22ste Jaargang
DONDERDAG 20 AUGUSTUS 1931
No. 6979
®e£cld6clve0oii^omt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor LeideD 19 cent per week f 2.50 por kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per port 12.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling vaD 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, vaD ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit twee
'laden.
Het Stadhuis-vraagstuk
te Leiden.
Wij kunnen ons voorstellen, dat er heel
velen zijn, die niet precies weten, hoe ver
't nu met de oplossing van het Stadhuis
vraagstuk in Leiden staat.
Niet omdat er al zooveel gedaan is,
maar omdat er al zooveel gepraat is,
zóó dat men niet goed meer te onderschei
den weet tusschen de wenschen en plan
nen, die naar voren zijn gebracht, en de
besluiten, die er genomen zijn.
Wij willen daarom nog 'ns even er aan
herinneren, hoever 't nu staat, ook omdat
er in de Raadsvergadering van a.s. Maan
dag wéér over het te bouwen nieuwe
Stadhuis zal worden gediscussieerd.
Er is klaar een ontwerp van den archi
tect ir. Dudok voor den bouw van een
Stadhuis met behoud van den ouden gevel
op dezelfde plaats, waar het afgebrande
Stadhuis stond.
Dit ontwerp is gepubliceerd reeds
lang geleden.
En wat zal er nu gaan gebeuren.
De Raad heeft B. en W. uitgenoodigd,
om een voorstel in te dienen, waarbij naast
den heer Dudok ook enkele andere archi
tecten in de gelegenheid zullen worden ge
steld, om plan(nen) te ontwerpen voor
een Raadhuis met of zonder (of met én
zonder) behoud van den ouden gevel.
Als B. en W. aan deze uitnoodiging ge
volg zullen geven en dat is wel heel
waarschijnlijk van welke andere archi
tecten zullen wij dan plannen te zien krij
gen naast dat van den heer Dudok?
Op deze vraag kan nog niet met eenige
zekerheid geantwoorden. Zoover zijn wij
nog niet
Er is gisteren aan den Raad een adres
gezonden, waarin wordt aangedrongen om
bij de keuze van een architect op de eer
ste plaats de aandacht te vestigen op den
heer A. J. Kropholler, welk adres (dat ten
gevolge van een vergissing gisteren niet in
onze courant is vermeld geworden) als
volgt luidt:
Ondergeteekenden geven met verschul-
digden eerbied te kennen,
dat zij, met groote belangstelling de
ontwikkeling van zaken volgend betref
fende de Leidsche Stadhuisplannen, in
deze, vrij van elke groeps- of politieke
overweging, en alléén het kunstbelang
beschouwend, van de rijpe en ernstige
overtuiging zijn,
dat bijaldien hetgeen zij hopen
het onderhavige Raadhuisplan mocht wor
den verworpen en naar andere plannen
worden uitgezien voor herbouw op hetzelf
de terrein,
dat hiervoor in de eerste plaats uw aan
dacht verdientArchitect A. J. Krophol
ler, van wiens werk U waarschijnlijk
genoegzaam bekend Just Havelaar eens
schreef
„Dit is werk van zóó zuiver bouwkunstig
begrip, zóó rechtschapen en ernstig van
geest, zóó rijk aan eenvoud, dat men er
naar mijn meening met niet genoeg aan
dacht op wijzen kan", en verder:
„dat is de geest van concentratie en
innerlijke stilte, die ons redden kan uit de
wildernis van het- moderne leven".
w.g. Dirk Coster, letterkundige. Henri
Polak, letterkundige, lid Eerste Kamer
St. Gen. Dr. H. E. van Gelder, Dir. v. d.
Dienst van Kunsten en Wetenschappen,
Den Haag. D. Hannema, Dir. Museum
Boymans. Dirk Nyland, kunstschilder. Mr.
•W. Feitkamp, kunstcriticus. Professor L.
Knappert. Professor H. P. Barge. Profes
sor H. Brugmans. Cornelis Vet, kunstcri
ticus.
