GYSBRECHT, DE BOUWHEER
LEYDEN VERLOST*
RAETHUYSDRAMA IN VYF BEDRYVEN
DOOR TROUBADOUR
ZATERDAG 6 JUNI 1931
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD PAG. 5
Spreeckende Personagien
Gijsbreoht Dudok
Willebrord Splinter
Hopman Huurman
Diederick Manders
Poortier van 't Raethuys
De vreemdeling
De Leydenaer
Parmentier de Spie
Arend Goslinga
Gozewyn Tepe
Badeloch Bakhuyzen
Eerste Burger
Tweede Burger
Bode
Bey van Raetslieden
Bey van Burgers
Stomme:
Sdhüller, Katuizer.
Het stuck speelt op bet bordes en om-
ge vingb buyten vóór de Raetszael voor
en tydens de Raetsvergaedering'h.
EERSTE BEDRIJF.
GYSBRECHT DUDOK.
Het bemelscl'ie gerecht heeft zich ten
lange lesten
Erbarremt over my en dees benaeuwde
vesten
En arme burgery: het werd oock noodigh
tyt,
Reeds twee en hallef jaer zyn zy hun
R aetlhuys kwyt.
Ick heb al twee jaer t'rug gearbeyt en
geteeokent
En voor een nieuw R'aethuys de kosten
uitgereeckent
Myn weergalooze kunst had een nieuw
plan. gesmeed,
Ay, zie, 't berokkent my instee van danck
slechts leed.
Toen ick die opdracht kreeg, dacht ick:
je moet maer boffen,
Ick dacht, dat 'k op my self en op myn
kunst kon stoffen
Maer ay, ick zie het in, het is odherm
zoo niet
Ick zaaide haet en nyt en kommer en
verdriet.
Ick, meende toen ick aen die opdracht
moght beginnen
Dat ick da ermee veel eer en roem en
geld zou winnen,
Maer zie, toen Leyden's volk myn plannen
had gehoort
Wat heeft men gift en gal gebraeckt en
brand en moord
Getieft. Dag in dag uyt gescholden en
gekreten
Niet anders of zy my met tanden wilden
eten.
Ai had ick nu al twee en hallef jaer
geduld,
De minna er s van de gevel hebben alle
schuld.
Die wilden 't oude stuck* soo slecht als
't was, behouden,,
't Was of 'k myn eygen oog en ooren
niet vertrouwde,
Toen d'uytslag van 't rapport my in dien
geest "gewerd
Wat moest ick er mee doen, die gevel
leek wel snert,
Ick lagh aen hant en voet ghebonden
met dien gevel,
Dat werd myn ongeluk, myn ramp, wat
ik je prevel!
Toch voerde d'opdracht ick naar best
vermogen uyt,
Tot dank sprong heel het volck my
boven Op myn huyt.
Al twee jaer wacht ick nu, te weten
wat sy willen.
.WILLEBRORD SPLINTER.
Heer Dudok zy gerust, ick kom uw onrust
stillen,
Wel heeft het lang ge-duurt, maer 't komt
toch nogt ter egt,
Want de "behand'ling is den Raetslien
aengezegt.
De vollegende week, 'k en mag het niet
verheelen,
Zal 't stuck in onzen Raet voor aller
oogen spelen
Ick spel u om uw plan een kostelyok
krackeel,
Maer wy zyn op uw zy en nemen ruim
ons deel.
GYSBRECHT DUDOK.
Godvruchte vader, het vervult my met
vertrouwen.
Dat ick met uwe hulp 't Raethuys zou
mogen bouwen,
JVIaèr segh my eens, hoe is 't, dat 't zoo
lang heeft geduurd,
WILLEBRORD SPLINTER.
Wy hebben eerst des Raets gevoelens
afgegluurd,
Want politiek gaet steeds ha er kromme
kronkelgangen,
De Raet wordt slechts met list en wys
beleyd gevangen
En hadden wy uw plan zoo in den Raet
gebrooht,
Dan was reeds lang een and're bouwheer
aenge zocht.
Daerom benoemen wy deskundige
personen,
Die in een lang rapport zich t'uwaert
guiTstigh toonen
En daeraee slaen wy dan de raets-
discussies dood.
GYSBRECHT DUDOK.
Ick hoor, uw overleg in dese saeck is
groot.
