21ste Jaargang
ZO
ZATERDAG ti JULI 1930
No. 6653
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
EERSTE INTERNATIONAAL
LITURGISCH CONGRES.
BUITENLAND
S)e Êcidóclve
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent por week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Een antwoord aan het
delsblad"
,Han-
Wij hebben in ons nummer van den vo-
rigen Zaterdag getracht, om te weerleg
gen de critiek, door het „Handelsblad" ge
geven op de bekende verklaring van het
Episcopaat inzake de rotary-beweging.
En wij legden o.m. aan het liberale blad
deze vraag voor:
„Er is een katholieke vereenigiiig
zooals er vele zijn die een hoog
en edel doel nastreeft, dat door ieder
weldenkend mensch „zeker prijzens
waardig" moet worden geacht. Eu zou
nu het „Handelsblad" in zijn liberale,
lezers kunnen goedkeuren, indien zij
tot deze vereeniging toetraden ge
steld, dab dit mogelijk was zelfs
ook als er een liberale vereeniging be
stond, die hetzelfde doel beoogt?"
Het „Handelsblad" van gisteravond rea
geert op wat wij schreven en antwoordt
er als volgt op:
Onze opvatting in deze kwestie is,
volgens de r. k. „Leidsche Courant"
een „denkfout". Zou, vraagt het blad,
het „Handelsblad" het goed keuren
als liberalen toetraden tot een room-
sche vereeniging met een "algemeen
doel, indien er ook een liberale ver
eeniging van dien aard bestond?
Maar hier vergelijkt het Leidsche
blad onvergelijkbare grootheden. Want
het kenmerk der liberale vereeniging
zou juist zijn verdraagzaamheid, bin
nen wier kader een ieder welkom zou
zijn, die instemde met het goede doel.
Terwijl de Roomsche vereeniging zich
heb goede doel slechts onder roomsch
stempel zou kunnen voorstellen.
Wij mogen hierop een kort wederwoord
geven.
Wij vergeleken volstrekt niet „onverge
lijkbare grootheden".
Een liberale vereeniging en een katho
lieke vereeniging, die beiden eenzelfde
doel nastreven, kunnen ongetwijfeld met
elkaar vergeleken worden.
Zij zijn niet onvergelijkbaar.
Wel ongelijk. Dat hébben we juist wil
len betoogen: ongelijk, doordat de libe
rale vereeniging dat doelzich slechts
onder liberalen stempel kan voorstellen,
en de katholieke vereeniging dab doel wil
nastreven langs de lijnen der katholieke
beginselen
Ja zegt heb „Handelsblad" dat ié
wel zoo, maar die liberale beginselen dra
gen zóó het kenmerk van verdraagzaam
heid, dab binnen hun „kader een ieder
welkom zou zijn, die instemde met het
goede doel".
Dat een ieder welkom zou zijn, willen
wij niet betwisten, maar wel, dat een
ieder zioh er ook thuis zou gevoelen.
Het geachte liberale orgaan moest zich
'ns weten in te denken in de mentaliteit
van een Katholiek, voor wien de Gods
dienst levensbeginsel is! Wij dur
ven veronderstellen, dat het blad dan de
consequenties, welke de Katholiek als
zoodanig uit dab levensbeginsel trekt, óók
voor zijn maatschappelijk handelen, zou
eerbiedigen.
Die consequenties brengen geens
zins onverdraagzaamheid mee. De Ka
tholiek is verdraagzaam in dien zin, dat
hij ander er godsdienstige overtuiging in
het dagelijksch leven respecteert, eerlijk
en oprecht. Maar hij is niet verdraag
zaam in dien zin, dat hij onverschi 1-
lig staat tegenover den Godsdienst, zoo
dra hij zich in het maatschappelijk leven
beweegt! En dat is de theorie van de
liberale verdraagzaamheid.
Wij herhalen, waarmede wij verleden
week besloten:
Wij, Katholieken, hebben open oog en
oprechte waardeering voor al het goede,
wat van niet-katholieke zijde geschiedt.
