21ste -Jaargang
WOENSDAG 27 NOVEMBER 1929
No. 6344
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Labour en Socialisme
BUITENLAND
BINNENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per' kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103D03, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeolingen wordt
hot dubbelo van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Engelands Godsgeloof.
Eenigc maanden geleden is er in Enge
land een boek uitgekomen van den hand
van een der meest vooraanstaande socia
listische journalisten, Egon Wertheimer,
Londcnsch correspondent van de Berlijn-
schc „Vorwaerts". Zijn rechtschapenheid
in de socialistische leer wordt niet alleen
verhoogd, doordat hij tevens de officieele
Londensche berichtgever der „Sozial De
mocratischer Pressedienst" is doch ook
door zijn reputatie als een actief deelne
mer in de Beyersche Revolutie. Zijn werk
„Portait of the Labour Party", in Juni
van dit jaar bij Putman in Londen uitge
komen, verwekte daar weinig opzien wijl
Let geschrevene een gemeengoed mocht
verondersteld worden. Doch curieuser is
het dat voor zoover mij bekend geen
socia'istisch orgaan ten onzent aanleiding
zag de aandacht te doen vallen op de ori-
gineele Duitsche uitgave van een maand te
voren: „Das Anlitz der Britischen Arbei-
ter Partei".
Wertheimer aan wiens bijzonder in
teressant (zij het door zijn Duitsche gron-
dig'neid iets té voortreffelijk) boek wij in
den loop van deze artikelen herhaaldelijk
zullen ontleenen begint zijn voorwoord
karakteristiek met zijn verwondering uit
te spreken hoe hij op het podium van de
eerste Engelscho Labourmeeting, welke hij
medemaalcte, een priester zag zitten. .Zoo
iets was in' zijn Duitsche ervaring „nie da-
gewesen".
Die verwondering is kenschetsend voor
het groote verschil in mentaliteit, 't welk
dezen Duitschen observator zoo onmiddel
lijk opvalt. Wel vele moeten de analoge
verrassingen geweest zijn, welke de Duit
sche journalist weg te slikken kreeg: In
het eerste kabinet MacDonald was een
overtuigend katholiek John Wheatly, mi
nister van Gezondheid, in het huidige mi
nisterie zetelt de eveneens katholieke Sir
James Melville als Sollicitor General en
niemand minder dan de gevierde Katho
lieke Bisschop van Southwark, Dr. Amigo,
verklaarde nog geen maand geleden bij
een openbare functie, dat hij niets tegen
de huidige regeering had, doch haar inte
gendeel zeer gunstig gezind was.
Het moet dus wel voor de hand liggen
dat een partij op dergelijke ostentatieve
wijze door een vooraanstaand prelaat ge
steund, moeilijk kan geacht worden gods
dienstvijandig to zijn in den geest van onze
socialistische partijen.
Een der meest typeerende- uitingen in
dit verband is een manifest dat vijf en
twintig arbeidersleiders (aan wier hoofd
Snowdeu en MacDonald) en drie Aartsbis
schoppen in 1926 tot de Kerkgenootschap
pen richtten, met het verzoek op bepaal
de Zondagen speciaal de geestelijke belan
gen der industrie-arbeiders te gedenken.
Ik citealf- uit dit document deze zin: „Poli
tico programma's zijn onbruikbaar voor
sociale uooden indien zij niet doordrongen
zijn van den geest van Christus en Hem
tot voorbeeld hebben."
Koevele leiders der politieke Sociaal De
mocratie of van de roode Vakbeweging
zouden er in Nederland te vinden zijn om
een dergelijke opwekking met hun hand-
teekeningen te steunen?
Dat dit manifest geen leege geste is doch
consequent uitvloeisel van oen diepgewor
telde levcnsphilosofie is met tal van voor
beelden te staven.
Ds. Schokking haalde in dc Tweede Ka
mer reeds een rede van MacDonald voor
bet Protestantsche Kerkcongrcs te Brigh
ton uit Maart 1924 aan, waarin hij zeide
«Wat wc moeten doen is het materialisti
sche opzij schuiven en bedenken, dat de
mensch niet leeft voor zijn portemonnaie
doch voor zijn ziel."
