Mgr. Dr. W. H. NOLENSt 22ste Jaargang DINSDAG 1 SEPTEMBER 1931 No, 6989 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN BINNENLAND UIT DE OMGEVING S)e£cidócHe0oii^ant DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor LeideD 19 cent per week f 2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal Franco per post f2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is roor de Abonné's ver krijgbaar tegeD betaling vaD 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent. TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I GIRONUMMER 103003, POSTBUS No., 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regeL Voor Ingezonden Mededeelingen wordt 'het dubbele van het tarief berekend. Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50. Dit nummer bestaat uit twee laden. V Particuliere en gemeen- schaps-bedrijven. Wij zijn, principieel, voorstanders van het „vrije" bedrijf, in tegenstelling met hen, die als ideaal hebben gesteld: alleen en uitsluitend, overheids- of gemeenschaps bedrijf. Natuurlijk bedoelen wij niet met het „vrije" bedrijf, dat de overheid geen ban den, beperkende bepalingen, in het alge meen belang, aan het bedrijf zou mogen en moeten opleggen; wij kunnen in plaats van over het „vrije" bedrijf spreken over het particuliere bedrijf, in tegenstelling met het overheids- of gerneenschaps-bedrijf. En even natuurlijk of vanzelfsprekend- is het, dat in het feit, dat wij, princi pieel voorstanders zijn van het „vrije" be drijf niet ligt opgesloten, dat wij alle over heids- of gemeenschaps-bedrijven principieel verkeerd zouden achten. Volstrekt niet. Er zijn omstandigheden, waaronder het niet alleen geoorloofd, maar ook gewenscht en noodzakelijk is, in het algemeen belang, dat een bedrijf niet is in handen van particu lieren, maar geheel en al in handen van de Dit is, in het algemeen, zoo met z.g. mo nopolistische bedrijven hoewel hierop wel uitzonderingen zijn. En dat kan zeer zeker ook het geval zijn met n i e t> monopolistische bedrijven. En wij denken hierbij aan het volgende, wat wij gisterenavond lazen: In een rapport van dr. Laidler, chef van de industrieele afdeeling van den Volkenbond, wordt gewezen op een merkwaardige toenemende bedrijfscon- centratie van de afgeloopen tien jaar in de Vereenigde Staten. In dezen tijd wer den 7000 mijnbouwonderneniingen samen gesmolten. Driekwart van de telefoon-, telegraaf- en radio-industrie van het land. is in handen van drie firma's, ter wijl een enkele groep over meer dan de helft van de ijzerbronnen van het land beschikt. Een andere groep controleert 90 procent van de nitraten in de wereld. Ford en General Motors nemen zeventig procent van de automobielenproductie voor hun rekening. Twe.e maatschappijen beheerschen meer dan de helft van de binnenlandsche vleeschmarkt en één pro cent der banken heeft niet zooveel kapi taal als de overige 99 procent. Op deze wijze worden bedrijven, die noch uit him aard monopolistisch zijn nóch als zoodanig worden beschouwd, toch feite lijk zoo goed als wel monopolistisch. En, gedwongen door dezen naar onze besliste overtuiging ongewenschten loop der oeconomische of sociale ontwikkeling zullen, ons inziens, verscheiden bedrijven moeten worden overgenomen door overheid of gemeenschap ten-zij, wat véél beter zou zijn in het algemeen belang, die trust vorming zou worden gekeerd en terugge drongen waarvan wij echter de practi- sohe mogelijkheid niet heel groot achten! DE „OPVOLGERS" BIJ VERKIEZINGEN. Het overlijden van mgr. dir. Nolens en de daarmede gepaard gaande opvolging in de Tweede Kamer brengen scherper dan ooit onder de aandacht, hoe noodzakelijk het toch is, o.p de candidatenlijsten voor goede opvolgers te zorgen. Juist bij deze gelegenheid kan dit gemoe delijk besproken worden zonder iemand te krenken, want, wie dan ook den zetel van den overleden leider der R.K. Kamerfractie moge innemen, men zal 't er over eens wezen: een gelijkwaardige afgevaardigde komt er niet. Zelfs de opvolger za'l zulks toegeven. Bij 't vroegere meerderheidsstelsel kon men bij iedere tussc hen tij dsche vacature naar een gesohikten candddaat zoeken, die de opengevallen plaats zoo waardig moge lijk zou innemen, 't Was daarbij geenszins regel, dat candidaat werd wie een vorige maal in 't betrokken kiesdistrict al eens was voorgedragen. Nieuwe mannen konden im mers inmiddels opgekomen zijn, die men tot dusverre over 't hoofd gezien en onder [wie men nu de juiste kracht vond. 