En ons Doorluchtig Episcopaat geeft daar
van blijk in zijn verklaring over de Rotary-
beweging.
Maar, als w ij 't goede willen nastreven,
niet los van den Godsdienst dan niee-
nen wij voor dit standpunt ook waardee-
van andere^.x de 'rwachten!
V
Dit Congres is een gebeurtenis, niet zoo
zeer om hetgeen er officieel verhandeld
wordt als wel om het feit, dat de Liturgi
sche beweging hiermede komt op een inter
nationaal plan. Tot nu toe werd er in de
verschillende landen en deelen der Kerk
wel hard gewerkt om de ideeën der Pau
sen omtrent het Liturgisch Apostolaat
uit tc voeren, maar er bestond geen band,
die de leiders bond, geen eenheid van metho
de, geen eenheid in werking. Hadden Ne
derlanders en Vlamingen elkander reeds
jaren gevonden in de Ned. Lit. Weken, n u,
waar België, en vooral Antwerpen door z'n
Internationale Tentoonstelling, zoovele na
ties tot zich trekt, leek het oogenblik ge
komen om ook de leiders der liturgische be
weging van andere vólken tot een samen
treffen te brengen om van elkanders
methode en werken kennis tc nemen en te
leeren.
Liturgie toch is niet de liefhebberij
meer van den enkeling, maar wordt door
een intensieve actie voor steeds meer ge-
loovigen de eerste en voornaamste bron
der godsvrucht.
Steeds meer en meer wordt mep zich
bewust dat de Liturgie niet is een schoon
heidsontroering en golvende gewaden, en
een Gregoriaansch rythme alleen, noch een
naarstig onderhouden der rubrieken alleen,
maar de verlossende werking van den in de
Kerk voortlevende Christus, waardoor Hij
het goddelijk leven der genade blijft toevoe
ren naar do gemeenschap der geloovigen
onder uitwendige teekenen (N. E. no. 673).
Zoo ontving ons dan de vlaggende Schel-
destad, die in een permanente feeststem
ming schijnt te zijn vanwege „de" Expo
sitie
Dinsdagavond openingszitting in de
feestzaal der tentoonstelling.
Hoe fleurig wisten de Vlamingen de vele
en hooge bezoekers te ontvangen. Talrijke
kleurige vlaggen der Jeugdbonden ston
den aan weerszijden van de geweldige
zaal opgesteld en brachten sierlijk den
vaandelgroet, toen onder daverend gerof
fel der stads trommelaars Zijne Em. Kard.
v. Roey, gevolgd door talrijke prelaten de
propvolle zaal binnentrad. Eon Vlaming
merkte ondeugend op, dat wij ons Hol-
landsch karakter zelfs in onze vlaggen en
vaandels symboliseerenstrak en stijf
Feit is de Vlaamsche vlaggen déden het,
cn w a t goed.
Onder de lange stoet van prelaten die 'fc
fonkelend Kardinaalsrood nog meer doen
domineeren merken we o.a. op Mgr. Hey-
len, bisschop van Namen, Mgr.
Rasneur, bisschop van Doornik, Mgr. Gren-
te, bisschop van Doornik, Mgr. Callewaert.
Verder de Abten van Solemnes, Steen-
brugge, Keizersberg, Oosterhout, Farnbo-
rougli, Maredsous. Verder vertegenwoordi
gers van Universiteiten als de Gregoriana
(Rome), Lublin (Polen), uit talrijke landen:
België, Italië, Frankrijk, Engeland, Duitsch-
land, Spanje Tsjecho-Slowakije. Van de
talrijke Nederlanders zagen we Rector
Lauwaert, secretaris der Lit. Federatie,
Pastoor Beukering van Rotterdam, Pas
toor Beukers van Leiden, architect Krop
holler.
Als de kleurige stoet zich over het wijd-
sclie podium heeft verspreid, en Kard. van
Roey gezeten is tusschen burgemeester v.
