HET KIND EN ZIJN MOEDER
I
Maar Jezus heeft mensch willen zijn en
den (iodmensch kan men in zijn menscnlijke
gestalte nabeelden. Die Godmensch .6 hier
op de wereld begonnen met kind te zijn. In
de nabeelding van dat Kind-zijn genieten
IToen in de Middeleeuwen de mysterie
spelen al meer ingang vonden, ondergingen
daarvan de voorstellingen van het Kerst
gebeuren grooten invloed. De schilders
I vonden nu hun model, hun kunstwerken
Een der oudste bas-reliefs van Christus
geboorte.
Gegraveerde steen uit de 7e eeuw voor
stellend het kind te Bethlehem.
Het Is geheel vanzelf sprekend dat de
groote gebeurtenis van Christus geboorte
in den Stal van Bethlehem alle eeuwen door
de groote kunstenaars geïnspireerd heeft
tot hun schoonste en meest verheven wer
ken.
Zoo lang de Kerk haar roeping vervulde,
d bliide boodschap verkond;gde. deed zij
dit door prediking in woord en geschrift.
Zij deed het in letter en beeld, vooral in de
Middeleeuwen hadden kerkschilderingen
ook de bedoeling te leeren, hielden zij in
prachtige en vaak zeer kunstvolle voor
stellingen het volk verheven waarheden uit
ons heilig geloof voor of gebeurtenissen uit
de tTewijde Geschiedenis.
Maar waar zoude men dan eerder en
vaker van verhalen dan van de Geboorte
van lezus. de komst van den Godmensch op
aarde.
In de Catacomben reeds vindt men spo
ren van schilderingen die op de geboorte
van Christus betrekking hebben. Maai het
zijn geen goed bewaarde schilderingen.
De oudste afbeeldingen vindt men op
sarcophagen, op gegraveerde steenen en in
bas reliefs versierde voorwerpen.
De pasgeboren Jezus wordt op dit beeld
werk meestal ingebakerd voorgesteld, lig
gend in een kribbe, welke is samengesteld
uit latwerk. Ze heeft meestal den vorm van
een mand en is geplaatst tegen éen ruit,
waar het gestalde vee zich laat zien.
(iégraveerde steenen, hoewel van een
latere periode, vertoonen meer karakteris
tieke dingen. Een in het museum Petton,
hoewel niet later dan de 7e eeuw, is
toch van veel beteekenis. We zien er dei
kribbe, waarin Jezus slaapt; in doeken ge-l
wikkeld en rond het hoofd den gekruisten
stralenkrans. Door het opstaand latwerk
der kribbe vertoonen zich de koppen van
os en ezel. Rechts de ster der Wijzen, links
de maan, symbool van den nacht, waarin
de wereld lag. Beneden de kribbe vinden
we Maria gesluierd en op een rustbed.
In de antieke voorstellingen komt sieeds
de ster voor en ook ziet men er de os en
den ezel. Het kind is in windselen gehuld.
Met hun primitieve middelen hebben de
Christenen der eerste eeuwen dus reeds van
de komst van Gods Zoon in deze wereld
ook aldus getuigd.
De komst van den Heiland als Kind. Ja,
dat was natuurlijk iets wat op de heiden-
sche wereld een vreemden indruk moest
maken.
In de wereld der heidenen beteekenden
vrouw of kind niet zooveel. De sterke, dat
was de man, de krijger.
De vrouw was slavin en het kind reken
de men niet mee. En de groote ürieksche
kunstenaars, wier heerlijke beelden en
beeldgroepen nu nog onze bewondering
gaande maken, beeldden dan ook niet kin-
Leonardo da Vinci: Maria met het Christuskind e.i Sint Janneke.
De Aanbidding der Herders van Martin S chongauer den laat-middeleeuwschen mees
ter, (14451491) die dus op de kentering der tijden leefde maar nog tot de nuüdel-
eeuwers behoort.
we het meest van Jezus de lieflijke en lief
derijke. van Wien geen vrees ons nog te
rughoudt.
De groote, almachtige God boezemt ons
arme zondaars heilige vreeze in. het Kind
iezus naderen wij zoo vertrouwd., Wij heb-
en dat al geleerd toen we zelf nog on-
1 schuldige kinderen waren. Wij willen weer
onschuldige kinderen worden.
werden anders. Van zelf oefende diarop
vooral ook invloed de humaniseering der
denkbeelden.
Bij de primitieven, vóór de Renaissance
dus, is men nog getrouw aan de traditie
De os en de ezel behooren tot de voor
name personages; Si-nt Jozef en Maria zijn
behandeld met allen pracht en het Kindje
draagt het teeken van Zijn Goddelijker» oor-
De Madonna della Sedia van Raphnënl. De
beroemde schilder schijnt het aarusehe
schoone in de gelaatstrekken van de Moe
dermaagd en haar Kind op den voorgrond
te stellen. Vandaar dat dit kunstwerk den
geloovigen beschouwer minder opwekt dan
(andere afbeeldingen van 't Goddelijk Moe
derschap, die in kunstwaarde hierbij toch
I ten achter blijven.
sprong en het wereldknningschap. Maar er
is vastgehouden aan de grot, terwijl meestal
voor de moeilijke keuze tusschen grot of
stalletje een uitweg is gekozen, door den
ingang van de grot met een stroodak te
beschutten. Lorenzo Monaco. Beato Ange-
lico, beperken zich nog tot het mysterie dzr
Geboorte.
