22ste Jaargang
WOENSDAG 18 FEBRUARI 1931
No. 6825
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
nHÜjÉÉSmT^ -
3)c £eidóelve (Sou/fconl'
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2 50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnés ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeclingen wordt
het dubbele van bet tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f050
Dit nummer bestaat uit drie bladen
DUITSCHLAND
5-DAAGSCHE WERKWEEK TE BERLIJN
ln de metaalindustrie.
Met ingang van 16 dezer is voor de Berlijn-
sche metaalindustrie een nieuwe collectieve
arbeidsovereenkomst in werking getreden,
ktachtens welke voor alle arbeiders en em
ployés de wekelijksche arbeidsduur met acht
en een half uur wordt verminderd, gepaard
gaande met een evenredige loon- en salaris
verlaging.
Voor de arbeiders bij de A. E. G. is de
werktijd thans zoodanig geregeld, dat gedu
rende vijf dagen even lang wordt gewerkt,
als tot dusverre het geval was, terwijl de
zesde dag als werkdag komt te vervallen.
De nieuwe regeling komt derhalve voor de
Berlijnsche metaalindustrie in principe neer
op de invoering der vijfdaagsche werkweek.
Voor de employés der A. E. G. is deze
vijf-daagsche werkweek niet ingevoerd. Het
geheele kantoorpersoneel begint voortaan
's ochtends een uur later te werken en gaat
's avonds een half uur vroeger naar huis, waar
door dan in totaal eveneens acht en een half
uur per week minder gewerkt wordt.
De werkgevers hopen door dezen maatregel
niet slechts nieuwe ontslagen te kunnen ver
mijden, doch geleidelijk zelfs weer tot het
aannemen van nieuwe arbeidskrachten te kun
nen overgaan.
ENGELAND
BRITSCH VIJFJAARSPLAN?
Denkbeeld vindt instemming.
In verband met den ongunstigen toestand
van de Britsche industrie doen thans berich
ten de ronde omtrent plannen, die in sommige
kringen zouden bestaan en welke beoogen,
voorstellen te doen uitwerken om het Brit
sche bedrijfsleven van den grond af te reor-
ganiseeren en weder op te bouwen, door het
opstellen van een 5-jaren-plan. De industrie
zou daartoe gereorganiseerd moeten worden
en een schema moeten hebben waarnaar de
productie geregeld wordt. Een verdere uit
werking van het plan wordt geoubliceerd in
een bijvoegsel van de „British Week-end Re-
view'. Daarin wordt medegedeeld, dat ver
scheiden vooraanstaande personen op econo
misch gebied in principe iets voor een derge
lijk plan gevoelen. O.a. worden de namen ge
noemd van Haldane, Sir Oswald Mosley,
Prof. Harold Laski, Duff Cooper en Sir Ro
bert Donald.
De premier heeft den bond van werkgevers
organisaties en den algemeenen raad van het
Vakvereenigingscongres uitgenoodigd tot een
bespreking, welke Donderdag a.s. zal plaats
hebben. Hierbij zal wprden beraadslaagd over
de verklaring inzake de situatie in de nijver
heid, welke door den bond van werkgevers is
opgesteld. De beide delegaties zullen afzon
derlijk door den premier worden ontvangen.
In de verklaring van de werkgevers wordt
aangedrongen op drastische bezuiniging in de
staatsuitgaven. Voorts bevat zij voorstellen tot.
verlaging der werkloosheidsuitkeeringen en der
salarissen van staats- en gemeente-ambtenaren
Nieuwe belemmeringen der industrie of nieu
we lasten, welke op haar zouden drukken,
zullen volgens het plan achterwege moeten
blijven totdat het werkloosheidspercentage is
gedaald tot vijf procent.
MacDonald zal zich beperken tot een be
spreking van den algemeenen toestand en van
de wenschelijkheid van samenwerking, vooral
wat betreft de reorganisaties in de takken van
nijverheid, die het zwaarst zijn getroffen,
„Er komt nooit weer oorlog".
In een dagbladartikel heeft de Britsche mi
nister van Buitenlandsche Zaken Henderson
verklaard, dat de wereld steeds meer gaat
wennen aan de vredesgedachte. Hij is er vast
van overtuigd, dat er nooit meer oorlog zal
komen. Volgens zijn ervaring te Genève zullen
in het vervolg alle geschillen door besprekin
gen van de ministers van Buitenlandsche Za
ken worden opgelost.