Cauwelaert en baron Holvoet, gouverneur
van Antwerpen, neemt, Mgr. Callewaert
liet woord tot verwelkoming der talrijke
Congressisten, en nit zijn vreugde over het
feit, dat nu liet liturgisch streven, dat in
ternationaal is en buiten en boven de poli
tiek staat, z'n groote bloei tegemoet zal
gaan, waar over de grenzen heen, de lei
ders elkander de hand reiken.
Symbool hiervan was wel de bruine pa
ter, die in een klaar en sonoor Duitsch de
groeten en wenschen der Duitschers ver
klankte. Als 'n klok galmt hij zijn een-
heïdsgroet uit over de toejuichende zaal.
Nog andcro landen spreken hun wen
schen uit. Alleen Nederland zwijgt! Geen
enkele Nederlander op het podium, geen
enkel die op de openingsavond spreekt.
Vreemd
Onder daverend applaus wordt dan bur-
gemeester van Cauwelaert als spreker in
geleid. Als Katholiek burgemeester ver
welkomt hijdit Congres, dat hij als een
bron van nieuw godsdienstig leven hul
digt. Als redenaar gevraagd, wil hij niets
komen leeren, want: „daar zit het leerge
zag" wijst spr. naar het podium, maar in-
tusschen boeit de enthousiaste spreker ons
door 'n heerlijke hulde aan het onverge
lijkelijke loven in de Kerk, .waaraan wij
deel hebben.
Ademloos luistert de barstensvolle zaal,
cu wanneer de burgemeester eindigt: „Dat
over deze dorre tijden uit den hooge de he-
melsche dauw van het Liturgisch leven ne-
derdale" breekt de ontroering los tot een
ovatie. Een katholiek burgemeester die zóó
kan en durft spreken is toch wel een
ideaal
Dan wordt Mgr. Gente, de biograaf en
medewerker van den heiligen Paus Pius X
door den Abt van Keizersberg voorgesteld,
die in geestige taal, het woord van Pius
X commentarieert: Pas de spectateurs
muets: geen zwijgende toeschouwers meer.
Na deze inzet waren we goed voorbe
reid voor den eersten werkdag van het
Congres.
Het zou te ver voeren uitvoerig weer te
geven wat de verschillende sprekers, die
meerendeels verslag uitbrachten over de
stand der Liturgische beweging in hun resp.
landen, ons wisten mede te deelen. Vaak
liep dit uit op mededeelingen over organi
satievorm en wat cijfermateriaal.
In het tweetalige België werken twee
verschillende organisaties aan de Lit. be
weging. Vooral door de activiteit der ver
schillende Benedictijner Abdijen, die vaak
modcluitgcvers blijken .te zijn, wordt reeds
veel bereikt. Er schijnen echter, door his
torisch (mis)gegrocide omstandigheden, nog
vreemde toestanden te bestaan. Hulde
werd hier vooral gebracht aan Mgr. Calle
waert, de sympathieke president van 't
Groot Seminarie in Brugge voor Vlaande
ren. In 't "Walenland schijnt men nog te
tobben.
Verheugende borichten kwamen we te
hooren over Italië. De Italianen hebben dit
voor op de Gerraaansche landen, dat hun
taal zooveel dichter staat hij het Latijn dan
de onze.
De middagvergadering bracht ons pas
toor Beukering met een modelles over het
H. Misoffer. Spr. onderscheidde een bid-,
leer- en offergedeelte in do H. Mis. En bij
dit laatste legt hij, ei -'oral den nadruk
op, dat de H. Mis ook óns offer is, waar
wij ons zelf moeten gesymboliseerd zien in
de offergaven niet alleen, maar vooral in
de H. Communie die de werkdadige deel
name aan het offer is.
Nadat Dom Beauduin, prior van Amay-
sur-Meuse ons nog over het eerste begin
der Liturgische beweging had ingelicht,
sloot de eerste dag.
