22ste Jaargang
WOENSDAG 27 MEI 1931
No. 6906
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Vijfde Nederlandsche Katholiekendag
3)e ÊeicbeKe (Bou/ta/nl
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Framoo per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 ©ent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per
regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
H. Mis op het Bagijnhof. Algemeene- en sectie
vergaderingen.
AMSTERDAM, 26 M*i '31.
H. Mis in de open lucht op
het Bagijnhof.
Het was er zoo 'heerlijk vanmorgen op
het Bagijnhof, toen Monseigneur Aenge-
nent om half tien in de open lucht, geas
sisteerd door kanunnik van Noort en
eere-ikanunni'k Stolk en in tegenwoordig
heid van H.H. Hoogw. Excellenties Jan
sen en Diepen een stille H. Mis opdroeg
aan het smaakvolle, overhuifde nood-
altaar!
Waren we daar nu midden in de we
reld, midden in het woelige Amsterdam?
Zoo vreêvol en rustig en ingekeerd en
rustiek was 't daar
Jammer, dat zoo weinigen aanwezig
waren, een honderd- a honderdvijftigtal!
De eerste vergadering.
Na afloop wandelden we in den stra-
lenden morgen een half uurtje ver naar
het Koloniaal nstituut, even voorbij Ar-
tis schitterend aan de Mauritskade ge
legen en waarin om elf uur de Katholie
kendag officieel zou worden geopend
met een begroetingsrede van Baron van
Wijnbergen en een betoog van prof. Kors
O.P. De hall en 't trappenhuis van het
Koloniaal Instituut zijn vorstelijk van
bouw ruim en rijk, overvloedig marmer.
Ook de groote aula, die achthonderd
mensohen bergen kan, is 'n juweel, maar
wat gewoon belachelijk was, dat was het
gering aantal mensohen, die deze openings
vergadering kwamen bijwonen en de vier
honderd niet haaldenterwijl de zaal
toch eigenlijk had moeten bersten van
't volk. Niet gering echter was het aan
tal autoriteiten: de vier Bisschappen van
gisteravond de ministers Ruys, Dekkers
en Reijmer. Verder onderscheidden we
nog rnr. Heerkens Thijssen, mr. Romme,
mr. Frans Teulings-, dr. van Noort, pas
toor Nolet, prof. Hoogveld, dr. Witlox,
dr. van Gils, dr. Feron
Toen de Bisschoppen binnenkwamen,
steeg 'n zwak applaus op, maar verder
heerschte er de stijve stilte van een graf
kelder en de sombere stemming van een
koffietafel na 'n begrafenis. Even over
elven nam Baron van Wijnbergen, voor
zitter van het Hoofdbestuur der Nederl.
Katholiekendagen, het woord tot het uit
spreken van een begroetings- en
openingsrede, waarvan wij reeds gisteren
een verslag hebben gegeven.
Hierna verkreeg pastoor Nolet, de al
gemene secretaris, het woord, om eenige
telegrammen voor te lezen, welke onder
scheidenlijk gezonden zouden worden aan
Z. H. den Paus en H. M. de Koningin.
Aan den Paus werd het volgende tele
gram gestuurd
Zijne Heiligheid Pius XI Rome.
De Katholieken van Nederland, te
Amsterdam vergaderd rondom hun
Bisschoppen op den 5en Algem. Ka
tholiekendag, waar zij beraadslagen
over de middelen, om de richtlijnen
van Uwe Heiligheid voor het Chris
telijk familieleven in praktijk te bren
gen, betuigen hun volstrekte trouw
aan den H. Stoel en hun kinderlijke
toewijding aan Uw verheven Persoon,
die zooveel liefde toont voor Neder
land. Uwe Heiligheid gelieve hun
werk te zegenen. 9
(Applaus).
Aan H. M. de Koningin het volgende:
H. M. de Koningin 's-Gravenhage.
De Katholieken van Nederland op
den 5en Ned. Katholiekendag te Am
sterdam vergaderd rondom de Aarts
bisschop en bisschoppen van de Ne
derl. Kerkprovincie, betuigen aan
Uwe Majesteit hun gevoelens van
diepen eerbied en trouwe aanhanke
lijkheid, terwijl zij God bidden voor
het welzijn van Uwe Majesteit en
haar huis.