Wij merkten reeds op, dat er a.s. Maan
dag in de vergadering van den gemeente
raad weer over het Stadhuis-vraagstuk zal
worden gepraat.
Dan komt er n.l. aan de orde een voor
stel van B. en W. „inzake de wijziging van
de overeenkomst met de Sociëteit „Amici-
tia" betreffende de uitgifte in erfpacht
van een gedeelte grond nabij den Rijns-
burgerbrug". Het Sociëteitsbestuur wil n.l.
op het erfpachts-terrein aan de Steen
straat, op de plaats, waar zich thans de
buitensociëteit bevindt, een nieuw socië
teitsgebouw oprichtenzooals men weet,
is het Sociëteitsgebouw op de Breestraat
verkocht.
Nu zijn er echter Raadsleden voorna
melijk of uitsluitend (dat weten we niet)
aan de zijde der S. D. A. P. die juist
op of bij die plaats de plaats van de
huidige buitensociëteit van „Amic-itia"
het Raadhuis willen gebouwd zien, en die
dus daarom a.s. Maandag wel een enkel
woordje tegen dit voorstel van B. en W.
lullen wenschen te zeggen!
Een besluit over de plaats, waar het
nieuwe Stadhuis moet worden gebouwd, is
n.l. nog steeds niet genomen. Wel zijn al
len 't er over eens, dat een Stadhuis met
behoud van den ouden gevel op de Bree
straat zou moeten worden herbouwd. Maar
waar eventueel een Stadhuis met nieuwen
gevel zou moeten verrijzen hierover is
nog geen belissing genomen, hoewel een
voorspelling, dat ook daarvoor de oude
plaats zal worden aangewezen, ons niet
gewaagd schijnt.
Doch misschien de Raad zou ook in
deze nog een verrassing kunnen brengen
valt Maandag de beslissing, waardoor de
plaats van de buitensociëteit van Amicitia
niet meer voor Stadhuis-bouw zal kun
nen worden aangewezen. Dan is er iets be
sloten inzake onzen Stadhuis-bouw, maar
dan toch nog slechts heel en heel weinig!
De drankbestrijding.
Het persbureau van de Kath. Wereld
post geeft het volgende bericht uit Ber
lijn over het Kruisverbond in Duitsch-
land:
Het werk van het Kruisverbond in
Duitschland heeft zich het afgeloopen
jaar wederom zeer gunstig ontwik
keld.
Ongeveer 17.000 drankzuchtigen
werden door het Kruisverbond ver
zorgd, 800 900 drankzuchtigen kon
den als genezen uit de gestichten voor
dankzuchtigen ontslagen worden.
In de laatse zes jaar heeft het
Kruisverbond 5000 dronkaards van hun
hartstocht gered.
Zeer gunstig ontwikkelde zich de
jeugdarbeid; 60 nieuwe groepen van
jonge geheel-onthouders konden ge
vormd worden.
Daar zijn er, die meenen, dat de Drank
bestrijding nu niet zoo heel veel zin meer
heeft, omdat er nu niet zoo veel ge
dronken wordt als vroeger.
't Is waar, er wordt nu niet zoo veel
gedronken, als een tijd geleden. Maar 't is
een gevaarvol voorbijzien van de werke
lijkheid, als men denkt, dat de Drankbe
strijding wel tot het verledene gerekend
kan worden.
Als de bovenstaande cijfers door den
lezer niet zouden worden aanvaard of hem
niets zouden zeggen, dan heeft hij toch
als hij z'n oogen niet wil sluiten in domme
struisvogel-politiek feiten rondom
hem, die allerduidelijkst doen zien, dat
er werkelijk nóg drank-misbruik heerscht,
in alle kringen der maatschappijdat er
nóg te veel wordt gedronken door velen.
Er is ook nu nog een breed arbeidster
rein, een heilrijke werkkring voor de
Drankbestrijding
BUITENLAND
DUITSCHLAND
IN HET ROERGEBIED.
