WOENSDAG 19 AUGUSTUS 1931
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD PAG. 5
DE BRUGGENBOUW VOOR DE TWENTSCHE KANALEN.
Een kijkje op het werk in de nabijheid van Zutphen, waar
Twenthe met den IJsel verbonden zal worden. Het stellen der
bekisting voor de schutskolk, is een werkje waar geen zenuwen
bij te pas komen
HET NIEUWE
NEDERLANDSCHE PAVILJOEN
Wie had op dien gedenkwaardigen
treurigen Zondagmorgen van 28 Juni
kunnen vermoeden, dat enkele weken lat
ter op dezelfde plaats een nieuw en mo
numentaal paleis van Nederlandsch Oost
en West-Indië uit de puinhoopen verrezen
zou zijn? Doch is Hollands devies niet:
„Je maintiendrai" 1 En toen de eerste
verslagenheid te boven was gekomen,
werd geen oogenblik geaarzeld en onder
de bezielende leiding van de heeren van
het Uitvoerend Comité werd zonder aar
zeling tot den heropbouw van het pavil
joen besloten. Nauwelijks 24 uren na den
brand werd dit besluit genomen en de be
reidwilligheid tot medewerking van alle
zijden getoond, deed wel duidelijk blijken
hoe zeer Nederland en het buitenland,
met name Frankrijk de energieke beslis
sing waardeerde.
Doordat de brand het gebouw der par
ticuliere inzendingen, de pendoppo, de
Balische tempelhof en de pleinommuring
met de poorten gespaard had, was er nog
een uitgestrekt geheel, waaraan het nieu
we paviljoen zich slechts zou hebben aan
te sluiten om onze deelneming nog een
indrukwekkend en kunstzinnig ensemble
te doen zijn.
Om die architectonische eenheid mo
gelijk te maken, werd besloten een pavil
joen te bouwen, drie maal zoo groot als
het particuliere en in denzelfden trant en
met dezelfde decoratieve elementen voort
te werken als de artistieke leiding voor
den vorigen bouw had toegepast. Later
werd aan dit plan nog uitbreiding gege
ven door de bouw van de achterzaal met
de hemicycle voor het groote diorama,
terwijl aan het terrein bezuiden het pa
viljoen een afsluiting werd gemaakt over
eenkomstig met die aan den Noordelijken
kant, die zuik een gelukkig effect had
bereikt. Tevens werd om het hoofdge
bouw weer tot den bouw overgegaan
van eenige kleinere monumenten, zooals
een Bataksch huis en enkele kleine pa
godes, die het geheel die mysterieuze In
dische sfeer mededeelden.
In den namiddag van den 3den Juli
werd het terrein vrijgegeven en belastte
de stad Parijs zich met de opruiming van
de puinen, waarna den volgenden dag
verschillende werkploegen gelijktijdig met
hun werk konden aanvangen.
Om snel te werken werd de ruwbouw
in inschrijving gegeven, terwijl wat voor
de afwerking, inrichting en decoratie be-
noodigd was door verschillende werkplaat
sen in eigen beheer werd uitgevoerd. Op
8 Juli kon de inschrijving van de firma
Crupe en Co. uit den Haag, die vroeger
ook de ruwbouw van het particuliere pa
viljoen had uitgevoerd, worden aanvaard.
Zij had aangenomen het werk in drie we
ken te voltooien. Door de uitbreiding der
plannen is- deze firma eenige dagen lan
ger op het terrein gebleven, doch bij de
oplevering heeft zij de bijzondere tevre
denheid mogen oogsten voor de voortva
rendheid, waarmee zij zich van hare taak
had gekweten.
De algemeene leiding was bij den heer
Moojen, die weer door. zijn vroegere me
dewerkers, die te Vinoennes waren ge
bleven, werd bijgestaan. Ir. Wegerif voor
de algemeen technische diensten, de heer
van der Valk voor de teekenkamers en
de ateliers voor de afgietsels. Onder aan
wijzing van den heer Moojen werden
weer de detailleeringen in de plannen
uitgevoerd, zooals het ook tijdens den
eersten bouw was geschied. De leiding
van de uitgebreide administratie werd
toevertrouwd aan den heer de Voogd.
Donderdag lo Juli waren alle werk
plaatsen in actie, werden de profielen
uitgezet en was tevens reeds voldoende
materiaal aangevoerd, zoodat twee da
gen later het opzetten der spanten aan
ving.
Aan een herbouw van het voorgedeelte
van het oude paviljoen met den zeer sa-
mengestelden gevel en het dak met de
„meroes", die zooveel belangstelling had
den viel niet te denken, daar de nieuw
bouw een eenvoud moest hebben, die hot
meest snelle werk toeliet. Het voorge
deelte bestaat uit een rechthoek, die drie
zalen insluit: een zaal, die voor de kunst
bestemd, tegelijk ontvangsthall is, een
tweede voor de staatkundige en een
derde voor de economische afdeeling. Een
zeer eenvoudige middeningang vervangt
de vroegere monumentale hoofddeur,
doch de beide zij-ingangen zijn weer rijk
met Balisohe motieven geornamenteerd.
