3)e Z&idóche (Bot i/ta/nt 21ste Jaargang DONDERDAG 27 FEBRUARI 1930 No. 6420 VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN BUITENLAND BINNENLAND STADSNIEUWS DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal Franco per postf 2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij vooruitbetaling Afzonderlijke nummers 5 oent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1 TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertentiën 30 cent per regel Vyor Ingezonden Modedcclingen wordt het dubbele van het tariof berekend Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of govraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50 Dit nummer bestaat uit drie bladen VAN HET VATIC A AN KARDINAAL MERRY DEL VAL t OUD-STAATSSECRETARIS VAN PAUS PIUS X. Een man, opgegroeid in de internationale diplomatie. Z.Em. Kardinaal Merry del Val, oud staatssecretaris van Paus Pius X z.g., is gistermiddag na een zeer korte ongesteld heid overleden. In den nacht van Dinsdag op Woensdag is Kardinaal Merry del Val ongesteld ge worden. Do geroepen geneesheer consta teerde acute blindedarm-ontsteking en achtte onmiddellijke operatie noodzakelijk. Deze werd uitgevoerd door professor Bas- tianelli. De Kardinaal heeft echter de ope ratie niet overleefd en is Woensdagnamid dag te 4 uur overleden. De dood van den 65-jarigen oud-staats secretaris komt zeer onverwachts. Nog Zondag j.l. had Z.Em. verschillende dien sten verricht in Sint-Pieter. Raphael Merry del Val werd den lOden October 1865 te Londen als zoon van een Spaanschen diplomaat geboren. Na zijn studies volbracht te hebben te Londen, Namen, Brussel en Rome, werd. hij in 1888 priester gewijd. Reeds een jaar tevoren was Raphael Merry del Val opgenomen onder het getal pauselijke buitengewoon geheim-kamerhee- ren. In deze hoedanigheid maakte hij als secretaris in 1887 deel uit van een buiten gewone zending naar Londen en nam in 1888 als lid van de Pauselijke legatie deel aan de begrafenisplichtigheden van keizer Wilhelm I te Berlijn. In 1897 benoemd tot huisprelaat, vertrok hij als Pauselijk gezant naar Canada. Te Rome teruggekeerd, werd Kardinaal Merry del Val in 1898 Consultor der Con gregatie van den Index, vervolgens voor zitter van de Academie voor adellijke gees telijken. In 1900 had zijn verheffing plaats tot aartsbisschop-titulair van Nicea. Op zijn benoeming tót secretaris van de Con gregatie van het Consistorie in 1903 volgde, in Augustus van dat jaar, zijn be noeming tot pro-staatssecretaris, op 9 No vember zijn verheffing tot Kardinaal en zijn definitieve benoeming tot hei Staats secretariaat, als opvolger van wijlen kar dinaal Rampolla. Het wijst wel op de groote bekwaamhe den van Mgr. Merry del Val, die opgegroeid was in de kringen der internationale di plomatie, dat Pius X hem reeds op den jeugdigen leeftijd van 38 jaren tot het ambt van Staatssecretaris in de waardigheid van Kardinaal verhief. In deze positie bleef de jonge Kardinaal gedurende het geheele pontificaat van Pius X werkzaam met groote toewijding en bij zondere bekwaamheid. Na den dood van Paus Pius X op 20 Aug. 1914 trad hij volgens het tot dan toe geldend gebruik af als Staatssecretaris, waarop Paus Benedictus XV Kardinaal Gasparri tot zijn opvolger benoemde. Belangrijk, hoewel uit den aard der zaak niet in alle détails bekend, is de rol, die de oud-Staatssecretaris gespeeld heeft in de voorbereiding der verzoening tusschen Kerk en Italiaanschen Staat, waaraan zijn onmiddellijke opvolger Kardinaal Gasparri, die ook onder Pius XI tot voor kort het Staatssecretariaat bleef waarnemen, de laatste hand heeft mogen leggen. INTERNAT. CONFERENTIES DE VLOOTCONFERENTIE. De delegatieleiders ter vlootconferentie hielden gisterenmiddag in het lagerhuis een bespreking, waarin volgens het offi cieel communiqué besloten is, om, indien Frankrijk daaraan zijn goedkeuring hecht, de beraadslagingen over het oorspronke lijke programma der conferentie weer te hervatten, zoodra de conferentie weer