'Zoo konden de kiezere er telkenmale naar streven, het vertegenwoordigende lichaam op peil te houden. Men v^eet hoe het thans gaan: bij een vacature komt eenvoudig de opvolger aan de 'beurt. Bedankt deze gelijk nu b.v. mi nister Reymer doet voor een Senaatsvaca ture of is hij om een andere reden niet beschikbaar, dan is er wel weer een vol gende op de lijst. Hoe worden die lijsten samengesteld De best bekenden en meest uitverkorenen onder de voorloopige oandidaten komen bovenaan te staan 't zij na een „adyies", dat al dan niet geheel of ten deele wordt opgevolgd, 't zij na vrije keuze der georga niseerde kiezers. Voor de volgende plaatsen wordt een rangschikking betracht, waaraan minder zorg wordt besteed. „Die komen er toch niet," schijnt men te denken, terwijl het ook wel voorkomt, dat e>en geschikt, persoon zich terugtrekt als hij niet hoog genoeg op de lijst komt te staan. Dit laatste is een persoonlijke opvatting, waaraan oogenschijnlijk niet veel te doen valt. Indien men evenwel ook de lagere plaatsen op de lijst bij de samenstelling hiervan behandelde als ware deze lijst van groot gewicht, die persoonlijke opvatting ■zou wellicht niet zoo spoedig tot bedan ken leiden. Nu de vaoature-Nolens onwillekeurig de aandacht vestigt o.p de onmiskenbare betee- 'kenis ook dier lagere plaatsen, moge deze aangelegenheid hier eens geheel in 't a 1 g e rn e e n onder 't oog worden gezien. Niet alleen voor iedere vacature is 'hot gewenscht, dat de lijst een opvolger aan biedt, die evenzeer voor een hoogere plaats in aanmerking had kunnen komen, maar ook voor het vertegenwoordigend ooilege in zijn geheel is zullks noodig. Hoe dikwijls toch ontstaan tussohenitijd- sohe vacatures En als dan vaak iemand moet aangewezen worden, die, nu ja, voor een lagere plaats op de lijst wel geduld werd, maar voor meer ook niet, wat volgt daar dan uit? Een daling van het peil der leden, niet alleen voor diie vacatures, maar ook voor 't vervolg. Men is immers al ras geneigd „te laten zitten wat zit," wat op den duur niet anders dan deprimeerend kan werken, ook op de bereidvaardigheid van oandidaten, die men behoeft om de lijst aan te vullen. Er gaan uit dezen hoofde wel stemmen op, die met behoud der E. V. een ver vanging van het lij stenstelsel vragen door het personenstelsel. Mogelijk zou dit ver andering ten goede brengen, maar' indien we met het beter verzorgen der lijsten wachten moeten op die wijziging, dan kan het boven geschetste euvel wel eens te groo- te afmetingen hebben aangenomen. Daarom: ook voor de opvolgers gezocht naar oandidaten va-n gelijk gehalte als wie boven aan de lijst. Het moet een eer wor den, op een candidatenlijst te komen, op welke plaats dan ook. Hierdoor zal ook de persoonlijke opvatting wel verdwijnen. Ten-slotte: vooraanstaande personen, van. welken stand in de maatschappij ook, die zich in 't belang der partij laten vinden ook voor een lagere plaats op een lijst, zij zullen reeds daardoor nuttig werk doen, dat groote waardeering verdient. AJO. ZIJN PROMOTOR EN OUD LEERMEESTER HULDIGT HEM. Professor J. de Louter, onder wiens lei ding op 2 Februari 1890 de toen jonge No- lens promoveerde, wijdt in het „Utrechtsch Dagblad" volgend treffend in memoriam aan hem: Diep onder den indruk van het lang voorzien en toch onverwacht overlijden