21ste Jaargang
ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1930
No. 6688
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Wetsontwerp inzake de Vloot
BUITENLAND
BINNENLAND
Jfea
9a £eicbobe 0ou^cmt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Waar het om gaat
De jaarlijksche uitgave wordt zeker niet vermeerderd
Het Dagelijksch Bestuur der R. K.
Staatspartij acht het gewenscht een enkel
woord tot u te richten in verband met het
door de Regeering ingediende Wetsont
werp, waarbij voor de Rijks'begrooting 1930
gelden worden aangevraagd voor de vloot
ten bedrage van 770.000 gulden, en waar
bij tevens door de Regeering wordt over
gelegd een z.g. vlootplan voor de eerst
volgende 10 jaren.
Aan dit wetsontwerp is einde Juli 1930
een „Mededeeling" van ons Bestuur ge
wijd, waarin een objectieve en duidelijke
uiteenzetting van den inhoud is gegeven.
Deze „Mededeeling" werd gezonden aan
alle Rijkskieskringbesturen met verzoek
daarvan zoo noodig in eigen rayon ter voor
lichting gebruik te maken. Tevens werd
zij aan alle R. K. Dagbladen ter publi
catie toegezonden.
In kieskringen, waar zulks noodig of ge
wenscht lijkt, kunnen dus de kringbestu-
ren van voorlichting dienen. Bovendien
geeft de Katholieke pers dag aan dag
zeer gewaardeerde voorlichting aan het*
katholieke volksdeel.
De Sociaal-Democratische Arbeiderspar
ten heeft naar aanleiding van dit wets
ontwerp een petitionnement aangekondigd,
waarin de verwerping er van wordt ge
vraagd. Van het bekende standpunt der
socialistische partij in ons land met be
trekking tot de nationale ontwapening
spreekt deze houding vanzelf. Het ont
werp is dan ook voor de S. D. A. P. een
prachtige propagandakluif
Bij de actie, welke gevoerd wordt om
voor dit petitionnement handteekeningen
te verkrijgen, wordt een beroep gedaan ook
op het niet-socialistische en met name op
het katholieke volksdeel, en wordt ge
tracht ook katholieken tot het ondertee
kenen dezer roode petitie te bewegen.
De wijze, waarop dit geschiedt, en de
voorlichting over het z.g. vlootplan daar
bij gegeven, zijn in de Katholieke Pers
eenstemmig en zeer terecht als demago
gische agitatie, als misleidende en onware
actie gebrandmerkt.
Men houde goed in het oog:
het gaat niet om een vlootwet (als het
verworpen ontwerp-1923), waarbij met uit
schakeling van de zeggenschap der Staten-
Generaal bij de jaarlijksche begrooting,
eens en voor al gedurende een 10-tal ja
ren, aanbouw en vervanging worden vast
gelegd; de minister geeft slechts een sche
ma, hoe de jaarlijksche bedragen voor de
vloot „zouden kunnen worden besteed";
ieder jaar kunnen de Staten-Generaal
ingrijpen;
zelfs wanneer het schema ongewijzigd
zou worden uitgevoerd, zullen daardoor de
jaarlijksche uitgaven voor de vloot NIET
wonden vermeerderd, maar met eenige
tonnen verminderd!
De Katholieke Staatspartij doet aan de
socialistische actie niet mede; zij waar
schuwt tegen het mede-onderteekenen van
de roode petitie. Zij heeft andere, haar
eigen opvattingen over de verantwoorde
lijkheid tegenover het algemeen landsbe
lang. Het standpunt van nationale ontwa
pening erkent zij niet als juist. Volgens
haar program aanvaardt zij ten deze de
leiding van den Vredespaus Benedictus
XV niet die van de Nederlandsche Socia
listen, die overigens bij buitenlandsche
partijgenooten een wellicht niet dankbaar
arbeidsveld voor de ontwapeningsidee vin
den kunnen.