in staat zal zijn, haar werkzaamheden ten volle te verrichten. De besprekingen duurden met enkele onderbrekingen den geheelen dag voort. BELGIE DE REGEERING EN DE TAAL KWESTIE. Gisterenmiddag was er in do Kamer van Volksvertegenwoordigers groote belang stelling voor de te wachten regeeringsver- klaring inzake de taalkwestie. De minister-president Jaspar zeide, dat de taalkwestie in haar geheel moest wor den opgelost. Deze oplossing mag derhalve niet beperkt blijven tot de kwestie der Gentsche universiteit. Dit betcekent ech ter niet, dat alle onderdeden van het vraagstuk tegelijk behandeld en goedge keurd moeten worden. Wat het gebruik der talen bij de rech terlijke macht betreft, deelde de minister mede, dat de commissie, die deze aangele genheid te behandelen kreeg, hare conclu sies heeft ingediend, op grond van dewelke de minister van Justitie spoedig met een wetsontwerp zal komen. Ook de ambtenaren-commissie, die do taalregeling bij de Rijksadministratie in studie heeft genomen, is met haar arbeid klaar en de regeering heeft de conclusies ook van deze commissie in hoofdzaak aan vaard. Het stelsel der tweetaligheid voor de ambtenaren heeft uitgediend, verklaar de de heer Jaspar. De zaken moeten door de administratie voortaan behandeld wor den in de taal, die de bevolking spreekt de dossiers van het bestuur moeten gesteld zijn in de taal van de streek, waarop de stukken betrekking hebben. Aan den an deren kant dienen echter de eenheid van het centraal bestuur en de eenvormigheid in de administratieve rechtspraak gehand haafd te blijven. Daarom zal het noodig zijn een aantal ambtenaren van hoogeren graad, naar schatting een twee honderd tal, als verbindingsagenten bij de centrale besturen aan te stellen. Van deze ambte naren zal de kennis der beide landstalen worden geëischt. Inzake het middelbaar en het lager on derwijs aanvaardt de regeering de voor stellen der parlementaire commissie. Deze voorzien, naar men zich wellicht herinnert, dat op de middelbare scholen de onderwijs taal het Nederlandsch zal zijn in het Vlaamsche land, liet Fransch in het Walen land en het Duitsch in het Duitsch spre kende gebied. Aan het grondig onderwijs van een tweede moedertaal dient echter het karakter van verplichting te worden gegeven. Wat het leger betreft, herinnert de mi nister er aan, dat de onlangs goedgekeur de wet pas in 1931 in werking treedt, en het liikt hem wenschelijk de ervaring in de practijk af te wachten alvorens opnieuw een wijziging te denken. Wel wilde de mi nister ter geruststelling er bij voegen, dat er geen sprake van is, een grondige kennis der twedee landstaal de Nederlandschc van de hoogere officieren te eischen. Deze kunnen z.i. volstaan met wat men „le flamand usuel" de taal der keuken meiden! noemt. FRANKRIJK. DE NIEUWE REGEERINGSCRISIS. Aan Tardieu is opnieuw de vorming van een regeering opgedragen, nadat Poincaré een opdracht had geweigerd. Tardieu heeft gisteren een aanvang met zijn onderhandelingen over de kabinets formatie gemaakt. De radicaal-socialisti sche groep heeft intnsschen eenstemmig be sloten, geen medewerking te verleenen tot het samenstellen van een ministerie, waar van Tardien het presidium bekleedt. sche troepenmachten aan de Roemeensche en Poolsche grenzen officieus tegengespro ken was, is een officieele mededeeling ver schenen waarin de concentratie van Russi sche troepen aan de Bessarabische grense officieel wordt toegegeven. Er wordt verzekerd, dat de Roemeen sche regeering reeds overeenkomstige maatregelen genomen heeft, ofschoon nie mand met het oog op den slechten econo- mischen toestand van Rusland gelooft, dat de Sovjet-Unie serieuse oorlogsbedoelingen heeft. De „Lupta" verlangt, dat de orga nisatie van de verdediging des lands in handen gegeven wordt van generaal Plesa. Verder publiceert de Telegrafen-Union een bericht uit Helsingfors luidende: De .,Helsingin Sanomat" publiceert een opzienbarend telegram uit Moskou, volgens hetwelk overal in Rusland proclamaties