van den grooten Nederlander, wijd ik hem in het „Utrechtsch Dagblad" 'n sober aanden ken. Niet om hem naar waarde te schat ten of te huldigen waartoe plaats, tijd en omstandigheden al even ongeschikt zijn als ondergeteekende daartoe onbevoegd Is maar om in de stad, waar hij den grond slag legde voor zijne merkwaardige loop baan, een weerklank te wekken uit een verleden. Op 2 Febr. 1890 promoveerde aldaar de jonge, reeds in 1887 gewijde priester W. H. Nolens uit Limburg onder mijne leiding achtereenvolgens met lof, op een proef schrift over den hoogvereerden Scholasti cus Thoma-s Aquinos, tot doctor in de staatswetenschap en in de rechtsweten schap, omringd door een zeldzame schare van geestelijken en vrienden. Zes jaren la ter (1896) ve.rving hij mr. Haffmans als lid der Tweede Kamer, waarin hij 35 jaren een zetel zou bekleeden. Geleidelijk steeg de ongeëvenaarde invloed, dien hij als leids man der R. K. Staatspartij op de binnen- en buitenlandsche politiek'van zijn Vaderland ■heeft uitgeoefend. Meer deskundigen en geestverwanten zij het overgelaten, de ont plooiing zijner rijke gaven en de hoogtijden zijner ongelooflijke werkzaamheid te schet sen. Aan zijn promotor zijn het alleen ver gund, den hooggestegen priester, den zelf- bewusten staatsman en geleerde, den op rechten vaderlander, te danken voor zijne hechte genegenheid en zeldzame beschei denheid jegens zijn ouden leermeester: veel meer echter voor zijn onwrikbare trouw aan diep doordachte en stevig gewortelde beginselen, voor zijn ruimen blik en edel gemoed, voor zijn open oog voor de nooden van den tijd, en voor de onschatbare diensten aan het gemeenschappelijk vader land waarin hij zonder baatzucht of ijdel- heid de scherpe partijverschillen in eene hoogere geestelijke en staatkundige een heid poogde te verzoenen of althans tot samenwerking te bewegen. Den getrouwen zoon zijner eeuwenoude Kerk, den oprech ten telg en ijverigen dienaar van zijn va derland, den edelen burger en waaracbti- gen Christen brengt de oude leermeester, die hem helaas nog moest overleven, een eerbiedige en diepbewogen afscheidsgroet. J. DE LOUTER. Hilversum, 28 Augustus. De Haagsche briefschrijver van de „Tijd" wijdt zijn brief gisteravond aan mgr. dr. Nolens z.g. en schrijft o.m.: „Het Katholiek Nederland za-1 thans, nu het hem mist, eerst goed gaan gevoelen wat hij geweest is en wat het in hem ver loor. Het meest zullen dit allicht gaan doen, die meenden, dat hij hen in den weg stond, bij het vervullen van hun taak. Katholiek Nederland is dan ook te be klagen, niet hij die heenging. Hij is ge bleven en gevallen op zijn post in den vrijen tijd, den vacantietijd, dien hij nooit nam, na de vergadering te Genève en tij dens het reces der Kamer. De ziekte, waaraan hij leed, moest op zich zelf al doen wenscben, dat het verloop snel was en de dood, nadat alles was geregeld, hem niet te lang liet wachten. Meer dan eens heb ik in parlementaire kringen hooren verluiden, dat hij in 1933 geen vernieuwing van zijn mandaat wenschte. Men moet niet eraan denken wat een rust als deze zou beteekend hebben voor een man als hij Hij, met zijn trek naar de eenzaamheid, zou geheel zijn gerukt uit het openbare leven, waarop hij een invloed heeft gehad, waar van hij de beteekenis zelf misschien nooit geheel heeft begrepen. Wat zou hij zich dan verlaten hebben gevoeld! Neen, voor hem is de dood gekomen op het juiste oogenblik. Laten wij hopen, dat niet voor de partij het tegendeel blijke". De hoofdredacteur, het Tweede Kamer lid Max van Poll, schrijft in „De Morgen" o.a.: Twee jaren slechts heb ik Nolens van meer naibij gekend, al mocht ik hem ook reeds eerder spreken en ontmoeten. Maar in die twee jaren vooral is mijn eerbied voor hem steeds gestegen. En nu aan zijn sterfbed is er één kwaliteit, die zich vóór alle anderen en die waren vele, want men kan spreken over zijn bon homie, zijn