SPANJE
DE CRISISTOESTAND IN SPANJE
Gerucht over
dictatuur.
Gisteravond om 7 uur was nog steeds geen
opheldering gekomen in de politieke situatie
en verschillende voorzorgsmaatregelen, die in
den loop van den dag zijn genomen, geven
aanleiding tot de wildste geruchten. Op ver
scheiden punten van de stad zijn machine
geweren opgesteld; de directeur vaD den vei
ligheidsdienst heeft na een lang onderhoud
met den kapitein generaal van Madrid bevel
gegeven, dat alle politiechefs op het hoofd
bureau van den dienst moeten blijven; des
middags zijn weder de perscensnur en de con
trole op alle telefoongesprekken Ingevoerd en
tenslotte had de koning een belangrijke con
ferentie met verscheiden generaals.
Het hardnekkigste gerucht is, dat direct na
den terugkeer van de koningin de staat van
beleg zal worden afgekondigd en een nieuwe
dictatuur zal worden ingesteld, onder leiding
van generaal Saro, geassisteerd door de ge
neraals Cavalcanti en Barrera. Generaal Mar
tinez Anido, onder de dictatuur van Primo de
Rivera minister van Binnenlandsche Zaken,
die op het oogenblik aan de Cöte d Azur ver
toeft, zou zijn verzocht per vliegtuig naar Ma
drid terug te keeren. Om 8 uur werd echter
formeel gedementeerd, dat er een militaire
dictatuur zou worden ingesteld.
Van andere zijde wordt bericht, dat ieder
oogenblik de uitroeping van een algemeene
staking verwacht kan worden De opwinding
in de stad is echter zeer groot, vooral daar
niemand weet, wat er zal gebeuren.
Het is zeer goed mogelijk, dat de geruchten
voornamelijk ten doel hebben de tegenstan
ders der monarchisten uit hun tent te lokken,
om te weten te komen, wat zij van plan zijn.
Door sommigen wordt beweerd, dat de
maatregelen, door den veiligheidsdienst in
Madrid en in de omgeving genomen, een ge
volg zijn van de verdachte houding van som
mige officieren van het artillerieregiment in
Getafe, die een opstandige beweging wilden
ontkenen, welke poging echter geen resultaat
heeft gehad.
Wat de besprekingen ter oplossing van de
crisis betreft, kan medegedeeld worden, dat
de koning, direct nadat Sanchez Guerra zijn
opdracht had teruggegeven, omdat hij niet
voldoenden steun had gekregen Guerra er
kende echter, dat de koning geen bezwaar
had gemaakt tegen een constitueerende ver
gadering Romanones en Garcia Prieto
heef^t ontboden, die een paar uur in het ko
ninklijk paleis bleven, Graaf Romanones ver
klaarde bij het verlaten van het paleis; „Ik
wist reeds, dat Sanchez Guerra de opdracht
tot vorming van een kabinet had terugge
geven, omdat hij als man van rechts onder de
aanhangers van links geen medewerkers heeft
gevonden. De koning heeft, toen hij Sanchez
Guerra met de vorming van een regeering be
lastte .die een constitueerende vergadering
moest bijeenroepen, zijn plicht gedaan. Men
kan hem niet het geringste verwijt maken
Beiden verklaarden, dat zij den koning had
den aangeraden den republikeinschen leider
Melquiades Alvarez te ontbieden, die dan ook
korten tijd later ten paleize arriveerde.
Naar aanleiding van de uitlatingen van Ro
manones meldt het agentschap, dat deze ka
rakteristiek zijn voor dezen historischen dag.
Om 5 uur gistermiddag verliet Alvarez het
paleis, doch hij was niet met de vorming van
een kabinet belast. Hij verklaarde, dat de ko
ning, die hem met zeer groote hartelijkheid
had ontvangen, hem slechts heeft verzocht,
den inhoud van het gesprek te bevestigen, dat
de koning hem daarop heeft gevraagd, of hij,
indien hem de vorming van een kabinet zou
worden opgedragen, op den steun der consti-
tutionalisten en de andere belangrijke poli
tieke groepen zou kunnen rekenen.