De Chr. Hist, leider had hieraan een nog
markantere uiting kunnen, toevoegen, te
'inden in de rede welke de labour premier
onlangs hield bij de aanvaarding van het
New Yorksche Eereburgerschap tijdens
zijn vredesmissie in de Vereenigde Staten:
Jk vraag U om uw gebeden', heet het
daar, „Amerika denkt om Uw zie!' waar
schuwt hij en besluit ongeveer: „Moge in
de wereld onze twee vlaggen steeds teza
men waaiert daar waar Gods werk tc doen
'alt en moge. dc eénigste wedijver tusschcn
onze volkeren liggen in het gehoorzamen
van dien Goddelijken roep".
Bij woorden heeft MacDonald niet
alleen de leider doch ook de erkende
schepper der Britsche labour' partij, die op
baar wezen veel krachtiger zijn stempel
zette dan Troelstra ten ontzent bijvoor
beeld het niet gelaten. Van hem is do
«tepraak dat voor iedere continentale so
cialist door „Das Kapital" gewonnen, er in
Engeland duizend door den Bijbel tot hun
rangen gekomen zijn. „Want ons program",
aldus nog steeds MacDonald, „is in harmo
nie met het Nieuwe Testament cn afge
stemd op de Bergrede".
In Engeland waar de cultus van don in-
divudueelcn leider zulk 'n grooto rol speelt
hebben deze argumenten uiteraard, een nog
zwaardere draagkracht dan ze in onze
eigen verhoudingen zouden hebben. Wat
de sympathie der vastelandsche partijen
voor een Bebel of Jaures voor een Aulcr
of een Branting ook moge geweest zijn,
niets haalt het bij de persoonlijke vereering
welke de labonrpartij haar leider toe
draagt, thans vaster in het zadel der
macht dan ooit te voren en even diep ge
worteld in de bewonderende fantasie dei-
natie.
Hetzelfde puriteinisme, overigens zoo
eigen aan de Engelsche arbeidersklasse is
belichaamd in mannen als Henderson en
Clynes, de tegenwoordige ministers res
pectievelijk van Buiten- en van Binncnland-
sche zaken en zelfs in politieke vuurvreters
als dc diep geloovige Lansbury.
In „Dc Tijd" en elders heb ik meer dan
eens het licht doen vallen op dc opinies
der leidende geestelijken. Wijlen Aart-sb.'^-
schop Keating van Liverpool was een en
thousiast voorstander van labour en in het
uitvoerige interview dat ik in „De Tijd"
eenige weken geleden met den nieuwen
Aartsbisschop van Liverpool. Dr. Downey
mocht publiceeren, blijkt wel duidelijk èn
hoe de labourpartij met name in Liverpool
het dichtst de katholieke desiderata nabij
komt èn hoe de Aartsbisschop zelf van
„labour's diep geloovige leiders", zooals
hij het woordelijk uitdrukte, de oplossing
van der Katholieken brandendstc nooden,
met name in de schoolkwestie verwachtte.
Ik zou dit hemelsbreede verschil met
een enkel practisch politiek voorbeeld wil
len illustreeren. Toen eenige jaren geleden
in Carjin, het Schotsche Lourdes, een pro
cessie verboden werd wijl het onder de
toen nog fungcerende wet den katholieken
priesters verboden was in Kerkelijk pro
cessiegewaad te verschijnen, was het de
Schotsche Ds. Dunnico ("ffit ondervoorzit
ter van het Lagerhuis) die als woordvoer
der der labourfractie den Katholieken aan
de afschaffing dier laatste verbodsbepalin
gen hield.
Doch duidelijker dan practische politiek
of redevoeringen en stellingen wege het
bewijs der volksinterpretatie. Men weet
dat in Engeland verleden jaar het alge
meen kiesrecht (voor de mannen op 21 doch
voor de vrouwen eertijds op 30) gelijk ge
steld is op 21-jarigen leeftijd. Terwijl in
Duitschland (en ook in Holland) dc stem
men der vrouwen in grootere massa de be
houdende partijen ten deel vielen, vertoont
het Engelsche resultaat een geheel ander
aspect. Het zijn vooral de vrouwelijke stem
men, welke labour in Juni jl. het record
cijfer van om en de bij de acht millioen
heeft doen behalen.
