22ste Jaargang
MAANDAG 19 JANUARI 1931
No. 6799
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
STADSNIEUWS
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bi] onze Agenten 20 cent per week f 2.50 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Ueillustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeolingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
De bestrijding der werkloosheid.
Demonstreeren/ i? in zichzelf niet te
veroordeelen. Wie, terecht of ten on
rechte, e e r 1 ij k meent, dat door de
Overheid gerechtvaardigde ver
langens niet worden ingewilligd, kan, on
der bepaalde omstandigheden, het mid
del van de „demonstratie" ter hand nemen,
met het doel daardoor de publieke
opinie voor zich te winnen.
Maar men moet spaarzaam en voor
zichtig zijn in het gebruik van dit middel
dat is duidelijk.
In navolging van anarchistische en com
munistische stroomingen en klaarblijke
lijk uit vrees voor „concurrentie"! is
de S. D. A. P. in Leiden ook begonnen
met werkloozen-demonstraties.
Wij meenen, dat er morgen weer zoo'n
„optocht" van werkloozen, georganiseerd
door de S. D. A. P., zal worden gehou
den, waarbij het de bedoeling was, dat
deze zou trekken langs het gebouw, waar
de gemeenteraad vergadert. De bur
gemeester is gelukkig zoo wijs geweest,
om een dergelijke wijzë van demonstree
ren niet toe te staan.
Demonstreeren is inzichzelf niet te
veroordeelen. Maar: men heeft er vaak
zoo weinig aan, vooral als men zich in
zijn actie tot demonstreeren beperkt!
Stelt deze feiten tegenover elkander:
De S. D. A. P. organiseert demonstra
ties, stelt eischen aan de Overheid, waar
bij" zij zich laat leiden door de overwe
ging oppositie-partij te zijn, en zulks te
mogen zijn op de wijze, zooals zij dat
steeds in Leiden opvat
De Katholieke Volksbond houdt een
steuninzameling en het geld wordt aan
de werklooze leden uitgekeerd, door mid
del van de eigen organisatie, niet als een
„bedeeling".
Wie doet meer voor de feitelijke ver
betering van het lot der steiui-behoeven-
den, die onmiddellijke hulp noodig heb
ben? Het antwoord kan ook in dit
geval niet twijfelachtig zijn!
Onlangs lazen wij in het „Hbld." het
volgende gebed, opgesteld door den bis
schop van New York van de Episcopale
Kerk in Amerika:
„Almachtige God, die de aarde geze
gend heeft met alles wat tot onder
houd van het leven der mensohen noo
dig is, schenk Uwe hulp en bijstand
aan allen, die in nood zijn, en in het
bijzonder aan diegenen onder onze
broeders, die thans onder de werk
loosheid gebukt gaan. Maak ons bereid
ons- deel bij te dragen tot hunne hulp
en ondersteuning; help ons onze ver
antwoordelijkheid voor de ongerechtig
heid van ons sociale en industrieele le
ven inzien; vervul ons met het verlan
gen, onze beschaving te zuiveren en
haar waarlijk christelijk te maken, op
dat wij vrij mogen zijn van het kwaad
eener terneer drukkende armoede en
van een bovenmatigen rijkdom; leid ons
op den weg van een matig en recht
schapen leven; neem van on« den geest
der hebzucht en schenk ons den geest
der dienstvaardigheid; toon ons den
weg om ons leven als volk zóó te rege
len, dat ieder het gerechte loon voor
eerlijken arbeid ontvange.... Amen".
In dat gebed liggen voortreffelijke ge
dachten uitgedrukt.
Wij mogen God wel bidden, om ons be
reid te maken tot hulp en ondersteuning
van hen, die thans onder werkloosheid ge
bukt gaan! Als allen daartoe werkelijk
bereid waren, zou deze droeve ramp èn
in omvang èn in gevolgen veel minder
verschrikkelijk zijn, dan zij nu is!....
VAN HET VAT1CAAN
DE RERUM NOVARUM-
HERDENKING.
Het feestprogram vastgesteld.
Men meldt uit Rome aan de „Msb.":
Het feestprogram voor de herdenking
van het veertigjarig jubilé vau de encycliek
„Rerum Novarum" is thans definitief vast
gesteld.
Den dertienden Mei heeft de groote ver
gadering plaats van de Italiaansohe groe
pen en de deelnemers aan de internatio
nale bedevaart.