Alvarez heeft hierop de bekende voorwaar
den gesteld, die voornamelijk betrekking heb
ben op een afstand doen door den koning van
zijn privileges, zoodat den koning vrijwel geen
ander recht meer (.verblijft dan zijn hand-
teekening te mogen zetten onde' de besluiten
van het parlement. Alvarez verklaarde slechts
een regeering te kunnen vormen, die van het
eerste oogenblik af de personeD vertegen
woordigt, die steeds met dezelfde loyauteit 't
bijenroepen van een constitueerende vergade
ring hebben voorgestaan. De regeering zal uit
gebreid worden met personen, die een grooten
invloed op de politiek uitoefenen. Op de vraag
wat er thans zal gebeuren, antwoordde Al
varez: „Ik weet het niet".
Het schijnt, dat thans een regeering zal
worden gevormd door de partijen van uiterst
rechts en het midden, dus een bewind, dat
veel overeenkomst -.ou vertoonen met de de-
missionnaire regeering van Ber^nguer. Om
trent den persoon, die met de vorming van
een dergelijk kabinet zou worden belast, kon
den echter geen inlichtingen worden verkregen
Verscheiden hooggeplaatste militairen in
Madrid zijn voorstanders van een dergelijk
kabinet, ofschoon generaal Barrera, die tij
dens Primo de Rivera kapitein generaal van
Catalonië is geweest en thans chef is van den
generalen staf, verklaard heeft, dat alle voor
standers van wet en orde zich dienen te ver
eenigen in den strijd tegen de revolutionnai-
Naar aanleiding van het bezoek var Guerra
aan de gevangenis schrijft „El Debate", dat
diens poging om de medewerking van politieke
gevangenen voor zijn kabinet te verkrijgen een
anarchistische daad is geweest, die geen en
kel staatsman zich mag veroorlowen. Een der
gelijk kabinetsformateur had naar een krank
zinnigengesticht gezonden moeten worden en
hoort zeer zeker niet in een minMeri- thuis.
Ook voerde het blad juridische argumenten
aan, om te bewijzen, dat de koning niet het
recht heeft afstand te doen van de privileges,
welke door de grondwet aan de kroon zijn
toegekend. Ook andere bladen nemen een
zelfde standpunt in.
RUSLAND
BOYCOT VAN SOVJET-BANKNOTEN
DOOR SOVJET-INSTELLINGEN.
Eigenaardig feit in den Kaukaus.
Dat de Sovjet-banknoten al bijster weinig
het vertrouwen der bevolking hebben, komt
tot uiting in een bericht in de Moskousche
bladen, volgens hetwelk in den Noord-Kau-
kasus^een soort eigen muntbiljetten zijn uit
gegeven en nog wel door instellingen, die het
zij direct door de Sovjets gecreëerd, ofwel met
hun steun in het leven zijn geroepen. Het be-
tieft hier een groot aantal staatslandbouwbe-
drijven en collectieve landbouwondernemin
gen, die. weinig fiducie meer hebbend in het
officieele bankpapier, eigen muntbiljetten zijn
gaan gebruiken voor hun verrekeningen on
derling of met de arbeiders en bedienden van
genoemde ondernemingen. Dezer dagen is het
volkscommissariaat van Financiën op de hoog
te van dezen eigenaardigen toestand gekomen
en onmiddellijk zijn toen strenge orders uit
gevaardigd om een einde aan de circulatie
dezer biljetten te maken, daar zij het vertrou
wen in de Sovjet-banknoten volkomen zouden
ondermijnen. De personen, die voor de uitgifte
van de biljetten verantwoordelijk zijn, zullen
onmiddellijk voor een rechtbank worden ge
bracht.
BRITSCH-INDIE
GANDHI EN DE ONDERKONING.
Tegemoetkomende houding van lord Irwin.
Het verluidt, dat lord Irwin, de onderkoning
van Br -Indië, bereid zou zijn Gandhi, wien
hij dezer dagen een onderhoud zal toestaan,
zoo vér mogelijk tegemoet te komen.
De onderkoning kan echter niet de Indische
wet wijzigen, noch vooruit loopen op de be
sluiten van het parlement. Hij is echter ge
neigd, de politieke gevangenen op vrije voeten
te stellen en de uitzonderingswetten in te trek
ken, mits Gandhi aan de burgerlijke ongehoor
zaamheid een einde maakt en medehelpt aan
het bijeenroepen eener nieuwe conferentie,
welke een constitutie ontwerpt, die de ge-
wenschte bevoegdheden aan Indie's leiders zal
geven.