(Applaus).
Rede van prof. dr. Kors 0. P.
Alsnu besteeg prof. dr. Kors O.P. de
katheder tot het uitspreken van zijn wer
kelijk magistrale rede aver: „de Katho
lieke opvatting van het huwelijk als
grondslag van het Christelijk gezin",
waarin hij, alvorens tot het bijzondere af
te dalen, eerst sprak over de duidelijke,
alomtegenwoordige voorzienigheid van
God in de Schepping. De wereld draagt
ihet stempel van Gods providentie, die
alles leidt, zoowel in de levenlooze als
levende orde. In alle schepselen zit, vol
gens St. Thomas, de drang om het beste
te doen. Voornamelijk komt dit uit in het
dier, waarin die drang zich op twee wij
zen uit n.l. in het Streven naar zelfs'be-
houd (door voedsel, zelfverdediging) en
in het streven naar de voortplanting der
soort, hun bovendien uitdrukkelijk door
God voorgeschreven in het woord: groeit
en vermenigvuldigt u! Ook tot den
mensch is dit woord gericht, maar in
verhevener zin, want eerstens kan
de mensch binnen zekere grenzen die
voortplanting regelen naar vrij inzicht,
wijl hij een redelijk wezen is. Vervolgens
een mensChenkind is niet zoo gauw als
de jongen der dieren „zichzelf", kan zich
minder spoedig redden, en heeft jaren en
jaren noodig om volkomen mensch
te worden in lichamelijk en geestelijk op
zicht, maar bovenal de mensch heeft een
doel buiten de aarde, en om dat
doel te bereiken heeft hij een héél leven
noodig. Daardoor is meteen bewezen de
groote waarde en invloed van 't gezin.
Het gezin immers moet den mensch hel
pen om godsdienstig zedelijk lichamelijk
en verstandelijk volkomen te worden.
Daaraan nu kan het gezin alleen vol
doen; als de band tusschen vader en
moeder blijvend is; als het huwelijk maar
bestaat uit één man en één vrouw, vol
gens de Schrift één geworden in één
vleesch; als ten laatste die gemeenschap
wordt gedragen door een hooge liefde en
niet steunt op berekening
Die opvoeding eischt ongetwijfeld zware
offers, offers, die bestaan in heb rekening
houden met den aanleg, het wezen en in
hét kneden van het karakter van 't kind,
in het arbèiden voor het stoffelijk onder
houd, in het beoefenen en kweeken van ge
meenschapszin. Die offers vallen veleai te
zwaar, vandaar ontwrichting van het ge
zinsleven.
Daar tegenover stelt de Kerk haar hoog
huwelijksideaal, waarbij Zij ons wijst op
de H. Drievuldigheid. Evenals de H. Geest
de zelfstandige liefde is tusschen Vader en
Zoon, zoo moet er ook vruchtbare liefde
zijn tusschen echtgenoot en echtgenoote,
en de vrucht dier liefde is 't kind. Alleen
door heb goede huwelijk wordt de wereld
gered. Met een beroep op het schriftwoord:
God heeft de volken geneeslijk gemaakt,
betoogt de spreker, dat God een genees-
krachtigen genadestroom door de ontred
derde wereld doet gaan en dat die genade
stroom. slechts te danken is aan de heilige
beleving van het christen huwelijk. (Ap
plaus).
Na 'n dankwoord aan den spreker sloot
de voorzitter de stijve sessie met den ohris-
telijken groet.
Sektie-vergaderingen.
In den namiddag hadden er zes sektie-
op verschillende punten der
stad plaats, waarop door dr. Huddleston
Slater, dr. Ausems, prof. Koenraadt, prof.
Lamers, kapelaan Waterkamp, Zuster El-
senburg werd gesproken onderscheidenlijk
over: Voorbereiding op het huwelijk, De
verhouding tuss-chen de echtgenooten, Ge
zin en Kerk, Gezin cn vrije jeugdvorming,
Gezin en Ghristelijke Kunst, Gezin en Ge
zinshulp.
