21ste Jaargang No. 6706 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN BUITENLAND BINNENLAND DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal Franco per postf 2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné;s ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11, II DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen 'worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50 Dit nummer bestaat uit vijf bladen waaronder geïllustreerd Zondags blad. DE VOLKENBONDS- MAAND IN GENEVE. v. Een drietal persgesprekken: Coiijn Eskeland Graaf Apponyi. Genève 24 September 1930. Het Volkenbondswerk is thans in het stadium van het harde werken ge treden, vroeg in den ochtend beginnen eiken dag weer de commissies te vergade ren en het kleine bootje dat de verbinding tusschen de meeroevers onderhoudt zit 's morgens om negen uur even vol met in ternationale staatslieden als onze Hol- landsche trams dan met kantoorheeren. Van de belangrijke tweede commissie die de economische en technische vraag stukken behandelt is onze Staatsminis ter Coiijn voorzitter. En hij regeert de daar vergaderde excellenties even sterk „van den bok" als hij het de Kamer placht te doen. Coiijn is in den dagelijkschen om gang een en al charme. Zijn gezicht staat altijd rustig en sterk doch de vriendelijke oogen lachen al gauw. Ik wil niet zeggen dat hij „fortiter in re, suaviter in modo" zou zijn want in de middelen om tQ.t de zaak te komen is hij al even streng als in de zaak zelf. Toch gaat er een bonhommie van hem uit welke hem hier naast de hoof den, veler harten veroverd heeft. In de enorme vergaderzaal der tweede commis sie met het heerlijk uitzicht op het rijk begroeide terras waarlangs het meer ligt mag men hem graag. Zijn Engelsch is perfect en zijn kennis en inzicht der moeilijkste economische problemen van internationale vermaardheid. In zijn kamer aan het Hotel des Ber- gues heb ik dezer dagen een uurtje met hem mogen babbelen. „Er is een zeker on geduld over den Volkenbond in Holland", bekende hij mij, „Holland keek vroeger al leen naar internationale optochten vanaf het balcon van zijn rustig en afgelegen huis, doch nu het sinds den. wereldoorlog zelf mee moet loopen, nu klaagt het spoe diger dan anderen, dat het zoo langzaam gaat, dat alles niet vlug opschiet". En hij vervolgde: „Ik realiseer me duchtig de groote moeilijkheden welke er overwonnen moeten worden om zooveel uiteenloopende belangen en wenschen neer te toornen tot een basis van gemeenschappelijke samen werking". Dfe heer Coiijn ziet een der grootste weldaden der Volkenbondsorga nisatie in het jaarlijks te zamen brengen der voornaamste ministers van alle landen, in ongedwongen omgang gedurende een 3 tot 4-tal weken. „Ik weet uit eigen erva ring en ik ben er dagelijks getuige van, hoe dit gelegenheid schept alle zaken te bespreken in een sfeer van vertrouwen en vriendschappelijkheid en zonder verontrus ting der publieke opinie". Meer nog dan de minister van buitenlandsche zaken zelf is Coiijn hier onze groote economisch-po- litieke wachter. Hij ontveinst zich niet dat- er tendenzen in Genève aan het werk zijn welke het, mochten deze zich verder ont wikkelen, voor Nederland noodzakelijk zouden maken zijn handelspolitieke in zichten en tradities te wijzigen. Voor dit alles houdt onze Staatsminister een open oog en wie kan er beter voor ons obser ve eren dan hij die als president der tweede commissie, de spil is rond welke de econo mische deliberatiën van den Volkenbond draaien Even sterk gehouwen als Colijn's is de Vikingenkop van den Noor Lars Eskeland, de beroemde paedagoog en een der meest illustre bekeerlingen tot het Katholicisme uit de laatste jaren. Hij is de stichter en was de eerste Directeur der bekende volks- hoogeschool van Voss, waarheen gedurende de laatste kwarteeuw van alle hoeken uit Noorwegen, Zweden, Denemarken, IJsland en zelfs van de verre Faroer-eilanden de leerlingen heentrokken. In 1925 ging Eskeland tot de Kerk over. „Mijn vrienden en volgelingen verwonder den er zich niets over, immers mijn paeda- gogische werken waren steeds doordeeseind geweest van de Katholieke