gepubliceerd worden, waarin het volk wordt opgeroepen zich gereed to houden voor den oorlog. De sovjet-overheid poogt, volgens dit telegram, de bevolking er van te overtuigen, dat in West-Europa een sterk front tegen sovjetrRusland gevormd wordt en dat een oorlog voor de deur staat. Aangezien wij tot dusverre uit geen an dore bron bevestiging van deze berichten hebben gekregen, laten wij de volledige verantwoordelijkheid hiervoor aan de „Te legrafen-Union". RUSLAND MOBILISATIE IN RUSLAND? Aan de Roemeensche en Poolsche grenzen. De Telegrafen-Union meldt uit Boeka rest: Nadat Maandag het bericht inzake conoentratie van de groote sovjet-Russi EERSTE KAMER. Algemeene Beschouwingen. Dc Eerste Kamer is bcoronnen met do be handeling der bcgrooring. En na al wat in de Tweede Kamer reeds daarover is ge zegd kan men maar matige belangstelling voor dit debat verwachten. De heer v. Lanschot (R. K.) verheel de het niet, dat hij aanvankelijk wat pes simistisch stond tegenover de levensvat baarheid van dit Kabinet. Maar na hot be- grootingsdebat in do Tweede Kamer was dit pesimismo wat verminJord, al zag hij de kracht van het Kabinet vooral in het feit, dat het moeilijk te vervangen zal zijn. Do lieer Lobman (Chr. H.) hield een rede, waarin hij mot tal van voorbeelden do tegenstelling tusschen rechts en links demonstreerde. Verder hebben prof. Kranenburg (V. D.) en de heer W i b a u t (S. D. A. P.) het woord gevoerd. TWEEDE KAMER. De Indische Begrooting. Gezonde denkbeelden. De Minister aan het woord. Aan de verdere behandeling der Indi sche Begroot ing gisteren ontloenen we do rede van den heer Engels, waarin gezonde denkbeelden naar voren worden gebracht. De heer Engels (R-K.) legt er dan na druk op, dat onder do tegenkrachten tegen het communisme ook gerekend kunnen worden de Christelijk-georganiseorde ar beiders in en buiten Europa. In Nederland staan de georganiseerde arbeiders naast de Regeering, indien deze met alle wette lijke middelen tegen het communisme op treedt. De Christelijke arbeidersbeweging breidt zich meer en meer uit en heeft haar aan dacht ook gericht op de koloniale proble men. Indië is voor haar het land gewor den, waarin de strijd tusschen kapitaal en arbeid in den meest ongeordenden vorm zal worden gestreden, indien het do Regee ring niet gelukt, dit te voorkomen. In In dië ziet men hetzelfde wat men overal heeft gezien, de bewustwording der massa, de pogingen der ondernemers, om dc op- strevende arbeidersklasse neer te drukken en de Regeering, daartusschen, die slechts op handhaving der orde is bedacht. In een opzicht is er echter verschil. Ons land kon bij de opkomst der arbeidersbeweging wij zen op een krachtig christelijk element on der do arbeiders, dat aan revolutie en wanorde het hoofd bood hetgeen in Indië niet het geval. Daarom moet de Indische Regeering krachtig optreden tegen de communistische misleiders en bedriegers. De heer Wijnkoop: Mag dat gezegd worden? Do heer Engels betoogt, dat naast .handhaving van het Gezag ook do zorg voor behoorlijke arbeidstoestanden tot de zorg der Regeering behoort, teneinde rusti ge toestanden te handhaven. Daarom dringt spr. aan op uitbreiding der arbeidsinspectie en wijst hij op nog be staande misstanden. Inzake woningtoestan den, arbeids-'en rusttijden en loonen. Van de noodzekelijkheid der poenale sanctie is spr. niet overtuigd geworden. Hij zal haar hoe eer hoe liever zien afgeschaft, ook al durft hij niet beoordeelen of het reeds nu mogelijk is, om tot afschaffing over te gaan. De oorzaken der koelie-aanslagen is niet do communistisohe agitatie, ook niet do poenale sanctie maar moet gezocht worden in de meermalen nog slochto toestanden op do ondernemingen. Toestanden, waarvan 't in stand houden koren op den molen der communistische actie is. Do Regeering moet door het treffen van doelmatigo maatrege len iu het belang cener goede sociale wet geving den goeden wil der ondernemers in hot rechte spoor houden. Daarbij dient men zcih aan te passen aan het