21ste Jaargang ZO ZATERDAG ti JULI 1930 No. 6653 VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN EERSTE INTERNATIONAAL LITURGISCH CONGRES. BUITENLAND S)e Êcidóclve DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent por week f 2.60 per kwartaal Franco per postf2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50 Een antwoord aan het delsblad" ,Han- Wij hebben in ons nummer van den vo- rigen Zaterdag getracht, om te weerleg gen de critiek, door het „Handelsblad" ge geven op de bekende verklaring van het Episcopaat inzake de rotary-beweging. En wij legden o.m. aan het liberale blad deze vraag voor: „Er is een katholieke vereenigiiig zooals er vele zijn die een hoog en edel doel nastreeft, dat door ieder weldenkend mensch „zeker prijzens waardig" moet worden geacht. Eu zou nu het „Handelsblad" in zijn liberale, lezers kunnen goedkeuren, indien zij tot deze vereeniging toetraden ge steld, dab dit mogelijk was zelfs ook als er een liberale vereeniging be stond, die hetzelfde doel beoogt?" Het „Handelsblad" van gisteravond rea geert op wat wij schreven en antwoordt er als volgt op: Onze opvatting in deze kwestie is, volgens de r. k. „Leidsche Courant" een „denkfout". Zou, vraagt het blad, het „Handelsblad" het goed keuren als liberalen toetraden tot een room- sche vereeniging met een "algemeen doel, indien er ook een liberale ver eeniging van dien aard bestond? Maar hier vergelijkt het Leidsche blad onvergelijkbare grootheden. Want het kenmerk der liberale vereeniging zou juist zijn verdraagzaamheid, bin nen wier kader een ieder welkom zou zijn, die instemde met het goede doel. Terwijl de Roomsche vereeniging zich heb goede doel slechts onder roomsch stempel zou kunnen voorstellen. Wij mogen hierop een kort wederwoord geven. Wij vergeleken volstrekt niet „onverge lijkbare grootheden". Een liberale vereeniging en een katho lieke vereeniging, die beiden eenzelfde doel nastreven, kunnen ongetwijfeld met elkaar vergeleken worden. Zij zijn niet onvergelijkbaar. Wel ongelijk. Dat hébben we juist wil len betoogen: ongelijk, doordat de libe rale vereeniging dat doelzich slechts onder liberalen stempel kan voorstellen, en de katholieke vereeniging dab doel wil nastreven langs de lijnen der katholieke beginselen Ja zegt heb „Handelsblad" dat ié wel zoo, maar die liberale beginselen dra gen zóó het kenmerk van verdraagzaam heid, dab binnen hun „kader een ieder welkom zou zijn, die instemde met het goede doel". Dat een ieder welkom zou zijn, willen wij niet betwisten, maar wel, dat een ieder zioh er ook thuis zou gevoelen. Het geachte liberale orgaan moest zich 'ns weten in te denken in de mentaliteit van een Katholiek, voor wien de Gods dienst levensbeginsel is! Wij dur ven veronderstellen, dat het blad dan de consequenties, welke de Katholiek als zoodanig uit dab levensbeginsel trekt, óók voor zijn maatschappelijk handelen, zou eerbiedigen. Die consequenties brengen geens zins onverdraagzaamheid mee. De Ka tholiek is verdraagzaam in dien zin, dat hij ander er godsdienstige overtuiging in het dagelijksch leven respecteert, eerlijk en oprecht. Maar hij is niet verdraag zaam in dien zin, dat hij onverschi 1- lig staat tegenover den Godsdienst, zoo dra hij zich in het maatschappelijk leven beweegt! En dat is de theorie van de liberale verdraagzaamheid. Wij herhalen, waarmede wij verleden week besloten: Wij, Katholieken, hebben open oog en oprechte waardeering voor al het goede, wat van niet-katholieke zijde geschiedt. En ons Doorluchtig Episcopaat geeft daar van blijk in zijn verklaring over de Rotary- beweging. Maar, als w ij 't goede willen nastreven, niet los van den Godsdienst dan niee- nen wij voor dit standpunt ook waardee- van andere^.x de 'rwachten! V Dit Congres is een gebeurtenis, niet zoo zeer om hetgeen er officieel verhandeld wordt als wel om het feit, dat de Liturgi sche beweging hiermede komt op een inter nationaal plan. Tot nu toe werd er in de verschillende landen en deelen der Kerk wel hard gewerkt om de ideeën der Pau sen omtrent