geest. Doch het volk was gechoqueerdIk stond bij hen bekend als een goed Christen, dat een goed Christen over kon gaan tot Rome, dat ging hun bevattingsvermogen ver te boven. Groote agitatie volgde en met een kleine meerderheid besloot het Storting Noorwegen's parlement dat tenzij ik als directeur af zou treden men mijn school niet langer subsidieeren zou. M'n invloed op de jeugd werd gevreesd. Totale god loochenaars mogen de Noorsche jeugd on derwijzen, doch een geloovig Katholiek moest geweerd worden a-ls een pest". Heeft het u veel leed gedaan, vroeg ik hem. „Neen, want ik wist dat de groote meer derheid van het volk achter mij stond; het waren slechts protestantsch-politieke agitators die in het parlement handig aan de touwtjes trekkende, mijn ontslag wisten te bewerken. De regeering verleende mij in hetzelfde jaar de hoogste onderschei ding welke zij haar eigen staatsburgers verleenen kan. En sindsdien ondervind ik op mijn lezingen en tournees 'ene overweldi gende belangstelling en sympathie". Bent u optimistisch over de tweede lente van het Katholicisme in Noorwegen. „Op het oogenblik is ons aantal gering. Doch er heerscht in het Noorwegen van vandaag een diepe godsdienstige moede loosheid. De staatskerk vervalt meer en meer en het is hier dat de groote kans voor de Katholieke Kerk ligt, want het Noorsche volk, vooral dat in de provin cies is innerlijk diep Van Noorwegen naar Hongarije: „il n'y a qu'un pas" tenminste in Genève! Honga rije wordt hier reeds gedurende de laat ste 7 jaar ter velkenbondsvergadering ver tegenwoordigd door den wereklberoemden staatsman Graaf Albert Apponyi. Geen wordt in hooger eere gehouden dan deze vier en tachtig jarige veteraan onder de politici. De vitaliteit van dezen man is on gelooflijk. Ik had hem om een interview verzoeht en in anwoord daarop verzocht hij mij, hem een dezer morgens af te ko men halen aan zijn hotel en met hem naar het Volkenbondsgebouw te wandelen. „Ja ik kan me de luxe om te rijden pkysiek niet meer verantwoorden, mijn botten moe ten dagelijks goed gesmeerd worden *ivi daarom loop ik eiken dag zoo lang en. zoo veel ik kan". Het heeft mij inspanning ge kost hem bij te houden, en en passant- vertelt hij dat hij nu al een zestig jaar parlementslid is, in 1846 geboren werd en in 1870 in het politieke ieven trad. De groote economische depressie welke thans over heel de wereld hangt, drukt het landbouwende Hongarije uiteraard, wel heel zwaar. Vooral nu het nog bloeit onder de ongelooflijke verminking in het Ver drag van Trianon ondergaan. „Onwetend heid door begeerlijkheid verlicht" aldus karkteriseert Apponyi dit zgn. vredesver drag bitter en hij voegt er aan toe: „Wilson was een idealistische professor die door de sluwe Europeesche vossen be drogen werd". Doch zelfs deze man, over wiens hoofd de zwaarste stormen van zijn vaderland getrokken zijn, heeft zijn opti misme nog niet verloren. „Wel is de Klei ne Entente nog even kortzichtig, wel steunt Frankrijk hen nog altijd door dik en dun, doch hier in Genève verbetert de atmospheer jaar bij jaar. De rede welke ik dit jaar gehouden heb", voegt hij er lachend aan toe, „daarvoor zou ik er vier jaren geleden uitgesmeten zijn". Er is een onderwerp dat de groote Hon gaar met voorliefde behandelt. Hij is pas weer in Steenockerzeel geweest, het kas teel in België waar ex-Keizerin Zita met liahr 3 kinderen woont. Koning Otto, die 20 November a.s. met zijn achttiende ver jaardag meerderjarig wordt, is een jonge man van buitengewone geestesgaven en van hooge karaktereigenschappen, aldus verhaalt mij Apponyi. Hij heeft den tijd, de troon van Hongarije is zekerder voor hem dan ooit. Andere pretendenten zijn er niet, en Horthy stelt zijn soldatentrouw en officierseer te hoog om ooit een pronun- ciamento te wagen. En het volk van Hon garije staat eensgezind rond den jongen Koning". Het was ontroerend dezen ouden staatsman te hooren over den jongen Ko ning van zijn duizendjarig Rijk.... KEES VAN HOEK. VAN HET VATICAAN HET VATICAANSCHE RADIO-STATION Een bezoek van den H. Vader Dezer dagen bezocht de H. Vader het nieu we radio-station in de Vaticaansche tuinen. Zijne Heiligheid