DE PARIJSCHE COMMUNE
De aartsbisschop van Parijs, Mgr. Darboy, voor Raoul Rigault.
18 Maart is het zestig jaren geleden, dat
te Parijs de Commune werd uitgeroepen.
Het was een herhaling in het klein van de
groote Fransche revolutie, korter van duur,
beperkter van o-mvang, dwazer nog van op
zet. Maar die kortstondige razernij heeft
een ontzaglijk aantal slachtoffers geeischt
en de schoone hoofdstad van Frankrijk veel
schade berokkend. Er zijn nog menschen,
die de krankzinnige drijvers, welke in 1871
deze furie ontketenden, die tot niets leiden
kon en zeker 20000 menschen het leven ge
kost heeft, nog als helden vereeren. Maar
over het algemeen is men het toch wel eens
dat zelden de geschiedenis een dwazer en
zinloozer onderneming heeft te zien gege
ven.
De politieke situatie was in Maart 1871
in Parijs heel critiek.
Parijs had de ellende van een beleg door
staan. Tijdens dat beieg waren tweemaal
pogingen aangewend van revolutionaire zij
de om de macht in handen te nemen en toen
de Duitschers de hoofdstad verlaten hadden
bleef de revolutie dreigen.
Maar wat wilden zij eigenlijk?
Och ze wisten het eigenlijk zelf niet, zij
waren in elk ge/al zeer verdeeld. Er waren
onder die ontevredenen idealisten, dwepers,
maar ook een aantal schurken, die alleen
maar onrust en onlust wilden om zoo in
troebel water te visschen en zelf hun slag
te slaan.
De Duitschers waren zoo wijs geweest
Parijs niet te bezetten. Toen de voorloopige
vredesvoorwaarden 26 Februari waren vast
gesteld was op 1 Maart wel een Duitsch le
ger de stad binnengetrokken, maar dit kon
slechts als demonstratie gelden, want twee
dagen daarna ontruimden deze troepen Pa
rijs alweer.
Bij de gelegenheid der intocht van de
Duitsche trolpen, hadden de Nationale
Gardes 227 kanonnen naar Montmartre ge
bracht. Toen Thiers 15 Maart te Parijs ver
toefde, gelastte hij, dat men deze kanonnen
w^er daarvandaan terug zou halen. Mont
martre was de roode buurt en het was wer
kelijk raadzaam die kanonnen in veiligheid
te brengen. De troepen kregen daar een
zeventigtal kanonnen weg, maar met de rest
gelukte dat niet, want de kanonnen werden
bewaakt. Ze heetten te zijn de verdedigings
middelen van het volk. Ah, het Parijsche
plebs liep te hoop, men wilde het zijn ka
nonnen ontnemen. De regeeringstroepen
moeten onverrichter zake terugtrekken,
zelfs vrouwen en kinderen verhinderen hen
hun opdracht te vervullen, de Nationale
Gardes verbroederen zich met de revolutio
nairen. Thiers verliet de hoofdstad, Parijs
is aan zich zelf overgelaten en roept de
Commune uit.
De commune uitgeroepen.
Wat was die Commune eigenlijk of al
thans wat bedoelde men dat ze zou zijn?
De Commune was een op radicale wijze
bestuurde republiek, die lid zou worden van
de toekomstige federatieve Fransche repu
bliek.
In de Fransche hoofdstad waren vele le
den van de in 1862 te Londen gestichte In
ternationale, die de economische en maat
schappelijke gronostellingen van Marx als
richtsnoer hadden aangenomen.
Vele Parijsche leden van de Internationale
meenden na 't beleg den tijd gekomen, om
haar theorieën in toepassing te brengen;
het kwam hun zeer te stade, dat zoovelen
tijdens 't beleg wapenen hadden gekregen
en deze mochten behouden. Wel had Bis
marck op hun ontwapening aangedrongen,
maar de Fransche regiering, dwaas genoeg,
had dezen eisch afgewezen.
De Parijsche revolutionairen hadden nog
een ander doel: zij wilden een zoo groot
mogelijke decentralisatie van de regeer
macht in Frankrijk, en daarom den gemeen-
eenige kanonnen en maakte vele gevange
nen, maar werd nu door de Nationale Garde
aangevallen, met wie een deel der regee-
ringstroèpen gemeene zaak maakten. Twee
gneraals, Leromte en Thomas, vielen in
handen der Garde en werden doodgescho-
ten.
De striid om deze kanonnen was dus dc
aanleiding tot de uitbarsting, niet de oor-
Op 26 Maart wordt de Commissie sa
mengesteld en gaf een vrii verwarde uit
eenzetting van wat de Communards eigen
lijk beoogden.
