22ste Jaargang
DONDERDAG 29 JANUARI 1931
No. 6808
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
KERKNIEUWS
UIT DE OMGEVING
3)e £eicbohe Gou/fccml'
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per weel/f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van bet tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
V Vrijheid.
De vrijheid is een kostelijk goed.
't Is een goed van hooge waarde, dat,
helaas, door zoovelen wordt gemist. En
waarschijnlijk nog wel het ergste wordt ge
mist door hen, die prat gaan op het bezit
ervan door degenen, die zeggen vrij te
denken (en die zich daarom vrijdenkers noe
men) en tengevolge daarvan ook vrij te han
delen.
De vrijheid is een kostelijk goed.... zoo
lang zij niet overslaat in bandeloos
heid, want dan legt zij slavenbanden aan...
Op oeconomisch en sociaal terrein zal onbe
perkte vrijheid voor de bezitters maar al te
vaak slavernij voor de bezitloozen achter zich
sieepen.
In het geestelijke en zedelijke leven zal
een onbeperkte vrijheid den enkeling in de
meeste gevallen de slavenketenen van de
hartstocht omwerpen.
Vrijheid, welke practisch bandeloosheid be-
teekent, is geen vrijheid meer, in de ware be-
teekenis, in socialen zin.
De linkerzijde in den Haarlemschen Ge
meenteraad heeft blijk gegeven van een ave-
rechtsche opvatting van vrijheid.
In de vorige raadsvergadering van Haarlem
14 dagen geleden, werden vragen van het
Christ.-Hist. lid Visser behandeld over de ter
lezing ligging van „De Tribune" in de Open
bare Leeszaal. Deze vragen waren gesteld
naar aanleiding van het godslasterlijk artikel
in voormeld blad, getiteld: „Weg met het
Kerstfeest".
In antwoord op deze vragen werd toen door
wethouder Roodenburg medegedeeld, dat de
meerderheid van B. en W. besloten had, hét
blad niet meer in de leeszaal ter lezing te
leggen.
De heer Visser ontketende toch een debat,
hetwelk er toe leidde, dat het soc.-dem. lid
Joosten een motie indiende, waarin de raad
B en W. uitnoodigde, geen maatregelen te
nemen tegen het ter lezing liggen van het blad
„De Tribune" in de Gemeentelijke Leeszaal.
Na een lang debat staakten over deze motie
de stemmen met 1717.
In de gistermiddag gehouden raadsvergade
ring werd opnieuw gestemd over de motie,
welke thans werd aangenomen met 20 tegen
17 stemmen, links tegen rechts. Afwezig wa
ren een katholiek en een sociaal-democraat.
De „vrijheid", om God te lasteren, om zijn
medeburgers op de brutaalste en grofste wijze
te grieven, te grieven in wat hun het hei
ligste is dat is geen vrijheid meer, maar
bandeloosheid.
En bedroevend is' het, dat zulk 'n optre
den wordt toegelaten en geduld, omdat men
de vrijheid wil hooghouden!
FRANKRIJK.
GENERAAL BERTHELOT OVERLEDEN
Chef van den staf van J off re.
Gisteren is te Parijs generaal Berthelot
overleden.
Henri-Mathias Berthelot werd in December
1861 te Feurs (Loire) geboren. Na de krijgs
school te St. Cyr in 1883 doorloopen te heb
ben, trad hij in militairen dienst, waarin bij
snel opklom en in allerlei functies Frankrijk
diende, o.a. in Algiers, in Toukin en in An-
nam. In 1890 werd hij toegevoegd aan den
generalen staf, waarvan hij in 1913 sous-chef
was. In 1914, toen de oorlog uitbrak, was hij
brigade-generaal.
In de moeilijke oorlogsjaren werkte hij
nauw samen met Joffre, wiens stafchef hij
was en het is daarom wel merkwaardig, dat
hij die zoo kort na zijn onmiddelijken supe
rieur uit die spannende jaren sterft, evenals
Joffre, enkele weken geleden een been moest
laten amputeeren.
