persoon zoo over wel
en wee van honderden gezinnen en
heel een streek beschikken? Mag dat?
Mag Philips Eindhoven maar met
snelle uitbreiding en even snelle in
krimping van bedrijf op kosten jagen?
Juridisch mag dat. Maar mag het ook
„moreel-economisch?"
Ja „Nieuwe Haarlemsohe", volgens
de katholieke zedeleer, zoo juist nog
door uw bisschop bepleit, mag het ook
moreel-economisch. Immers dient het
privaatbezit als natuurrecht gehand
haafd en het privaat-bezit over de
voortbrengingsmiddelen brengt zooda-
nigen waanzin mee.
Men kan naar aanleiding van het bo
venstaande vragen, of, indien de fabrieken,
die hier worden genoemd, eens niet
privaat bezit waren geweest, de gang van
zaken dan anders, beter zou zijn geweest?
Een bevestigend antwoord op deze vraag,
zal o. i. moeilijk met eenige beslist
heid kunnen worden gegeten!
Maar, hoe dit ook zij, ook wij zijn te
genstanders, principieele tegen-
stande r s van een invloed en macht
van het kapitaal, waarbij over „het wel
en wee van honderden gezinnen en heel
een streek" wordt beschikt door één per
soon, nl. den kapitaal-bezitter. (Feitelijk is
in de gegeven gevallen de macht niet
in handen van één persoon, doch in han
den van enkelen, wat echter geen wezen
lijk verschil maakt).
En zulk een toestand heeft.de Bis
schop van Haarlem herhaaldelijk veroor
deeld in geschriften en redevoeringen!
Ook in zijn laastte in dit „Volk'-stukje
bedoelde redevoering!
Mgr. Aengenent zeide daarin, sprekend
over de kapitalistische productiewijze:
Ten derde verstaat men er onder
een productiestelsel, waarbij aan het
geld-kapitaal een te overwegende
macht wordt toegekend en aan de
waardigheid van den arbeider te wei
nig wordt gedacht. In dezen laatsten
zin zijn ook de Katholieken tegen ka
pitalistische productiewijze. Maar
dan begijpt men gemakkelijk, dat het
hier eigenlijk geldt een strijd tegen
het economische liberalisme. Want
het kapitalistisch productie-stelsel is in
zich niet verkeerd, maar wordt eerst
dan verkeerd, zooals „Quadragesimo
Anno" zegt, wanneer aan het kapi
taal te overmatigen invloed wordt
toegekend. Wij kunnen daartegen dus
ook positie nemen.
Indien het „Volk" deze bisschoppelijke
uitspraak onder de oogen van zijn lezers
durft brengen, zal het blad daarbij moe
ten erkennen, dat ook de strijd van de
katholieken gaat tegen den „waanzin", die
uit het privaat-bezit van voortbrengings
middelen kan voortvloeien en ook f e i-
t e 1 ij k maar al te vaak daaruit voort
vloeit!
DE VERLAGING DER SALARISSEN.
Ook voor leden van den Raad
van State, de Alg. Rekenka
mer en de Rechterlijke Macht.
De Haagsche correspondent van het
„Hbld." meldt:
Gelijk bij vorige salarisveranderingen
van het Rijkspersoneel, zullen de bij de
wet vastgestelde salarissen van de lederi
van den Raad van State, van de Algemee-
ne Rekenkamer en van de rechterlijke
macht, ook thans in verband met de aan
staande wijziging verlaging ondergaan.
Binnen afzienbaren tijd kan men dan
ook naar wij vernemen, daartoe strekken
de wetsontwerpen verwachten.
NEDERLAND EN DE KOERS VAN
HET POND.
De commissie, die op 28 September j.l.
werd aangewezen door de vergadering van
belanghebbenden bij het vraagstuk van
den pondenkoers, had tegen gisteren ver
schillende organisaties tot een verdere be
spreking uitgenoodigd. De vergadering
die ook werd bijgewoond door een verte
genwoordiger van den minister van arbeid,
handel en nijverheid, werd gepresideerd
door mr Taap van Gelderen.
