3)e Z&idóche (Bot i/ta/nt
21ste Jaargang
DONDERDAG 27 FEBRUARI 1930
No. 6420
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
STADSNIEUWS
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
vooruitbetaling Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Vyor Ingezonden Modedcclingen wordt
het dubbele van het tariof berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of govraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
VAN HET VATIC A AN
KARDINAAL
MERRY DEL VAL t
OUD-STAATSSECRETARIS VAN
PAUS PIUS X.
Een man, opgegroeid in de internationale
diplomatie.
Z.Em. Kardinaal Merry del Val, oud
staatssecretaris van Paus Pius X z.g., is
gistermiddag na een zeer korte ongesteld
heid overleden.
In den nacht van Dinsdag op Woensdag
is Kardinaal Merry del Val ongesteld ge
worden. Do geroepen geneesheer consta
teerde acute blindedarm-ontsteking en
achtte onmiddellijke operatie noodzakelijk.
Deze werd uitgevoerd door professor Bas-
tianelli. De Kardinaal heeft echter de ope
ratie niet overleefd en is Woensdagnamid
dag te 4 uur overleden.
De dood van den 65-jarigen oud-staats
secretaris komt zeer onverwachts. Nog
Zondag j.l. had Z.Em. verschillende dien
sten verricht in Sint-Pieter.
Raphael Merry del Val werd den lOden
October 1865 te Londen als zoon van een
Spaanschen diplomaat geboren. Na zijn
studies volbracht te hebben te Londen,
Namen, Brussel en Rome, werd. hij in 1888
priester gewijd.
Reeds een jaar tevoren was Raphael
Merry del Val opgenomen onder het getal
pauselijke buitengewoon geheim-kamerhee-
ren. In deze hoedanigheid maakte hij als
secretaris in 1887 deel uit van een buiten
gewone zending naar Londen en nam in
1888 als lid van de Pauselijke legatie deel
aan de begrafenisplichtigheden van keizer
Wilhelm I te Berlijn.
In 1897 benoemd tot huisprelaat, vertrok
hij als Pauselijk gezant naar Canada.
Te Rome teruggekeerd, werd Kardinaal
Merry del Val in 1898 Consultor der Con
gregatie van den Index, vervolgens voor
zitter van de Academie voor adellijke gees
telijken. In 1900 had zijn verheffing plaats
tot aartsbisschop-titulair van Nicea. Op
zijn benoeming tót secretaris van de Con
gregatie van het Consistorie in 1903
volgde, in Augustus van dat jaar, zijn be
noeming tot pro-staatssecretaris, op 9 No
vember zijn verheffing tot Kardinaal en
zijn definitieve benoeming tot hei Staats
secretariaat, als opvolger van wijlen kar
dinaal Rampolla.
Het wijst wel op de groote bekwaamhe
den van Mgr. Merry del Val, die opgegroeid
was in de kringen der internationale di
plomatie, dat Pius X hem reeds op den
jeugdigen leeftijd van 38 jaren tot het ambt
van Staatssecretaris in de waardigheid
van Kardinaal verhief.
In deze positie bleef de jonge Kardinaal
gedurende het geheele pontificaat van Pius
X werkzaam met groote toewijding en bij
zondere bekwaamheid.
Na den dood van Paus Pius X op 20
Aug. 1914 trad hij volgens het tot dan toe
geldend gebruik af als Staatssecretaris,
waarop Paus Benedictus XV Kardinaal
Gasparri tot zijn opvolger benoemde.
Belangrijk, hoewel uit den aard der zaak
niet in alle détails bekend, is de rol, die de
oud-Staatssecretaris gespeeld heeft in de
voorbereiding der verzoening tusschen
Kerk en Italiaanschen Staat, waaraan zijn
onmiddellijke opvolger Kardinaal Gasparri,
die ook onder Pius XI tot voor kort
het Staatssecretariaat bleef waarnemen,
de laatste hand heeft mogen leggen.
INTERNAT. CONFERENTIES
DE VLOOTCONFERENTIE.
De delegatieleiders ter vlootconferentie
hielden gisterenmiddag in het lagerhuis
een bespreking, waarin volgens het offi
cieel communiqué besloten is, om, indien
Frankrijk daaraan zijn goedkeuring hecht,
de beraadslagingen over het oorspronke
lijke programma der conferentie weer te
hervatten, zoodra de conferentie weer in
staat zal zijn, haar werkzaamheden ten
volle te verrichten.
De besprekingen duurden met enkele
onderbrekingen den geheelen dag voort.
BELGIE
DE REGEERING EN DE TAAL
KWESTIE.