menschenkennis, zijn priester lijke kwaliteiten, zijn beroemde nuchter heid, die niet zelden een welbewuste en welbestudeerde bedekking was van diepe innerlijke bewogenheid enz. enz. op den voorgrond dringt: zijn prodigieuze ar beidzaamheid. Men mag terecht zeggen, dat deze aan het wonderbaarlijke grensde En nu is het mooie en ontroerende in zijn figuur: dat hij den tijd, dien hij voor deze prodigieuze arbeidzaamheid noodig had, hier niet alleen voortdurend aan den nacht ontstal, doch dat de sterke afzon dering, waarin hij leefde, ook zijn in tiemste vrienden bezocht hij nooit bij hen aan huiswelbewust en weloverwogen door hem is gekozen en gewild, om zich- op de meest volledige wijze aan de open- ba-re zaak en aan het belang der Katho lieke Partij te kunnen wijden. Ik kan dit met zekerheid zeggen. Want in een der vele gesprekken, wel ke ik in de laatse jaren met hem heb mo gen voeren, ontviel het hem eens, toen ver schillende toestanden eja personen bespro ken werden: „Wat zou er van de za ken terecht gekomen zijn, als ik mij niet van het begin af had teruggetrokken?" DE METTEN. Gisterenmiddag is het stoffelijk over schot van wijlen Mgr. Nc'lens, van het sterf huis aan de Pripsegracht overgebracht naar de parochiekerk vaar den H. Willibrordus aan de Assendelftstraa-t te Den Haag, al waar het met het daarbij gebruikelijk cere monieel door pastoor L. Beysens werd in- Vervolgens werd de kist in het geheel in stemmigen rouw gehulde presbyterium ge plaatst en werden zoowel de geestelijke als wereldlijke waardigheidsteekenen van den overledene erop neergelegd. Met den pleohtlgen zang der Metten be gon hier om zeven uur het eerste gedeelte van de uitvaart van mgr. Nolens. Agens was de Hoogeerw. heer H. va-n Dam, deken van 's-Gra-venhage, diaken pas toor W. Go-11 S. J., subdiaken hoofdaalmoe zenier J. Noordman, canto-res kapelaan J. Groen en de Eerw. heer Voskuilen, theolo gant van het Groot-Seminarie te Warmond. Ceremondarus was de Eerw. heer Berk hout, eveneens theologant van genoemd seminarie. Verschillende parochies waren door een of meer priesters vertegenwoordigd, terwijl ook de Eerw. Zusters van het huis, waar mgr. Nolens woonachtig was, aa-nwezig waren. Voor in de zeer druk bezochte kerk 'had den plaats genomen de oud-ministers prof. Aaliberse en ir. Bongaerts, dr. Steger, de medicus van mgr., de Tweede Kamerleden Engels, v. Hellenberg Hubar, Kamipschöer, M. v. Pol, alsmede de heer L. Peters, oud- burgemeester van Bergen (L.) Telegram van dr. Stegerwald. De Duibsehe Rijksminister van Arbeid, dr. Stegerwald, zond aan den Nederland- schen minister van Arbeid, Handel en Nij verheid het volgende telegram: „Het bericht van den dood van Z.Exc. Mgr. Nolens heeft mij zeer smartelijk ver rast. Zijn heengaan laat een gevoelige leeg te achter in de rijen van strijders voor den vooruitgang van de nationale en interna tionale sociale politiek. Zijn rechtvaardig en tegelijk goedig karakter, verbonden met verheven geestes-eigenschappen maakten hem tot een der opmerkelijkste persoon lijkheden in het internationale sociaa-l-pu- litieke leven. Ik verzoek, u de gevoelens mijner op rechte deelneming in het groote verlies, dat het Nederlandsche volk getroffen heeft, aan de Nederlandsche Regeering te willen overbrengen. (w.g.) Stegerwald". Requiem Mis te Batavia. Een speciaal Aneta-telegram meldt ons uit Batavia: In de Kathedraal van Batavia zal op 2 September a.s. een plechtige Requiem voor wijlen Mgr. Nolens worden op- NIEUWE FRANKEERZEGELS. Van 36 en 70 cent. Over eenige weken zullen op de postkan toren verkrijgbaar worden gesteld fran keerzegels van 36 en van 70 cent. Aan het zegel van 36 cent bestaat be hoefte voor de frankeering van een lucht postbrief beneden 5 gram naar Ned.