In den grooten oorlog heeft Berthelot een
rol van beteekenis gespeeld. Op verschillende
bedreigde punten heeft hij gestreden, in No
vember 1914 voerde hij het bevel in den sec
tor Soissons, commandeerde vervolgens het
32?te en 33ste legercorps en wist in Mei-Juni
1915 een groote overwining te behalen. Ook
bij den strijd om Verdun in 1916, speelde hij
een eervolle rol.
Toen Roemenië zich aan de zijde der ge
allieerden schaarde, werd Berthelot benoemd
tot leider van de Fransche militaire missie in
Roemenië. Zijn taak was hel Roemeensche
leger te reorganiseeren en dit strijdvaardig te
maken, een taak, die hem den blijvenden
dank der Roemeensche autor-teiten heeft
doen verwerven. Het was een arbeid, die veel
tact, veel doorzettingsvermogen, veel energie
vereischte, doch hij wist dien met succes te
vervullen.
Weer in Frankrijk teruggekeerd voerd hij
in 1918 het bevel over het vijfde legercorps,
nam deel aan den tweede Maroe-slag en ver
dedigde op heldhaftige wijze gedurende 2%
maand Reims, waarbij hij den 'aatsten grooten
Duitschen aanval wist af te slaan.
Een missie naar den Balkan volgde. Na
den oorlog werd generaal Berthelot militair-
gouverneur van Straatsburg en voor zijn dien
sten in Frankrijk en Roemenië, die tot het
succes der geallieerden in zoo hooge mate
hadden bijgedragen, werd hij, na reeds het
grootkruis van het legioen van eer te hebben
ortvangen, begiftigd met de medaille mili
taire. In 1926 trok hij zich uit den actieven
dienst terug.
Met generaal Berthelot is een talentvol
tacticus en organisator heengegaan, een sol
daat, die zich bij allen die met hem in aan
raking kwamen, bemind maakte door zijn
frank karakter en zijn groot plichtsbesef.
Poincaré weer ingestort?
Gisternacht verspreidde zich te Parijs het
gerucht, dat de toestand van oud-president
Pcincaré wederom verergerd was.
SPANJE.
LASTIGE STUDENTEN.
De te Madrid uitgebroken studentenrelle
tjes schijnén aanstekelijk te werken; in tal
rijke andere universiteitsplaatsen in de pro
vincie zijn onlusten uitgebroken. In Valla-
dolid moest de universiteit worden gesloten
Te Sevilla kwam het' tusschen riudenten van
verschillende politieke richting tot ernstige
vechtpartijen, waarbij flesschen als projectie
len werden gebruikt, terwijl ook gebruikt
werd gemaakt van traangasbommen. In Gra
nada hebben de studenten een aanval gedaan
op het gebouw van de Vereeniging van Spaan-
sche Legionnairen; met steenen wierpen zij
ale ruiten in. De politie heeft eenige studen
ten gearresteerd, doch later weer vrijgelaten.
ITALIË
DE WERKLOOSHEID IN ITALIË.
Bij den minister der corporaties is een ver
zoek ingediend door den afgevaardigde Cosel-
schi om langzaamerhand in de verschillende
bureaux van het departement van arbeid de
vrouwen en meisjes, die daar werkzaam zijn,
door mannen, met name door oud-strijders, te
vervangen.
Een uitzondering moet gemaakt worden, zoo
heet het in Coselschi's verzoek, vcor die vrou
wen of meisjes, die weduwen of weezen zijn
van oud-strijders of die geheel alleen staan
of voor haar ouders alleen den kost moeten
verdienen.
Bij de steeds toenemende werkloosheid, be
toogt Coselschi, moet den manoen zooveel
mogelijk werk verschaft worden. terwijl de
vrouwen zich wederom aan haar huishoude
lijke bezigheden moeten gaan wijden.
LITAUEN.
DE KERKVERVOLGING
Moskou achter de schermen.