Doordat de beide toonzalen hun lengte
as parallel met den gevellijn hebben,
heeft men een frontbreedte van 90 M.
verkregen. De hoogte van dezen gevel
bedraagt 8 M., behalve bij de uitsprin
gingen bij de zij-ingangen, waar deze
hoogte 11 M. bedraagt. De geheele gevel
wordt wederom versierd met Balische
motieven, die in de stutbeeren en de
muurvlakken zijn uitgewerkt. Zeer monu
mentaal is het resultaat en die indruk
wordt nog verhoogd door het karakteris
tieke dak, dat met een beperkt gehouden
overzadeling voldoende teekening laat.
Bovendien wordt het aspect nog bevor
derd door het geheel verschillende me
ters terug te plaatsen, wat een tuinaan
leg met tropische planten mogelijk heeft
gemaakt en tevens het voorzien van de
drie ingangen van groote terrassen.
Door het gelijktijdig werken met ver
schillende ploegen, die elkaar dag en
nacht afwisselden, was het mogelijk, dat
de heeren van het Koloniaal Instituut,
die behalve de economische en staatkun
dige zaal, ook de inrichting der zaal
voor de etnografie en archeologie op zich
hadden genomen, reeds den laatsten Juli
met de ontpakking der kisten konden
aanvangen. Dr. van der Waals, die
de vorige maal zoo'n groot aandeel
in de werkzaamheden had gehad, heeft
deze keer wegens drukke bezigheden zijn
taak aan Prof. de Bussy overgelaten.
De ontvangstzaal, die dezelfde verhou
dingen 30 bij 18 M. als de oude zaal
heeft behouden, is het kunstzinnig mid
delpunt van het nieuwe paviljoen. Hooge
betimmeringen in djati- en coromandel-
hout, waarboven de decoratieve paneelen
met in verguldsel de Balische motieven,
rijzen op van den marmeren vloer. Langs
de wanden tien fraaie vitrines met
kunstvoorwerpen. Het zijn de preciosa
door H. M. de Koningin in bruikleen af
gestaan, o.a. een prachtige gouden kris,
haar ten geschenke gegeven door den
Soenan van Solo en vele andere gouden
en zilveren voorwerpen uit de koninklijke
verzameling, benevens zeer kostbare
weefwerken. In andere vitrines kostbare
bruikleenen van het museum Guimet te
Parijs (archeologie) en van het museum
van het Trocadero, eveneens te Parijs
(etnografie). Tal van andere voorwerpen,
die een beeld geven van de rijke volks
kunst, completeeren deze verzameling.
Door de sectie-muziekinstrumenten, af
gestaan uit de verzameling Scheurleer,
biedt deze zaal een volkomen overzicht
van hetgeen op kunstgebied van welken
qard ook door ons Indië geproduceerd
wordt.
Midden in de zaal een ontroerende her
innering: de maquette op 1/100 der ware
grootte van het oude paviljoen. De kunst
schilders Saayers en Paulides hebben ook
nu weer de groote wandschilderingen
uitgevoerd, die voorstellen de reis van
een Javaansch koning in de 14de eeuw
met drijfjacht te zijner eer en de aan
komst van Houtman in Indië in 1596.
De ontvangstzaal laat het volkomen
overzicht toe op de beide zalen voor
staatkunde en economie en een bijzon
der indrukwekkend doorzicht op de ach
terzaal en het diorama van den kunst
schilder Eland.
Die doorkijk langs de rijen Boeddha
beelden op het diorama met een door
zicht van 10 M. op het Goentoerland-
schap, aangebracht op een doek van 22
bij 8 M. is werkelijk schitterend. De reeks
Boedha en Boedhasatvabeelden, waarvan
de voornaamsten in een dubbele rij langs
de breede middenbaan zijn opgesteld,
is uiterst belangrijk en door de opneming
van een belangrijke suite Boeroeboedoer-
reliefs in de zaaldecoratie komt de kunst
van Java tot haar recht, wat vroeger
geschiedde door den Mendoet en in de
verzamelingen verspreide voorwerpen.
Door de opstelling der Boedha'beelden
tegen de met weefwerken behangen vlak
ken heeft men een verdeeling der zaal
wanden verkregen in een achttal nissen,
waarin de collecties, die de etnografische
afdeeling van het Koloniaal Instituut be
schikbaar kon stellen, werden geëxpo
seerd. De achtergrond dier nissen bie
den plaats aan de reliefs van den Boeroe-
boedoer en aan sculpturale werken.