De Engelsche vrouw heeft met. haar
sexegenoote van overal elders gemeend, dat
zij godsdienstig is. En Egon Wertheimer
verklaart dan ook in zijn boek dat dc anti
godsdienstigheid tier vastelandschc socia-
Mstische partijen dc vrouwen afstoot, doch
integendeel door dc geheel verschillende
mentaliteit- in Engeland (waar ook, zegt hij,
de vrijdenkerij nooit bij labour ingang van
beteekenis vond) hen tot labour aantrok.
Dit oordeel van den Duitschen soeialis-
tischen perscorrespondent, in Engelsche
toestanden heel wat beter ingewijd dan de
meesten onzer socialistische collega's hier
te lande, spreekt wel boekdeelen!
VAN HET VATIC A AN
GESCHENK VOOR DEN PAUS.
Van Zuid-Amerikaansche staten.
Men schrijft- uit Rome aan dc „Msb.
Dc „Osservatore" doelt mede, dat er ten
Vaticane oen klein houten schrijn is aan
gekomen met oen rijk versierd deksel. Dit
draagt in het midden net pauselijk wapen
en de namen der republieken Costarica,
Nicaragua, San Salvador, Honduras, Gua
temala en Panama.
Onder het wapen van elk dezer repu
blieken ziet men een kleinp landkaart, wel
ke uit hout van verschillende kleuren ver
vaardigd is, en waarop de grenzen van elk
land zijn aangegeven.
Bovenaan staat in dc Spaanseho taal:
16791929. Aan Zijne Heiligheid Pius XI
van dc Katholieke Colleges van centraal
Amerika".
In liet kunstvolle schrijn liggen huldi
gingsadressen in de Latijnsche, dc Fran-
sche en do Spaansche taal.
INTERNAT. CONFERENTIES
DE A.S. VLOOTCONFERENTIE.
Italië en liet duikbootwapen.
Hoe de houding van Italië op het punt
der afschaffing en beperking van het ge
bruik maken van onderzeebooten zal zijn,
maakt thans- een punt van geschil uit tus-
sehen de I-aUaansche vlootdeskundigcn.
Sommige deskundigen zijn openlijke ver
dedigers van het standpunt der algeheeic
afschaffing van onderzeeërs, anderen zijn
er tegen.
De eersten meenen, dat als Engeland en
Amerika het op dit punt eens zijn gewor
den, het de plicht is van de andere mari
tieme mogendheden djjzp politiek te vol
gen.
Daar dit probleem zeer moeilijk is en
ingewikkeld, moot punt voor punt bij de
voorloopigc besprekingen met Frankrijk
worden beslist. Ecu der deskundigen bracht
naar voren, dat de onderzeebooten oor
spronkelijk niet waren bestemd, om op
laaghartige wijze de handelsvloot te ver
nietigen, zooals gedurende den grooten
oorlog, toen met onderzeeërs" blokkaden
werden gehandhaafd. Maar er is nog een
andere reden waarom.Italië een snelle af
schaffing van de onderzee vloten moet wen-
schen, al was dit land er vroeger zeer te
gen, en dat is dc recente uitbreiding van
de Joegc-Slavische vloot. Ongetwijfeld
vormen enderzeebooten een machtig wa
pen in dc handen van de kleinere zeemo
gendheden, dio haar eigenlijke vloot niet
wenschen uit te breiden. Alle bcwapenaars
zijn uit haar aard offensief. Onderzeeërs
kunnen nu veel grooter worden gemaakt
zooals de „Surcouf" cn daarom zijn zij
dubbel gevaarlijk. Als een verborgen vijanrl
ontsnappen dc onderzeeërs aan alle con
trole en zij kunnen plotseling en heime
lijk hun slag slaan.Zonder twijfel is dit
voor minder machtige naties een groot,
middel, waardoor zrj sterke naties kunnen
aanvallen. Groot nadeel kan dit brengen
voor Italië niet zijn lange te verdedigen
kusten.
Verder zal de afschaffing van dit wapen
het- gevoel van veiligheid verhoogen bij
landen, v.ier kusten dicht bij die van den
vijand zijn gelegen. Bij een conflict met
Frankrijk zou dat evengoed gelden. Dc
onderzeeërs van Italië zouden cp de Fran-
sche kust groote schade kunnen aanrich
ten en omgekeerd, alhoewel deze actie geen
beslissende invloed zou kunnen hebben op
den strijd en de macht niet zou kunnen
verplaatsen.