De groenteelt in moeilijkheden
Een paar jaar geleden is men met be
hulp van staa/tscredieteen begonnen de
groenteteelt in het Roergebied uit te brei
den. Dë toestand van de groentetelers is
echter buitengewoon moeilijk geworden,
niet het minst door de lage prijzen, die
thans gelden en nog niet de helft bedragen
van de prijzen, die drie jaar geleden be
taald werden.
De staat heeft reeds uitstel voor de af
lossing der gemeentegelden verleend, ter
wijl de berekende rente slechts 4% be
draagt, zoodat van de zijde van den staat
niets meer verwacht kan worden.
Een vermindering der productiekosten
is evenmin mogelijk, terwijl de behaalde
prijzen nog niet eens de productiekosten
dekken.
Onder deze omstandigheden hebben de
groentetelers zich tot de regeering ge
wend met het verzoek, in de wintermaan
den in plaats van groenten, bloemen te
mogen krweeken. Indertijd is door den
staat crediet gegeven op voorwaarde, dat
uitsluitend groenten verbouwd mochten
worden, terwijl het crediet terstond opge
zegd zou worden, indien de betreffende
tuinen voor andere doeleinden zouden
worden gebruikt. Men meent, door het
kweeken van bloemen jaarlijks 40 mark
per vierkante meter te kunnen winnen,
terwijl de opbrengst van een groenten-tuin
slechts 5 k 6 mark per vierkanten meter
per jaar bedraagt.
HET BAZELERVERDRAG.
Geringe bevrediging in handelskringen.
Naar uit bank- en handelskringen ver
luidt wordt het „Stilhalte"-verdrag dat te
Bazel is tot. stand gekomen, slechts als
een compromis beschouwd dat het Duit-
sche bedrijfsleven geenszins kan bevredi
gen.
Het te Bazel gesloten verdrag dat bui
tenlands ohe bezitters- van - markensaldi in
Duitschland toestaat een vierde van dit
tegoed onmiddelijk terug te trekken en de
rest in gedeelten binnen zes maanden op
te vragen heeft reeds oefent reeds invloed
op de discontomarkt. Men vreest dat
daardoor aanzienlijke sommen, die het be
drijfsleven noodig heeft, verloren zullen
Ontslag van Onderwijzers.
De magistraat van Berlijn heeft beslo
ten met ingang van 1 October a.s. 220
jonge onderwijzers, onderwijzeressen, lee
raars en leeraressen aan volks- en mid
delbare soholen, die door uitbreiding van
het aantal lesuren der onderwijzers over
tollig zijn geworden, te ontslaan.
De officieele opening van het NIEUWE NEDERL. PAVILJOEN
op de Int. Koloniale Tentoonstelling te Parijs heeft Dinsdag
middag door den nieuwbenoemden gouverneur-generaal van
Ned.-Indië, Jhr. Mr. M. de Jonge, plaats gehad in tegenwoordig
heid van hooggeplaatste Fransche en Ned. autoriteiten. Het
nieuwe gebouw, waarvoor tijdens de opening een eerewacht van
Balineesche dansers stond opgesteld. Inzet: v.l.n.r. Paul Rey-
naud, de heer Mooyen en Maarschalk Lyautey verlaten het
Paviljoen na de opening.
ENGELAND
DE VRIJHANDEL IN GEVAAR.
In den Ministerraad oneenigheid.
In de gisteren gehouden kabinets-zrititing,
waaraan alle 21 ministers deelnomen, werd
ten aaaizden van de bezuiningingsvoorstelleii,
in principe volledige overeenstemming be
reikt. Slechts over bet voorstel om op den
invoer van waren 10 pOt. rechten te heffen
kon geen overeenstemming worden bereikt,
omdat verschillende ministers van meening
waren, dat deze maatregel vergaande ge
volgen zou kunnen hebben.
Naar verluidt zou vooral de kanselier van
de schatkist Snowden als principieel vrij
handelaar zich tegen deze maatregel heb
ben verzet.
De Minister van Handel zou echter voor
den bizonderen druk der omstandigheden
hebben gebogen.