Gisterenmiddag was er in do Kamer van
Volksvertegenwoordigers groote belang
stelling voor de te wachten regeeringsver-
klaring inzake de taalkwestie.
De minister-president Jaspar zeide, dat
de taalkwestie in haar geheel moest wor
den opgelost. Deze oplossing mag derhalve
niet beperkt blijven tot de kwestie der
Gentsche universiteit. Dit betcekent ech
ter niet, dat alle onderdeden van het
vraagstuk tegelijk behandeld en goedge
keurd moeten worden.
Wat het gebruik der talen bij de rech
terlijke macht betreft, deelde de minister
mede, dat de commissie, die deze aangele
genheid te behandelen kreeg, hare conclu
sies heeft ingediend, op grond van dewelke
de minister van Justitie spoedig met een
wetsontwerp zal komen.
Ook de ambtenaren-commissie, die do
taalregeling bij de Rijksadministratie in
studie heeft genomen, is met haar arbeid
klaar en de regeering heeft de conclusies
ook van deze commissie in hoofdzaak aan
vaard. Het stelsel der tweetaligheid voor
de ambtenaren heeft uitgediend, verklaar
de de heer Jaspar. De zaken moeten door
de administratie voortaan behandeld wor
den in de taal, die de bevolking spreekt
de dossiers van het bestuur moeten gesteld
zijn in de taal van de streek, waarop de
stukken betrekking hebben. Aan den an
deren kant dienen echter de eenheid van
het centraal bestuur en de eenvormigheid
in de administratieve rechtspraak gehand
haafd te blijven. Daarom zal het noodig
zijn een aantal ambtenaren van hoogeren
graad, naar schatting een twee honderd
tal, als verbindingsagenten bij de centrale
besturen aan te stellen. Van deze ambte
naren zal de kennis der beide landstalen
worden geëischt.
Inzake het middelbaar en het lager on
derwijs aanvaardt de regeering de voor
stellen der parlementaire commissie. Deze
voorzien, naar men zich wellicht herinnert,
dat op de middelbare scholen de onderwijs
taal het Nederlandsch zal zijn in het
Vlaamsche land, liet Fransch in het Walen
land en het Duitsch in het Duitsch spre
kende gebied. Aan het grondig onderwijs
van een tweede moedertaal dient echter
het karakter van verplichting te worden
gegeven.
Wat het leger betreft, herinnert de mi
nister er aan, dat de onlangs goedgekeur
de wet pas in 1931 in werking treedt, en
het liikt hem wenschelijk de ervaring in de
practijk af te wachten alvorens opnieuw
een wijziging te denken. Wel wilde de mi
nister ter geruststelling er bij voegen, dat
er geen sprake van is, een grondige kennis
der twedee landstaal de Nederlandschc
van de hoogere officieren te eischen.
Deze kunnen z.i. volstaan met wat men
„le flamand usuel" de taal der keuken
meiden! noemt.
FRANKRIJK.
DE NIEUWE REGEERINGSCRISIS.
Aan Tardieu is opnieuw de vorming van
een regeering opgedragen, nadat Poincaré
een opdracht had geweigerd.
Tardieu heeft gisteren een aanvang met
zijn onderhandelingen over de kabinets
formatie gemaakt. De radicaal-socialisti
sche groep heeft intnsschen eenstemmig be
sloten, geen medewerking te verleenen tot
het samenstellen van een ministerie, waar
van Tardien het presidium bekleedt.
sche troepenmachten aan de Roemeensche
en Poolsche grenzen officieus tegengespro
ken was, is een officieele mededeeling ver
schenen waarin de concentratie van Russi
sche troepen aan de Bessarabische grense
officieel wordt toegegeven.
Er wordt verzekerd, dat de Roemeen
sche regeering reeds overeenkomstige
maatregelen genomen heeft, ofschoon nie
mand met het oog op den slechten econo-
mischen toestand van Rusland gelooft, dat
de Sovjet-Unie serieuse oorlogsbedoelingen
heeft. De „Lupta" verlangt, dat de orga
nisatie van de verdediging des lands in
handen gegeven wordt van generaal Plesa.
Verder publiceert de Telegrafen-Union
een bericht uit Helsingfors luidende:
De .,Helsingin Sanomat" publiceert een
opzienbarend telegram uit Moskou, volgens
hetwelk overal in Rusland proclamaties
gepubliceerd worden, waarin het volk
wordt opgeroepen zich gereed to houden
voor den oorlog. De sovjet-overheid poogt,
volgens dit telegram, de bevolking er van
te overtuigen, dat in West-Europa een
sterk front tegen sovjetrRusland gevormd
wordt en dat een oorlog voor de deur
staat.