Tegenover de kleinere staten van het
Middelland sche Zeegebied staat Italië's
belang aldus, dat de onderzeeërs- van die
staten voor Italië een gevaar beteekenen,
hetwelk voor altoos zou verdwijnen door
de afschaffing van het gebruik der onder
zeeërs. Zoo zou dus Italië's veiligheid wor
den verhoogd.
-Anders is de meening vaar hen, die tegen
de afschaffing zijn. Zij beweren, dat men
cp dezelfde gronden de afschaffing van
alle. strijdmiddelen zou kunnen eischen,
waardoor men met een minimum van kos
ten lange kusten verdedigen kan.
Japan's marine-pclitiek.
De instructies van het Japanschc kabi
net nopens dc politiek van Japan ter vloot-
conferentic hebben dc sanctie van den kei
zer ontvangen en zijn aan den Japanschen
ambassadeur tc Londen Matsoedeira ge
seind als leiddraad voor zijn voorbereiden
de besprekingen met MacDonald.
Do hoofdbeginselen zijn volgens de bla
den:
een werkelijke vermindering, niet louter
een beperking;
een verhouding van 70 pGt. voor hulp-
schepen voor Japan;
v-erzet tegen afschaffing of ingrijpende
vermindering van onderzeeërs;
pariteit op het gebied van onderzeeërs
met Engeland en Amerika met een totaal
van S0.000 tons bij maximum-eenheden van
2000 tons-, terwijl de onderzeeërs onder 600
ton van beperking worden uitgesloten;
70 pCt. van dc Amerikaansche sterkte
aan kruisers met kanonnen van 8 inch:
beperking der groote schepen tot 25.000
ton cn kanonnen van 14 inch; moedersche
pen van vliegtuigen tot 20.000 ton;
levensduur van groote schepen 25 jaar.
BELGIE
DE MINISTERCRISIS IN BELGIE.
Jaspar weer formateur?
Dc Brusselscho correspondent van dc
„Msbd." meldt: In dc parlementszittingen
vap. Dinsdagnamiddag hebben de voorzit
ters van kamer en senaat, nadat zij hulde
hadden gebracht aan do nagedachtenis van
Oiemenceau, medegedeeld, dat de regee
ring ontslag heeft genomen en dat de hoer
Jaspar, officieel het ontslag van zijn ka
binet aan den koning had aangeboden.
De parlementszittingen werden lot na
der order verdaagd.
In verschillende kringen is men van oor
dcel, dat Jaspar zou kunnen worden op
gevolgd door.Jaspar, maar dan na
tuurlijk met een nogal flink gewijzigde rc-
geeringscombinalic.
Anderen spraken als hun meening uit,
dat een dergelijke successie nutteloos zou
zijn, omdat zij de zaken toch niet zou
vooruithelpen.
RUSLAND.
De Duitsche boeren.
Het "\Y. B. meldt uit Berlijn, dat van het
gezantschap te Moskou bericht is geko
men, dat de raad van volkscommisarissen
besloten heeft, de Duitsche kolonisten, die
nog voor Meskou gelegerd zijn, verlof tc
geven het land te verlaten. Volgens ver
dere mededeeling van Litwinow bevinden
zich nog drie tot vier duizend kolonisten
in de omgeving van Moskou, terwijl de
overigen zijn teruggezonden.
De Duitsche regeering'is bereid, deze
drie tot vier duizend kolonisten dadelijk
op te
PALESTINA
Ernstige ongeregeldheden tc Jaffa.
Te Jaffa» is het opnieuw tot ernstige on
geregeldheden gekomen. Een bende van
3G0 Arabieren trachtte het bureau van den
Engelsclien gouverneur aldaar binnen te
dringen, om met hem een bespreking te
houden over de staking, waartoe dc Ara
bieren zijn overgegaan wegens de arres
tatie van hun stamgenooten te Jaffa.
Het gelukte de politic ten slotte dc me
nigte met geweld uiteen te drijven. Van
Malta is con oorlogsschip vertrokken en
uit Jeruzalem zijn troepen gezonden, om
de orde te handhaven.