Besloi-xi werd voorloopig af te wachten
de resultaten van het initiatief, genomen
door den president der Internationale Ka
mer van Koophandel, die tegen 22 October
a.s. te Parijs een tot dat doel geformeer
de commissie heeft bijeengeroepen.
De vergadering gaf eenstemmig uiting
aan haar gevoelen dat uitspraken, als zijn
gedaan door de Londensche Kamer van
Koophandel, later gevolgd door analoge
uitspraken van andere Engelsche corpora
ties, waarbij hij, die beweert dat de da
ling van het pond als gevolg van het verla
ten van den gouden standaard van invloed
kan zijn op zijn uit een vóór die evene
menten tot stand gekomen verbintenis
voortspruitende verplichtingen reeds bij
voorbaat wordt gedisqualificeerd, moeten
worden betreurd als weinig bevordelijk
aan de rustige en zakelijke sfeer, waarin
de hangende moeilijkheden moeten wor
den beschouwd en opgelost.
Met het oog op de verdere zaken met
Engeland was men éénparig van oordeel,
dat het herstel van een bona-fide termijn-
handel in ponden een besliste noodzake
lijkheid is en dat daarvoor grooten facilitei
ten noodig zijn, dan op dit oogenblik blijk
baar itx het algemeen kunnen worden ver
kregen. Het vertrouwen werd uitgespro
ken, dat de verschillende organisaties
van belanghebbenden, zoowel als de Cen
trale Bankinstelling en de Regeering aan
deze kwestie hun volle aandacht onmiddel
lijk zullen geven.
FEESTEN TE ALKMAAR.
De belangstelling in de viering van Alk-
maars ontzet begint steeds grooter te wor
den.
Woensdagavond werd het feest ingezet
met een lichtstoet.
Het feest begon gisteren met een re
veille voor de jeugd, waaraan als gewoon
lijk weer een paar honderd kinderen heb
ben deelgenomen.
Vervolgens concerteerde het muziek
korps „Soli Deo Gloria" een half uur op
het bordes van het Raadhuishet carril-
lon liet zich hooren, terwijl van negen tot
tien uur een Parapluie-optocht voor kinde
ren werd gehouden, waaraan honderden
kleintjes met versierde parapluies deelna
men.
Te half twaalf begon de tocht naar het
Victoriabeeld, ter plaatse waar eertijds
bij de Friesche Poort het hardnekkigst om
het behoud der stad was gestreden.
De feestrede van den voorzitter der 8-
Octobervereeniging, gep. majoor A. H. P.
Blaauw, oud-directeur der Cadettenschool,
werd door luidsprekers to in alle hoeken
van het park verstaanbaar gemaakt.
Van één tot twee uur liet het carillon
zich weer hooren en te halfdrie vond een
sprookjesoptocht aan, welke op zijn rond
gang door drie muziekkorpsen werd opge
luisterd. Er was daarvan zeer veel werk
gemaakt.
Het publiek was door stembiljetten in de
programma's in staat zelf den eersten en
tweeden prijs te bepalefi.
Om acht uur begonnen de avondvermak'
lijkheden.
DE KATHOLIEKEN
EN DE ONTWAPENINGSACTIE.
In een dezer dagen in Den Haag onder
leiding van prof. dr. Kors O.P. gehouden
bijeenkomst van het bestuur van den R.
K. Vredesbond met vertegenwoordigers
van de nationale katholieke organisatres
is besloten, dat binnenkort zal worden be
gonnen met de petitionnements-actie, waar
bij gebruik zal worden gemaakt van bij het
secretariaat van den R. K. Vredesbond
verkrijgbare formulieren, waarop de beken
de motie voorkomt.
Deze actie zal worden gevoerd door de
sociale organisaties, in gemeenten waar een
af deeling van den R. K. Vredesbond be
staat in samenwerking met deze, en ver
der door plaatselijke comrté's.
Voorts ligt het in de bedoeling, dat over
het geheele land vergaderingen zullen wor
den gehouden, waarop de beteekenis van
de ontwapeningsactie zal worden uiteenge
zet en voor het teekenen van het petition
nement propaganda zal worden gemaakt.
Het contact met het buitenland op den
grondslag der bekende motie, die het eerst
in de groote vergadering te Amsterdam
van 26 September werd aangenomen, wordt
voortgezet.