Den veertienden Mei zal een plechtige H.
Mis worden gecelebreerd in de St. Jan van
Lateranen, waarna allen in optocht naar
het graf van Z. H. Paus Leo XIII zullen
trekken, alwaar kransen zullen worden
neergeiegd en een gedenksteen zal worden
onthuld,
In den namiddag van denzelfden dag zal
op het plein van de Apostolische Kanselarij
een groote meeting worden gehouden, waar
op vertegenwoordigers van de verschillen
de nationaliteiten, die aan de bedevaart
zullen deelnemen, het woord zullen voeren.
Den vijftienden Mei zal de H. Va-der een
H. Mis celebree ren in St. Pieter en in den
namiddag zal Zijne Heiligheid alle deel
nemers in audiëntie ontvangen op het Da-
masusplein in het Vaticaan.
Den 16en Mei hebben sectie verga-derin
gen plaats.
Den 17en Mei zal de feestelijke herden
king van het jubilé plechtig worden beslo
ten met een „Te Deum" in de basiliek van
Santa Maria Maggiore, waarbij dan tevens
het concilie van Ephese plechtig zal wor
den herdacht.
Tot nog toe hebben zich bedevaarten
van werkgevers en werknemers aangemeld
uit de Vereenigde Staten, België, Neder
land, Duitschland, Frankrijk, Polen, Tsje-
cho-Slowakije, Hongarije, Argentinië en
Spanje.
De italiaansche regoering verleent voor
deze reizen een reductie van 50 pCt. op de
spoorwegtarieven van de Italiaans-che
grens af.
Alleen van de leiders der bedevaarten
zal voor deze gelegenheid een pas worden
verlangd.
DUITSCHLAND
HET DUITSCHE RIJK BESTAAT
60 JAAR.
Herdenking in den Rijksdag.
Zondag was het 60 jaar geleden, dat te
Versailles het Duitsche Rijk bot stand
kwam door de uitroeping van koning Wil
helm van Pruisen tot Duitsch keizer.
Dit feit is gisteren in den Rijksdag met
eenige plechtigheid herdacht.
Na een plechtige kerkdienst in de Berli
ner Dom begon de herdenkingsfeestelijk
heid in den Rijksdag, die op waardige wijze
eenvoudig versierd was. Indrukwekkend
was het met Lauweren getooide beeld van
Bismarck, opgesteld tusschen bloemen en
vlaggen, waaronder een spreuk was aange
bracht: Eenheid" en recht en vrijheid.
De zaal was tot de laatste plaats bezet.
De rijksregeering was bijna voltallig aan
wezig.
Nadat president Von Hindenburg rijks
wee r-minister Gröner en de minister van
Binnenlands'che Zaken Wirth in de presi-
dentieele loge hadden plaats genomen
voerde het woord de senior van de afge
vaardigden Geheimrat Kahl die tal van
persoonlijke herinneringen aan de itichting
verhaalde en vervolgens een overzicht gaf
van de geschiedenis van de rijksgedachte.
Rijkskanselier Brüning voerde als tweodo
het woord.
Hij legde er den nadruk op, dat men
voor de toekomst alles in eh twerk zou
stellen, om wat met de proclamatie van
Versailles was begonnen, voort te zetten
tot heil van de nationale welvaart en vrij
heid.
Na het einde der plechtigheid inspec
teerde president Von Hinderburg de opge
stelde rijksweer.
Kleine incidenten.
De herdenkingsdag is te Berlijn, afge
zien van eenige keline incidenten, rustig
verloopen.
Tijdens de plechtigheid in het Rijks
daggebouw, werden op de Platz der Re-
publik vijf nationaal-socialisten wegens po
litieke manifestaties gearresteerd.
In den namiddag werden 29 communis
ten, die een vergadering in het circus Busch
hadden bijgewoond, gearresteerd. Ook te
Buchholz, in de omgeving van Berlijn, zija
twee auto's, waarop ongeveer 60 communis
ten demonstreerden, door de politie aange
houden.
VOLKENBOND
DE EUROPEESCHE COMMISSIE.
De al- of niet-deelname van Rusland en
Turkije.
