21ste Jaargang
MAANDAG 19 MEI 1930
No. 6596
3)e £eidódve
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Dit blad verschijnt ellcen dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden
het dubbele van
Mededeelingen wordt
het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop n verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
V Ontwapening.
Er is wel niemand, die niet. gaarne zou
willen, dat tot ontwapening kon worden
overgegaan.
Maar, helaas, schijnt deze wensch niet
vervuld te kunnen worden.
Van internationale ontwapening ons
ideaal zijn we nog ver verwijderd.
En nationale ontwapening durft nie
mand, die verantwoordelijkheid draagt of
zich daar in denkt, aan.
Prof. Veraart schrijft in het tijdschrift
Roeping, dat het Nederlandsche volk „den
oorlog niet mag gebruiken, zelfs niet als
middel tot verdediging van de hoogste
belangen";
Dat is heel positief gezegd. Maar
als we verder lezen, dan bemerken we,
dat de professor toch niet voor nationale
ontwapening kan zijn.
Eerstens, omdat hij op bovenstaande
stelling een uitzondering aanvaardt: een
oorlog zou mogen en zelfs moeten worden
ontketend tegen de poging van een staat
om het. Christendom in zijn uitingen te
vernietigen. Welnu, zulk een oorlog is,
helaas, niet slechts theoretisch mogelijk:
ieder denkt onmiddellijk aan Rusland.
Vervolgens, omdat hij van oordeel is,
dat nationale ontwapening ontijdig zou
zijn, gevaarlijk voor onze zelfstandigheid,
als andere mogendheden deze ontwape
ning als een gevaar van internationalen
aard zouden beschouwen. Welnu, zon
der eenigen twijfel, staat vast, dat dit in
derdaad zou geschieden.
De conclusie?
„Daarom vreezen we, dat het, ondanks
den mooien en indrukwekkenden aanhef
van professor Veraart's formuleering, bij
het- oude zal blijven: goede wil genoeg
tot ontwapening, maar onmacht als ge
volg van de omstandigheden" aldus
het „Huisgezin" in de beschouwing over
het Roeping-artikel van prof. Veraart.
En de vrees van het blad zal niemand
ongegrond toeschijnen
BUITENLAND
DUITSCHLAND
STEUN VOOR DUITSCHLANDS
OOSTEN.
Regeeringsontwerp gereed.
Officieel wordt het volgende uit Berlijn
medegedeeld:
De stukken voor de hulp voor de Ooste
lijke streken, die sedert enkele weken de
Rijksregeering bezighouden, zijn heden de
finitief vastgesteld en zullen onverwijld aan
den Rijksraad worden doorgegeven.
De hulpmaatregelen voor den landbouw
hebben voornamelijk betrekking op de be
drijfszekerheid en maatregelen, verband
houdende met verlichting der pachtbetalin-
gen.
Behalve maatregelen ter voorkoming
van liquidatie en veiling wordt verder de
belastingvermindering, die tot dusver be
perkt was tot den landbouw in Oost-Prui
sen, uitgebreid tot de overige noodlijdende
gewesten aan de Oostgrens, terwijl ook de
overige belastingen verlaagd zullen wor
den. Het zakenleven in het Oosten zal ge
stimuleerd worden door den aanleg van
spoorwegen. Het desbetreffend program
omvat Oost-Pruisen, Opper-Silezië, Ncder-
Silezië, Posen, West-Pruisen en het Oos
telijk gedeelte vaii Brandenburg, benevens
twee spoorwegen aan het Westelijk grens
gebied.
Deze maatregelen kunnen eerst in de ko
mende jaren volledig worden ten uitvoer
gebracht. Zij hebben betrekking op het
bouwen van woningen voor de landarbei
ders, het opleiden van arbeiders voor het
landwerk, credieten voor handel en indus-
lie, terwijl ook gedacht is aan steun bij den
bouw van ziekenhuizen. Deze maatregelen
zullen worden genomen met het oog op
werkverschaffing, waarvoor tevens, mede
ter bevordering van het verkeer, de aan
leg van straten en wegen zal worden bevor
derd.