werd vergezeld door sena tor G. Marconi, den bouwer van het station, en pater G. Gianfranceschi S.J, Ook de gou verneur der Vaticaansche Stad,' prof. Schrafi- ni, markies Pacelli en de eerste ingenieur der Vaticaansche Stad, Momo, waren aanwezig. Zijne Heiligheid toonde levendige belang stelling voor de verschillende toestellen. Se nator Marconi verklaarde den H. Vader de werking. Zijne Heiligheid maakte daarna met de ge noemde heeren een lange wandeling en voerde met hen een levendig gesprek. Denzelfden avond ontving pater Gianfran ceschi, een door Zijne Heiligheid zelf onder- teekende mededeeling van zijn benoeming tot eersten directeur van het pauselijk radio station. Of de H. Vader reeds onmiddellijk bij de inwijding van het nieuwe radio-station tot de wereld zal spreken, dan wel of Zijne Heilig heid zulks later zal doen bij gelegenheid van een of anderen kerkdijken feestdag, is nog niet bekend. Vast staat, dat het radicy-station in de tweede helft van October zal worden ge opend. VOLKENBOND ONTWAPENINGSDEBAT GEëINDIGD De derde Volkenbondscommissie heeft gis termiddag de ontwapeningsdebatten geëindigd De resolutie van Bernctorff, waarin de Vol kenbondsvergadering den wensch had moeten uitspreken, dat de ontwapeningsconferentie in ieder geval gedurende 1931 bijeen zou worden geroepen, werd verworpen. Alleen de gedelegeerden van Duitschland, Italië, Oosten rijk, Hongarije, Nederland, China en Pa raguay stemden voor de resolutie. De rapporteur Matos (Guatamala) kreeg opdracht, in zijn rapport aan de Volkenbonds vergadering te verklaren, dat de commissie 't verlangen heeft, dat de conferentie zoo moge lijk nog in 1931 bijeen zal komen. verstandig woord verspillen: Wij herinne ren ons slechts het woord van den minister president van Beieren, Dr. Held, die het vorig jaar in Freising zich aldus over Lu- dendorf uitliet: „Men moet medelijden hebben met den man die eens bij het Duit sche volk zoo'n grooten naam had, maar die thans niets beter weet te doen dan met het laatste overblijfsel van zijn groo ten geest zijn eigen aanzien, eer en goe den naam te vernietigen." DUITSCHLAND POLITIEKE GEVOLGEN VAN HITLER'S VERKLARINGEN Dat Hitler in Leipzig de gelegenheid heeft gehad te betoogen, dat hij slechts met wet tige middelen naar verandering zal streven, terwijl de aanklager niet in staat was het on juiste daarvan aannemelijk te maken, heeft het Berliner Tageblatt zeer ontstemd. Het blad klaagt erover, dat het proces te gen de luitenants geheel op den achtergrond geraakt. Het blad zegt vev'-r: „Het dagvaar den van Hitler was een ernstige fout en niet ten onrechte heeft de rijksadvocaat, zooals overigens ook een der verdedigers, zich hier tegen verzet. Toen advocaat Frank uit Mun- chen zich als verdediger had gemeld, kon worden verwacht, dat zou worden voorgesteld, Hitier als getuige te dagvaarden. Op dit oogenblik had men tegenmaatregelen moeten treffen. De rijksadvocaat had er zich op moe ten voorbereiden de verklaringen van Hitler door tegenbewijzen te ontzenuwen. Dit beeft hij niet gedaan, vermoedelijk omdat hij er niet mee rekende, dat aan het verzoek van dr. Frank zou worden voldaan. Nadat dit toch geschied was, was het voor hem hoog tijd aan te dringen op verdaging van het proces. Ook dit heeft hij verzuimd. In plaats daarvan heeft men staatssecretaris Schweigert naar Leipzig laten komen. Dit was goed bedoeld, maar het was eveneens een fout, aangezien Schweigert niets uit zich zelf wist. Op de memorie van het departement van binnenland- sche zaken had ook de rijksadvocaat zich kun nen beroepen. Hoe waardig en beslist het optreden van Schweigert ook was, zijn ver klaringen waren niet die van een getuige. In plaats daarvan heeft Hitier naar gewoonte met effectvolle accenten gesproken en voor de deur van de zaal wachten Goebels en Goeh- ring om hetzelfde te doen. Van het proces te gen de luitenants Scheringer, Ludin en Wendt, is nauwelijks nog sprake. Voor Hitler was het verhoor voor het Duitsche Gerechtshof op dit oogenblik een geschenk des hemels, de dag van heden was zijn dag. Dat heeft hij aan de procesregie van de vierde strafsenaat en aan den rijksadvocaat