De gebeurtenissen in Litauen, waaruit dui-
de'ijk blijkt, dat de regeering een openlijken
strijd voert tegen de Katholiek Kerk en de
katholieke cultureeie organisaties, nemen
steeds dreigender afmetingen aan en daarom
kan het van belang zijn, nu een hoogtepunt
bereikt schijnt te zijn, een algemeen overzicht
van wording en groei van dezen Kulturkampf
te geven, aldus schrijft de Msb,
De oorlogsverklaring der regeeringsorganen
aan de Katholieke Kerk begon met een verbod
van de katholieke studentenclubs, scholieren-
vereenigingen en jeugdorganisaties, die door
priesters en leden van de Christelijk Demo
cratische Partij werden geleid en die door de
regeering als staatsgevaarlijk worden be
schouwd. Volgens de opvatting van het hootd
der crimineele politie overste Rusteika, heb
ben de katholieke jeugdorganisaties geen cul
tureeie beteekenis, maar zij zijn politieke oog
merken die onvereenigbaar zijn met de doel
einden die door de tegenwoordige Tautinikai-
regeering (die nationalistische regeering) wor
den nagestreefd.
Toen van katholieke zijde gevraagd werd om
eenig bewijs voor deze lasterlijke aantijging,
verklaarden de regeeringsvertegenwoordigers:
de katholieke jeugdorganisaties en de Katho
lieke Actie in Litauen steunen bij haar poli
tieke overtuiging op de katholieke wereldbe
schouwing, en deze is krachtens haar wezen
Gnvereenigbaar met den bestaanden staatsvorm
in Litauen!
Uit deze verklaring blijkt duidelijk, dat de
regeering in Kowno niet alleen de katholieke
jeugdorganisaties maar ook den katholieken
godsdienst en Kerk beschuldigt van demago
gische woelingen. Het is natuurlijk begrijpe
lijk, dat de bisschoppen van Litauen en de
katholieke geestelijkheid alsmede ook de
Christelijke Democratische Partij (die met het
Duitsche centrum en de Katholieke Staats
partij in Nederland vergeleken kan worden)
ten sterkste protesteerden. Het gevolg hiervan
was, dat de regeering hare maatregelen tegen
de Katholieken nog verscherpte, en daar in
Litauen de staat van beleg is afgekondigd
worden deze maatregelen buitengewoon streng
gehandhaafd. Op aanwijzing van het hoofd der
crimineele politie werden enkele priesters, lei
ders en leden van de katholieke jeugdvereni
gingen gevangen genomen en naar de concen
tratiekampen verbannen.
Daar verblijven thans prof. dr. Rankelis,
een theoloog, die ook ver buiten de grenzen
van Litauen beroemd is, verder de oud-minis
ter van Financiën, en tegenwoordig de leider
van de Katholieke Actie in het aartsbisdom
Kowno dr. P. Karvelio, alsook de algemeene
secretaris der katholieke studenten, ir. Stau-
pas en de voorzitter van de katholieke stu
dentenclub te Kowno, I. Merkauskas en nog
vele anderen. Een groot aantal geestelijken is
onder voortdurend politietoezicht gesteld en
zij mogen hun standplaats absoluut niet ver
laten. Tegelijkertijd is een strenge censuur in
gesteld tegen de katholieke dag- en week
bladen. De dagbladen van een andere richting
zijn niet aan de censuur onderworpen.
De katholieke bisschoppen van Litauen heb
ben toen een gezamenlijk schrijven uitgevaar
digd, waarin in korte woorden werd gewezen
op het onwettige en onrechtvaardige optreden
der Tautinikai-regeering die absoluut in strijd
was met de grondwet en de bepalingen van
het concordaat met het Vaticaan, waarbij be
paald was dat de Katholieke Kerk en 'net
katholieke volk van Litauen het recht kregen
om zich op cultureel en politiek gebied onge
hinderd te ontwikkelen. Dit hisschoppeli|k
schrijven werd geheel wederrechtelijk op bevel
der regeering in beslag genomen. Desondanks
werd het op vele plaatsen van den kansel
voorgelezen. Tegen al de priesters die dit her
derlijk schrijven hebben voorgelezen (ongeveer
53 in getal) heeft de regeering een rechtsver
volging ingesteld wegens staatsgevaarlijke woe
lingen. Bovendien zijn vier geeste.ijken en ze
ven leden der katholieke jeugdorganisatie
voor den krijgsraad gebracht wegens het orga-
niseeren van staatsgevaarlijke woelingen.