Van de nissen is het eerste en tweede
paar geheel gereserveerd voor de Malei-
sche etnografie, behalve Java, het derde
paar voor het Papoea-gebied, het laatste
paar voor Java. De overschietende ruim
ten tusschen de nissen en het diorama
bevat de wajangpoppen, waarvan aan de
eene zijde de wajanggolek en de kroetjal,
aan den anderen kant de wajang poerwa.
Prof. van der Eerde en zijn medewerkers
zijn er in geslaagd een geheel samen te
stellen, dat een groote belangstelling zal
wekken, niet alleen om de geëxposeerde
voorwerpen, maar ook om de uitstekende
presentatie. De Boedha-beelden geven een
volkomen overzicht over de diverse Boe-
dha-houdingen en de Boeroeboedoerre-
liefs stellen de 24 schoonste basementen
van den heerlijken Javaanschen tempel
voor.
De inrichting van de staatkundige zaal
30 bij 22 M. is toevertrouwd aan de
afdeelingen Handelsmuseum (Prof. de
Buss) en Tropische Hygiëne (Ir. Uther-
mark) van het Koloniaal Instituut.
Door den Zuidelijken ingang binnentre
dend vindt men eerst de kanonnen van
de O. I. Compagnie, door het vuur ge
spaard en de auto van het „Bureau voor
de Volkslectuur" voor den brand te laat
gekomen en daardoor gespaard. In het
midden van de zaal de groote kaart van
bevolkingsdichtheid van Java, waarop
ook de dichtheid van den veestapel is
aangebracht. Talrijke kaarten en maquet-
ten toonen de haven van Tandtjok Priok,
de drinkwatervoorziening, de electrici-
tietsvoorziening, etc. etc. tot nu toe de
geldkist, die uit de trechters der Nederl.
Indische bronnen haar goudstukken ont
vangt, doch niet meer uit de voormalige
bron „bijdragen van het Moederland".
Verder zijn hier de kaarten aangebracht
met de hiërarchische bestuursindeeling.
de onderwijsorganisatie, de zending en
missie, landbou^ handel en nijverheid.
Een geheele hoek wordt ingenomen door
de afdeeling onze West betreffend. In
een anderen hoek financiën, volkscre-
diet, tropische hygiëne: en bestrijding der
besmettelijke ziekten. Verder een diora
ma uit de Bataklanden door Nicolaas
geschilderd en met op den voorgrond de
modellen van Karobatahuisjes, de wonin
gen door vriendelijke tuintjes omgeven,
een beeld gevend van de leprozerij van
Lao Si Nomo.
In de economische zaal wordt het oog
direct getroffen door de balans, die onze
handelsbalans met het belangrijk over
schot van den uitvoer den invoer aan
schouwelijk voorstelt'. larachter de uit
gebreide scheepvaartafdeeling met de
maquetten en kaarten en scheepsmodellen
en tegen den wand de verkeerskaarten,
waaronder die van de K. N. I. L. M.
Langs den langen wand de voornaamste
landbouwuitvoerproducten, terwijl langs
den korten wand de diorama's van den
schilder Eland voor het Kon. Kol. Insti
tuut gemaakt de groote cultures voorstel
len. De buiteningang is geflankeerd door
de transparantfQ.to.beqltJen van de bosch
producten, de visscnerij, de zoölogische
producten, de mineralen.
In den hoek bij de ontvangstzaal weer
de bekende trap met de afdalende pop
petjes, wier lasten den omvang der pro
ductie van de meest-bekende uitvoer
artikelen aangeven, terwijl rond daar
omheen de cylinders zijn geplaatst die
inlichtingen geven omtrent de verhoudin
gen van de Indische productie tot die
van de wereldproductie. Van veel be-
teekenis is ook de kaart die de verge
lijking mogelijk maakt tusschen de in-
landsohe landbouw en die der Europee-
sche cultuurondernemingen, waaruit zoo
duidelijk blijkt hoe zeer de productie van
In den ouderdom van bijna 74 jaar, is
op zijn buiten „Heidepark" overleden
JHR. IR. J. A. VAN KRETSCHMAR
VAN VEEN, oud-voorzitter van den
Raad van Commissarissen van de Ned.
Spoorwegen, oud-directeur der Ned.
Zuid-AtfrikaanscK? Spoorwegmaat
schappij en oud-directeur-generaal
van de S. S.
de inlanders die der cultuurmaatschap
pijen overtreft.
Buiten het paviljoen is een uiterst ar
tistieke verlichting aangebracht. Do mo
derne lichtpalen met indirect licht zijn
vervangen door paddestoelverlichting in
Balische decoratie, zoodat nu directe ver
lichting wordt verkregen met Shadow-
lit ebre vet, uitgevoerd door de firma
Groenewegen te Amsterdam onder lei
ding van Ir. van Dooren.