Aangezien een gewoon mensch moeilijk
op twee, laat staan zes plaatsen tegelijk
kan zijn, kozen we de vijfde sektie uit,
waarop kapelaan Waterkamp heel mooi,
maar toch niet populair, wat toch eigenlijk
voor een Katholiekendag dunkt ons noodig
is, sprak over Gezin en Christelijke kunst.
Wij troffen daar minister Deckers, prof.
van Ginneken, mr. Goseling, Willem Nieu-
wenhuis, Jan Eloy Brommaar overi
gens was de opkomst bepaald droevig: niet
meer dan dertig mensohen! lil 't zelfde ge
bouw (Willib-rorduspatroaioat) sprak dr.
Ausems voor.... tachtig menschen, o.w.
Mgr. Aengenent. Later hoorden wij, dat
prof. Lamers had gesproken voor14
toehoorders en prof. Koenraadt voor.12.
Met "de twee andere sprekers zal 't wel
navenant geweest zijn. Neen, de Katholie
kendag wordt slechts bezocht! Er moet
noodig een enquête ingesteld worden naai
de reden van dit verschijnsel. Hierond.er
volgt een samenvatting van het betoog van
kapelaan Water kamp uit Groningen:
„Gezin en Christelijke kunst".
Meit genoegen de henlevkug dier religieus e
kuimst in onze 'diagen neleveerenid, betreurde
eipr. het tevens, dat voor die believing niet
een breedere beiangsibeiHUiing besltaat.
Gelukkig echter gaat kunst meer en meer
meetellen en prijkt zij zeds 051 program van
jeugd- en andere vereenigingen.
Laat oehlber bij den opmairsdh naar bet
beloofde land luoicLe de waarschuwing weer
klinken niet 'langer meer te zien naar copi-
eendiroogbe en iieelrijikheaid, welker verschrik
kingen wij 200 lang meemaakiben. Het is
mogelijk, dat men zijai smaak nog niet zui
ver heeft kunnen afstemmen oip wat onze
generatie aan schoonheid schenkt, maar
ook dan nog zal men ervan overtuigd zijn,
dat de zoogenaamde religieuze kunst, zo oak
men die tct nu toe offiitamoeitite, allesbehalve
•een w.lksikiuinisit, een gezinskiunst mag wor
den genoemd.
De ontroering zoiu wei komen met dte reli
gieuze bow ogenbeidi, als men zijn hart maar
eens in beide handen wotde nemen en kin
derlijk leggen maast het hart, dat de mie-
we kuninsitenaar vaak zoo iiiefdievioll in zijn
werk iaat kloppen.
Het volk verwacht van den kunstenaars,
dat zij hudii. en g-od sullen zetten in den
ouden gloed, diat zij wiaar en eerlijk zijn,
in hairtetenik medeiijdlen rneib zoovele dui
zenden.
De schare leert ikuimst, ais heb maar naar
haar behoefte en bevaltitiiug is 'bereid en ge
sneden.
Maig men in een tijd als deze verzaken
aan het eenige middel buiten den gods
dienst, aan een middel, dlaib een verre glimrp
van Gods scboone wezen laat lichten in een
godiliooze samenleving?
Mag men 'een brok hemel weigeren aan
de massa, die met dien godsdienst de kunst
noodig heeft, om haar ziel te 'bewaren 'ten
eeuwige leven?
De kunstenaar, die zich aan religieuze
huölsikunist. zet, behoeft niet doe beperkingen
en voorschriften in acht te nemen, welke
de Kerk van haar liturgische kunst heeft
opgesteld, maar wel meet toch worden be
dacht, dat ook huiskunst dogmata ifldiu-
sbreent, deugden verheerlijkt, stichting,
stemming en ontroering wil geven.
Daarom mag er niet zulk een onderscheid
en zulk een vrijheid zijn, dat Kerk, huisge
zin en school elkander niét meer aanvullen
en helpen.