het Liturgisch Apostolaat uit tc voeren, maar er bestond geen band, die de leiders bond, geen eenheid van metho de, geen eenheid in werking. Hadden Ne derlanders en Vlamingen elkander reeds jaren gevonden in de Ned. Lit. Weken, n u, waar België, en vooral Antwerpen door z'n Internationale Tentoonstelling, zoovele na ties tot zich trekt, leek het oogenblik ge komen om ook de leiders der liturgische be weging van andere vólken tot een samen treffen te brengen om van elkanders methode en werken kennis tc nemen en te leeren. Liturgie toch is niet de liefhebberij meer van den enkeling, maar wordt door een intensieve actie voor steeds meer ge- loovigen de eerste en voornaamste bron der godsvrucht. Steeds meer en meer wordt mep zich bewust dat de Liturgie niet is een schoon heidsontroering en golvende gewaden, en een Gregoriaansch rythme alleen, noch een naarstig onderhouden der rubrieken alleen, maar de verlossende werking van den in de Kerk voortlevende Christus, waardoor Hij het goddelijk leven der genade blijft toevoe ren naar do gemeenschap der geloovigen onder uitwendige teekenen (N. E. no. 673). Zoo ontving ons dan de vlaggende Schel- destad, die in een permanente feeststem ming schijnt te zijn vanwege „de" Expo sitie Dinsdagavond openingszitting in de feestzaal der tentoonstelling. Hoe fleurig wisten de Vlamingen de vele en hooge bezoekers te ontvangen. Talrijke kleurige vlaggen der Jeugdbonden ston den aan weerszijden van de geweldige zaal opgesteld en brachten sierlijk den vaandelgroet, toen onder daverend gerof fel der stads trommelaars Zijne Em. Kard. v. Roey, gevolgd door talrijke prelaten de propvolle zaal binnentrad. Eon Vlaming merkte ondeugend op, dat wij ons Hol- landsch karakter zelfs in onze vlaggen en vaandels symboliseerenstrak en stijf Feit is de Vlaamsche vlaggen déden het, cn w a t goed. Onder de lange stoet van prelaten die 'fc fonkelend Kardinaalsrood nog meer doen domineeren merken we o.a. op Mgr. Hey- len, bisschop van Namen, Mgr. Rasneur, bisschop van Doornik, Mgr. Gren- te, bisschop van Doornik, Mgr. Callewaert. Verder de Abten van Solemnes, Steen- brugge, Keizersberg, Oosterhout, Farnbo- rougli, Maredsous. Verder vertegenwoordi gers van Universiteiten als de Gregoriana (Rome), Lublin (Polen), uit talrijke landen: België, Italië, Frankrijk, Engeland, Duitsch- land, Spanje Tsjecho-Slowakije. Van de talrijke Nederlanders zagen we Rector Lauwaert, secretaris der Lit. Federatie, Pastoor Beukering van Rotterdam, Pas toor Beukers van Leiden, architect Krop holler. Als de kleurige stoet zich over het wijd- sclie podium heeft verspreid, en Kard. van Roey gezeten is tusschen burgemeester v. Cauwelaert en baron Holvoet, gouverneur van Antwerpen, neemt, Mgr. Callewaert liet woord tot verwelkoming der talrijke Congressisten, en nit zijn vreugde over het feit, dat nu liet liturgisch streven, dat in ternationaal is en buiten en boven de poli tiek staat, z'n groote bloei tegemoet zal gaan, waar over de grenzen heen, de lei ders elkander de hand reiken. Symbool hiervan was wel de bruine pa ter, die in een klaar en sonoor Duitsch de groeten en wenschen der Duitschers ver klankte. Als 'n klok galmt hij zijn een- heïdsgroet uit over de toejuichende zaal. Nog andcro landen spreken hun wen schen uit. Alleen Nederland zwijgt! Geen enkele Nederlander op het podium, geen enkel die op de openingsavond spreekt. Vreemd Onder daverend applaus wordt dan bur- gemeester van Cauwelaert als spreker in geleid. Als Katholiek burgemeester ver welkomt hijdit Congres, dat hij als een bron van nieuw godsdienstig leven hul digt. Als redenaar gevraagd, wil hij niets komen leeren, want: „daar zit het leerge zag" wijst spr. naar het podium, maar in- tusschen boeit de enthousiaste spreker ons door 'n heerlijke hulde aan het onverge lijkelijke loven in de Kerk, .waaraan wij deel hebben. Ademloos luistert de barstensvolle zaal, cu wanneer de burgemeester eindigt: „Dat over deze dorre tijden uit den hooge de he- melsche dauw van het Liturgisch leven ne- derdale" breekt