Door bepalingen omtrent het van kracht
worden zijn de wetten onderling zoo ver
bonden, dat een gelijktijdige uitvoering er
van gewaarborgd is.
FRANKRIJK.
DE VEREENIGDE STATEN VAN
EUROPA.
Briand's memorandum.
Zaterdag is Briands memorandum aan
de mogendheden inzake de z.g. Vereenigde
Staten van Europa gepubliceerd.
De memorie is in de eerste plaats een
uitnoodiging tot nader overleg. Zij omvat
niet minder clan 16 bladzijden en 600 re
gels. Een inleiding van drie bladzijden her
innert aan de omstandigheden, waarin
Briantl zijn denkbeelden te Geneve te
voorschijn bracht. Daar werd hem opge
dragen een ontwerp samen te stellen als
basis voor gedachtenwisseling. Hierop
volgt de eigenlijke vragenlijst. Het derde
deel bestaat uit een conclusie, die de slui
ting binnen korten tijd van een soort Euro
pe eschen Bond bepleit; zij vraagt vóór 15
Juli antwoord. Zij betreft in de eerste
plaats de 27 bij den Volkenbond aangeslo
ten Europeesche Staten. De memorie zal
bovendien doch alleen uit een oogpunt
van inlichting worden medegedeeld aan
de regeeringen van Rusland, Finland en
de Vereenigde Staten. De bedoeling van
Briand is, dat er in dit opzicht geen onder
scheid wordt gemaakt tusschen de kleine
en de belangrijke hoofdstaten. Zijn eenige j
leiddraad is bevordering van den wereld- i
verdc; elke egoïstische overweging is er
even vreemd aan als de bedoeling, in
breuk te maken op den Volkenbond of op
de souvereiniteit van de staten.
De spoed, dien Briand achter de indie
ning zet, is kenschetsend. Deze geschiedt
op den dag zelf, waarop de Internationale
Bank de laatste formaliteit moet vervullen,
die de ontruiming van het Rijnland dan
mogelijk zal laken.
Briand schijnt drie middelen voor te
stellen om het cloel dat bij beoogt te berei
ken: ten eerste een periodieke conferentie,
ten tweede een politiek comité en ten der-
do een vast secretariaat. De bedoeling is
in de Septemberzitting van den Volkenbond
verslag te laten uitbrengen om te beletten
dab op het oeconomische terrein de zwak
ken worden benadeeld. Naar do meening
van Briand moet de politieke arbeid voor
afgaan aan elke onderneming van de oeco
nomische federatie. Als cle oeconomisch-
zwakken offers brengen voor de gemeen
schap, dan zal clit gebeuren in de mate,
waarin him de waarborg gegeven wordt
dat zij niet meer verplicht zijn ter wille
van de landverdediging op kunstmatige
wijze een industrie in het leven te houden.
Verder stelt Briand voor elk jaar van
voorzitter te veranderen.
EEN HISTORISCHE DAG.
Heb lanceeren van Briand's memoran
dum is ongetwijfeld een feit van historische
beteekenis. Het zet bijzonderen luister bij
aan dat andere groote drievoudige feit van
den dag: de van kracht wording van het
Young-plan, het bevel tot definitieve ont
ruiming van het Rijnland en de inwerking
treding van de Bank voor internationale
betalingen.
Een drievoudig feit van de onverbid
delijke samenhang. Immers de uitvoering
van het Young-plan, dat de regeling der
Duitsche herstelbetalingen eens voor al tot
aller genoegdoening regelt, zet de Bank
voor Internationale Betalingen, die de be
middelaarsrol bij deze betalingen zal spe
len, in werking; terwijl het begin dezer
betalingen zelf heb overhandigen van het
^-'u^dce-t^ii' ;°t üuitschland de
Rijnlandbezetting als sanctie verder over
bodig maakt. Alle consequenties uit de
overeenkomsten van Den Haag zijn thans
getrokken; de liquideering van den oor
log kan haar loop hebben. Doch Briand
ziet in, clat het ongedaan maken van het
verleden niet genoeg is. Een nieuwe toe
komst moet worden opgebouwd. Dit zal
niet gelukken op de oude fundamenten. Het
stelsel der los van elkaar staande nationale
staten, hetwelk den oorlog mogelijk
maakte, moet plaats maken voor een fe
deratie. Eerst op den bodem van dezen
nieuwen Europeeschen Statenbond zal het
verlangen naar vrede, dat de volken be
zielt, zich niet langer bedreigd voelen. Dit
is de groote gedachte van den grooten Fran-
schen staatsman.