Maar dat de leden der R. K. Staatspartij
enthousiaste voorstanders van leger- en
vlootuitgaven, echte „militaristen" zouden
zijn, is natuurlijk onwaar. De R. K. Staats
partij beschouwt de uitgaven voor leger
en vloot hoogstens als een noodzakelijk
kwaad. Zij eischt daarom in haar program
beperking tot hetgeen noodzakelijk is voor
de handhaving der neutraliteit en de ver
dediging der onafhankelijkheid binnen
de grenzen door eventueels internationale
regelingen te stellen.
De Katholiek teekent het socialistische
petitionnement dus niet, omdat hij zijn
eigen partijprogram volgt, en zijn eigen
Partij niet in den rug aanvalt, ten bate
der roode propaganda.
Moet de R. K. Staatspartij thans een
officieel partijstandpunt vaststellen?
Moeten onze Kiesvereenigingen worden
gemobiliseerd om zich vóór of tegen het
wetsontwerp van de Regeering uit te
spreken
ifefc D. B. der Partij verklaart onom
wonden: dit is niet juist. Dus kan en mag
dat niet. Over het wetsontwerp zullen de
R. K. Fracties der Tweede en Eerste Ka
mer hare beslissing moeten geven. Dat zijn
onze Partij-organen, welke bij de beant
woording der vraag, of het. ingediende
wetsontwerp, en in 't algemeen het geheele
overgelegde vlootplan, in overeenstem
ming zijn met ons Partij-program, naar
eer en geweten en na ernstig beraad dat
kunnen en moeten beoordeelen. Door haar
wordt het schriftelijk en mondeling over
leg met de Regeering gevoerd. Dit overleg
is nog in vollen gang. En de uitslag ervan
zal door een rood petitionnement niet wor
den beinvloedZulk een „volksuitspraak",
een qua si-referendum zonder eenigen
waarborg van deugdelijkheid, kan op ern
stige menschen kwalijk indruk maken.
De uitslag van dit beraad der R. K.
Fracties over 'concrete uitwerking en toe
passing van ons program kan en mag niet
tevoren door een uitspraak van eenige
partij-instantie worden voorgeschreven. Dit
is de verantwoordelijkheid omkeeren. Ieder
partijlid, is natuurlijk vrij, met het program
als uitgangspunt, een eigen oordeel te vor
men en te uiten, in pers of vergadering.
Maar het zal een ieder duidelijk zijn, dat
dit voor alle wetsontwerpen geldt.
Waarom zou voor dit ontwerp, dat
ten slotte voor ons geen speciale katho
lieke kwestie is en nergens anders over
gaat dan over de vraag: is het concrete
voorstel der Regeering in overeenstem
ming te achten met Hoofdstuk V van ons
partijprogram? de verantwoordelijkheid
uit handen der Fracties worden genomen?
Kan een volksvergadering, of een vergade
ring eener Kiesvereeniging deze vraag vol
doende voorbereid en met voldoende in
zicht beantwoorden?
Moeten wij dien weg op, omdat de S. D.
A. P. een volslagen ongemotiveerde agita
tie ontwikkelt?
Het D. B. denkt er niet over door de
luidruchtige actie der S. D. A. P. de
marschroute der Partij te bepaler».
Onze Kamerfracties zullen het wets
ontwerp en het vlootplan aan den eisch
van het Katholiek Program met groote
nauwlettendheid toetsen en rustig en Ob
jectief beoordeelen, in het licht van de
positie en de veiligheid van Nederland en
van Oost- en West-Indië. Vertrouwt dus
uw eigen afgevaardigden, weest voor de
socialistische en eventueele andere voor
lichting op uw hoede
Leest iu uw Katholiek Dagblad de uit
eenzettingen over de eigenlijke strekking
van het. bestreden wetsontwerp, dat géén
verhooging van uitgaven eischt en ieder
jaar door de Staten-Generaal kan worden
beoordeeld en desgewenscht herzien.
Laten wij, Katholieken, kalm en rus
tig, bouwend op eigen verantwoordelijk
heid en eigen inzicht, onzen eigen
weg gaan
Er is geen enkele aanleiding ons op te
winden of druk te maken over de roode
luidruchtigheid, welke niet anders iB dan
een handig opgezette agitatie en propa
ganda, die echter op de beslissing onzer
verantwoordelijke Kamerfracties niet den
minsten invloed zullen kunnen en mogen
oefenen
Laat u niet op sleeptouw nemen door de
S. D. A. P., of door degenen, die zich ach
ter haar stellen.