Midden Januari verklaarde de regeering
dat zij alle priesters, jeugdleiders of leden der
Katholieke Actie, die het zouden wagen om
de regeering van Litauen te betichten, dat zij
handelde in strijd met de grondwet of de be
palingen van het concordaat naar het concen
tratiekamp zou verbannen; deze'fde bepalingen
zouden worden toegepast tegen diegenen (on
verschillig van welken rang of stand zij ook
zouden zijn) die zouden durven beweren, dat
de regeering van Litauen de Katholieken be
handelde als staatsburgers van den tweeden
rang. De politie heeft opdracht gekregen om
strenge controle uit te oefenen over de katho
lieke godsdienstoefeningen en alle preeken en
toespraken der katholieke geestelijken moeten
stenografisch worden opgenomen. Ditzelfde
geldt ook voor katholieke vergaderingen, zelfs
wanneer deze een absoluut particulier karak-
tei dragen. Ook de katholieke congregaties
genieten in Litauen niet de vrijheid meer die
baar bij het Concordaat gewaarborgd is.
Bij besluit van 15 December 1930 werd be
paald ,dat buitenlanders een bijzondere toe
stemming der regeering zouden noodig hebben
wanneer zij eenig werk in Litauen zouden
aanvaarden (ook zielzorg of eenige werkzaam
heid in een klooster).
Deze verordening was uitsluitend gericht te
gen de katholieke organisaties. Daardoor werd
ineens een eind gemaakt aan de activiteit van
die leden eener congregatie, die geen burger
recht hadden in Litauen.
Het protest van den generaal der Jezuieten,
cat steunde op de bepalingen van het Concor
daat, werd niet ontvankelijk verklaard.
Uit het bovenstaande blijkt duidelijk, dat
er in Litauen een kulturkampf Teerscht in den
vollen zin van het woord: de Katholieken wor
den belemmerd in de vrije uitoefening van hun
politieke en cultureeie rechten Priesters en
leeken worden verbannen vanwege hun poli
tieke overtuiging.
De wettelijk bestaande organisaties worden
geheel wederrechtelijk ontbonJenl En dat
alles in een staat die met het Vaticaan een
Concordaat heeft gesloten! De regeering be
kommert zich niet om het Concordaat: „de
Paus heeft immers toch geen leger", schreef
het regeeringsorgaan „Musu K»-astas", en de
regeering kan gerust het godsdienst-onderwijs
is te Koeling een conferentie gehouden, waar-
Deze strijd der regeering met de Katholieke
Kerk heeft een politieken achtergrond en men
kan gerust zeggen, dat Moskou de drijfveer is;
want de tegenwoordige Tautinikai-regeering
sympathiseert buitengewoon ste-k met sovjet-
Rusland, waar men met lede oogen den groei
der katholieke beweging in Litauen gadeslaat.
CHINA
CHINA'S ONTWAPENING
Een conferentie te Koeling.
Onder voorzitterschap van Tsjang Kai Sjek
is teKoeling een conferentie gehouden, waar
op een ontwapening3program werd geformu
leerd dat het afdanken van duizenden Chinee-
sche soldaten beoogt.
De strijd tegen de communisten.
Volgens bericht van het Indo Pacific-agent-
schap heeft de Chineesche opperbevelhebber
verscheiden divisie-commandanten teruggeroe
pen, wijl zij ondoortastend zijli geweest in den
strijd tegen de communisten.
Thans is order gegeven tot algemeene offen
sief tegen de roode troepen.
Benoemingen in het bisdom
's-Hertogenbosch.