te danken". Hoe Ludendorff over den uitslag der verkiezingen oordeelt. In de „Volkswarte" het orgaan van Lu dendorff, geeft deze oude veldheer zijn oordeel over den uitslag der verkiezingen in het groote vaderland: „Het souvereine Duitsche volk heeft zich thans uitgespro ken voor Mussolini en den Roomschen Paus, d.w.z. voor een samengaan met Rome Het stemmencijfer dat op lijst 9 van de Nationaal-Socialisten werd uitge bracht is negenmaal zoo groot geworden om Duitschland te bewegen deel te nemen aan den nieuwen wereldoorlog waartoe Rome besloten heeft Nu zal de toestand zich weer gaan ontwikkelen zooals destijds van 1912 tot 1914. De nieuwe oorlog kan dan op Duitsch grondgebied uilgevochten wor den, juist zooals Rome het wilrome en de geheime moordenaars der Jesuieten kunnen in ieder geval juichen over hun overwinning. De 107 Nationaal-Socialisten en de 43 Duitsch-Nationalen zijn gaarne bereid om den kruisridder Briining, (die denkt dat de wereldbeschouwing van den Paus van Rome even onaantastbaar is als hij zelf) om den hals te vliegen, voor het geval dat het centrum zich op bevel van Rome zou losmaken van de Sociaal-Demo craten in Pruisen. Het geheime wereldbe- heer kan thans haar doel een nieuwe wereldoorlog met zevenmijlslaarzen be reiken". Aan dergelijke daasheden moet men geen FRANKRIJK DE ECONOMISCHE CRISIS Flandin er Frankrijks medewerking bij hei herstel In een interview werd den Franschen mi nister van handel Flandrin, de vraag gesteld, of Frankrijk mogelijkheid zag, tot een herstel der eeconomische toestanden mede te helpen, zonder zijn eigen landbouw en industrie te schaden. Flandrin antwoordde vooreerst, dat Frank rijk bereid was, zijn handelsbetrekkingen ook met die landen, die gelijk de Vereenigde Sta ten eerst onlangs deden, hunne douanetarie ven verhoogden, voort te zetten en uit te breiden. Vervolgens wees hij op de slechte economi sche toestanden in Europa én op Briand's federatie-plan, en verklaarde dat het een ver standige daad was, den landen uit midden- en Oost-Europa de behulpzame hand te bie den, om uit hun tegenwoordige netelige posi tie te geraken. Ons plan is, zoo verklaarde hij, de mogelijk heid te scheppen, dat West-Europa, zonder schade voor zijn eigen landbouw, de meerop brengst aan landbouwproducten van andere landen, op kan nemen, en wij toch die stabili teit in koers behouden, die voor de landbou wers van alle staten zoo noodzakelijk is. Verder willen wij de koopkracht van Oost- Europa vergrooten om zoodoende het afzet gebied voor onze industrieele producten te vergrooten. RUSLAND EEN GEHEIM FONDS VAN STALIN De diplomatieke medewerker van de „Daily Mail" publiceert opzienbarende mededeelingen over een geheim fonds van Stalin, dat ge vormd is, door de opbrengst van den verkoop van Russische goederen en juweelen, en welk fonds onaangetast moest blijven, zoolang de communistische partij in Rusland aan het be wind is. Een omvangrijk document hierover moet op naam van een der voornaamste communisten bij een bank te Berlijn zijn gedeponeerd en raag eerst na diens dood of na diens verdwij ning uit Rusland worden gepubliceerd. De gelden van dit „ijzeren fonds" zijn ge deponeerd bij buitenlandsche banken op naam van vertrouwelingen van Stalin, van wie de meesten regeeringsposten in de sovjet-unie bekleeden. Het fonds mag slechts worden aangespro ken om een geslaagde tegenrevolutie in Rus land te bstrijden. Het bestaan van dit fonds is aan alle leden van het politieke bureau te Moskou bekend. RUSSISCH EX-ATTACHE BUITEN DE WET. De militaire commissie van het hoogge rechtshof der U. S, S. R. heeft den voormali- gen militairen en marine-attaché der sovjet legatie in Zweden, die zich aan den staat be- hoorende gelden zou hebben toegeëigend en geweigerd heeft naar Rusland terug te keeren, wegens hoogverraad als „buiten de wet staandverklaard en de confiscatie van zijn geheele bezit bevolen. MEXICO. HERZIENING VAN HET PROCES TEGEN MOEDER CONCEPCION Moeder Concepcion, een katholieke Orde- zuster die twee jaar geleden tot 20 jaar ge- vangenistraf veroordeeld werd wegens mede plichtigheid aan de samenzwering om den President van Mexico