Maer kan ick, nu gy my uw plannen
hebt ontvouwen,
Nu oock uw wyze stem en heerlyck woord
betrouwen,
Want ligt in dezen tyd niet ontrouw
.diok gezaayd,
En zyt gy dus oock niet reeds lange
om-gedraayd?
WILLEBRORD SPLINTER.
Gy suit met onze hulp dit saeokje wel
beslechten
En voor uw eedel plan zal 'k my ten
berste vechten.
Wy stryden lus-tigh voort en als het even
kan,
Dan komt er een Stadhuys en jy bent
onze man.
TWEEDE BEDRIJF.
HOPMAN HUURMAN.
Wy zyn nu weer zoo veer. Na jarenlang
bezinnen,
Kan 't Raethuysgekrackeel ten leste
weer beginnen.
Als 't Maendagh twee uur slaet, dan
treckt het scherrem op,
Myn oordeel is: dat plan van Dudok is
een strop.
Ick als bouwkundige zal 't zeeker toch
wel weten.
DIEDERICK MANDERS.
Toch zet men ons dat stuck opnieuw
weer voor te eten.
Maer ick bedank nu voor die linke
politiek
Dat wachten jaerenlang, dat maeckt ons
oordeel si eek
't Zal noodigh zyn dat wy den Raetslien
opemb'aeren,
Hetgeen op handen is.
HOPMAN HUURMAN.
Dudok moogt ons bewaren,
Voor zyn moderne kist en winckelgalery.
DIEDERICK MANDERS.
Als dat in Leyden komt, de hemel sta
ons by.
HOPMAN HUURMAN.
Dit zou in deeze stadt my anders niet
verwond'ren
DIEDERICK MANDERS.
't Is waer, rhen krygt den indruck, dat
ze ons beduv'len,
Want als men in dees stadt zoo eens
rondonime siet,
Dan snapt men het bestier van deze
stede niet.
Men geeft er handen gelds aen aller
hande saecben,
Die 't welzyn van de stadt temaeu-wer-
noodt maer raecken
Men bouwt en restaureert in d'omtrek
van de stadt,
Als of men binnenin niets meer te
wensdhen had.
HOPMAN HUURMAN.
Daer is niets aen te doen! Was er maer
een te vinden,
Die in den Raet de kat de bel dorst
aen te binden,
Maer ick en weet er geen.
DIEDERICK MANDERS.
't Kan so niet blyven gaen
Wy moeten in den Raet nu schoêr aen
schouder staen.
HOPMAN HUURMAN.
Maer sie daer komt een man naer deze
zyde snellen,
Die heit ons, naer 'k vermoed wat hevigs
te vertellen.
DIEDERICK MANDERS.
Ick zie het al, gewis, 't is des Raethuys'
poortier
POORTIER.
Mynheeren, 'k zag u staen, dies kwam
ick fluks- naer hier.
'k Las in de Leydsche krant, dat onze
wyze heeren,
Die onze goede stadt van 't' kussen af
regeeren,
Nu Maendagh koomen saem voor 't
errenstig besluyt:
Moet Dudok er nou in of moet hy er
nou uyt?
Mynheeren, 'k heb voorheen in deugh-
dclycker ja eren
Aen ons Raethuys gestaen, ick heb nu
gryze haeren
Sinds 't groote ongeluk, dat onze stadt
toen trof,
't Gaf my al ruym twee jaer, veel leed
en. schreyens stof.
Zal nu myn oude dagh no-gh moeten
gaen beleeven,
Dat Dudok's wanproduct ten hemel
wordt geheeven?
Ay, spaer my, oude man, dit schrickelyk
verdriet,
Als dat geschieden zou, 'k en overleef
het niet.
Hoe zouden dan voor my gesloten zyn
de deuren?
'k Zou er niet willen staen, mvn leven
zou in treuren
En droefheyt slyten ick, omtgeen er
werd gewrocht,
En met my heel de stadt: daer wordt
niet aen gedocht-
De roem van Leyden gaet ten eenenmael
ten onder
Door Dudok's gruwsaem plan en miss-
lyok Raet.huyswonder.
Ick die het Raethuys ken, ick heb er
lang gewoont,
'k Zie in het nieuwe plan, dat 't oude
wordt gehoont.
HOPMAN HUURMAN.
Sohrey niet myn oude vriend, ick ken
U al van jaren,
Wy zullen als het kan dit sChrioklyk
leed U spaeren.
Verloren is nogh niets, houd dus maer
goeden moed
Wy- geven voor 't Raethuys ons leven
en ons bloet.