De Europeesche commissie heeft Zater
dag achter gesloten deuren vergaderd over
de al of niet toelating van sovjet-Rusland
en Turkije aan de werkzaamheden der com
missie.-
Curtius en Henderson bepleitten een on
middellijke uit-noodiging aan deze beide
landen, waarbij echter tevens de vrij onbe-
grijpelijken raad werd gegeven, dat men
ook alle niet-Europeesche staten, met inbe
grip zelfs van de Vereenigde Staten van
Amerika, tot deelname aan de werkzaam
heden zou uitnoodigen.
Het is duidelijk, dat op deze wijze de
geheele gedachte van een Europeesche sa
menwerking verdwijnen zou.
Verschillende gedelegeerden bepleitten
uitstel van de beslissing om een uitnoodi-
ging tot die landen te richten.
De Noorsche minister van buitenland-
sche zaken, Mohwinckel, kwam met het ju
ridische bezwaar, dat, de volkenbondsver
gadering aan de Europeesche commissie de
machtiging had gegeven, sovjet-Rusland en
Turkije uit te noodigen, indien in den loop
van het onderzoek de wenschelijkheid
mocht blijken.
Mohwinckel doelde op de omstandigheid,
dat d-e commissie, die nog met het onder
zoek beginnen moet, dus nog niet bevoegd
was, reeds terstond een uitnoodiging aan
deze landen behoorde te doen.
Verschillende gedelegeerden o.a. die van
Denemarken, Zuid-SLavië en Roemenië,
hebben zich bij deze gedachte aangesloten.
De Grieksche gedelegeerden wenschte
wel onmiddellijk Turkije, doch niet sovjet-
Rusland uit te noodigen.
Ten slotte werd een onder-commissie be
noemd van zes leden, om heden, Maandag,
rapport uit te brengen over den verderen
gang van zaken.
ENGELAND
ZUID-WALES AANVAARDT DE
NIEUWE VOORSTELLEN.
Heden hervatting van het werk.
Een conferentie van afgevaardigden der
mijnwerkersfederatie van Zuid-Wales be
sloot Zaterdag met 169 tegen 72 stemmeo
de voorwaarden der mijneigenaars te aan
vaarden, waarover 15 dezer te Londen
voorloopige overeenstemming werd ver
kregen. Zij gaf het parool uit. Maandag
den arbeid te hervatten.
ITALIË
FINANCIEEL SCHANDAAL.
Politici er bij betrokken.
De „Lavoro Fascists" meldt dat tenge
volge van een door de directeuren der
Bank voor Amerika en Italië ingediende
klacht, de directeur van den zetel der
Bank te Rome, alsmede een oud-Kamer
lid wegens verduisteringen zijn gearres
teerd. Een ander oud-Kamerlid, die mede
plichtige zou zijn, kon niet worden gear
resteerd. De bank is voor drie millioen
lire opgelicht.
LITAUEN.
DE „KULTURKAMPPF" IN LITAUEN.
Katholiek vereenigingsleven doodgedrukt.
De in Litauen uitgebroken „Kultur-
kampf", waarbij de Katholieke Kerk als
het ware de speelbal is van eeD grove en
felle politiek, neemt steeds meer in he
vigheid toe.
De dictatoriale regeering van dit land,
neemt een loopje met alle wettelijke be
palingen en overeenkomsten.
De bisschoppen van Litauen hebben de
eennige houding aangenomen, die in de
gegeven omstandigheden geboden was; zij
hebben geprotesteerd en hun rechten en
die der Kerk met klam verdedigd.
De H. Vader heeft dan ook in een schrij
ven aan het episcopaat zijn volle vertrou
wen in de bisschoppen uitgesproken en
hen tot volhouden aangespoord.
Den 13den Januari zijn de bisschoppen,
naar „Kipa" meldt, te Kowno in een bui
tengewone conferentie bijeengekomen, om
de door de staatsgrondwet en het concor
daat gegarandeerde, maar door de dictato
riale regeering met voeten getreden rech
ten der Katholieke staatsburgers op te
eischen.
De kleine partij der nationalisten, die
in 1926 slechts door een militaire „putsch"
aan de regeering kwam, poogt met alle
middelen haar aanhangers in aantal te
doen stijgen. Zij probeert het bloeiende
katholieke vereenigingsleven te vernieti-
gen.
Zoo werd reeds in 1926 de partij der
Katholieken als het ware vleugellam ge
slagen, en in den nazomer van 1930 wer
den alle 70 groepen van den katholieken
soholierenbond ontbonden; in den herfst
van hetzelfde jaar werden de katholieke
padvinders-afdeelingen opgeheven en ten
laatste op 22 December 1930 werd bij be
sluit van het ministerie van binnenland-
cshe zaken het geheele katholieke ver
eenigingsleven doodgeknepen.