Obregon te vermoor den, werd onmiddellijk na beëindiging van het proces naar de gevangenis overgebracht, of schoon haar schuld of medeplichtigheid nooit was bewezen. Thans hebben haar beide zusters Dolores en Josefina Acevedo de la Llata bij het Hoogste Gerechtshof van Mexico een ver zoekschrift ingediend om herziening van het proces, of indien dat zou worden geweigerd om gratie van haar zuster te verkrijgen. Het gerechtshof heeft instructie gegeven om deze zaak opnieuw te behandelen. VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Hitiers verhoor een politieke fout ge noemd. Het ontwapeningsrlebat te Genève ge ëindigd. BINNENLAND. Bij een ontploffing aan boord van „de Stad Zaandam" is een stoker gedood. (Gem. Beriohten, 4de blad). Scheepsbrand te Rotterdam. (Gemeng de Berichten, 4de blad). De Leidsche Hout wordt morgen ter be zichtiging opengesteld. (Eerste blad). HET SPELLINGBESLUIT. In het „Weekblad voor Gymn. en Midd. Onderwijs" schrijft Bartels: „Het is wel een eigenaardige „regeling", welke ons thans van bovenaf opgelegd wordt. We zullen maar niet vragen van welk taalbeginsel de regeering bij deze „re geling" is uitgegaan, want hierop kunnen wij geen antwoord verwachten. Van de zijde der taalwetenschap is dan ook een krach tig verzet tegen deze nieuwe „geslachtsre geling" tegemoet te zien en volkomen terecht. Toch kunnen wij het voor de school niet betreuren, dat deze „regeling", waar van wij de wetenschappelijke onhoudbaar- heid volkomen gevoelen, thans gekomen is. Het ging er ten slotte om, eenheid te verkrijgen en een eind te maken aan dr chaos die er op het gebied van de spel ling in de school bestaat. Wie de toestand op dit terrein kent, zal moeten toegeven, dat er iets gebeuren moest. Het is een publiek geheim, dat een rege ling in de richting der vereenvoudigde spel ling, die Minister Waszipk van plan was in te voeren, door de Ministerraad afgewezen is en ook van het tegenwoordig Kabinet is deze niet te verwachten. Daarom is het begrijpelijk, dat de in specties, die volgens de woorden van de Minister zelf liever veel verder waren gegaan, met een regeling zijn gekomen, die voor de regeering wel aanvaardbaar was en welke in ieder geval hoe men ook over de wetenschappelijke merites moge denken een belangrijke opruiming houdt onder de buigingsuitgangen. Deze „regeling" is dan ook slechts bij wijze van afbetaling te aanvaarden. Er is nu een eerste bres geschoten en het zal op don duur, juist tengevolge van de we tenschappelijke onhoudbaarheid dezer re geling, gemakkelijker gaan tot een v "p li ge overwinning te komen;" INTERNATIONALE FEDERATIE VAN CHRISTELIJKE BONDEN IN DE VOEDINGSNIJVERHEID. Op 22 September jl. had te Antwerpen een vergadering plaats van het bestuur der Internationale Federatie van Christe lijke Bonden in de Voedingsnijverheid. De bijeenkomst werd mode bijgewoond door eenige bestuursleden der aangesloten bonden. De besprekingen waren grootendeels gewijd aan de inwendige organisatie, waar omtrent belangrijke besluiten werden ge nomen. Verder stelde de vergadering vast, dat ten opzichte van de vraagstukken, be sproken op het in 1927 te Essen aan de Ruhr gehouden congres, verdere stappen dienen te worden gedaan, mede in verband met de omstandigheid, dat door de steeds verder gaande mechaniseering der be drijven, vooral ook in de cacao- cn choco lade-industrie, de bestaansmogelijkheid van een belangrijk deel der betrokken arbeiders bedreigd wordt. Ook ten opzichte van de vakopleiding moeten naar de meening van het bestuur algemeen geldende voorschrif ten worden vastgesteld. Besloten werd, een diepgaand onderzoek in te stellen naar de verhoudingen in de verschillende landen, teneinde op een in het jaar 1931 te houden congres, de hou ding der Internationale Federatie te kun- I nen bepalen. Verder werden maatregelen besproken om te komen tot de aansluiting van meer- dere bonden van christelijke arbeiders der voedings- en genotmiddelen-industrie in de verschillende landen. Als plaats voor het in het volgend jaar te houden congres werd König&winter aan- j gewezen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1930 | | pagina 1