Henderson, ais lid der BezoiMiigingscom-
missie, geeft de voorkeur aan het kleinere
kwaad van het douanetarief boven een be
perking van de sociale maatregelen.
De beslissing zal daarom grootendeels
afhangen van de houding zoowel van de ap
positie als van de vakvereenigingen en van
de Labour-portij zelf, die heden 'hun voor
stellen zuilen formuleeren.
Aangezien er van de oppositie-partijen
geen tegenstand te wachten is, kan men
vermoedelijk vandaag nog niet op een be
slissing rekenen, aangezien de generale
raad van het Vakvereenigingscongres zich
ongetwijfeld nog niet zal vastleggen, doch
de door dezen Raad in te dienen voorstel
len eerst zal willen voorleggen aan het con
gres der vakvereenigingen, dat 7 Septem
ber a.s. te Bristol bijeenkomt.
De andere plannen welke in het Kabinet
werden ingediend hebben betrekking op een
tijdelijke opheffing van het vaste amorti
satiefonds voor alle staatsschulden, een be
lasting op alle vaste rente dragende fond
sen, een verhooging der bijdrage, zoowel
van arbeidersgevers als van arbeidersne-
mers, voor de werkloosheidsverzekering,
voorts een strengre controle der orisisvoor-
aienóng en niet in de laatste plaats de vrij-
con versie der 5 pOt.
SPANJE
EEN NIEUW PROTEST TEGEN DE VER
DRIJVING DER KLOOSTERLINGEN.
Dezer dagen werd door het secreta
riaat van de „Federa-cion de Amigos de la
Ensennanza", bond vam onderwijsvrienden
te Madrid, een afschrift toegezonden van
het protestsohrijven, dat deze bond kort ge
leden, in verband met een eventueele ver
drijving der religieuze Orden, richtte aan
den president der voorloopige Spaansche
regeering, de ministers van bininenlandsohe
zaïken, justitie en onderwijs, den voorzitter
van de oortes en de leiders der parlemen
taire fracties.
De F. A.E., zoo heef het in dit protest-
schrijven, kan en mag niet zwijgen in deze
stonide en protesteert daarom met kracht
tegen het onrecht, dat in Spanje wordt be-
dmeven tegenover duizenden mannen en
vrouwen, die het volk weldoen en enorme
sommen besparen op de 'begrooting van om
der wijs.
De staat, zoo wordt verder in dit schrij
ven gezegd, mag wel eens een nauwkeurig
gewetensonderzoek imstelilen met betrek
king tot het vele, dat de kloosterlingen van
Spanje op cultureel gebied hebben gedaan
en het weinige, dat Spanje, of liever de
Spaansohe Staat, gedaan heeft, om dat werk
der religieuze Orden te steunen.
Vervolgens wordt aan de hand van uit
voerige statistieken aangetoond, dat in de
'laatste vijftig jaar vijf millioen kinderen
van kloosterlingen lager onderwijs hebben
ontvangen- Gesteld, zoo heet het verder,
dat. de gemiddelde uitgaven voor een kind
wat overigens veel te laag geschat is
vierhonderd peseta's bedragen, dan volgt
daaruit, dot de staat aan de religieuze or
den op de begrooting van onderwijs een be
sparing van twee- millioen peseta's te dan
ken heeft.
Wat het. middelbaar onderwijs betreft,
hieromtrent zijn slechts statistieken betref
fende de ool'leges van enkele religieuze or
den voorhanden. Volgens deze statistieken
ontvangen 25.000 leerlingen middelbaar on
derwijs van kloosterlingen, hetgeen, weder
om laag geschat, een besparing van tien
millioen peseta'6 beteekent op de jaartijk-
sche begrootiug van onderwijs.
Verder wordt in het protestschrijven ge
wezen op het feit, dat de colleges en scho
len, waar het onderricht door kloosterlingen
wordt gegeven, niet alleen van den staat
geen subsidie ontvangen, maar bovendien
nog ongeloofdijke belastingen moeben beta
len.