Teekent niet op het petitionnement
Stuurt de roode propagandisten kalm
weg
Gij hebt uw eigen program, dat zal
worden gehandhaafd.
Leest uw Katholiek Dagblad, waar gij
dag aan dag juiste en goede voorlichting
ontvangt.
Laat u niet bedriegen door de socialis
tische voorlichting, die met kracht van
argumenten door onze Pers als misleidend,
als onwaar, als demagogie is gebrand
merkt.
Laat u niet van de wijs brengen, blijft
uw Partij trouw, en wijst eensgezind de
roode propaganda en al wat zich daarbij
aansluit uit uw huis
TEEKENT NIET!
Het Dagelijksch Bestuur der
R. K. STAATSPARTIJ:
C. GOSELING, Voorzitter.
M. VAN HOUT, Onder-Voorz.
A. J. M. LEESBERG, Penningm.
A. C. DE BRUYN.
J. W. MOLS.
FRANS TEULrXGS. Secretaris.
H. A. M. T. KOLFSCHOTEN,
Tweede Secretaris.
Waar 't om te doen is
Waar het den sociaal-democraten om
te doen is bij hun actie tegen de „vloot
wet" heeft onlangs de „Socialist" verklapt,
toen het blad eerlijk schreef:
„Wij bestrijden niet slechts de vloot
wet, w'ij graven het graf voor de regee
ring Ruys en we werken aan de verster
king van 't strijdbare socialisme, als we
er in de komende weken voor zorgen,
dat het heele land bewogen wordt door
de socialistische agitatie".
Den Katholieken wordt hier klaar en
onomwonden gezegd, waat 't de S. D. A.
P. met haar agitatie tegen minister
Deckers' vloot-plannen om te doen is.
Zij weten 't.
En zij zullen er rekening mee houden.
DUITSCHLAND
REVOLUTIEMAKERS
De regeering over de nat. socialisten
Het rijksministerie van Binnenlandsche Za
ken heeft in verband met het conflict tus-
schen het rijk en Thüringen aan het staats-
gerechtshof een memorandum doen toekomen,
waarbij het ministerie uitvoerig zijn opvattin
gen nopens de nationaal-socialistische partij
uiteenzet en daarbij tot de volgende conclu
sies komt:
De nationaal-socialis'u :!.e partij streeft
met alle haar ten diénste staande middelen
naar de gewelddadige omverwerping der op
de constitutie van Weimar gegrondveste Duit-
sche republiek. Welbewust zet zij, zij het met
andere middelen, de politiek voort, die in 1923
tot den Hitier-Putsch leidde. De bij de mis
lukking van dezen Putsch opgedane ervarin
gen zijn voor de nationaal-socialistische par
tij aanleiding geweest, om étappegewijs een
nieuwe revolutie voor te bereiden, welker
doel de stichting van een zuiver extreem-
rechtschen dictatuur-staat is. De partij en
haar organisaties zijn zoodanig gevormd, dat
zij als militair geschoolde afdeelingen bij de
beoogde omwenteling kunnen worden gebe
zigd.
Voorzoover nationaal-socialisten ©an het
parlementaire leven deelnemen, doen zij dit
met de uitgesproken bedoeling den staat van
binnen uit te ondermijnen, ten einde den alge-
meenen aanval op den aldus verzwakten staat
te vergemakkelijken. De politiek, die de partij
thans volgt, bestaat in een welbewust, tegen
den staat gerichte actie, met het doel zich
van een machtspositie binnen den staat te
verzekeren en aldus de voorwaarden te schep
pen voor de binnenkort door haar te ontkete
nen revolutie.
Arbeider door een Nat. Soc. vermoord.
Te Keulen is een arbeider door een natio-
naal-socialist, Kurt Conrad, vermoord.
Conrad, afkomstig uit Oost-Pruisen, werd
voor ongeveer twee jaar lid van de commu
nistische partij, die hem dadelijk indeelde bij
de afdeeling der roode frontstrijders. Belast
met een vertrouwelijke zending, maakte hij
zich echter schuldig aan verduistering van
partijgelden, zoodat hij uit de partij werd ge
zet. Waarna Conrad een onderdak vond bij
de antipoden der communisten, de nationaal-
socialisten.