Aangezien wij tot dusverre uit geen an
dore bron bevestiging van deze berichten
hebben gekregen, laten wij de volledige
verantwoordelijkheid hiervoor aan de „Te
legrafen-Union".
RUSLAND
MOBILISATIE IN RUSLAND?
Aan de Roemeensche en Poolsche grenzen.
De Telegrafen-Union meldt uit Boeka
rest: Nadat Maandag het bericht inzake
conoentratie van de groote sovjet-Russi
EERSTE KAMER.
Algemeene Beschouwingen.
Dc Eerste Kamer is bcoronnen met do be
handeling der bcgrooring. En na al wat
in de Tweede Kamer reeds daarover is ge
zegd kan men maar matige belangstelling
voor dit debat verwachten.
De heer v. Lanschot (R. K.) verheel
de het niet, dat hij aanvankelijk wat pes
simistisch stond tegenover de levensvat
baarheid van dit Kabinet. Maar na hot be-
grootingsdebat in do Tweede Kamer was
dit pesimismo wat verminJord, al zag hij
de kracht van het Kabinet vooral in het
feit, dat het moeilijk te vervangen zal
zijn.
Do lieer Lobman (Chr. H.) hield een
rede, waarin hij mot tal van voorbeelden
do tegenstelling tusschen rechts en links
demonstreerde.
Verder hebben prof. Kranenburg
(V. D.) en de heer W i b a u t (S. D. A. P.)
het woord gevoerd.
TWEEDE KAMER.
De Indische Begrooting.
Gezonde denkbeelden. De
Minister aan het woord.
Aan de verdere behandeling der Indi
sche Begroot ing gisteren ontloenen
we do rede van den heer Engels, waarin
gezonde denkbeelden naar voren worden
gebracht.
De heer Engels (R-K.) legt er dan na
druk op, dat onder do tegenkrachten tegen
het communisme ook gerekend kunnen
worden de Christelijk-georganiseorde ar
beiders in en buiten Europa. In Nederland
staan de georganiseerde arbeiders naast
de Regeering, indien deze met alle wette
lijke middelen tegen het communisme op
treedt.
De Christelijke arbeidersbeweging breidt
zich meer en meer uit en heeft haar aan
dacht ook gericht op de koloniale proble
men. Indië is voor haar het land gewor
den, waarin de strijd tusschen kapitaal en
arbeid in den meest ongeordenden vorm
zal worden gestreden, indien het do Regee
ring niet gelukt, dit te voorkomen. In In
dië ziet men hetzelfde wat men overal
heeft gezien, de bewustwording der massa,
de pogingen der ondernemers, om dc op-
strevende arbeidersklasse neer te drukken
en de Regeering, daartusschen, die slechts
op handhaving der orde is bedacht. In een
opzicht is er echter verschil. Ons land kon
bij de opkomst der arbeidersbeweging wij
zen op een krachtig christelijk element on
der do arbeiders, dat aan revolutie en
wanorde het hoofd bood hetgeen in Indië
niet het geval. Daarom moet de Indische
Regeering krachtig optreden tegen de
communistische misleiders en bedriegers.
De heer Wijnkoop: Mag dat gezegd
worden?
Do heer Engels betoogt, dat naast
.handhaving van het Gezag ook do zorg
voor behoorlijke arbeidstoestanden tot de
zorg der Regeering behoort, teneinde rusti
ge toestanden te handhaven.
Daarom dringt spr. aan op uitbreiding
der arbeidsinspectie en wijst hij op nog be
staande misstanden. Inzake woningtoestan
den, arbeids-'en rusttijden en loonen.
Van de noodzekelijkheid der poenale
sanctie is spr. niet overtuigd geworden. Hij
zal haar hoe eer hoe liever zien afgeschaft,
ook al durft hij niet beoordeelen of het
reeds nu mogelijk is, om tot afschaffing
over te gaan.
De oorzaken der koelie-aanslagen is niet
do communistisohe agitatie, ook niet do
poenale sanctie maar moet gezocht worden
in de meermalen nog slochto toestanden op
do ondernemingen. Toestanden, waarvan 't
in stand houden koren op den molen der
communistische actie is. Do Regeering moet
door het treffen van doelmatigo maatrege
len iu het belang cener goede sociale wet
geving den goeden wil der ondernemers in
hot rechte spoor houden. Daarbij dient men
zcih aan te passen aan het Ncderlandscbo
voorbeeld, teneinde het. tijdperk van expe
rimenteeren te vermijden. Gestreefd kan
worden naar bevordering der collectievo
contracten, naar een ziekte- en invalidi
teitsverzekering. Daarbij dient ook gezorgd
te worden voor een rustdag op den Zon
dag.