Ncderlandscbo voorbeeld, teneinde het. tijdperk van expe rimenteeren te vermijden. Gestreefd kan worden naar bevordering der collectievo contracten, naar een ziekte- en invalidi teitsverzekering. Daarbij dient ook gezorgd te worden voor een rustdag op den Zon dag. Minister De Graaff kwam ten slotte aan het woord. Omtrent het arbeidsvraagstuk kregen wo van den ministor eenige belangrijke mede- deehngen te booren. Do arbeidsinspectie zal uitgebreid worden zoodra er meer amb tenaren beschikbaar zijn. Maar van deze ambtenaren wordt veel meer geëischt dan in Nederland. Talenkennis bijvoorbeeld is een belangrijke factor. Nu is de Hcgccring doende maatregelen te treffen om de theo retische en practische opleiding der ambte naren te verbeteren. Een van do voornaamste oorzaken van de aanslagen op personeel achtte de be windsman het elkaar niet begrijpen. Jaren gaan er over heen voordat do Europeaan de mentaliteit van den inlander doorvoelt en de minister vroeg zich af, of het niet wenschelijk zou zijn, om zooveel mogelijk inlandscho jongelui do plaats to doen inne men van den Europeeschon employé. Een belangrijke factor in het koelie- vraagstuk en in dat van dc poenale sanctie achtte minister de Graaff do oplossing van het kolonisatievraagstuk. Ofschoon moeilijk, onmogelijk achtte do bewinsdman do oplossing van deze lnves- tie niet en men kan er verzekerd van zijn, dat hij alles zal doen om de kolonisatie in goede banen te leiden. Ten slotte gaf de minister het stand punt der regeering inzake de poenale sanc tie als volgt weer: Do Regeering erkent ton volle de reden van bestaan der poenale sanctie, zoowel vroeger als nu, maar zij er kent ook, dat dit instituut bestemd is om to verdwijnen cn wel zoo snel mogelijk doch geleidelijk en wel in samenwerking tusschen regeciing en werkgevers. Bij de replieken werden geen nieuwe ge zichtspunten meer geopend, zoodat do af- dceling Justitie ten slotte nog kon worden goedgekeurd. ONTWIKKELINGSAVOND DR. SCHAEPMAN. Prof. Niekel vervolgt zijn onderwerp. Gisteravond vcrvolgdo do Zeereerw. Hooggcl. heer prof. J. II. Niekel van het Groot Seminarie te Warmond on benoemd directeur van net in aanbouw zijnde Philo- sopbicum aldaar zijn verhandeling over „Do Maatschappijleer" op don ontwikkelings avond van do R. K. l'ropagandaclub „Dr Schaepman" in de huiselijk aandoende zaal van het Zita-gcbouw. Na een kleine herinnering aan het be handelde op don vorigon avond, zotte spr. uiteen bet door dc Katholieken gehuldigde stelsel van bet solidarismc, dat een midden positie inneemt tusschen het liberale en bet socialistische stelsel. Aan den oenen kant kunnen wij niet meegaan met hot libe ralisme, dat op economisch gebied to veel vrijheid aan den mensch wil laten en op godsdienstig gebied geen bindende banden wil erkennen. Dc mensch is niet vrij noch op economisch, noch op polilick noch op gods dienstig terrein. Aan den andoren kant over drijft het socialisme, dat den mensch slechts kent als geheel en al opgaande in de ge meenschap. Wij erkennen den mensch èn als individu èn als maatschappelijk wezen. Ons doel ligt niet hier op aarde, zoodat men den mensch niet op z'n volle waarde schat, wanneer men hem laat opgaan in do maatschappij. De mensch is zelfstandig, zoo dra men hem wil voorschrijven iets te doen of na te laten in strijd met zijn dool als mensch. De mensch is racer dan oen onder deel van do gemeenschap, hoeft oen doel, dat het staatsverband te buiten gaat. Zoo ook hebben de gezinnen zelfstandige rechten, welke zij niet ontleenen aan de gemeenschap, zooals bijv. het recht tot op voeding der kinderen. Zoo is ook het eigen domsrecht oen recht, dat den mensch van nature toekomt. Dat wil niet zeggen, dat VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Kardinaal Merry del Val gistermiddag ovorleden. Minister-president Jaspar over do Bel gische taalkwestie. Mobilisatie-geruchten uit Rusland. LEIDEN. Resultaat van een enquête inzake win kelsluiting (3de bind). het absoluut is cn dat or