DIEDERICK MANDERS.
Kom Hopman, 't is de hoogste tyt om
met trompetten,
Der manschap woordenstroom in daeden
om te zetten.
En gy, poortier, de zorg maer uyt uw
hoofd gezet,.
POORTIER.
Heer, 'k ga nae langen tyt weer eens
gerust naer bed.
REY VAN RAETSLIEDEN.
Wy vroede vad'ren, bly van geest,
Wy treoken op naer 't Raëthuys-feest
En elleck zal zich dapper weren,
Om 't on'heyl van ons af te keeren
Waer heel de burgery voor vreest.
't Moderne Ryck verliest zyn eer,
Want Dudok's scepter reickt niet veer.
En als de vaad'ren het niet wisten,
Het volck versmaadt, sigarenkisten
Geef ons- een ander Huys meneer!
DERDE BEDRIJF.
DE VREEMDELING.
Ick dwael nu voor het eerst den
schoonen dagh van heden,
Als vreemdeling hier rond in dees
roemruchte stede,
Ick kwam hier voor het eerst.
DE LEYDENAER
En 'k vrees oock voor het laest,
Die hier uyt Leyden gaen, die hebben
al tyd haest.
DE VREEMDELING.
'k Begryp de oirsaeck van uw steenen en
uw zuchten,
Dit is een stadt niet om te zyn maer om
te vluchten
Ick zie het aen-het stadsbeeld duvdelyck
mynheer
DE LEYDENAER
En die is hier nou voor den allereeisten
keer
Wat moeten wy dan, burgers dezer stadt,
niet klaegen,
Hoe moet dees wys van doen den burgers
niet mishaegen,
Als gy het nu al ziet!
DE VREEMDELING.
Mynheer, 'k begryp uw klacht,
G' hebt op verbeetering al lang genoegh
gewacht.
:k Loop self hier ongemakkelyck in deze
straeten,
Die vol van keyen zyn en heuvelen en
gaeten!
Wat oirsaeck steekt hierin?
DE LEYDENAER
Mynheer 'k en weet het niet,
Hoewel het dagelycks voor 't eygen oog
geschied.
Wij welen enkel dit, er wordt hier raer
gehandeld.
DE VREEMDELING.
Ay, siet, wie komt naer hier soo haestig
aèngewandeld?
DE LEYDENAER
Da's Parmentier De Spie.
Hy komt wel haestig an,
Hy is ons toegedaen en tegen 't nieuwe plan
Ick houd hem staende hier, het lust mij
hem te zeggen,
Wat alle burgers hier op 't harte wel
moet leggen.
Dag Vader Parmentier!
PARMENTIER DE SPIE
Dag Burgers dezer stadt.
DE VREEMDELING.
(trotsch) Ick ben een vreemdeling.
DE LEYDENAER
Heer Parmentier, ick had
U een versoeck te doen, ik sou 'U
willen vraegen,
Of 'k -aen uw eedel hert myn droefheyt
uyt magh klaegen.
PARMENTIER DE SPIE
Wat droefheyt beste vriend, vervult uw
dapper hart?
DE LEYDENAER
Heer Parmentier het is een groote, diepe
smart
De toestand van de stad, ocherm zy is
soo poover,
Ondanks uw wys beleyt la et hy te
wenschen over.
Dees' vreemd'ling, die gy siet, hy vindt
het oock niet pluys.
PARMENTIER DE SPTE
Gy meent gewis de saeck van 't nieuw
gemeen tehuys?
DE LEYDENAER
Gy grypt my in het hart, maer er is meer
te klaegen
PARMENTIER DE SPIE
Spreeck op, ick luyster toe met innigh
welbehaegen.
DE LEYDENAER
Ay, Vader Parmentier, sie toe in deze
stadt,
Ons leven loopt gevaer, de burgers syn
het sat.
Men arbeydt naerstig voort aen afgelegen
straeten,
En heel de binnenstadt zit vol met groote
gaeten;
Ick praet dan nog niet eens van 't
gruwsaem Levendael
De oirsaeck van veel stryts en jaerenlang
kabael.
Zie nu de Hoogewoerd, o, kan het nu
nog sloomer.
Wie doet er nu soo'n werek juyst midden
in den zomer?
Waarom dempt men toch niet gelyck
het Levendael,
Die stincksloot was dan weg en een
gastvry ontkael
Zou men de Stadtstram daer geluckiglyck
bereyden,
Wat sou de burgery zich daermee niet
verblyden,
Geschied dit laeste eens, o eed'le, wyze
Heer,
Dan krygt de Hoogewoerd dees' chaos
nog eens^ weer.