's Middags was er nog gelegenheid gege
ven de tentoonstelling van Oude Vlaam
sche kunst te bezichtigen. Deze tentoon
stelling is ondergebracht in een nieuw
kerk- en schoolgebouw, dat n a de tentoon-
steling practisch dienst zullen doen.
(Wanneer, om bij de gebouwen te be
ginnen deze kerk een beeld moet geven
van de kerkelke achitectuur in België, dan
is het er wel heel treurig mee gesteld. Er
is natuurlijk braaf „in stijl" gebouwd en wel
zegt men: Byzantijnsche vormen in mo
derne adoptatie. Het byzantijnsche zit
'm in drie betonnen koepels, het modern
karakter moet blijken uit enkele rechthoe
ken hier en daar, en vierkante ramen.
Zwaar gemetselde bogen worden ge
dragen door telkens vier zware kolommen
vankalk en gips een betonnen of
stalen balk schijnt de eigenlijke steun to
zijn. In de voor deze gelegenheid spe
ciaal vervaardigde glas-in-lood ramen wa
ren sommige gelukkige vondsten. Maar som
migen waren heel zwak en rammelend van
compositie en teekening.
Dc kerk bergt een schat van oude
Vlaamsche kunst, kunstige kant- en bor
duurwerk, smeedwerk en beelden, alles in
zoo'n overdaad, dat er bijna niets kon tref
fen. Treffend was een klein houten beeld:
God de Vader, dragend en als het ware den
menschen toonend het gedoode en door
wonde lichaam van Christus. Treffend
door de origineele gedachte, door de een
voudige stoere lijnen verbeeld. Het beeld
stond vrij onopgemerkt tegen een pilaar,
terwijl men zich verdrong rond vitrines met
overdadig zilverwerk.
Kostelijke schatten van meesterwerk der
Vlaamsche schilders borg het schoolge
bouw. Welk een juweeltjes der primitie
ven welk een oubolligheid van een Breu
ghel; zwaar domineerend was het werk van
den meester van Antwerpen: Pieter Pau-
lus Rubens.
Zijn geweldige schilderijenen zijn wel een
weerslag van zijn tijdzijn uitbundigheid
de geest zijner eeuwMaar hoe mooi, van
welk een fluweelen pracht zijn vaak niet
die lijnen, trillende van ingehouden leven!
't Is waar, onze smaak is niet meer zoo in
gesteld om de Reuaissauce-meesters ten
volle te genieten, maar zeker is, dat zc het
verstonden het prachtig spel van lijn en
kleur we moeten ja, we worden ge
dwongen, er een schoonheid in te erken
nen, al is het er een van andere orde als
wij nu gaarne zien.
Jammer, dubbel jammer van al die
pracht, waé liet onsystematische der ver
deeling der schilderijen en nog meer de
indeeling van het gebouw. Niet dc min
ste aanwijzing van richting of hoe dan ook
werd gegeven, gevolg: een massa dwalen-
ITALIË
WERKLOOSHEID IN ITALIË?
Incidenten te Turijn en Borsalino.
De Parijsche „Populaire" verneemt langs
een omweg, dat heb de laatste dagen in
Italië in verband met don economischcn
toestand en de toenemende werkloosheid
op verschillende plaatsen tot incidenten
is gekomen, o.a. te Turijn bij de Fiatfa-brie-
ken, waar Zaterdag 600 arbeiders ontslag
kregen.
De overige arbeiders verklaarden zich
met de ontslagenen solidair en gingen tot
staking over. Zij verschansten zich in de
fabriek. Dc politic stond machteloos on
moest zich na vergeefsche pogingen om de
stakers te verdrijven terugtrekken. Daar
op werden dc fabrieksgebouwen door sol-
dateu omsingeld en na 3 dagen waren dc
arbeiders door den honger gedwongen zich
over te geven.
De fascistische overheid doet thans
moeite, om de ontslagen arbeiders elders
onder te brengen.
TURKIJE
TEGEN DE KOERDEN.
Wat de oproerige stammen voorhadden.