In een telegram aan de „Daily Herald"
geeft Gandhi opnieuw uitdrukking aan ziin vre
desgezindheid. Hij verklaart echter, dat hij
moet vasthouden aan de voorwaarden, dat het
Indische volk zijn eigen leger zal hebben en
zelf controle op de financiën des lands zal
kunnen oefenen.
In een hoofdartikel spreekt het blad de
hoop uit, dat het aanstaande onderhoud tus-
schen Gandhi en den onderkoning succes zal
hebben, ondanks de nog bestaande meenings-
verschillen.
De Engelsche conservatieve parlementsle
den willen de regeering verzoeken, gelegen
heid te geven, om gedurende 2 dagen debat
over de Indische politiek der regeering te
EERSTE KAMER.
In de eisteravond gehouden vergadering
van -de Eerste Kamer deed de griffier
voorlezing o.a. van het bericht van de be
noeming van ir. Feber tot lid der Eerste
Kamer in de vacature-Van Voorst tot
Voorst.
De voorzitter deelde mede, dat de cen
trale sectie besloten heeft, om on Vrijdag
20 dezer te elf uur in de afdeelingen to
doen onderzoeken het onl werp-pachtwet
en het wetsontwerp tot wijziging van hoofd
stuk V der begrootin? voor 1D3Ö. (Crediet
aan de aardapnelmeelindustrie).
De vergadering ging daarna in comité-
generaal.
PROVINCIALE STATIONS VAN
ZUID HOLLAND.
Buitengewone zitting.
De Provinciale Staten van Zuid-Hol-
'land hielden gisierochtend om hall twaalf
de eerste vergadering van de buitengewone
Februari zitting, onder voorzitterschap
van den Commissaris der Koningin, jhr.
rar. dr. H. A. van Karnebeek, in het ge
bouw van de Eerste Kamer.
Na trekking der afdeelingen werd beslo
ten tot verzending naar de afdeelingen van
een viertal op de agenda voorkomende ur
gente voorstellen, t.w. credietverschaffing
noodlijdende tuinders in Ter Aar en Nieuw-
veen c.a.voorschotten ten behoeve van
DE NIEUWE BURGEMEESTER
VAN LISSE.
Dr. S. F. A. C. M. BARON VAN
WIJNBERGEN.
Bij Koninklijk besluit is, met ingang
van 15 Maart 1931, benoemd tot burge
meester van Lisse, dr. S. F. A. C. ïVL.
baron van Wijnbergen, met toekenning
van gelijktijdig eervol ontslag als bnrge-
•v feester van Waalre.
t-K Dr. Sweder Ferdinand Antonius Cani-
sius Maria, baron van Wijnbergen werd
geboren te Eindhoven 16 December 1897.
en is dus 34 jaar oud. Zijn vader, het
Katholieke Tweede Kamerlid mr. A.
baron van Wijnbergen was toentertijd
ambtenaar bij het Openb. Ministerie te
Eindhoven.
.Na enkele jaren vertrok de familie van
Wijnbergen naar Ai#them, waar de nieuwe
burgemeester op de lagere school zijn op
leiding ontving, om daarna het gymna
siaal onderwijs te volgen bij de Pafers
Jesuieten te Katwijk.
De burgemeester heeft daarna philceo-
phie gestudeerd en promoveerde in Mei
1926 t>ot doctor in de wijsbegeerte aan de
Gregoriaansche Universiteit te Rome.
Na deze promotie legde de heer van
Wijnbergen zich toe op de gemeente-ad
ministratie. In Augustus 1926 werd hij
aangesteld als volontair te Jutphaas, waar
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Een Britsch vijf-jarenplan?
De toestand ïn Spanje is nog volko
men duister.
Naar vrede tusschen Gandhi en lord
Irwin?
BINNENLAND.
De Minister van Binnenl. Zaken over
de bestrijding van de crisis-werkloosheid.
(Binnenl. 2de blad).
Tot burgemeester van Lisse is be
noemd dr. S. baron van Wijnbergen.
(Omgeving, 1ste blad).
Op den onbewaakten overweg bij Wa
terhuizen (Gron.) is een auto door den
trein gegrepen. Twee dooden. (Gem.
Berichten, 3de blad).
De aanhouding van den internationalen
oplichter te Den Haag. (Gem. Berichten,
3de blad).
Een schilderij van Rembrandt in het
Rijksmuseum te Amsterdam ernstig be
schadigd door een bezoeker. (Gem. Ber.,
3de blad).