ONTRUIMING DER DERDE
RIJNLAND-ZONE.
Do Fransche regeering heeft Zaterdag
het volgende officieele communiqué gepu
bliceerd:
„Nadat de Commissie van Herstel in haar
zitting van heden heeft vastgesteld, dat
alle voorwaarden, vereischt voor het in
werkingtreden van het Young-plan, ver
vuld zijn en dat, vóór alles, Duitschland
aan de Bank voor Internationale Betalin
gen het certificaat voor zijn totale schuld
DE ST. AUGUSTI-
NUS-HERDENKING
TE LEIDEN. Z. D.
H. Mgr. Aengenent
aan het Universi
teitsgebouw
heeft doen toekomen, zooals dit door de
Haagschc overeenkomst wordt voorge
schreven, heeft minister-president Tardieu
in overeenstemming met de verklaringen,
door de regecring voor het parlement afge
legd, bevel gegeven tot ontruiming van de
derde Rijnlandzone".
RUSLAND
HET TWEEDE JAAR VAN HET
VIJFJARIG PLAN.
De Russische pers geeft een overzicht
van hetgeen in de eerste zes maanden van
het tweede jaar van uitvoering van het
vijfjarige plan bereikt- is. Daaruit blijkt,
dat de uitbreiding van do industrie als ge
heel 29.4 pot.' heeft bedragen, terwijl het
plan 32.1 pet. voorzag. Niet alleen moet
dus, om het plan ten volle uit te voeren,
dc productie in het tweede half jaar nog
met- 10 pet. worden opgevoerd, maar voor
steenkolen, machines en bepaalde bouw
materialen wordt zelfs geëischt dat zij het
plan overtreffen, om de andere takken van
industrie in staat te stellen hiui taak af
te doen.
De productiekosten zijn volgens tweeër
lei berekening gedaald mot 5.5 of 5.8 pet.
(zware industrie 6.4, lichte 5.3). De hooge
prijzen van grondstoffen en materialen
hebben belet ten deze aan het plan te vol
doen. Dc productiviteit van den arbeid
is inplaats van met 25 pot. slechts met 18
19 pet. gestegen; als oorzaken worden op
gegeven de snelle uitbreiding van het
arbeidersleger, waardoor vele ongeschool
de krachten in dienst genomen moesten
worden, en het toenemende verloop der
werkkrachten. De kwaliteit van het pro
duct laat nog steeds te wenschen.
Het bouwen was op 1 April voor 26.7
pet. vervuld (v.j. 32.8); slechts voor 51.2
pet. van de bouwobjecten zijn definitieve
plannen aanwezig, voor 32 pet. ontbreken
de plannen geheel voor de rest bestaan
alleen voorontwerpen. Buitendien is er groot
gebrek aan bouwvakarbeiders (de raming
schommelt tusschen 130 en 400.000).
Van een stijging van het werkelijke ar
beidsloon, welke op 12 pet. gesteld was is
niet veel gekomen, wel stegen dé arbcids-
loonen met 7 a 8 pet., maar de levensmid
delen-index bleef daarbij niet ver achter.
Daarentegen is de werkloosheid sinds 1 Oc
tober v.j. met 12.9 pet. gedaald.
Wat het graan betreft, is de voorspel
ling, dat indien dc stand van het gewas
niet vermindert, het vraagstuk voor dit
jaar opgelost is. Daarentegen blijft de toe
stand van de veeteelt onbevredigend.
CHINA
CHINEESCHE PIRATEN AAN
HET WERK.