Naar wij vernemen is door Z. D. H. den
Bisschop van 's-Herfcogenbosch, tot pastoor
te Wanroy benoemd, de zeereerw. heer G.
van Erp, professor aan het Klein-Semina-
rie te St. Michiels-Gestel.
WARMOND
Kiesvereeniging. Gisteren hield de R K.
Gemeentelijke Kiesvereniging „Kiesrecht is
Kiesplicht" alhier, een algemeene jaarverga-
dwering in hotel „De Zon", onder voorzitter
schap van den heer A. H. Burcksen.
De vergadering was zeer druk bezocht. Na-
da' de voorziter de bijeenkomst op de gebrui
kelijke wijze had geopend, sprak hij een woord
van welkom tot de aanwezigen, terwijl het hem
een genoegen deed, dat zoovelen ter vergade
ring waren gekomen hetgeen zeer zeker zijn
oorzaak vond in het optreden van den spreker
van dezen avond, den Zeereerw. Hooggel. Heer j
Prof. P. Heskes, die zoo bereidwillig gevonden
werd ons dezen avond te vergasten op een
rede getiteld: Conservatief of Modern. Spre- j
ker heette Prof. Heskes van harte welkom en
dankte hem voor zijn bereidwilligheid. Mede
riep hij een woord van welkom toe tot wethou
der C. Zwetsloot en de roomsche raadsleden.
Nu wij nog in het begin van het jaar staan,
aldus spreker, past het mij u allen nog een
gelukkig nieuwjaar toe te wensc'ren waarbij ik
de hoop uitspreek, dat gezien de belangrijke
gebeurtenis in 1930, n.l. de raadsverkiezingen,
de eendracht onzer partij bewaard zal blijven,
en geen tweedracht onze gelede, en zal ver
zwakken. Rest mij nog, aldus spreker, een
woord van welkom toe te roepen aan onze
propagandaclub, die onder de bezielende lei
ding van mej. Haverkort, zoo'n prachtig werk
heeft geleverd en aan welke club onze vereeni
ging zeer veel te danken heeft.
Hierna werden door den Secretaris de notu
len der vorige vergadering voorgelezen en na
een kleine bespreking ongewijzigd vastgesteld.
De voorz. deelde mede. dat van de kas-com-
missie een schrijven was binnengekomen, waar
in deze commissie mededeelde kas en beschei-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Gonoraal Berthelot overleden.
De Kerkvervolging in Litauen.
BINNENLAND.
De K. L. M. zal geleidelijk overgaan tot
reizigersvervoer naar Indië. (Luchtvaart,
2de blad).
den te hebben onderzocht en in vo'komen orde
te hebben bevonden. Uit het hierna voorge
lezen jaarverslag van den secretaris teekenden
wij aan, dat het aantal leden van 517 was ge
stegen tot 592. Gehouden werden acht bestuurs
vergaderingen en 4 algemeene vergaderingen.
De voorz. bracht den secretaris aen woord van
bijzonderen dank voor zijn keurig jaarverslag
en voor alles wat hij in den korten tijd van
zijn secretariaat voor de vereeniging had ge
daan, waarbij het hem een behoefte was hier
in deze vergadering te verklaren, dat hij zijn
taak vervulde op een wijze alle lof waardig,
en dat hij hoopte, dat de kiesvereeniging nog
langen tijd van zijn werkzaamheden zal kun
nen profiteeren, daar gebleken is dat deze
keuze een alleszins uitstekende ktuze is ge
weest.