De Zwaluwen verloren gisteren te Brus
sel met 3—1 van de Roode Duivels (Sport,
2de blad).
hij bot Januari 1928 verbleef, toen zijn be
noeming volgde tot burgemeester van
Waalre.
In deze gemeente vond burgemeester v.
Wijnbergen een drukken werkkring./"
De gemeente Waalre tooh grenst aan de
gemeente Eindhoven en deelt dus in de
groei van deze fabrieksstad. In drie jaren
tijd nam de bevolking toe van 2700 tot
4400! Voor den burgemeester was dus een
zware taak weggelegd. Gas- en waterlei
ding mocslen worden aangelegd en uitge
breid. Een nieuw gemeentehuis werd ge
bouwd, een uitbreidingsplan gemaakt enz.
Burgemeester van Wijnbergen was
secretaris van het comité voor water
voorziening in het streekplan Eindhoven
en lid van de commissie van de afd. Bra
bant der Vereen, v. N'ederl. Gemeenten,
belast met het ontwerpen van een model
bouwverordening, welke verordening eeret
daags gereed zal komen.
De nieuwe burgemeester is niet ge-
bu wd.^De voornaam van den burgemees
ter Sweder is een oud-Geldersche naam,
welke reeds sinds 1300 in de familie ge- I
bruikei ijk is.
de drinkwatervoorziening, wijziging pro
vinciale begrooting 1930 en verkoop van
enkele perceelen water onder Leiden en
Voorschoten aan het Rijk.
De vergadering werd daarop verdaagd
tot Donderdag 26 Febrpari te elf uur.
Te twaalf uur werden de afdeelingsvei
gaderingen gehouden, waarin de bovenge
noemde voorstellen aan de orde zouden
komen.
UIT DE TEXTIELINDUSTRIE.
De loonsverlaging te Almelo.
Naar aanleiding van de door de fabri
kantenvereeniging te Almelo aan de tex
tiearbeiders aangekondigde loonsverlaging
van 1 pet. hebben de besturen van den Alg.
Ned. Bond van Textielaibeiders „De Een
dracht", den R.-K. Bond „St.è Lambertus"
en den Chr. bond „Unitas" een conferen
tie aangevraagd met de fabrikantenvur-
eeniging, welke conferentie echter van de
zijde van laatstgenoemde vereeniging niet
werd toegestaan. De besturen der drie
werknemers organisaties hebben naar aan
leiding van deze weigering het volgende
telegram gezonden aan het bestuur der
Fabrikanten vereeniging: „Achlcn afwij
zing conferentie door u onverantwoordelijk.
Dringen met klem en nadruk op het toe
staan daarvan in den loop dezer week aan.
Zijn van oordeel dat de aangekondigde
loonsverlaging door de arbeiders niet aan
vaard kan worden en meenen alle middelen
I die ons dienstig lijken, te moeten aanwen-
I den om deze te voorkomen".
LAN DARBEI DERSPLAATSJES.
Geen verlaging van rente en annuïteiten.
Naar aanleiding van een schriftelijke
vraag van het Tweede Kamerlid Weit-
kamp, deelt de Minister van financiën
mede dat het in de tegenwoordige tijds
omstandigheden wel zal voorkomen, dat
landarbeiders, die met financieelen steun
van den Staat in het bezit van een land-
arbeidersplaalsje zijn gekomen, evenals
anderen, met de betaling der verschuldigde
renie of annuiteiten moeilijkheden onder
vinden. fntusschen blijkt uit de tot heden
ingekomen jaarverslagen, dat over het al
gemeen geregelde betaling heeft plaats ge
had.
Tot verlaging van de rente en de annui-
Icilen voor in moeilijkheden verkeerende
landarbeiders is de Minister niet bevoegd.
De Pachtwet en de Eerste Kamer.
De Kath. Ned. Boeren- en Tuindersbond
heeft zich bij schrijven van 7 Febr. gewend
tot de Eerste Kamer der Staten-Gcne-
raai inzake de wetsontwerpen omtrent
nieuwe regeling van de pacht en regeling
van de pachtcommissies.
Daarin wordt er op gewezen, dat beide
wetsontwerpen met groote meerderheid
van stemmen werden aangenomen op 12
November 1930, dat deze beslissing in de
kringen van den Kath. Bucrcn- en Tuin
dersbond waarin ongeveer 75000 boeren
en tuinders vereenigd" zijn een groote
voldoening heeft gewekt, hetgeen begrijpe
lijk is, wanneer men bedenkt, dat deze bor>.»