Sommige niieuweren zijn te var gegaan,
en vergaten diat niet alleen liturgische
kunst dienend behoort te zijns maar diat ook
religieuze huiskunisit temdemzen bezitwaar
door niet in eens maar alle verhoudingen en
maten kunnen worden opgeruimd. Het nieu
we zit in de lucht, maar aan veel nieuws
zilt ook een liucthje; het goede nieuwe wordt
door het ralsehe nieuwe zoo dikwijls weg
gedrukt en raai den anderen kant gaan fa
brieken en ateliers, bedevaautipllaa'tsen en
winkels maar door dien smaak te bederven
met huiisischund en hun zakken te vullen.
De problemen, die van alle zijden tie goe
der en te kwader trouw worden vermeer
derd, laten voor de naaste toekomst neg
geen aligeheele verbetering verwachten en
een groote algemeene krachtinspanning
zal noodig zijn, om tot de zoo noodiige, vol
ledig uitgebouwde Katholieke cultuur te
geraken.
Vernieuwing van vorm dient er te komen
met behoud van den ouden beproefden
•geest.. Het. volk verwacht diit en heeft het
nioodiig, en de schijn van achterlijkheid,
waarmede men ons ook hier 'bestookt, dient
eveneens te verdwijnen.
AHe ultra-kunst, alle dolzinnig geëxperi-
meniber, alle l'art maig niet worden aan
vaard, omdat het dan geen religieuze, geen
diende, sociale kuist meer is.
Ook voor de mensahen ra
blijft de religieuze huiskomst de
Baupeauui.
Als heit dogma, streng wordt bewaakt en
het „biddende dogma", de H. liturgie naet
naar willekeur en archadisime wordt udltge-
levend, waarom zou dan het „aanschouwe
lijke dogma", de religieuze kust niet eemiger-
malte kunnen worden verzekerd dloor de
uitspraak van schoonheidscommissies.
Welke norm ook zal worden aangelegd,
de oininaibuur, heit fabriekswerk, de diroom-
'doemerij zullen door iederen goeden norm
worden verworpen.
Eenvoud en soberheid eischen noch ver
onderstellen heit leelijike en de waarheid,
dait eerste indrukken door slechte afdruk
ken niet gunstiger wioaden, heeft paedago-
gen reeds bewogen aan te dringen op een
'betere uitvoering ran den catechismus.
De verregaande wansmaak van pastorie-
en Moostiensipreeikkameir doet ideeën van
gruwelkamers opkomen en 'bocii is zu'lik een
kamer vaak de eerste aanloop voor velen
'bob den sprong naar het geloof.
Er bestaan heel .goede plaatjes van eer-
site en plechtige H. Communie. Waaroni ge
bruikt men 'dian nog zoo raak oopieën van
imitaties, die wansmaak zijn in het kwa
draat.
Kerkboeken zijn weinig beter gedrukt dan
kraniben en hoeveel jongeren gaan aan den
haal dioor een afbeelding van Slt. Alioyisius?
Wat is diaar o.a. tegen te doen
Laat onze kunsttijid'sohirifben raker ver
schijnen en meer wonden gelezen. Legt ze
op de leestafels en neemt, ze mee naar de
Dit nummer bestaat uit drie bladen
DE 5e NEDERLANDSCHE KATHOLIEKENDAG TE AMSTERDAM. In den
tuin van het Bagijnhof, droeg Mgr. J. D. J. Aengenent, bisschop van Haarlem een
H. Mis op, welke door de Bisschoppen van Utrecht en 's Hertogenbosoh werd bijge
woond, De Bisschoppen betreden het Bagijnhof.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De toestand in Spanje. Communistisch
gevaar op het platteland.
De Poolsche regeering afgetreden.
BINNENLAND.
De vijfde Nederlandsche Katholiekendag.
Bij Deurne zijn vijf huizen door brantf
vernield. (Gem. Berichten, 3de blad).
Verschillende slachtoffers van het zwem
men. (Gem. Berichten, 3de blad).
Doodelijke aanrijding op een onbewaak-
ten overweg te Apeldoorn. (Gem. Berichten
3de blad).
Overleden is de burgemeester van Zoe-
termeer en Zegwaart, de heer F. S. G. Bos.
(2de blad).
Te Hazerswoude is overleden de heer P.