De man maakte hier spoedig „carrière" en
werd al heel snel bevorderd tot chef van een
knokploeg in Keulen, waarin hij slechts echte
„doodslaanders" opnam. Conrad woonde in
een huis, waar ook de jeugdige arbeider
Klassen met zijn moeder kamers had. Her
haaldelijk reeds heeft Klassen, die bekend
stond als een rustig mensch, ruzie gehad met
Conrad, die hem al eens met den dood be
dreigde.
Gisternacht heeft de Hitleriaansche prae-
toriaan zijn bedreiging ten uitvoer gebracht
en Klassen met een revolver gedood. Volgens
de „Voss. Z." heeft hij al spoedig na zijn
arrestatie bekend.
Over deze geschiedenis, zoo kort na een
soort opstand tegen het partijgezag door de
Berlijnsche nat. socialistische praetorianen,
die loonsverhooging eischten, zoodat Hitier
persoonlijk uit München moest overkomen
om den twist in eigen gelederen bij te leggen
door aan de eischen toe te geven, zal de par
tij wel niet al te best te spreken zijn: de te
genstanders zullen van het gebeurde in den
verkiezingsstrijd wel het noodige gebruik
maken.
BULGARIJE.
SPIONNAGE.
Een geheimzinnig geval.
Herhaaldelijk wordt den laatsten tijd ge
wag gemaakt van gevallen van spionnage op
den Balkan.
Na onthullingen van de Roemeensche po
litie van een wijdvertakte spionnage-organi-
satie in Bessarabië en de Dobroedja, en de
arrestatie van een Hongaarsch officier van
den generalen staf, die aan een Russin mili
taire documenten verkocht zou hebben, wordt
thans weer melding gemaakt van een ge
heimzinnig geval van spionnage in Bulgarije.
Te Sofia is nl. dezer dagen een kolonel van
den generalen staf op grond van vertrouwe
lijke mededeelingen van officieren van Bul-
gaarsche afkomst, die als Roemeensche staats
burgers in het Roemeensche leger dienen, ge
arresteerd en verhoord. Daarbij moet geble
ken zijn, dat de aanwijzingen juist waren:
men gaf den kolonel te verstaan dat hij de
consequenties moest trekken en liet hem zijn
revolver behouden, waarmede hij zich dan
ook gedood heeft. Tegelijk werd zijn adjudant
gearresteerd .juist op het oogenblik, dat ook
deze zelfmoord wilde plegen. Tevens wordt
gemeld, dat twee hooge politieambtenaren, in
het Bulgaarsch-Joegoslavisch grensgebied
zelfmoord hebben gepleegd. Kolonel Marine
polski, die toen voor korten tijd plaatsver
vangend chef van den Bulgaarschen generalen
staf was, voert thans het bevel in een belang
rijken sector aan de Roemeensche grens.
RUSLAND
DE AANHOUDINGEN VAN CONTRA
REVOLUTIONAIREN
Bekende intellectueelen gearresteerd.
De correspondent van de „Manchester Gu
ardian" te Moskou meldt nog omtrent de aan
houding van een tweetal personen die er van
verdacht worden deel te hebben genomen aan,
en de leiding te hebben gehad van contra
revolutionaire organisaties beoogende de om-
vei werping van het sovjetgezag en het herstel
van de macht van landheeren en kapitalis
ten, zooals de beschuldiging luidt, dat tot de
aangehoudenen een aantal bekende oude in
tellectueelen behooren, die met het sovjet
regime samenwerkten in de eerste jaren van
de N. E. P. en vaak verantwoordelijke posi
ties bekleedden Onder hen zijn professor
Yoerowsky, die langen tijd lid is geweest van
het college van het commissariaat van finan
ciën, en Groman tot verleden jaar deskundi
ge van de commissie voor de staatsplannen.