Het stedelijk bestuur zou beschikken over
de inkomsten en uitoaven, het zou de na
tionale garde, de politie, 't armwezen en 't
onderwijs regelen. Geen regeeringstroepen
konden in de stad geduld worden, doch
Parijs beloofde zijn aandeel in de staatsuit
gaven en in geval van oorlog zijn leger-
contigent. Een poging om ook in andere
steden de Commune te doen uitroepen, mis
lukte geheel.
Ieder begri'ot, dat de Communards ook
niet lang in de hoofdstad heer en meestei
zouden blijven. Men moest natuurlijk de Na
tionale Garde te vriend houden, deze kreeg
verhooging van soldij en andere voordee-
len. De benoodigde gelden verkreeg men
door de bankinstellingen en spoorweg
maatschappijen tot groote leeningen te
dwingen en de kerkelijke goederen ver
beurd te verklaren.
De Commune, zooals dus het nieuwe ge
meentebestuur heette telde twaalf arbei
ders. een aantal kleine kooplieden en em-
ployé's, dertien journalisten, vijf dokters en
apothekers twee studenten, een onderwij
zer, een professor en een aantal individuen
met een duister verleden.
Onmiddellijk werd de roode vaan her
steld, de kalender van de groote revolutie
DE AFKONDIGING DER COMMUNE.
Moord op de gijzelaars in de gevangenis.
voor het lot van haar weldoener terecht
beducht waren.
De man, die deze gijzelaars opspoorde,
was de beruchte Raoul Rigault. lid van de
Commune, een verloopen student, gedele
geerde bij de politie. Hij deed o.a. den
aartsbisschop van Parijs een verhoor on
dergaan. De jonge schurk was nog maar
24 jaren. Mgr. Darboy noemde hem „mijn
zoon", waarop hij heel beleedigd was: „Gij
staat hier niet voor een kind, zeide hij, maar
voor de magistraat".
Terwijl de Commune vergad Ie, be
raadslaagde, stemde en besluiten nam, die
niets uitwerkten gingen de generaals voort
met de strijd tegen den vijand buiten de
Voor het stadhuis wa.en het Centraal Comité en de gekozen leden van de Commune vereenigd. Boven de estrade het beeld van
de republiek met roode sjerp. Voor de estrade de vaandels de» bataljons van de Nationale Garde.
teraad een bijna onbeperkt gezag schenken.
Zij wenschten dus de Commune en heetten
als voorstanders daarvan Communards.
De opstandelingen, op wier hand de natio
nale garden waren, begonnen met een me
nigte kanonnen naar de voorstad St. An-
toine te voeren, en de arbeiderswijken ge
ducht te versterken. Zij weigerden gehoor
zaamheid aan de Nationale Vergadering,
welke zich Versaiiles tot zetel koos, maar
stelden de Commune in met een centrale
commissie (waarin Blanqui, Pyat, Roche-
fort, Cluseret, Flourens e. a.) aan 't hoofd.
Den 18en Maart trok Vinoy tegen den
versterkten Montmartre op, vermeesterde
Het prachtige stadhuis van Parijs in brand gestoken.
van 1793 werd weer ingevoerd, scheiding
van Kerk en Staat geproclameerd, terwijl
men een aantal personen in gijzeling nam,
welke gijzelaars later vermoord werden.
Men gaf een nieuwe voorstelling van de
Groote revolutie, met dien verstande, dat
de eerste Kevolutie streefde naar een groot
centralisatie-ideaal, terwijl de commune, ook
wat dit betreft, zoo destructief mogelijk
werkte, en van Frankrijk slechts een ver
bond van autonome gemeenten wilde maken
Tot dan toe meer krankzinnige dwaas
heid dan misdaad, maar de verhouding
werd heel anders toen de regeering van
Versailles, die eerst weinig tegenactie had
kunnen voren aan de misdadige dwaasheid
een einde ging stellen.
De regeeringstroepen bezetten de punten,
welke vroeger in de macht der Pruisen ge
weest waren, het vuur van hun kanonnen
kwam steeds verder. Groote woorden kon
den voor de Parijzenaars niet meer ver
bloemen, dat het de Communards heel slecht
ging.
De gijzelaars
De Communards hadden zich zooals
reeds gezegd, meester gemaakt van gijze
laars. De eerste waren monseigneur Dar
boy, aartsbisschop van Parijs, evenals zijn
vicaris-generaal, beschuldigd van samen
zwering tegen de veiligheid van den Staat.
Voorts abbé Croze, aalmoezenier der ge
vangenissen, de supérior van het college
der Jezuieten met verschillende leden daar
van.