-Indië; het zegel van 70 cent dient voornamelijk voor de verzending van postpakketten van 7—9 K.G. De zegels, welker formaat in overeen stemming werd gebracht met de voor schriften voor papierformaten, zooals die werden .vastgesteld door de Centrale Com missie voor normalisatie in Nederland, hebben een afmeting van 21 bij 30 m.M. en zijn ontworpen door den architect Piet Zwart te Wassenaar. De wethouders-verkiezingen. In 's-Gravenhage zal heden het nieuwe college van B. en W. worden samengesteld zonder de Katholieken. De Katholieke fractie heeft zich met de compromis-voorstellen der S. D. A. P. in zake grondpolitiek en volkshusvestiixg niet kunnen vereenigen. De „Residentiebode" geeft bij deze be slissing het volgende commentaar: „Zijn we wel ingelicht, dan is de slappe houding, door de anti-revolutionnairen in deze kwestie aangenomen die, zooals men weet, van het begin af elke lijn miste, terwijl juist van deze fractie uit -de meest felle oppositie is uitgegaan tegen de grond- politek van de soc.-democratisohe .wethou ders oorzaak geweest van den politiek verwarden toestand op dit oogenblik. Nu deze fractie met de S.D.A.P. door dik en dun gaat, lijkt ook ons de aangewe zen weg, dat de sociaal-democraten, vrij zinnig-democraten en anti-revolutionnai ren, die in de grondpolitiek gesteund wor den door de beide communisten, een col lege gaan vormen. Deze groepen vormen n.l. een meerderheid, immers, zij tellen 24 leden van de 45. De anti-revolutionnarien moeten nu de volle consequentie van hun „liebaugeln" met de sociaal-democraten maar aanvaar den." VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Het non-agressiepact van Litwinof. De ellende van de overstroomingen in China. BINNENLAND. Uitvaart van Mgr. dr. Nolens (1ste blad). Wethoudersverkiezingen. (1ste en 2de blad). DE EERW. ZUSTER M. ISFRIDA, (in de wereld mej. Anna Maria Walraven) uit het St. Elisabeth Gesticht te Leiden, die op 22 September a.s. naar de Missie op Sumatra vertrekt en heden van Leiden naar het Moederhuis te Breda is vertrokken. Plotseling is de mededeeling geko men, dat wethouder Ter Laan, te Rotter dam geen candidatuur meer wil aanvaar den. Meenings-verschillen in zijn fractie schijnen hem tot dit besluit te hebben ge noopt. VOORHOUT. Concert. Gisteravond concerteerden de R.-K. Muziebvereeniging „St. Cecilia", en de Chr. Zangvereenging „Voorhoutsch Gemengd Koor", beiden vereenigingen al hier, in de gemeentelijke muziektent, zulks ter gelegenheid van de verjaardag van H. M. de Koningin. Dc R.-K. Muziekivereeniging ving, on der leiding van den wnd. directeur, den heer Haas.es te Leiden, aan met het Wil helmus. Vervolgens speelde genoemde ver- eeniging de navolgende nummers: 1. HoeraOlympia, een marsch van Michel de Cock2. Mercedes, Ouverture Fanta sie; 3. Am Fruihlingsmorgen, Valse de Con cert; 4. The Gladiators Farewell van G. L. Blankenburg; waarna pauze werd gehou den. Tijdens deze pauze kwam de Ohr. Zang- vereeniging „Voorhoutsch Gemengd Koor" en begon, onder leiding van den directeur den heer Ke-ur, uit Leiden, met Hollands Vlag; en vervolgens Gods Vaderliefde; Hoort langs de wolken roltMorgenwan deling; Aan Holland's Duin; Lente'ied; Het lied der bloemen. Holland vrij en Vlaggelied. Hierna vervolgde de muziebvereeniging wederom met Flore la belle, ouvcrture van L. LangosUne Soiree au Village Fan tasie; Marche Sportive van Aug. Eenhoarj Loudepealen marche en als slotnummer Wien Neerlandsch Bloed. Zoowel de Zangvereeniging als de Mu- ziekvereenigng verwierven bij elk nummer een goed en welverdiend applaus. Het weer werkte schitterend mede en het was een voortreffelijken avond, een avond van muzikaal genot. Heb publiek, hetwelk talrijk was opge komen hield zich nogal rustig en tijdens de muziek en zang werd er niet veel rond- geloopen, hetgeen het gehoor nog beter maakte. De verjaardag van H. M. de Koningin is in Voorhout goed besloten met dit schit terend geslaagd gemeenschappelijk con cert.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1931 | | pagina 1