Het lijdt geen twijfel, of de Katholieken
zullen aan deze nieuwe actie, welke zoo
volkomen met hun inzichten strookt, hun
hartelijke medewerking verleenen.
VERKIEZINGEN VOOR „DUBBELEN
RAAD" TE DEN HAAG.
Bij de gisteren gehouden verkiezingen
voor den*z.g. „dubbelen raad", d.r. de com
missie van ingezetenen, die mede over de
annexatie zal moeten beslissen, zijn uitge
bracht 169.719 stemmen, waarvan op de
anti-revolutionnairen 18,125; communisten
4581; C.H. 9927; S.D.A.P. 64.918; de Vrijz.
dem. 9069; de lijst Perdok 859; dè Libera
len 21.803; de H.G.S. 4S5de R.K. tegen
standers van annexatie 5283; en de R.K.
voorstanders van annexatie 29.569.
Nederlandsche Bouw tentoonstel ling.
Eenige personen hebben zich in comité
vereenigd tot het organiseer en van een
Nederlandsche Bouwtentoonstelling, in
1932 in Den Haag te houden.
De besturen van den Bond van Neder
landsche Architecten B. N. A., den Ten-
toonstellingsraad voor Bouwkunst en ver
wante kunsten, de Nederlandsche Maat
schappij voor Nijverheid ea Handel, de
Alg. R.-K. Werkgeversvereeniging, de Chr.
Werkgeversvereeniging en de Commissie
van advies voor de groep bouwmaterialen
en wegenbouw van de Kon. Nederland
sche jaarbeurs zijn van oordeel, dat voor
het organiseeren van deze tentoonstelling
op de gedachte wijze geen aanleiding be
staat, en verklaren dan ook, op geenerlei
wijze deze tentoonstelling te zullen steu
nen verzoeken hun leden en andere be
langhebbenden op het gebied, dat deze
tentoonstelling wil bestrijken, bij de tot
standkoming van deze tentoonstelling geen
medewerking, op welke wijze ook, te ver
leenen, en hebben aan het bestuur van de
Nedrlandsche Vereeniging voor Tentoon-
stellingsbelangen verzocht, zulks ter alge-
meene kennis te brengen.
Ultimatum van wevers te Enschede.
De vier samenwerkende arbeidersorgani
satie» „De Eendracht", St. Lambertus, Uni-
tas en de Landelijke Federatie, hebben
aan de firma G. Jannink Zoon te Ensche
de een schrijven gezonden, waarin wordt
verzocht de loorien voor de wevers op 8 tot
12 getouwen te verhoogen resp. van 33 tot
36, voor het bedienen van meer dan
twaalf getouwen een nader overeen te ko
men regeling te treffen, te zorgen voor pri
ma kwaliteiten en doelmatige grondstoffen,
en ten slotte d© wachtgeldregeling te her
zien ten einde het wachtgeld te brengen op
70 pet. van het normaal verdiende loon.
Indien uiterlijk Zaterdag 24 October a.s.
geen bevredigende oplossing is verkregen,
zullen de wevers Maandag 26 October den
arbeid niet hervatten. Van dit ultimatum
is een afschrift gezonden aan het bestuur
van de Enschedesche Fabrikantenvereeni-
ging, waarbij is medegedeeld, dat men tot
nadere onderhandelingen bereid blijft. Bij
dit dreigend conflict zijn ongeveer 500 we
ver» betrokken. »Tel-"
De schrijfster mevrouw J o van Am-
m e r s-K 11 e r is benoemd tot officier in
de orde van Oranje Nassau.
Tot hoofdinspecteur bij den dienst van
het vervoer der Ned. Spoorwegen is
met ingang van 1 October j.l. benoemd jh»\
H. de Ranitz, afdeelingschef eerste klasse
bij dien dienst.
De loonen van de arbeiders, werkzaam
bij Burger's rijwielenfabriek te
Deventer, zijn met ingang van 9 dezer met
5 pet. verlaagd. De georganiseerde arbei
ders hebben deze loonsverlaging niet aan
vaard en een ultimatum aan de directie ge
steld.