Volgens het zooeven genoemde ministe
rieel besluit genieten nog alleen zuiver re-
ligieuse congregaties de bescherming van
het concordaat.
Organisaties, die behalve, dat zij zich
met godsdienst inlaten, nog zich met on
derwijs, opvoeding, liefdadigheid^ sport
enz. bezighouden, worden onmogelijk ge
maakt. Door deze daad van ongelooflijke
willekeur worden bijv. alle vrouwenver-
eenigingen, de volksuniversiteiten, de oha-
ritasbonden, ja zelfs de Derde Orde van
den H. Franciscus getroffen, daar deze zie
kenhuizen onderhoudt.
Welk een verlies dit beteekent, begrijpt
men, als men weet, dat bijv. de jeugdbond
alleen meer dan 600 plaatselijke onderaf-
deelingen telt.
Het onbegrijpelijke van de heele geschie
denis is, dat de regeering haar maatrege
len motiveert met hei concordaat, dat
echter natuurlijk nooh naar den tekst,
noch naar den geest, zulk een eigenaardi
ge uitlegging toelaat.
De nationalisten nemen het met de door
voering hunner maatregelen zeer ernstig.
Zij verboden bijv. op Nieuwjaarsdag verga
deringen van senioren van den Kath. Stu-
dentenbond, de gedelegeerden vergadering
van den jeugdbond en van den turnbond.
De in het vereenigingsleven zich bewe
gende geestelijken worden geterroriseerd.
Een storm van verontwaardiging gaat door
het Katholieke volk, dat met censuur
krijgsraad en staat van beleg machteloos
gemaakt wordt.
NED. R. K. VOLKSBOND.
Jaarfeestviering.
Zondagavond werd in „Concordia" het jaar
feest gevierd van den Ned. R.K. Volksbond,
afd. Leiden.
Te ruim 8 uur opende de voorzitter, de
heer J. H. Nijhuis, dezen feestavond met een
woord van welkom aan de ta'rijke aanwezi
gen. Spr. deelde mede, dat de 's morgens ge
houden collecte ten bate van de werkloozen
van den R. K. Volksbond aan de uitgangen
der kerken het volgend resultaat heeft gehad:
Parochie Hartebrug 232.58
Parochie Mon-Père 134.93
Parochie St. Jozef 94.10
Parochie St. Petrus 123.79
Kloosterkerk Haagweg 102.22
Totaal 687.62
en 50.Belg. francs.
De voorz. bracht dank aan alien, die tot net
bereiken van dit schitterend resultaat hunne
medewerking hebben verleend.
Hierna trad de Rederijkerskamer „Vondel"
voor het voetlicht met de opvoering van „De
Adelaar", sociaal spel door H. Burger.
De geschiedenis speelt zich al ten kantore
van Willem Bergmans, eigenaar van een
schoenfabriek.
Oorspronkelijk degelijk en goed Katholiek,
heeft hij bij het grooter worden van zijn za
ken door steeds ongebreidelder zucht naar
v/instbejag allengs zijn geloof vrijwel verlo
ren en is hij een verwoed aanhanger gewor
den van de oud-liberale theoriën en praktij
ken inzake de arbeidersaangelegenheden. Zijn
oudste zoon, Hugo, heeft het reeds tot vrij
metselaar gebracht en sterkt zijn vader in
diens verkeerde opvattingen.
De jongere zoon, Frans, daarentegen, over
tuigd en praktizeerend Katholiek, beschermt
de katholieke arbeiders en organisaties tegen
de verwoede en ongemotiveerde beschuldigin
gen van zijn vader en broer.
Er ontstaat op de fabriek van Bergman een
conflict; een staking breekt uit tengevolge
van de weigering van Bergman het collectief
contract te teekenen, waartoe door de samen
werkende organisaties van patroons en arbei
ders was besloten.
In drie achtereenvolgende bedrijven wordt
het verloop van dit conflict geschetst, waarbij
de schrijver de denkbare gelegenheid heeft
benut, wezen en doel van het katholieke ver-
eenigingswezen in het bijzonder in het juiste
licht te stellen.
Zoqals begrijpelijk, zegevieren in dit sociaal
spel de katholieke beginselen en komt dit
conflict tot een gelukkig einde.