geen boperkiugen aan gestold kunnen worden o.a. in hot alge meen belang. Wij gaan niet zoover als do socialisten, die eigendom diefstal noemen en spreken vaji „uitbuiten" van do arbeiders door den ondernemer. Van den anderen kant gaan wij ook niet mee met do liberalen, die geen enkele beperking willen aanvaarden, ook geen beperking door sociue maatregelen. Zekor, hebben ook liberalen dikwijls mee gewerkt aan het tot stand brengen van so- eiule wetten, doch eigenlijk verloochenden zij daarmee hun beginsel. In zooverre gaan wij met do liberalen ince, dat niet do staat op do corsto plaats is aangewezen om deze maatregelen tot stand to brengen. Do staat moot do voorwaarden schoppen waarin do individuen voor zichzelf kunnen zorgen. Kunnen do maasu's echter zelf geen sociale maatregelen nemen, dan is het good, dit de staat het doet. Wij stroven echter naar een ordening van do maatschappij in onderling verband, in onderlinge samenwerking. Wetten zijn al tijd stroef cn kunnen nooit alles regelen. De geloordo spr. brengt in dit verband naar voren het bedrüisroden stelsel, het toeken nen van publiekrechtelijke bevoegdheid aan de bonden. Do mcnschen uit het bedrijf kennen de ojschen van het bedrijf zelf het beste en behooren daarom zelf rogels to kunnen stel len, op welker naleving zij zelf zullen moe ten kunnen toezien. Zoo kiezen wij den middenweg: geen ub- solute vrijheid, doch ook niet alle» verwach ten van den Staat. Dc socialisten wonschen staatspensioen voor allen; wij zouden willen, dat het be- drijf, waarin iemand gewerkt hooft, zorgt voor diens ouden dag. Spr. wijst er dan op, dat wij ons ook moe ten godragen naar hetgeen wij loeren. Op do eerste plaats dienen wij ons te organisee ren. Niet ieder voor zich, niet alleen reke ning houden met hot eigen belang. Wij moeten rechtvaardig zijn in de sa menleving, maar dut is nog niet genoog, wij moeten ook rekening houden met do eischen van dc liefde. Wanneer een patroon bijv. de arboid zoo betaalt, dat daaruit in do behoefte van oen gemiddeld gezin kan wor den voorzien, dan heeft hij aan do oivchen van rechtvaardigheid voldaan. Muar is er nu geen redon om ook rekoning to houden met do eischen dor liofdc voor arboidcr»- met groote gezinnen? En als do patroon dat alleen niet kan, dan is er nog wel gelegen heid om iets te bereiken door samenwer king. Spr. spoort ten slotte allen aan zich te organiseoren, iodor op eigen gebied. Daarna word gelegenheid gegeven tot het stellen van vragen, waarvan door onkelen gebruik werd gemaakt. O.a. werd gevraagd, of door het gevrn van oen zoo groote macht aan de bedrijfv raden geen gevaar zal ontstaan voor een soort trustvorming. Dat gevaar bestaat zeker, doch is niet noodzakelijk. Do Slaat zal daarop toezicht moeien houden. Overigens zal ook hot be drijfsradenstelsel geen paradijs op aarde kunnen brengen. Ivcn ander wees cr op, «lat de socialisten toch niet nlles van don Staat verwachten, hetgeen blijken zou uit dc goschicdonis van do Ziektewet. Prof. Niekel herinnerde cr echter aan, da de practische politiek niot altijd in overeenstemming is mot do theorie. Dc voorz., Dir. II. F. A. Donders, dankte ten slotto prof. Niekel voor zijn onderhou dende en duidelijke uiteenzetting en bracht in herinnering, dat op 12 Maart cn 2 April inr. Dorbock zal spreken over onzo Staats inrichting. Op oen vraag of Dr. Schaepman niet liet initiatief zou willen nemen voor een Lcid- scho protestactie togen de kerkvervolging in Rusland, antwoordde de voorzitter, dat het bestuur deze kwestie zou overwegen. Bij Kon. Besluit van 21 Fcbr. is, rncl in gang van 22 Februari aan reserve-majoor M. Fuld, van het dienstvak der militaire administratie, op het daartoe door hem gedaan verzoek, een eervol ontslag ver leend uit den militairen dienst en is hij benoemd bij het reserve-personeel der landmacht, bij hel dienstvak der militaire administratie, tot reserve majoor bij het M regiment infanterie

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1930 | | pagina 1