In een vergadering van het personeel,
werkzaam op de metaalwarenfabriek van
de firma Gerritsen te Zeist, is besloten in
stacking te gaan, daar de firma zich niet
zou houden aan de arbeidsovereenkomst.
De staking omvat bijna het geheele perso
neel, ruim honderd man.
De minister van justitie heeft iirge-
stell een bijzondere commissie voor geor
ganiseerd overleg voor de politieamb
tenaren in 's rijksdienst; als zoodanig
onder het departement van justitie ressev-
teerend.
De commissie draagt een adviseerend
karakter ten aanzien van onderwerpen,
welke de bijzondere arbeids- en dienstvoor-
waarden raken van de ambtenaren, voor
wie de commissie is ingesteld.
Ned. Handels- en Landbouwbank.
In aansluiting op het bericht,
werd gemeld, dat voorloopige surséance
van betaling is verleend aan de Nederland
sche Handels- en Land'bouwbank, worden
aan den staat van baten en schulden nog
de volgende cijfers ontleend:
De inlagen der afdeeling N.V. Spaarbank
bedragen voor het kantoor Haarlem
ƒ44.063, >Santpoort 11.508; Siddeburen
115.849; Wildervank 16.765; Oude Pe-
kela ƒ53.971 en Haren 18775.
De banksaldi bedragen in totaal aan cre
dit 134.642 en debet 88.085.
De crediteuren zijn verdeeld als volgt:
Haarlem 167.557.Haren 15.288; Oude
Pekela 29378; Wildervank ƒ1071.
In de thans verstreken maanden van
1931 is nog geen verbetering ingetreden.
Ten einde aan de moeilijke tijden het hoofd
te kunnen bieden, zijn ingrijpende bezurni-
gingen toegepast.
K. J. M. V. ST. PETER KANIS.
Encycliek Rerum Novarum.
Woensdagavond werd een aanvang ge
maakt met het winterprogramma van P.
K. Op uitnoodiging van het bestuur hield
daartoe de hoogedelgestr. heer A. H. J.
Engels, lid vaan de Tweede Kamer een
inleidende beschouwing op de bekende
Encycliek Rerum Novarum van Paus
Leo XIII.
Degenen, die het werkprogramma van
de K. J. M. V. ontvingen zullen wel be
merkt hebben, dat het bestuur ditmaal
zijn bijzondere aandacht gewijd heeft
aan de groote sociale kwesties. Dat een
uitvoerige behandeling hiervan zeer ge-
wenscht is, heeft Mgr. Aengenent op den
Bondsdag in Haarlem uitdrukkelijk ver
klaard. Hetzelfde is nog eens met klem
betoogd door den Bondsmoderator, rec
tor Timp op de pas gehouden propagan-
da-avond van P. K. Zoodoende begroette
de voorzitter de heer H. de Graaf den
heer Engels als de eerste van een rij
sprekers, die voor de Katholieke Jonge
Middenstanders, de groote sociale vraag
stukken zullen gaan behandelen in het
komende winterseizoen.
De heer Engels begon met een inlei
ding op de encycliek Rerum Novarum,
omdat voor een juist begrip van deze
zendbrief het noodzakelijk is, zich eenig
denkbeeld te kunnen vormen van de
maatschappelijke toestanden ongeveer een
eeuw geleden. Als een der voorzaten van
den toenmaligen slechten toestand noem
de spreker de Fransohe revolutie. De
gevolgen voor de arbeiders waren vooral
de afschaffing der gilden, waarmee een
eind kwam aan de gesloten bedrijven en
het protegeeren van bepaalde families
in bepaalde bedrijven. Hiermee viel sa
men de uitvinding der stoommachine.
Van dien tijd dateert het begrip Kapi
talisme." Tevens werd hierdoor de grond
slag gelegd voor het moderne bedrijfs
leven. Bepaalden vroeger de producenten
in de diverse gilden den prijs, thans
wordt dit gedaan op de wereldmarkt.
Het streven om goedkooper te zijn dan
anderen had als direct gevolg de bezui
niging op het arbeidsloon. Dit riep het
proletariaat in de weroid, dat zonder
eenige bescherming overgeleverd was aan
de willekeur van het opkomend Kapita
lisme. Hiertegen tce-kende de Kerk voor-
1 al protest aan.