Drie schepen leeggeplunderd.
Op den Jangtsekiang zijn weer drie
schepen door Chineesche piraten volkomen
uitgeplunderd. Talrijke opvarenden zouden
vermoord zijn.
Verscheiden dorpen in de streek van
Sjanghai zijn in brand gestoken en ge
plunderd.
BRITSCH-INDIE
DOMINION-STATUS OF
ONAFHANKELIJKHEID.
Wil Gandhi toch ccnfereeren?
Patel, dc gewezen president der Indi
sche wetgevende vergadering heeft een
interview toegestaan aan den specialen
correspondent- van „United Press" te Bom
bay. Patel droeg een ruw zelfgesponncn
gewaad en rookte Amerikaanscho sigaret
ten. Hij wees er den correspondent op,
dat thans millioenen menschen dergelijke
klecding dragen, welke in totaal 1.44 dol
lar of nog minder kost; hierdoor worden
de Britscho en andere buitenlandsche
kledingfabrieken sterk benadeeld.
De aanstaande conferentie te Londen
besprekend, wees hij er op, dat deze geen
resultaat kan opleveren, als de regeering
de Congres-vertegenwoordigers niet weet
te bewegen er aan deel te nemen. In Con
gres-kringen zijn er twee opvattingen, zoo
zeide hij. De cene is, dat als de Britsche
regeering verklaart, dat het doel der con
ferentie is een plan op te stellen voor het
volledig en onmiddellijk verleenen van den
dominion-status aan Indië, het Congres
gerechtigd zou zijn, er op die basis aan
deel te nemen. Ik hel echter over tot dc
meening, aldus spreker, dat Gandhi, die
toch feitelijk de auteur is van deze groote
beweging, bereid zou zijn bij wijze van
compromis deel te nemen aan de confe
rentie, indien hem verzekerd wordt, dat
geen andere kwestie dan de verleening van
den volledigen dominion-status besproken
zal mogen worden en de conferentie Indië's
eisch voor dc onmiddellijke instelling van
een eigen verantwoordelijke regeering bin
nen het Britsche Rijk, volledig en onvoor
waardelijk inwilligt.
Ik ben er evenwel zeker van, zoo ging
Patel voort, dat- er talrijke menschen in
den lande zijn, die niets met de Britsche
régeering te maken willen hebben en met
niets minder dan volledige onafhankelijk
heid tevreden zijn. Doch indien, als ge
volg van de conferentie, een plan zooals
Gandhi dat op het oog heeft, wordt aan
vaard, dan wordt dc kwestie: dominion-
status of onafhankelijkheid een binnen-
landsche, die tusschen de twee partijen
in Indië zelf moet worden uitgevochten,
zooals thans in Ierland ook het geval is.
Opnieuw aanslagen op zoutdepots
verijdeld.
Zaterdagmiddag zijn weer twee troepen
vrijwilligers van het Congreshuis te Bom
bay vertrokken om een aanslag te onder
nemen op het zoutdepot te Wadala, een
stadje op 10 K.M. van Bombay gelegen.
Mevrouw Naidu sprak beide groepen voor
hun vertrek toe, doch is zelf niet meege
gaan. De politie heeft den eersten troep,
die ongeveer 400 man sterk was, op de
zelfde wijze omsingeld als Woensdag den
troep van mevrouw Naidu en haar alleen
het verder trekken belet. De tweede groep
volgt een omweg, maar ook voor deze
heeft de politie alle maatregelen genomen.
De politie te Dharasana- heeft 225 men
schen gearresteerd, die aan den misluk
ten aanslag op het zoutdepot aldaar heb
ben deelgenomen. Dc aanstichters kregen
van 3 tot 6 maanden verscherpt arrest.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Een historische Zaterdag: het Young-
plan ingevoerd, cle bank voor internatio
nale betalingen in werking getreden, de
ontruiming van het Rijnland gelast en
het memorandum van Briand inzake de
Vereen. Staten van Europa gepubliceerd.
Het wetsontwerp inzake steun aan den
Oost-pruisischen landbouw gereed.