Minister De Graaff kwam ten slotte
aan het woord.
Omtrent het arbeidsvraagstuk kregen wo
van den ministor eenige belangrijke mede-
deehngen te booren. Do arbeidsinspectie
zal uitgebreid worden zoodra er meer amb
tenaren beschikbaar zijn. Maar van deze
ambtenaren wordt veel meer geëischt dan
in Nederland. Talenkennis bijvoorbeeld is
een belangrijke factor. Nu is de Hcgccring
doende maatregelen te treffen om de theo
retische en practische opleiding der ambte
naren te verbeteren.
Een van do voornaamste oorzaken van
de aanslagen op personeel achtte de be
windsman het elkaar niet begrijpen. Jaren
gaan er over heen voordat do Europeaan
de mentaliteit van den inlander doorvoelt
en de minister vroeg zich af, of het niet
wenschelijk zou zijn, om zooveel mogelijk
inlandscho jongelui do plaats to doen inne
men van den Europeeschon employé.
Een belangrijke factor in het koelie-
vraagstuk en in dat van dc poenale sanctie
achtte minister de Graaff do oplossing van
het kolonisatievraagstuk.
Ofschoon moeilijk, onmogelijk achtte do
bewinsdman do oplossing van deze lnves-
tie niet en men kan er verzekerd van zijn,
dat hij alles zal doen om de kolonisatie in
goede banen te leiden.
Ten slotte gaf de minister het stand
punt der regeering inzake de poenale sanc
tie als volgt weer: Do Regeering erkent
ton volle de reden van bestaan der poenale
sanctie, zoowel vroeger als nu, maar zij er
kent ook, dat dit instituut bestemd is om
to verdwijnen cn wel zoo snel mogelijk
doch geleidelijk en wel in samenwerking
tusschen regeciing en werkgevers.
Bij de replieken werden geen nieuwe ge
zichtspunten meer geopend, zoodat do af-
dceling Justitie ten slotte nog kon worden
goedgekeurd.
ONTWIKKELINGSAVOND
DR. SCHAEPMAN.
Prof. Niekel vervolgt zijn onderwerp.
Gisteravond vcrvolgdo do Zeereerw.
Hooggcl. heer prof. J. II. Niekel van het
Groot Seminarie te Warmond on benoemd
directeur van net in aanbouw zijnde Philo-
sopbicum aldaar zijn verhandeling over „Do
Maatschappijleer" op don ontwikkelings
avond van do R. K. l'ropagandaclub „Dr
Schaepman" in de huiselijk aandoende zaal
van het Zita-gcbouw.
Na een kleine herinnering aan het be
handelde op don vorigon avond, zotte spr.
uiteen bet door dc Katholieken gehuldigde
stelsel van bet solidarismc, dat een midden
positie inneemt tusschen het liberale en
bet socialistische stelsel. Aan den oenen
kant kunnen wij niet meegaan met hot libe
ralisme, dat op economisch gebied to veel
vrijheid aan den mensch wil laten en op
godsdienstig gebied geen bindende banden
wil erkennen. Dc mensch is niet vrij noch op
economisch, noch op polilick noch op gods
dienstig terrein. Aan den andoren kant over
drijft het socialisme, dat den mensch slechts
kent als geheel en al opgaande in de ge
meenschap.
Wij erkennen den mensch èn als individu
èn als maatschappelijk wezen.
Ons doel ligt niet hier op aarde, zoodat
men den mensch niet op z'n volle waarde
schat, wanneer men hem laat opgaan in do
maatschappij. De mensch is zelfstandig, zoo
dra men hem wil voorschrijven iets te doen
of na te laten in strijd met zijn dool als
mensch. De mensch is racer dan oen onder
deel van do gemeenschap, hoeft oen doel,
dat het staatsverband te buiten gaat.
Zoo ook hebben de gezinnen zelfstandige
rechten, welke zij niet ontleenen aan de
gemeenschap, zooals bijv. het recht tot op
voeding der kinderen. Zoo is ook het eigen
domsrecht oen recht, dat den mensch van
nature toekomt. Dat wil niet zeggen, dat
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Kardinaal Merry del Val gistermiddag
ovorleden.
Minister-president Jaspar over do Bel
gische taalkwestie.
Mobilisatie-geruchten uit Rusland.
LEIDEN.
Resultaat van een enquête inzake win
kelsluiting (3de bind).
het absoluut is cn dat or geen boperkiugen
aan gestold kunnen worden o.a. in hot alge
meen belang.