De „E. A. G." noodigt den minister van
justitie en de geheele regeering uit, om in
dit opzicht eens te rade te gaan bij de
„Board of Education" van Engeland en bij
het Nederlandsch Ministerie van Onder
wijs.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De Engelsche Ministers kodden tot
geen beslissing komen om het vrijhandel-
systeem prijs te geven.
De werkloozen-nood in de Vereenigde
Staten.
BINNENLAND-
De uitvoer van tuinbouw-producten naar
Duitschland. (2de blad).
OMGEVING.
Doodelijk ongeluk onder Woerden. (2de
blad).
Ais voorbeeld wordt in dit verband een
college te Madrid genoemd, dat jaarlijks
50.000 peseta's aan belastingen moet beta
len, terwijl het onderwijs er voor oen groot
deel gratis wordt gegeven.
Tenslotte protesteert de „F. A. E." er
tegen, dat sohoolbehoeften, die voor neu
trale soholen bestemd zijn, vrij zijn van dou
anerechten, terwijl dit niet het geval i6 bij
schoo'llbehoeften, die bestemd zijn voor scho
len en colleges, die onder leiding staan van
kloosterlinge n.
TSJECHO-SLOWAKIJE
De nuntius te Praag.
Volgens een H. N.-bericht uit Praag
zo Z. H. Exc. Mgr. Ciriaci, Pauselijke
nuntius te Praag binnenkort zijn post
verlaten.
Verwacht wordt, dat hij, terstond na
zijn terugkeer uit Karlsbad, waar hij mo
menteel vertoeft, de noodige formalitei
ten voor zijn vertrek zal vervullen en
dan, naar het heet in overleg met het
Vaticaan, met vacantie zal gaan, om niet
meer op zijn post terug te keeren.
Na Kerstmis zou dan te Praag een
nieuwe nuntius worden benoemd.
Het bericht, dat wij in afwachting van
nadere bevestiging of tegenspraak onder
voorbehoud publiceeren, brengt dit heen
gaan van den Pauselijken nuntius in ver
band met zekere in Tsjecho-Slowakije te
gen hem gerezen animositeit naar aanlei
ding van het aftreden van mgr. Kordac,
onlangs gemeld, waarvan men den Pau
selijken diplomaat een verwijt maakt.
RUSLAND.
EEN FRANSCH—RUSSISCH
AANVALSVERDRAG.
Gerucht over onderhandelingen.
Naar verluidt zouden Frankrijk en Sov
jet-Rusland te Parijs besprekingen heb
ben ingeleid over een non-agressie pact,
dat beide staten verplicht tot neutraliteit
voor het geval een der beide landen door
een derde mogendheid of een groep van
mogendheden wordt aangevallen, zonder
dat daaraan provocatie vooraf is gegaan.
Dit pact zou het einde beteekenen van
de bijna onafgebroken Fransch-Russische
spanning, die na den oorlog heeft ge-
heerscht.
De onderhandelingen tusschen beide
landen over een voorloopig handelsver
drag vorderen bevredigend.
CHINA
DE R00DE CENTRALE TE
SJANGHAI.
De ontdekking hoogst belangrijk.
Zoowel in Chineesohe als in interna
tionale kringen hecht men groote betee-
kenis aan den inval, die gisteren is ge
daan in de communistische propaganda-
oentrale in de internationale nederzet
ting te Sjanghai. Uit de- in beslag ge
nomen archieven zou gebleken zijn dat
deze centrale in directe verbinding stond
met revolutionaire organisaties in Japan,
op de P'hilippijnen, in Indo-China, in de
Maleische Staten, in Burma en in N e-
derlandsch Oost-Indië. Voorts
zou gebleken zijn, dat men bezig was po
gingen in het werk te stellen om in
contact te komen met de Indische vak
vereenigingen. Tevens is in verband met
den inval gearresteerd een lid van de
Executieve der Derde Internationale, ge
naamd Moullens, een in China verblij
vend lid van de Canadeesche communis
tische partij, die, naar wordt meegedeeld,
zeven schuilnamen, vijf verschillende
adressen, postboxen in acht verschillende
postkantoren en vier telegramadressen
er op na zou houden.