De Zeppelin is gisteren vertrokken voor
zijn reis naar Zuid-Amerika. (Luchtvaart
en Telegrammen).
KERKNIEUWS
Kerkconsecratie.
Heden heeft Z. D. H. Mgr. J. D. J. Aen
genent de kerk van den H. Eligins te Noord
Kraayert geconsacreerd. Daarna heeft Z.
D. H. het H. Vormsel in deze parochie toe
gediend.
ACADEMIENÏEUWS
LEIDEN, Geslaagd:
Econ. doet. examen Indologie de heeren
G. H. M. Rietkerk (Amsterdam) en W.
Veenbaas (Leiden);
Cand. examen Arische Taai en Lettoren
de heer Th. P. Galestin (Don Haag).
STADSNIEUWS
VIERING 15DE EEUWFEEST VAN
ST. AUGUSTINUS.
(Vervolg).
De rede van prof. Steffes uit Munchen
welker inhoud Zaterdag door ons is varmeid
is met gespannen aandacht gevolgd. De re
denaar heeft een uur lang zijn auditorium ge
boeid door zijn voordracht, vlot uitgesproken,
zonder dat een oogenblik de herinnering
moest worden verfrischt, en gedragen door
een levendige gelaats-expressie.
Onder het gehoor waren op de daarvoor in
het groot-auditorium der universiteit be
stemde plaatsen gezeten eenige professoren,
lectoren en privaat-docenten.
Zooals gemeld, waren de reclor-magnificus
en de secretaris van den academischen se
naat tegenwoordig. De burgemeester van Lei
den was verhinderd. Het curatorium der uni
versiteit was vertegenwoordigd door mr.
Briët en den secretaris mr. Idenburg, hel ge
meentebestuur door mr. Tepe, wethouder, en
mr. v. Strijen, gemeente-secretaris.
De lange rij van genoodigden werd plech
tig in en uitgeleide gedaan in het groot-audi
torium. Voorop het curatorium, dan Z. D. H.
Mgr. Aengenent, mgr. Taskin, Z. Exc. mr.
Reymer, het gemeentebestuur, enz.
Na de rede van prof. Steffes sprak dc prae-
ses van „St. Augustinus", de heer Vrank, een
kort dankwoord.
Van ganscher harte hopte spreker, dal dc
rede van prof. Steffes voor allen een aanspo
ring zou mogen zijn het leven en de werken
van St. Augustinus te lezen en te bestudeeren,
opdat ook hunne stormende zielen in dezen
ernstigen tijd tot rust komen.
Hierna sprak de heer Frank woorden van
dank tot alle aanwezigen met name lot hee
ren curatoren, den rector-magnificus, den
secretaris van den academischen senaat, pro
fessoren, lectoren en privaatdocenten cn de
leden van het gemeentebestuur.
Mgr. Aengenent dankte spr. voor de groote
belangstelling, die Z. D. H. heeft getoond voor
de vereeniging door de pontificale H. Mis te
willen opdragen en bij deze herdenkingsplech
tigheid tegenwoordig te willen zijn.
Ook minister Reymer zegde spr. dank, wijl
Z. Exc. ondanks zijn drukke ambtsbezigheden
zoo welwillend is geweest gehoor te geven aan
de uitnoodiging van St. Augustinus.
Verder bracht spr. dank aan mgr. Taskin en
de andere geestelijken en nog in het bijzonder
aan deken Horaulle.
Tenslotte zeide spr. het zeer op prijs te
stellen, dat de zustervereenigingen en de ver
schillende studentencorporaties uil de stad
aan de uitnoodiging gehoor hadden gegeven,
om beide plechtigheden bij te wonen.
Spr. verzocht tenslotte allen te gaan staan
en hij sloot met: geloofd zij Jezus Christus.
Na afloop van de vergadering had in hel
„Eigen Huis" een ontvangst van genoodigden
plaats, waar ook mgr. Aengenent blijk van
belangstelling gaf.
Van zes uur lot half acht werd in hel
Eigen Huis vervolgens een diner en 's avonds
een reünie gehouden.