Uit deze eenigszins drooge beschrijving
en opsomming blijkt wel overduidelijk
hoe juist het onderschrift was, dat een
dezer dagen eeen Parijsch blad schreef
onder de foto van het herbouwde pavil
joen: „Je maintiendrai". Holland is met
een onvermoeide energie aan het werk
geslagen en met diepen eerbied voor den
Hollandschen durf in het algemeen en
voor de volharding van de leiders in het
bijzonder wordt door de talrijke toeris
ten, die nu reeds bewonderend voor het
paviljoen blijven stilstaan, Hollands nieu
we paleis bewonderd.
J. W. KOLKMAN.
SPORT
1.AWN-TENNIS
Het Nederlandsch team in Indië.
De eerste tenniswedstrijden, welke het
Hollandsche team te Semarang heeft ge
speeld, zijn geëindigd met een nederlaag
van Karsten tegen den Chinees Kho Sin
Kie met 64, 57, 26, een overwinning
van Timmer op den Inlander Samboedjo
met 61, 63, een overwinning van Tim
mer op Kho Sin Kie met 62, 6—4, een
overwinning van mej. Rollin Couquerque
op mevrouw Spier met 61 75, terwijl de
doublés door Timmer en Karsten werden
gewonnen van Samboedjo en Kho Sin Kie
met 61, 75. De heer Scheurleer zeide
verbaasd te zijn over de katachtige behen
digheid van de Indische spelers, hoewel
bij de Hollanders harder slagen en hooger
spelpeil werden geconstateerd.
VOETBAL
DIOC. HAARL. BOND.
R.K. Sportvereeniging A.V.V.
Zondag 16 Aug. speelde het le elftal om
1.15 uur tegen D.H.B. I voor de serie oan le
en 2e prijs.
Onder leiding van scheidsrechter Zoon
werd begonnen en werd er direct aan beide
zijn-den flink aangepakt en gaat de strijd
gelijk op. Langzamerhand komt A.V.V. iets
in de meerderheid en weet dit ook in een
schitterend doeiLpunt uit te drukken. Vanaf
dit oogenblik begint DiH.B. forscher te
spelen en dit wordt er niet beter op, als
even na rust A.V.V. er 20 van maakt. Wij
willen daarom van den wedstrijd verder niet
veel zeggen, daar D.H.B. een dergelijk sipel
ontplooide, dat alle perken van sportivi
teit te buiten ging. terwijl de-ze Heeren na
afloop van den wedstrijd zich niet ontza^
gen een ruit va.n de kleedtent te vernielen
en ze'ts dén scheidsrechter te lijf wilden.
Wij vertrouwen, dat het D.H.B.-best-uur de
lo elftal Iers op hun wangedrag zal wijzen,
daar dergelijke dingen toch niet mogen
voorkomen.
Het le elftal speelde op het Gr. Flor ia-
terrein tegen Gr. Fiords 1 en 2 om een door
Gr. Fl-oris uitgeloofden beker. Het was een
zeer prettige wedstrijd, waarin fair werd
gespeeld en geen wanklank werd gehoord,
ondanks vele minder gelukkige beslissin
gen van de scheidsrechter. Met de rust was
de -stand 22, terwijl ongeveer een kwartier
voor het einde Gr. Floris er 32 van maak
te. Ofschoon A.V.V. den resteerenden tijd
steeds in de meerderheid was. wisten zij de
Gr. Floris-verdediging niet meer te passee
rden en kwam dus het einde mot 32 voor
Gr. Fl'oris.
Na afloop bood Gr. Flioris zeer sportief
aan den wedstrijd Donderdag a.s opnieuw
te spelen en wel des avonds te 7 uur; dit
aanbod werd door A.V.V. aanvaardt, zoodat
dan opnieuw een mooie wedstrijd kan ver
wacht worden en A.V.V. de kan6 krijgt in
het bezit vam den Beker to komen.
Op het A.V.V.-terrein speelde te 3 uur
A.V.V. 3 tegen studenten van Hageveld.
A.V.V., dat mot enkele invallers uitkwam,
verloor in een mooien en prettigen wedstrijd
met 21.
HET BEKENDE HOTEL PAVILJOEN LARENBERG, dat een
der grootste uitzichttorens van het Gooi bezat, zal binnenkort in
publieke veiling worden gebracht. Het paviljoen werd in 1879
door den architect Boerma gebouwd. Het was. voor dien tijd
grootscheepsch opgezet en de bouwkosten bedroegen 112000 gld.
NIEUWE AANWINST VOOR DEN AMSTERDAMSCHEN
DIERENTUIN. De Anthropoiden-collectie van „Artis" is
vermeerderd met een alleraardigste jonge chimpansé, afkomstig
van de Goudkust. Het Chimpansé-kind (rechts) in gezelschap
van een oud familielid