de ontroering los tot een ovatie. Een katholiek burgemeester die zóó kan en durft spreken is toch wel een ideaal Dan wordt Mgr. Gente, de biograaf en medewerker van den heiligen Paus Pius X door den Abt van Keizersberg voorgesteld, die in geestige taal, het woord van Pius X commentarieert: Pas de spectateurs muets: geen zwijgende toeschouwers meer. Na deze inzet waren we goed voorbe reid voor den eersten werkdag van het Congres. Het zou te ver voeren uitvoerig weer te geven wat de verschillende sprekers, die meerendeels verslag uitbrachten over de stand der Liturgische beweging in hun resp. landen, ons wisten mede te deelen. Vaak liep dit uit op mededeelingen over organi satievorm en wat cijfermateriaal. In het tweetalige België werken twee verschillende organisaties aan de Lit. be weging. Vooral door de activiteit der ver schillende Benedictijner Abdijen, die vaak modcluitgcvers blijken .te zijn, wordt reeds veel bereikt. Er schijnen echter, door his torisch (mis)gegrocide omstandigheden, nog vreemde toestanden te bestaan. Hulde werd hier vooral gebracht aan Mgr. Calle waert, de sympathieke president van 't Groot Seminarie in Brugge voor Vlaande ren. In 't "Walenland schijnt men nog te tobben. Verheugende borichten kwamen we te hooren over Italië. De Italianen hebben dit voor op de Gerraaansche landen, dat hun taal zooveel dichter staat hij het Latijn dan de onze. De middagvergadering bracht ons pas toor Beukering met een modelles over het H. Misoffer. Spr. onderscheidde een bid-, leer- en offergedeelte in do H. Mis. En bij dit laatste legt hij, ei -'oral den nadruk op, dat de H. Mis ook óns offer is, waar wij ons zelf moeten gesymboliseerd zien in de offergaven niet alleen, maar vooral in de H. Communie die de werkdadige deel name aan het offer is. Nadat Dom Beauduin, prior van Amay- sur-Meuse ons nog over het eerste begin der Liturgische beweging had ingelicht, sloot de eerste dag. 's Middags was er nog gelegenheid gege ven de tentoonstelling van Oude Vlaam sche kunst te bezichtigen. Deze tentoon stelling is ondergebracht in een nieuw kerk- en schoolgebouw, dat n a de tentoon- steling practisch dienst zullen doen. (Wanneer, om bij de gebouwen te be ginnen deze kerk een beeld moet geven van de kerkelke achitectuur in België, dan is het er wel heel treurig mee gesteld. Er is natuurlijk braaf „in stijl" gebouwd en wel zegt men: Byzantijnsche vormen in mo derne adoptatie. Het byzantijnsche zit 'm in drie betonnen koepels, het modern karakter moet blijken uit enkele rechthoe ken hier en daar, en vierkante ramen. Zwaar gemetselde bogen worden ge dragen door telkens vier zware kolommen vankalk en gips een betonnen of stalen balk schijnt de eigenlijke steun to zijn. In de voor deze gelegenheid spe ciaal vervaardigde glas-in-lood ramen wa ren sommige gelukkige vondsten. Maar som migen waren heel zwak en rammelend van compositie en teekening. Dc kerk bergt een schat van oude Vlaamsche kunst, kunstige kant- en bor duurwerk, smeedwerk en beelden, alles in zoo'n overdaad, dat er bijna niets kon tref fen. Treffend was een klein houten beeld: God de Vader, dragend en als het ware den menschen toonend het gedoode en door wonde lichaam van Christus. Treffend door de origineele gedachte, door de een voudige stoere lijnen verbeeld. Het beeld stond vrij onopgemerkt tegen een pilaar, terwijl men zich verdrong rond vitrines met overdadig zilverwerk. Kostelijke schatten van meesterwerk der Vlaamsche schilders borg het schoolge bouw. Welk een juweeltjes der primitie ven welk een oubolligheid van een Breu ghel; zwaar domineerend was het werk van den meester van Antwerpen: Pieter Pau- lus Rubens. Zijn geweldige schilderijenen zijn wel een weerslag van zijn tijdzijn uitbundigheid de geest zijner eeuwMaar hoe mooi, van welk een fluweelen pracht zijn vaak niet die lijnen, trillende van ingehouden leven! 