De „Times" bericht uit Constantinopel
De eerste phase vau den Turkschen veld
tocht tegen de Koerden kan als geëindigd
worden beschouwd. Aan de overvallen van
Perzische Koerden op Turksch grondge
bied werd een einde gemaakt en de ern
stige opstand ten Noorden van het Wan-
meer, alsmede dc onlusten in andere dee
len van Noord-Koerdistan werden onder
drukt. Het is thans duidelijk dat dc op
standige Koerden werkelijk in de meening
verkeerden, do Turken te kunnen versalan
en een onafhankelijken Koerdischen staat
te kunnen uitroepen. Dit plan is op niets
uitgeloopen, alhoewel de Koerden op lange
na. nog niet verslagen zijn.
De tweede phase van den veldtocht ont
wikkelt zich in een streek, waarvan de berg
Ararat het middelpunt vormt. De Turkscho
regeering is van meening, dab deze moei
lijke militaire opmarsch tot den herfst zal
duren. Op den Ararat en in de omgeving
hebben zich ©enige duizenden Turksche
Koerden in nagenoeg onneembare posities
j verschanst. Zij worden door Perzische Koer-
I den gesteund. De Turksch-generale staf
die zich op een langdurigen veldtocht in
deze streken voorbereidt, heeft niet min
der dan 60.000 soldaten en gendarmen tot
zijn beschikking, alsmede honderd vlieg
tuigen. Deze troepen werden om Wan en
Bayazit geconcentreerd.
Duizenden jaren is het reeds oud, het
volk der Koerden, dat in de laatste weken
door zijn strijd tegen de Turken zooveel
van zich doet spreken. Ongeveer twee mil-
lioen hunner wonen in het bergland van
Koerdistan, van wie anderhalf millioon op
Turksch grondgebied cn omstreeks 500.000
in het aangrenzend Perzië en Irak. Een
deel van het door Koerden bewoonde ge
bied kwam reeds in de 15de eeuw onder
d© heerschappij der Osmanen te staan,
maar het duurde tot dc 19de eeuw, alvo
rens de Turken erin waren geslaagd, deze
wilde bergstammen geheel te onderwer
pen.
De Koerden hebben zich vroeger nooit
veel met politiek en bestuurskwesties in
gelaten. Zij waren een strijdbaar berg
volk, dat door alle eeuwen heen naar oude
zeden en gebruik zijn onrustig bestaan
voerde. Twee scherp van elkaar geschei
den kasten zijn het, die het hoogland van
Koerdistan bewonen, namelijk de Assireten
en de Goerancn. De Assireten vormen de
kaste der soldaten; zij houden zich bezig
met veeteelt en oorlogvoeren, terwijl de
Goeranen zich op den landbouw toeleggen,
waarbij zij vrijwel de onderhoorigen der
Assireten zijn. Laatsgenoemdc kaste is
samengesteld uit een groot aantal stammen,
geslachten en families, die elk een aantal
Goeranen commandecren.
In staatkundig opzicht bezat voorheen
heb door Koerden liewoonde gebied gee-
ncrlei betcekenis. De onderscheiden stam
men en dorpen stonden nauwelijks met
elkaar in connectie. Wegen waren er on-
j bekend en het eenige contact tusschen de
buurstammen bestond in 'plundertochten eu
I oorlogvoeren. Eerst onder dc heerschap-
j pij der Turken begonnen de Koerden zich
van hun politieke beteekenis bewust te
worden, een soort van saamhoorigheids-
de cn zoekende menschen, die een rustige
beschouwing vaak onmogelijk maakten.
Deze tentoonstelling is een bezoek over
waard, want ze is tevens een schitterende
apologie der Katholieke cultuurkracht in
vroeger eeuwen. Mocht dit eens herleven!
Dit nummer bestaat uit vijf bladen
waaronder geïllustreerd Zondags
blad.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De opstandige Koerdenstammen in Tur
kije.
Nieuwe gegevens omtrent de Kerkver
volging in Rusland.
Nadere berichten omtrent de cycloon in
Noord-Italië. (Buitenl. Berichten, 3e blad).