Vondel heeft met de opvoering van dit spel
voor een jaarfeest van den R.K. Volksbond
een zeer gelukkige keuze gedaan.
En het moet gezegd, ook de opvoering ervan
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Herdenkingsplechtigheid in den Duit-
schen Rijksdag wegens het 60-jarig be
staan van het Duitsche Rijk.
De „Kulturkampf" in Litauen.
Nieuwe aardschokken in Mexico. (Bui-
tenlanrsche Ber., 2de blad).
BINNENLAND.
Overleden is J. J. G. Baron van Voorst
tot Voorst, oud-voorzitter der Eerste Ka
mer. (3de blad).
Berichten over den storm van Zaterdag.
(Gem. Ber., 3de blad).
Verschillende branden. (Gem. Ber., 3de
blad).
Een dief van K.R.O.-busjes gearresteerd.
(Gem. Ber., 3de blad).
Het jaarfeest van den R.-K. Volksbond.
(Eerste Blad).
liet weinig te wenschen over.
Alle rollen waren in goede handen. Zonder
uitzondering hebben de spelers hun beste
krachten aan het spel gegeven. De rollen ble
ken uitmuntend ingestudeerd te zijn.
Het luid applaus, dat telkens, ook zelfs bij
open doek, opklonk, was een verdiende hulde
voor het succesvol optreden van de Rederij
kerskamer „Vondel".
De grime was bij den heer Kouwenberg in
goede handen.
Rector Reijnen, geestel. adviseur van de af-
deeling, betrad hierna het podium, vooreerst
om zich eens aan de leden voor te stellen.
Vervolgens herinnerde de eerw. spreker even
eens dankbaar aan de milddadige geste van
katholiek Leiden ten opzichte van de room-
sche werkloozen.
Naar aanleiding van het opgevoerde stuk
wilde Rector Reijnen er vervolgens met na
druk op wijzen, dat door het inwerken van
de katholieke beginselen de meeste katholieke
patroons en werkgevers niet alleen niet meer
zoo onsympathiek staan tegenover onze
Roomsche Arbeidersbeweging, als de ten too-
neele gevoerde patroon, maar integendeel
meestal gelukkig een andere houding aan
nemen.
Kunnen wij met evenveel voldoening zeggen,
roept spr. uit, dat alle roomsche arbeiders
sympathiek tegenover de organisatie staan?
Helaas neen, Spr. spoorde vervolgens de le
den dringend aan meer actief met de organi
satie en het bestuur mede te werken, vooral
door het geregeld bezoeken van de vergade
ringen.
Ook de dames werden krachtig en op zeer
geestige wijze door den eerw. adviseur op het
hart gedrukt hiertoe de volle medewerking
te verleenen.
Met een welgekozen woord dankte de heer
Nijhuis den geestel. adviseur.
Na de pauze wees de voorz. erop, dat in
het opgevoerde stuk bijzonder de nadruk was
gelegd op het zegenrijk werken van „Herwon
nen Levenskracht".
In verband hiermede beval spr. de actie
voor den verkoop van „steenen, planken en
balken ten bate van den bouw van het
nieuwe sanatorium van „Herwonnen Levens
kracht" warm aan.
Hierna werd door „Vondel" nog opgevoerd:
„Een huishoudster", blijspel in één bedrijf,
door A. S. Reule Nzn.
Een aardig en vlot spel, waarbij de lach
spieren danig in beweging werden gebracht.
Jammer was het, dat hier de rollen niet zoo
goed waren ingestudeerd, hetgeen anders het
succes aanmerkelijk zou hebben verhoogd.
Tusschen de verschillende bedrijven in wist
een strijkje, onder leiding van den heer J.
Gordijn, de juiste stemming te treffen door
eenige opgewekte en correct uitgevoerde mu
zieknummers.
Alles bij elkander een jaarfeest, waarop de
Volksbond met succes kan terugzien en dat
door de leden zeer zeker zal worden geappre
cieerd.
G. van Breda Kolf. t
Te Brussel is op 68-jarigen leeftijd over
leden de heer G. van Breda Kolff, tot voor
eenige jaren directeur van het, thans op
geheven, Rijksopvoedingsgesticht voor jon
gens alhier.
De referendaris 2c klasse der P. T. e*
T., S. F. Scheltus alhier, is werkzaam ge
steld aan het hoofdbestuur der P. T.
T. te 's-Gravcnhage.