Dit nummer bestaat uit vier bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Dreigt de Ronde Tafel-conferentie te
mislukken? (Buitenland 4de blad).
De regeling van het bodembezit in
Spanje. (Buitenland 4de blad).
BINNENLAND.
Het standpunt van Nederl. belangheb
benden bij de beweging van den ponden-
koers. (Binnenland, 1ste blad).
De Nobelprijs voor letterkunde is toege
kend aan den onlangs overleden Zweed-
schen dichter E. A. Karlfeldt (L. en K., Ie
blad).
Schilderijenzwendel te Oosterbeek; be
handeling in hooger beroep voor het Hof
te Arnhem. (Rechtszaken, Iele blad).
Het spoorwegongeluk te Groningen; te
gen den machinist en rangeerder van den
rangeertrein resp. een maand en 14 da
gen hechtenis geëischt. (Rechtz.. 4de blad)
Jeugdig chauffeur voor de rechtbank te
Breda voor aanrijding bij Breda. (Recht
zaken, 4de blad).
Een overzicht van de Zuiderzeewerken.
(2de blad).
Wij geven een geïllustreerde pagina*
over de herfst. (3de blad).
Wij geven een geïllustreerde pagina lec
tuur voor de vrouwen. (2de blad).
Voordrachten over dagbladwezen en
dagbiadstudie aan de Lcidsche Universi
teit. (1ste en 3de blad).
OMGEVING.
Boerderij-brand te Zegwaart. (2de blad).
In dit verband moet de aandacht ge
vestigd worden op twee gebeurtenissen
van wereldbeteekenis.
De geboorte van Joachim Pecci, zoon
van Graaf Pecci, op 2 Maart 1810 te
Carpineto, een dorpje ten zuiden van
Rome en de geboorte vair Ka Marx, op
5 Mei 1818 te Trier in Duitschland. Deze
twee menschen zouden op den lateren
loop der wereldgeschiedenis- een gewel
digen invloed uitoefenen.
Joachim Pecci werd de latere Paus
Leo XIII en Karl Marx werd „de groot
ste leeraar der socialistische partijen
van het aardrijk".
Joachim Pecci muntte uit door groote
gaven van geest. Hij had een scherp
verstand en een edel hart. Te vroeg
maakte hij kennis met de nooden van
het volk, zoowel in zijn eigen land als
daarbuiten o.a. als internuntius te Brus
sel. Met kracht protesteerde hij tegen
de wanverhoudingen op sociaal gebied
en tegen den verdcrfelijken kinderabeid.
Terzelfder tijd gingen ook 'a het buiten
land verschillende stemmen op voor de
zoo noodzakelijke lotsverbetering der ar
beiders. Noemen wij in Frankrijk Graaf
Albert de Mun, een voormalig cavalerie-
officier, in Engeland de groote bekeer
ling Kardinaal Manning, in Duitschland
de Bisschop van Mainz Emmanuel von
Ketteler, in Zwitserland Prof. Descur-
tins, in België Prof. Pottiers, in Amerika
Mgr. Sreland, bisschop van Baltimore,
die zich zoozeer beijverde voor „De rid
ders van den arbeid" die de groeiende
democratische gedachte ond'er de Ka
tholieke arbeiders propageerden. Verder
in ons land ook van lateren tijd Dr.
Schaepman, Dr. Ariëns, Aalberse en No-
lens enz. Dat onder de genoemde voor
mannen zooveel geestelijken voorkomen,
is een bewijs, dat. de Katholieke Kerk
zich steeds in het bijzonder het lot der
arbeidende klasse heeft aangetrokken.
Geen ander Kerkelijk genootschap heeft
zoo geijverd of kunnen ijveren voor de
I bestaansverbctering der arbeidende klasse
Hiernaast deed ook de andere bewe-
ging van zich hooren. Karl Marx had
zijn groote werk „Het Kapitaal" vol
tooid en hij was de groote leeraar ge
worden van allen, die de leer van het.
socialisme hadden aanvaard. Het socia
lisme echter, steunend op het historisch
materialisme, dat het Godsbestaan onl-
I kent, was niet in overeenstemming te
l brengen met de grondgedachte die de