Uit het hierna uitgebrachte finar cieele ver
slag door de penningmeesteresse bleek, dat
over het afgeloopen jaar de ontvangsten had
den bedragen ƒ271.75 en de uitgaven ƒ241.01,
zoodat een batig saldo te boeken viel van
J 30.74. Ook aan haar bracht de voorz. een
woord van dank voor haar accuraat beheer. Bij
punt 6 der agenda „Mededeelingen' deelde de
voorz. mede, dat voor de a.s. raadsverkiezingen
candidaten kunnen worden ingelegerd tot en
met 15 Februari a.s. Het bestuur heeft gemeend
deze termijn kort te moeten stellen, omdat het
te voorzien is, dat niet genoeg candidaten zul
len worden ingeleverd, waardoor het bestuur
genoodzaak zal zijn. dit aantal zelf aan te
vullen, waarvoor zij den beschikbaren tijd moet
hebben. Temeer zal dit het geval zijn, nu het
aantal raadsleden van 7 op 11 zal komen en het
te voorzien is, dat ook het aantal katholieke
leden zal stijgen met als gevolg, een grootere
groslijst dan andere jaren. Spreker wijst er op,
dat op de desbetreffende in te dienen lijst een
verklaring van belanghebbenden moet staan,
waarin hij verklaart, een eventuee e benoeming
aan te nemen, en zoo hij met voorkeur stem
men gekozen zou worden, een benoeming riet
aan te nemen. De heer van Stijn Jr. vindt
den gestelden termijn tekort, heigeen ook de
zienswijze is van den heer H. L. van Delft.
Deze wijst er op. dat de kiezerslijst eerst op
22 Februari wordt vastgesteld, zoodat eerst
dan kan worden nagegaan, wie kiesgerechtigd
en kiesbaar zijn. In verband hiermede, zou
spreker het bestuur dringend in overweging
willen geven bedoelden termijn te verlengen.
De heer Haverkort zegt, dat wil men voor een
candidatuur van lid van den Raad in aanmer
king komen, men kiezer moet zijn en dit is eerst
na te gaan, na definitieve vaststelling van de
kiezerslijst. Het is aldus spreker practisch
geenszins uitgesloten, dat bij een vroegere
vaststelling personen zullen teekenen. of gecan-
didateerd worden, die hiertoe niet bevoegd
zijn of hiervoor niet de vereisrhte bezitten,
zoodat het gevolg zal zijn, dat een lijst ongel
dig zou moeten worden verklaard. Na nog
eenige besprekingen wordt bedoelde datum
door het bestuur verlengd tot en met 25 Fe
bruari a.s.
De voorz. wijst er op, dat voor de a.s. stem
ming voor de resteerende candidaten voor de
Provinciale Staten op 8 Februari a.s. 4 candi
daten moeten worden ingevuld niet meer doch
ook niet minder daar anders de stembiljetten
ongeldig zijn.
Hierna gaf de voorz. het woord aan den spre
ker van dezen avond, tot het uitspreken van
diens genoemde rede. Bij het lezen van dezen
t'lel. aldus den gewijden spreker, zal bij velen
d evraag naar vren komen, dat hier vanavond
zal worden duidelijk gemaakt wat men moet
zijn conservatief of modern. Mocht dit zoo zijn
dan zou ik hierop direct wille.-» antwoorden,
geen van beiden. Uitvoerig zette spreker uit
een, wat onder de begrippen conservatief en
modern moet worden verstaan Wie de werke
lijkheid van het leven wil zien en de lessen
'eert en taal verstaat, die het werkelijke leven
tol ons spreekt, kan geen van beiden zijn Men
moet zich de vraag stellen: wat is het leven
veranderlijk of onveranderlijk. Het werkelijke
leven dat u medeleeft, geeft u hierop zelf ant
woord Daar is iets in ons leven Jat onfeilbaar
zeker blijft bestaan, maar aan den anderen
kant is het leven voor een geweldige ont
plooiing vatbaar. Thans doen "ch problemen
voor, dringen zich verschillende vragen naar
voren, aan welks bestaan men vroeger niet
dacht. Het werkelijke leven, aldus spreker, be
staat uit blijvende factoren en factoren die tot
den dag van heden en morgen behooren. Hoe
moet ik nu slaan conservatief ev modern en
dan zou ik willen zeggen, geen van be'den,
maar ik moet beide begrippen in een harmoni
sche eenheid vereenigen, en wat men dan
krijgt, zou ik willen noemen het princip ?ele