Wij gaan niet zoover als do socialisten,
die eigendom diefstal noemen en spreken
vaji „uitbuiten" van do arbeiders door den
ondernemer. Van den anderen kant gaan
wij ook niet mee met do liberalen, die geen
enkele beperking willen aanvaarden, ook
geen beperking door sociue maatregelen.
Zekor, hebben ook liberalen dikwijls mee
gewerkt aan het tot stand brengen van so-
eiule wetten, doch eigenlijk verloochenden
zij daarmee hun beginsel. In zooverre gaan
wij met do liberalen ince, dat niet do staat
op do corsto plaats is aangewezen om deze
maatregelen tot stand to brengen. Do staat
moot do voorwaarden schoppen waarin do
individuen voor zichzelf kunnen zorgen.
Kunnen do maasu's echter zelf geen sociale
maatregelen nemen, dan is het good, dit
de staat het doet.
Wij stroven echter naar een ordening
van do maatschappij in onderling verband,
in onderlinge samenwerking. Wetten zijn al
tijd stroef cn kunnen nooit alles regelen. De
geloordo spr. brengt in dit verband naar
voren het bedrüisroden stelsel, het toeken
nen van publiekrechtelijke bevoegdheid aan
de bonden.
Do mcnschen uit het bedrijf kennen de
ojschen van het bedrijf zelf het beste en
behooren daarom zelf rogels to kunnen stel
len, op welker naleving zij zelf zullen moe
ten kunnen toezien.
Zoo kiezen wij den middenweg: geen ub-
solute vrijheid, doch ook niet alle» verwach
ten van den Staat.
Dc socialisten wonschen staatspensioen
voor allen; wij zouden willen, dat het be-
drijf, waarin iemand gewerkt hooft, zorgt
voor diens ouden dag.
Spr. wijst er dan op, dat wij ons ook moe
ten godragen naar hetgeen wij loeren. Op
do eerste plaats dienen wij ons te organisee
ren. Niet ieder voor zich, niet alleen reke
ning houden met hot eigen belang.
Wij moeten rechtvaardig zijn in de sa
menleving, maar dut is nog niet genoog, wij
moeten ook rekening houden met do eischen
van dc liefde. Wanneer een patroon bijv.
de arboid zoo betaalt, dat daaruit in do
behoefte van oen gemiddeld gezin kan wor
den voorzien, dan heeft hij aan do oivchen
van rechtvaardigheid voldaan. Muar is er
nu geen redon om ook rekoning to houden
met do eischen dor liofdc voor arboidcr»-
met groote gezinnen? En als do patroon dat
alleen niet kan, dan is er nog wel gelegen
heid om iets te bereiken door samenwer
king. Spr. spoort ten slotte allen aan zich
te organiseoren, iodor op eigen gebied.
Daarna word gelegenheid gegeven tot het
stellen van vragen, waarvan door onkelen
gebruik werd gemaakt.
O.a. werd gevraagd, of door het gevrn
van oen zoo groote macht aan de bedrijfv
raden geen gevaar zal ontstaan voor een
soort trustvorming.
Dat gevaar bestaat zeker, doch is niet
noodzakelijk. Do Slaat zal daarop toezicht
moeien houden. Overigens zal ook hot be
drijfsradenstelsel geen paradijs op aarde
kunnen brengen.
Ivcn ander wees cr op, «lat de socialisten
toch niet nlles van don Staat verwachten,
hetgeen blijken zou uit dc goschicdonis van
do Ziektewet. Prof. Niekel herinnerde cr
echter aan, da de practische politiek niot
altijd in overeenstemming is mot do theorie.
Dc voorz., Dir. II. F. A. Donders, dankte
ten slotto prof. Niekel voor zijn onderhou
dende en duidelijke uiteenzetting en bracht
in herinnering, dat op 12 Maart cn 2 April
inr. Dorbock zal spreken over onzo Staats
inrichting.
Op oen vraag of Dr. Schaepman niet liet
initiatief zou willen nemen voor een Lcid-
scho protestactie togen de kerkvervolging
in Rusland, antwoordde de voorzitter, dat
het bestuur deze kwestie zou overwegen.
Bij Kon. Besluit van 21 Fcbr. is, rncl in
gang van 22 Februari aan reserve-majoor
M. Fuld, van het dienstvak der militaire
administratie, op het daartoe door hem
gedaan verzoek, een eervol ontslag ver
leend uit den militairen dienst en is hij
benoemd bij het reserve-personeel der
landmacht, bij hel dienstvak der militaire
administratie, tot reserve majoor bij het M
regiment infanterie