't Is waar, onze smaak is niet meer zoo in gesteld om de Reuaissauce-meesters ten volle te genieten, maar zeker is, dat zc het verstonden het prachtig spel van lijn en kleur we moeten ja, we worden ge dwongen, er een schoonheid in te erken nen, al is het er een van andere orde als wij nu gaarne zien. Jammer, dubbel jammer van al die pracht, waé liet onsystematische der ver deeling der schilderijen en nog meer de indeeling van het gebouw. Niet dc min ste aanwijzing van richting of hoe dan ook werd gegeven, gevolg: een massa dwalen- ITALIË WERKLOOSHEID IN ITALIË? Incidenten te Turijn en Borsalino. De Parijsche „Populaire" verneemt langs een omweg, dat heb de laatste dagen in Italië in verband met don economischcn toestand en de toenemende werkloosheid op verschillende plaatsen tot incidenten is gekomen, o.a. te Turijn bij de Fiatfa-brie- ken, waar Zaterdag 600 arbeiders ontslag kregen. De overige arbeiders verklaarden zich met de ontslagenen solidair en gingen tot staking over. Zij verschansten zich in de fabriek. Dc politic stond machteloos on moest zich na vergeefsche pogingen om de stakers te verdrijven terugtrekken. Daar op werden dc fabrieksgebouwen door sol- dateu omsingeld en na 3 dagen waren dc arbeiders door den honger gedwongen zich over te geven. De fascistische overheid doet thans moeite, om de ontslagen arbeiders elders onder te brengen. TURKIJE TEGEN DE KOERDEN. Wat de oproerige stammen voorhadden. De „Times" bericht uit Constantinopel De eerste phase vau den Turkschen veld tocht tegen de Koerden kan als geëindigd worden beschouwd. Aan de overvallen van Perzische Koerden op Turksch grondge bied werd een einde gemaakt en de ern stige opstand ten Noorden van het Wan- meer, alsmede dc onlusten in andere dee len van Noord-Koerdistan werden onder drukt. Het is thans duidelijk dat dc op standige Koerden werkelijk in de meening verkeerden, do Turken te kunnen versalan en een onafhankelijken Koerdischen staat te kunnen uitroepen. Dit plan is op niets uitgeloopen, alhoewel de Koerden op lange na. nog niet verslagen zijn. De tweede phase van den veldtocht ont wikkelt zich in een streek, waarvan de berg Ararat het middelpunt vormt. De Turkscho regeering is van meening, dab deze moei lijke militaire opmarsch tot den herfst zal duren. Op den Ararat en in de omgeving hebben zich ©enige duizenden Turksche Koerden in nagenoeg onneembare posities j verschanst. Zij worden door Perzische Koer- I den gesteund. De Turksch-generale staf die zich op een langdurigen veldtocht in deze streken voorbereidt, heeft niet min der dan 60.000 soldaten en gendarmen tot zijn beschikking, alsmede honderd vlieg tuigen. Deze troepen werden om Wan en Bayazit geconcentreerd. Duizenden jaren is het reeds oud, het volk der Koerden, dat in de laatste weken door zijn strijd tegen de Turken zooveel van zich doet spreken. Ongeveer twee mil- lioen hunner wonen in het bergland van Koerdistan, van wie anderhalf millioon op Turksch grondgebied cn omstreeks 500.000 in het aangrenzend Perzië en Irak. Een deel van het door Koerden bewoonde ge bied kwam reeds in de 15de eeuw onder d© heerschappij der Osmanen te staan, maar het duurde tot dc 19de eeuw, alvo rens de Turken erin waren geslaagd, deze wilde bergstammen geheel te onderwer pen. De Koerden hebben zich vroeger nooit veel met politiek en bestuurskwesties in gelaten. Zij waren een strijdbaar berg volk, dat door alle eeuwen heen naar oude zeden en gebruik zijn onrustig bestaan voerde. Twee scherp van elkaar geschei den kasten zijn het, die het hoogland van Koerdistan bewonen, namelijk de Assireten en de Goerancn. De Assireten vormen de kaste der soldaten; zij houden zich bezig met veeteelt en oorlogvoeren, terwijl de Goeranen zich op den landbouw toeleggen, waarbij zij vrijwel de onderhoorigen der Assireten zijn. Laatsgenoemdc kaste is samengesteld uit een groot aantal stammen, geslachten en families, die elk een aantal Goeranen commandecren. In staatkundig opzicht bezat voorheen heb door Koerden liewoonde gebied gee- ncrlei betcekenis. De onderscheiden stam men en dorpen stonden nauwelijks met elkaar in connectie. Wegen waren er on- j bekend en het eenige contact tusschen de buurstammen