BINNENLAND
Een artikel over ir. J. Th. J. Cuypers, den
bouwmeester der Haarlemsche Kathedraal
waarvan morgen de voltooiing feestelijk
wordt gevierd. (1de blad).
Een beschouwing over het intern, litur
gisch congres te Antwerpen van een spe-
cialen medewerker, (lste blad).
Een onzer medewerkers geeft een his
torische beschouwing over „jubileerend
Scheveningen" (2de blad).
De zeereerw. hooggel. heer prof. W. No-
let te Warmond benoemd tot pastoor te
Amsterdam. (Kerkn., lste blad).
De lage prijzen van karweizaad (L. en
T., 4de blad).
Grocte brand te Grcot-Schermer (Gcm.
Berichten, 3c blad).
gevoel, ontstaan uit een gemeenschappelij
ken haat tegen de Turken.
Deze haat wa« liet, die geleidelijk aan
den Koerdischen vrijheidsdrang geboren
deed worden, gesymboliseerd in den Koer
dischen vrijheidsbond „Hobion". Deze on
afhankelijkheidsbeweging, die den Turken
reeds vaak groote zorg heeft gebaard, be
oogt de losscheuring van Koerdistan uit
het Turksche staatsverband, dc vorming
dus van een eigen Koerdische natie.
Wegens dc voortdurende onrust in het
grensgebied, die het gevolg van dit stre
ven was, sloten Angora en Teheran in
April 192G een neutraliteitsverdrag, be
doeld als een gemeenschappelijk front te
gen het Koerdische gevaar. Voordat het
mandaatsverdrag tusschen Groot-BritUn-
nië en Irak tot stand kwam, had Engeland
namelijk het Koerdische gevaar tegenover
Irak uitgespeeld en gedreigd, het streven
der grensbevolking naar een onafhanke
lijken staat te zullen steunen. Het gevolg
was een zekere zenuwachtigheid te Angora;
spoedig nadat het Turksch-Perzischo neu
traliteitsverdrag was gesloten, kwam ook
het verdrag tusschen Engeland cn Irak tot
stand.
Reeds destijds nam dc onafhankelijk
heidsbeweging dor Koerden grooto afme
tingen aan, zoodat de Turkscho regccriug
zich genoodzaakt zag doortastende maat
regelen te nemen, die op hun beurt, groeien
de verbittering wokten. Ook al zullen de'
geregelde Turksche troepen er in slagen
den nieuwen opstand te dempen, de onrust
in dit moeilijk genaakbare bergland is
daarmede geenszins voorgoed uit den weg
geruimd.
BRITSCH-INDIE
INDIE'S VERZET TEGEN ENGELAND.
De boycot der buitenlandsohe
goederen.
De vereeniging van Indische textielwa-
renhandelaren te Bombay heeft besloten,
van lieden, Zaterdag, af als protest tegen
de onderdrukkings-politiek der regccriug
de zaken voor onbepaaldcn tijd tc sluiten.
Deze maatregel zal eerst worden opge
heven, wanneer dc regeering haar belofte
zal zijn nagekomen, dc civiele rechten en
het particuliere eigendom te beschermen.
Van do zijde der Indische handelaren
schijnt men vast besloten tc zijn, den boycot
van buitenlaudschc goederen met kracht
voort te zetten.
Het bestuur van het congres-comité te
Bombay heeft besloten, de katoenspinne
rijen, die met Engelsche hulp werken te
dwingen het bedrijf stop tc zetten.
Dc boycot van dc congres-commissie tc
Lahore tegen de spiritualiën- en kleed ing-
zaken is door de aankomst van honderd
sikhs uit de omgeving van Amrigar ver
sterkt.
Het congres is voornemens, binnenhut
zijn veldtocht toj, alle bedrijven uit tc brei
den, n.l. door de handelaren te verplichten,
een verklaring te leekenen, dat zij geeii
buitenlaudschc producten meer zullen ver-
koopen.