Prof. Kondratiejew, die eveneens aangehou
den werd, is een econoom van internationalen
naam, die vroeger aan het hoofd stond van
het Bureau voor wetenschappelijk onderzoek
van den Hoogen Raad der Economie. De mede
gearresteerde hoogleeraren Kajanow en Ma-
karow waren voor den oorlog autoriteiten op
het gebied van agrarische vraagstukken. Eeni
gen der gearresteerde personen hadden in de
laatste jaren critiek geoefend op de tegen
woordige sovjet-politiek op het gebied van
industrie, landbouw en financiën voorzoover
hun daartoe de gelegenheid werd geboden in
speciale economische vakbladen.
TURKIJE
Naar Reuter uit Constantinopel meldt, zijn
tijdens de manifestaties, die zooals bekend te
Smyrna ten gunste van Fehti bey, den leider
der nieuwe Turksche oppositiepartij zijn ge
houden, driehonderd personen wegens verzet
tegen de politie gearresteerd. Tijdens een op
stootje werden drie politie-agenten in zee ge-
Dit nummer bestaat uit vijf bladen
waaronder geïlluatreerd Zondags
blad.
BRITSCH-INDIE
Vierduizend opstandelingen in Salara.
Een detachement politie van ongeveer 250
man is naar het district Satara gezonden waar
de bevolking in opstand is gekomen. Eerst
zullen de agenten zich naar het dorp Bilasji
nabij Doecca begeven, waar vierduizend man
zich in de jungle verzameld hebben en wei
geren aan de bevelen van de autoriteiten te
voldoen. Zij begonnen de bosschen te vernie-
ln, weigerden belasting te betalen en namen
een dreigende houding aan tegenover een de
tachement agenten, die zich moesten terug
trekken. Onlangs hebben agitatoren de na
tionalistische vlag geheschen en gezegd, dat
tot het uiterste gestreden moest worden.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Communistenaanval op een Chineesche
stad.
Costes en Bellonte zijn te Dallas aange
komen. (Luchtvaart, 4e blad).
Een professor die 16 K.M. hoog wil vlie
gen. (Luchtvaart, 4e blad).
stad hebben aangevallen, waardoor onder de
bewoners een paniek ontstond. De regeerings-
troepen slaagden er na drie uur in den aan
val af te slaan. Alle in Sjasi wonende Japan
ners en verscheiden Engelschen en Amerika
nen zijn op een Japansche kanonneerboot ge
vlucht.
ZUID-AMERIKA
ERNSTIGE ONLUSTEN TE
BUENOS AIRES
Dooden en gewonden.
De „Associated Press" verneemt uit Bue
nos Aires, dat gisteravond laat in de hoofd
straten der stad door studenten een tegen de
regeering gerichte demonstratie is gehouden,
waarbij het herhaaldelijk tot ordeverstoringen
is gekomen.
De politie moest tusschenbeide komen en
van de wapens gebruik maken. Vijftig stu
denten en politiemannen werden hierbij ge
wond en twee studenten gedood. Ook in an
dere deelen der stad hebben onlusten plaats
gehad, waarbij door de politie geschoten werd
Tijdens een zitting van het kabinet trachtten
ongeveer 2000 studenten het regeeringspaleis
binnen te dringen. Na bloedige gevechten met
aanhangers van president Irigoyen, werden
de rustverstoorders door de politie met de
blanke sabel uiteengedreven.
Het blad „La Nacion" verneemt van be
trouwbare zijde, dat de regeering heeft aan
geboden collectief af te treden en dat zij ook
president Irigoyen heeft verzocht zijn ambt
neer te leggen. President Irigoyen heeft ech
ter geweigerd hierop in te gaan, De toestand
wordt door het blad uiterst kritiek genoemd.
Alle theaters zijn gesloten en de straten zijn
verlaten, daar de bewoners uit vrees voor
nieuwe onlusten hun huizen niet durven ver
laten.
CHINA.
Uit Sjasi in de provincie Hoepeh wordt ge-
aeld, dat 3000 communisten plotseling de
MR. DR. W. F. v. LEEUWEN. f~~~
Op 70-jarigen leeftijd is heden in den
vroegen morgen overleden de oud-vice-
president van den Raad van State, mr. dr.
W. F. v. Leeuwen, oud-Commissaris der
Koningin en oud-burgemeeter van Am
sterdam.