Joh. Thaddaus Stammel: De kribbe. Met welk een meesterschap is dit alles gesneden,
maar ook met een zwierige opvatting geheel verschillend van die der primitieven.
niet meer aan de traditioneele voor
stelling der herders vast, doch hun .her
ders" zijn de lieden van het eigen volk, in
de gestalten van het eigen '■is. in de klee
ding van den eigen tijd. De Vaticaansche
Pinacotheek is rijk aan dergelijke stukken.
Dat vnn Lorenzo di Niccolo, of van Giovan
ni di Paolo onder de primitieven zijn nog
eenvoudig vergeleken bij de Ghirlandaio's,
die werkelijk van hel mysterie een waar
tooneel van omvangrijke ensceneering heb
ben gemaakt, waarin zij alle gebeurtenissen
uit den Kerstcycles zoeken te groepceren.
Men gaat al teer de Kerstvoorstellingen
romantiseeren. De piëteit wordt opgeofferd
aan het schilderachtige der voorstelling. En
e. mogen dan al schitterende schilderstuk
ken tot stand komen, ze ontroeren met, zij
nrssen de innigheid. O, ge zult misschien
meenen, dat zij toch bijzonder schoon en
lieflijk zijn, ja zeker, dat kan een schilderij
van een willekeurige moeder met haar kind
ook zijn. Maar de kunstenaar, die werke
lijk innerlijk die, ons treffen wil en onze
devotie wil opwekken voor het Goddelijk
Kind en Zijn Moeder moet ze'f beleid zijn
van groot geloof en innnige devotie.
Hij mag pracntlievend zijn desnools, hij
mag spelen met licht en schaduw, maar dit
moet hem geen doel zijn. En er zijn maar
al te veel voorstellingen gemaakt van 1 hei
lig gebeuren te Bethiehem. die ""'"igen van
het kunstenaarschap van den maker, die
meesterwerken heeten en het ook ziin, maar
die toch niet zoo vermogen het Kind en
Zijn Moeder te verheerlijken, omdat de
kunstenaar zelf niet diep innerlijk bewogen
geweest is.
Maar ondanks dat, hoe machtig zijn de
kunstenaars van al!e tijden geinspirterd
door het heerlijk gebeuren van den heili
gen Kerstnacht.
God werd Kind en in he' van den
kunstenaar, zingt dit te eer. waar juist het
kind-zijn bij hem nooit verloren ging. God
werd kind en wil dat wii kind zijn tegen
over Hem en tegenover het leven.
Zoo hebben het ook de dichters en kun
stenaars door alle eeuwen gevoeld .Ztj, die
anders van kracht overvloeiden of zich ver
strikten in den zinnelijken vorm matigen
zich en beelden de liefdelijkheden uit van
de evangelische woorden.
Ontelbaar zijn de meesters, die op dit
rijke thema voortdurend zijn teruggekomen.
De kleine Godmensch, de Zoon van den
Almachtige, die daar geboren werd uit een
Maagd, in een stal, gewikkeld in schamele
doeken, verwarmd door den adem van os
en ezel.
En de Moeder!
Toen zij van «en Engel Gabriël de groote
geheimenis verdomen had en haar nicht Eli-j
zabeth bezocht, sprak zij de profetische
woorden:
Ziet van nu af zullen alle geslachten mij
zalig roemen."
Indien ooit een voorspelling bewaarheid
geworden is dan is het wel deze.
Alle eeuwen door is zij zalig geprezen,
aan wie de Heer zulke groote dingen ge
daan heeft.
En de eer en verheerlijking welke zij
ook Maria wilden brengen, heeft de Christen
kunstenaars bezield en tot hun schoonste
scheppingen geinspireerd.
derlieï of kinderleed.
De Grieksche en Komeinsche kunstenaars
vonden het niet de moeite waard zich met
het kind als model te bemoeien. Het kind
en de moeder ze zijn pas oprecht geëoid en
ontzien geworden, toen Jezus kind wilde
worden en Maria tot Zijn Moeder aannam.
En ook in de kunst is het kind ais on
derwerp gaan meetellen toen het Christen
dom zich uitbreidde.
De Christenschilders moeren immers van-
zeil zich aangetrokken voelen tot dat heer
lijk en lieflijk gebeuren in Bethlehem, de
koinst van het Kindje.
Eerst nog hel Kindje gewikkeld in doeken,
het kindje in de windselen, klein borelings-
ke. Maar dat verandert natuurlijk sp-»edig.
Latere schilders geven Maria een Kindje
op den schoot, dat ouder is, dat reeds wijs
heid straalt. Het Kind Jezus moge dan eer
zuigeling zijn ol een kind, dat reeds zijr
taak en lot beseft, of een vroolijk speleni
knaapje, het is altijd een kind in liettijke
aantrekkelijke onschuld.
Het is voor den kunstenaar onbegonnen
werk den Eeuwige te willen uitbeelden.
Relief Ceramieken van Lucca del Robia.
Aanbidding der Koningen.
In de Borgia zalen van het Va-
ticaan zien we de H. Familie door
de aanbiddende engelen omringd
en het tafereel heeft reeds de praal-
lievendheiu n den rijkdom in decor
en aankleeding, die weldra de
Kerstvoorstellingen tot de liefelijk
ste tafereelen zal gaan maken door
de schilderkunst voortgebracht.
Luini heeft in het Louvre te Pa
rijs een Kerstvoorstelling, waarin
de engelen met het Kindeke komen
spelen. En terwijl ae middeleeuwen
nog disputen hadden gekend over
het dogmatisch toelaatbare, geeft
de kunstenaar thans reeds aan
zijn sentiment in den meest poeti-
schen vorm uiting.
Fabiano, Filippo Lippi, Sodoma,
Corregia omringen het steeds weel
deriger wordend tafereel met de
lieflijkste pas'orales en houden ook
„Wees gegroet, Maria."