Opnieuw sal men die straet dan open
moeten breecken
Om dan de rails der tram daer uyt den
grond te sleecken,
Dat kost dan weer opnieuw veel arbeyts
en veel geld
En hinder aan 't verkeer. Wie is daarop
gesteld?
Ay, siet eens om de stadt naer 't
ergelyck gepingel
Bij graef- en grondarbeyts op Maar- en
Heerecingel,
Wie daer syn schreden richt diens leven
loopt gevaer
Dat duurt niet dagh op dagh. maer nu
al jaer op jaer.
PARMENTIER DE SPIE
Er is veel goeds gedaen!
DE LEYDENAER
Ick weet, gy meent de Haven
Daer sta ick daegen lang om 't droef
gemoed te laeven.
Als 't oog veel traenen en de borst veel
zuchten loost,
Dan is het Havenpleyn myn toevlucht.
en myn troost.
Maer er wordt geld gespild aan minder
nutte wereken
Aensie slechts het stadthuys, dat sal uw
droefheyt stereken.
My is het droef te moe.
PARMENTIER DE SPIE
Ay, staeck toch uw geween,
't Belang der burgers zal ick dienen, dat
alleen,
DE LEYDENAER
'k Vertrouw op uw beleyd t, en op uw
moedigh streven
PARMENTIER DE SPIE
'k Verhef nu myne stem, 't sail stryden
syn of sneven.
En aanstonds in den Raet begint de
groote pret.
DE LEYDENAER
Dank zy de man van 't Raeihuys en van
de sajet.
VIERDE BEDRIJF.
AREND GOSLINGA.
O, broeders, staet my by en luidt, van
rouw de klokken,
'k Zag Parmentier de spie, ik ben me
doodgeschrokken-,
Waer is hy nu?
GOZEWYN TEPE.
Ik denk aen geen zy Havenplein,
't Is byna aenvangst-yt, hy zal hier spoedig
zyn.
AREND GOSLINGA.
Dat stemt, ick zagh hem hier naer deze
zyde snellen.
GOZEWYN TEPE.
Was hy alleen?
AREND GOSLINGA.
Neen, hij was met zijn rotgezellen,
Ge weet, de Roonische fractie is op
zyne hand
Zy zullen ons terrein te saem met hand
en tand
Bestryden uur na uur en vechten met
zn' allen
Ten doode toe, totdat z' aemechtig
neder vallen.
Zoo zag ick Parmentier, geharnast, 'k
sidder nog.
GOZEWYN TEPE.
Rys op van uwe stoel en groet uw
Badeloch.
BADELOCH BAKHUYZEN.
Mijn -heeren, syt gegroet in deze zware ure
Nu wy in onzen Raet een aenslag gaen
verduren,
Zoo grouweiyek en zwaer als 'k nimmer
heb beleefd,
'k Heb reeds den heelen dagh van top tot
teen gebeefd.
En daarby in mijn slaep yet scbrickelyx
vernomen,
Een droom bezwaert myn hart. Gezichten
doen me schroomcn.
GOZEWYN TEPE.
De droomen zyn bedrog. Gy vreest uyt
angst of zoo!
BADELOCH BAKHUYZEN.
De heele burgery stond aen myn
litsjumeaux
Met opgeheven vuyst te raezen en te tieren;
My docht ze wilden my verdeelen 't Ivf
in vieren,
Ze naemen my toen mee, zoo in myn henid
uyt bed
En in de Raetszael werd ik op myn stoel
gezet.
Een dertigtal nam plaets, 't was grouw'lijk-
en vermeetel,
Een ieder op een stoel, als was 't zyn
eygen zeetel,
'k Was voor die bent beducht, 'k en zat
er midden in,
Toen riep er een hardop: Nu, Badeloch,
begin!
We zitten al twee jaer met die Stadhuis-
ruïne,
We zullen nu die saeck eens netjes uyt
gaen kienen.
Toen stond er weer een ander van zyn
zeetel op.
Die zei: begin direct of 't sla je voor je
kop.
'k Dacht, droom ick nu of zit ick in de
Tweede Kamer,
'k Stond op met zweet bedeckt en tastle
naer myn hamer,
En sprak: mijn heeren, dit is tegen ied're
Toen gaf het een gedruisch en heybel, er
werd met