's Nachts om twee uur vervoegde men
zich ten huize van den pastoor der Made
leine. De Nationale Garden wilden de deu
ren met hun kolven open stooten, toen deze
voor hen geopend werd, waarop zij zich
meester maakten van den Zeereerwaarden
heer Deguerry, dien men in een rijtuig deed
plaats nemen onder het gejammer van tal-
looze vrouwen, die waren toegesneld en
poorten. De generaals van de Commyne
waren onervaren, maar dapper. De forten
vuurden den gansehen dag, beschadigden
huizen, kwetsten en dooden vele personen
maar practisch resultaat had dat heel wei
nig.
9 Mei viel fort lssy in handen van de re
geeringstroepen, en 4 a 5 dagen later werd
een dergelijk tweede succes behaald. Als
de forten eenmaal genomen zijn, wijken de
muren. Maar dan verspreidt zich een on
metelijke terreur door de stad. De natio
nale garden snellen door de leege straten,
en dringen alle huizen en verdacht gebou
wen binnen. De commune voelt zich in het
nauw gedrongen; zij grijpt naar de lijsten
van verdachten. Overal begint met te fusil-
leeren.
21 Mei, tegen drie uur in de middag, trek
ken de regeeringstroepen door de poort van
Saint-Cloud de stad binnen.
Van dit moment af begint de wanhoop-
strijd in de straat, een strijd zonder leiding
en zonder methode.
Montmartre wordt Dinsdag genomen door
de regeering. De Commune steekt de brand
in de Rue Royale. In die verschrikkelijke
nacht brandt Parijs. Dc zoo vaak en grim
mig geteisterde Tuillerieën worden door
pétroleurs en pétroleuses weer bestormd.
De Rue de Rivoli, 't Palais Royal, het stad
huis, l'Eglise Saint-Eustache, even zoo vele
hooge vuurzeeën in het donker.
De moord op de gijzelaars.
Op 24 Mei werden de aartsbisschop van
Parijs en anderen uit het hun cel gehaald.
Er waren o. a .abbé Allard, paters Ducon-
dray en Clerc van de orde der Jezuieten en
de pastoor van de Madeleine, Deguerry.
Zij werden op het plein voor de infirmerie
gebracht.
Monseigneur Darboy richtte woorden van
vergiffenis tot de moordenaars, twee van
hen naderden, knielden en vroegen zijn ze
gen, maar de anderen rukten hen weg en
beleedigden de priesters op gruwzame wijze.
Pater Allard werd tegen den muur ge
plaatst en het eerst getroffen, daarop viel
Mgr. de aartsbisschop en de overigen.
De slachtoffers legden verheven kalmte
aan den dag. Hun lijken werden geheel ge
kleed in een bestelwagen van de spoorwe
gen naar het kerkhof Père Lachaise ge
bracht, waar zij in een der achterste kuilen
van het algemeene graf werden gelegd,
naast elkaar, zonder dat men zelfs de moei
te nam, de lijken met aarde te bedekken.
Vrijdag werden weer een vijftiental gij
zelaars gedood, waaronder priesters en
eenige seminaristen.
Zaterdag kwam een lid der Commune,
liet ter dood veroordeelde boeven, die nog
in de gevangenis zaten, vrij, gaf hen wa
pens en uniformen en terstond daarop be
gon de moord op een aantal onschuldige
gevangenen, waaronder zes en dertig gen
darmen.
Dien zelfden dag verscheen Raoul Ri
gault, procureur der Commune in de gevan
genis de Roquette, liet 15U gevangenen vrij,
die men toen dwingen wilde aa.i den strijd
op de barricaden deel te nemen, wat zij
weigerden en toen voor de kogels zich in
veiligheid moesten trachten te stellen.
Men zou van veel meer gruweien nog
kunnen verhalen, het was een echte bloed-
week. Parijs m vlammen, priesters en an
deren vermoord en een verbitterde strijd
van de Versaillanen tegen de Communards.
Huis aan huis moest veroverd worden. Wie
me. de wapens in de .iand werd aangetrof
fen, werd door de troepen onmiddelijk ge
fusilleerd. De verb.tterde regeeringstroepen
gingen ook allesbehalve zachtzinnig te
werk.
De Commune heeft 20.000 dooden ge
kost en toen de laa'ste heftige strijd ge
streden was zijn daarna vele schuldigen
nog ter dood gebracht, 7500 personen tot
deportatie veroordeeld.
E. W.
Lijken der slachtoffers
op Père Lachaise.
(A. Grafheuvel van Mgr. Darboy.)