bestond in 'plundertochten eu I oorlogvoeren. Eerst onder dc heerschap- j pij der Turken begonnen de Koerden zich van hun politieke beteekenis bewust te worden, een soort van saamhoorigheids- de cn zoekende menschen, die een rustige beschouwing vaak onmogelijk maakten. Deze tentoonstelling is een bezoek over waard, want ze is tevens een schitterende apologie der Katholieke cultuurkracht in vroeger eeuwen. Mocht dit eens herleven! Dit nummer bestaat uit vijf bladen waaronder geïllustreerd Zondags blad. VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. De opstandige Koerdenstammen in Tur kije. Nieuwe gegevens omtrent de Kerkver volging in Rusland. Nadere berichten omtrent de cycloon in Noord-Italië. (Buitenl. Berichten, 3e blad). BINNENLAND Een artikel over ir. J. Th. J. Cuypers, den bouwmeester der Haarlemsche Kathedraal waarvan morgen de voltooiing feestelijk wordt gevierd. (1de blad). Een beschouwing over het intern, litur gisch congres te Antwerpen van een spe- cialen medewerker, (lste blad). Een onzer medewerkers geeft een his torische beschouwing over „jubileerend Scheveningen" (2de blad). De zeereerw. hooggel. heer prof. W. No- let te Warmond benoemd tot pastoor te Amsterdam. (Kerkn., lste blad). De lage prijzen van karweizaad (L. en T., 4de blad). Grocte brand te Grcot-Schermer (Gcm. Berichten, 3c blad). gevoel, ontstaan uit een gemeenschappelij ken haat tegen de Turken. Deze haat wa« liet, die geleidelijk aan den Koerdischen vrijheidsdrang geboren deed worden, gesymboliseerd in den Koer dischen vrijheidsbond „Hobion". Deze on afhankelijkheidsbeweging, die den Turken reeds vaak groote zorg heeft gebaard, be oogt de losscheuring van Koerdistan uit het Turksche staatsverband, dc vorming dus van een eigen Koerdische natie. Wegens dc voortdurende onrust in het grensgebied, die het gevolg van dit stre ven was, sloten Angora en Teheran in April 192G een neutraliteitsverdrag, be doeld als een gemeenschappelijk front te gen het Koerdische gevaar. Voordat het mandaatsverdrag tusschen Groot-BritUn- nië en Irak tot stand kwam, had Engeland namelijk het Koerdische gevaar tegenover Irak uitgespeeld en gedreigd, het streven der grensbevolking naar een onafhanke lijken staat te zullen steunen. Het gevolg was een zekere zenuwachtigheid te Angora; spoedig nadat het Turksch-Perzischo neu traliteitsverdrag was gesloten, kwam ook het verdrag tusschen Engeland cn Irak tot stand. Reeds destijds nam dc onafhankelijk heidsbeweging dor Koerden grooto afme tingen aan, zoodat de Turkscho regccriug zich genoodzaakt zag doortastende maat regelen te nemen, die op hun beurt, groeien de verbittering wokten. Ook al zullen de' geregelde Turksche troepen er in slagen den nieuwen opstand te dempen, de onrust in dit moeilijk genaakbare bergland is daarmede geenszins voorgoed uit den weg geruimd. BRITSCH-INDIE INDIE'S VERZET TEGEN ENGELAND. De boycot der buitenlandsohe goederen. De vereeniging van Indische textielwa- renhandelaren te Bombay heeft besloten, van lieden, Zaterdag, af als protest tegen de onderdrukkings-politiek der regccriug de zaken voor onbepaaldcn tijd tc sluiten. Deze maatregel zal eerst worden opge heven, wanneer dc regeering haar belofte zal zijn nagekomen, dc civiele rechten en het particuliere eigendom te beschermen. Van do zijde der Indische handelaren schijnt men vast besloten tc zijn, den boycot van buitenlaudschc goederen met kracht voort te zetten. Het bestuur van het congres-comité te Bombay heeft besloten, de katoenspinne rijen, die met Engelsche hulp werken te dwingen het bedrijf stop tc zetten. Dc boycot van dc congres-commissie tc Lahore tegen de spiritualiën- en kleed ing- zaken is door de aankomst van honderd sikhs uit de omgeving van Amrigar ver sterkt. Het congres is voornemens, binnenhut zijn veldtocht toj, alle bedrijven uit tc brei den, n.l. door de handelaren te verplichten, een verklaring te leekenen, dat zij geeii buitenlaudschc producten meer zullen ver- koopen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1930 | | pagina 1