F. Veelenturf (1ste blad).
Paitroinaiten. Leg uiit, verklaar, laaf de
shoonheid zien raai heit nieuwe en goed-
audle, maar geef tevens die reden en verkla
ring van. de leeHijkheid en de smakeloos
heid ram de imaltiaitie.
Kunnen ook de R,K. BoekbanidieLairen
niieit veel toit venbetierinig bijdragen zonder
schade voor hun debiet?
Ook d'oor cursussen, lezingen en tentooai-
s/beüli'ngen is veel le dioen: een gesbaidiige
vloed vam schoonheid alleen is in staak het
vuil a.f te was&ohen.
CJiit.'eg en verklaring moet langzamerhand
iln het valk het begrijpen ran ware sehóoai-
heid en het aanvoelen van religieuze artis
tieke exaltatie dioen groeien bolt de schoone
cultuur, de fijne beschaving, welke wij adis
kinderen van de Katholieke Kerk, de moe
der der ware levenskunst, moeben 'beziititen.
Van den aandienen kamt -dienen de kumeite-
ma-ars dioor opdrachten .te worden opgewekt
medie te werken aar den heropbloei.
Ontvangst ten 'stadhuize.
Hedenavond om half zes had de ont
vangst plaats vai^ eenige vooraanstaande
deelnemers aan den Vijfden Nederl. Katho
liekendag door den Burgemeester in het
oude patricische huis, dat door dr. van
Aalst aan de gemeente tot ambtswoning
voor dén Burgemeester werd geschonken.
Bij den ingang bevond zich de direkteur
van de afd. Algem. Zaken der Gemeente-
sekretarie, mr. S. J. vaar Lier, die de gas
ten ontving. De stadhuis bod en waren 111
groot tenue. Door mr. van Lier werden de
gasten naar boven geleid, waar aanwezig
waren Burgemeester De Vlugt, mevrouw -
De Vlugt, gemeentasekretaris Roovers, de
wethouders Wibaut, Abrahams en Króp--1
maai, voorts de katholieke raadsleden mej.
Crielaers, mr. Romme, Peters, van Hamers-
veld, Jac. Gottschalk, het christ.-his-t. raads
lid Jac. Rustige. Gasten waren de Aarts
bisschop en de Bisschoppen Aengenent en
Diepen, de ministers Ruys, Deckers en
Reijmer, d-r. van Noort, prof. Hoogveld, P.
J. M. Verschure en L. H. Rooyen (Prov.
Staten), alsmede het Hoofdbestuur, het
Eere-komité en 't Plaatselijk k-omité van
den Katholiekendag.
Burgemeester De Vlugt hield de volgen
de toespraak:
Het- was de wensch van het Hoofdbe
stuur van den vijfden Ned. Katholiekendag,
dat het in de gelegenheid werd gesteld, bij
het Hoofd der Gemeente zijn opwachting
te maken. Is het mij aangenaam, aan dit
verlangen te voldoen, het i-s mij tevens een
persoonlijk voorrecht, u te begroeten en
jègens u mijn erkentelijkheid uit te spre
ken, dat nu na Utrecht, Nijmegen, Den
Haag en Maastricht, A'dam het voorrecht
heeft, uwe gewichtige bijeenkomst binnen
zijn gebied te zien.
Het is een hoogst belangrijk onderwerp,
dat gij op dezen Katholiekendag behandelt
en dat op verschillende wijzen belicht
wordt, zooals ik zag, bladerend in uw pro
grammaboek. Gij hebt vooral de geestelijke
waarde van het vraagstuk willen belichten
in den geest van -het credo van dezen Pink
sterdag, die met uw beraadslagingen schier
sam enviel en er te diep ere be teekenis aan
geeft. In den hedendaagschen strijd om de
materieele waax-de dreigt de geestelijke be-
teekenis op den achtergrond te geraken.
Bij de vele problemen van stoffelijken aard-,
waarvan de oplossing zoo niet onmogelijk,
toch zeer moeilijk is, worden wij telkens
weer herinnerd aan den Babylonischen to
renbouw en zijn teleurstellingen. Intusschen