FRANKRIJK
Poincaré geheel hersteld.
Dc doctoren, die Poincaré behandeld
hébben, deelden mede, dat hij geheel gene
zen is. Poincaré is gisteren voor dc eer
ste maal eenige oogenblikken op geweest.
Dc doctoren verklaarden, dat 'hij binnen
kort zijn oude actieve leven weer geheel
zal kunnen hervatten; de twee operaties,
welke hij had ondergaan, hadden onder dc
gunstigste omstandigheden plaats en do
oude aandoening zal in dc toekomst gee
nerlei complicatie meer veroorzaken.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Italië's houding inzake het duikbooterv
vraagstuk.
De opmarsch der Russen in Mandsjoerije
wordt voortgezet.
Scheepsramp op dc Engelsche kust.
(Buitenl. Berichten, 2c blad).
BINNENLAND.
Benoeming van dr. ir. J. Schmutzer tot
hoogleeraar te Utrecht. (1ste blad).
Klachten over den toestand aan het sta
tion te Leiden. (1ste blad).
Een zigeunerplaag aan 'de Zuidergrens.
(Gem. Berichten, 2de blad).
CHINA
DE OPMARSCH DER RUSSEN.
Volgens dc jongste berichten, die in be
voegde Britsche kringen uit Xoord-China
zijn ontvangen, blijven de Chineezen zich
in Mandsjoerije voor de Russen terugtrek
ken. Hailar (Chailar) zou, zooals reeds* ge
meld, ontruimd zijn.
Volgens een uit Charbin te Washington
ontvangen telegram hebben de Chineezen
gelast Hailar door brand te vernielen. In
de C'hineesche wijk zou reeds brand zijn
uitgebroken.
Uit Charbin wordt verder gemeld, dab
dc Russen hun opmarsch naar die stad
voortzetten; na oen langdurigen strijd zou
den zij reeds een station op 270 K.M. ten
Oosten van Charbin bezet hebben. Er zou
den 15.000 Chineezen gevangen genomen
zijn.
De Chineeschc regeering heeft aan den
Volkenbond en aan de onderteekenaars
van het Kcllogg-pact een telegram gezon
den, waarin gezegd wordt, dat de Chince-
s-che regeering steeds defensief is gebleven,
ondanks dc herhaalde aanvallen der Sov
jets, die zonder oorlogsverklaring China
zijn binnengevallen, Chineeschc steden
hebben bezet cn onschuldige Chineeschc
burgers hebben vermoord. Het telegram
besluit met uiting te geven aan de hoop,
dat dc onderteekcnaars van het Kellogg-
pacb de noodigë maatregelen zullen nemen
om de 'gesignaleerde schending van hot
pact te doen eindigen en te bestraffen.
TWEEDE KAMER.
Begrooting van Bir.r.enlandsche Zaken.
Voortgezet wordt de behandeling van
bovengenoemde ^egrooting.
De Minister van Binnenlandsche Zaken
en Landbouw, de lièer Buys de Boe
ren b r o u c k, bespreekt eerst den stem
plicht.
De resultaten van een onderzoek naar
dc resultaten van de circulaire .van spr/s
voorganger in zake de gemoedsbezwaarden
zullen te zijner tijd aan de Kamer worden
meegedeeld.
Spr. zal het denkbeeld van dr. Vos, om
het aantal voor candidaatstellingen vcr-
eischtc handteekeningen te vergrooten,
ernstig overwegen.
Wat betreft de samenvoeging van ge
meenten erkent spr., dat een klein aantal
inwoners en geringe draagkracht dikwijls
samengaan.
Spr. is tegen hot geven van een leid
draad voor de samenvoeging en splitsing
van gemeenten en meent, dat zijn - advi
seurs, in casu God. Staten, volkomen vrij
moeten zijn.
Spr. geeft de toezegging, dal. ingeval van
schorsing van raadsbesluiten dc spoedige
prïncipieele beslissing zal worden bevor
derd.
Wat hot raadslidmaatschap van rijks
ontvanger betreft, deelt. spr. -mee, dat bij
nota van wijziging van het wetsontwerp
tot herziening van de Gemeentewet de
functiën vereenigbaar zullen worden ver
klaard, overeenkomstig den geest der wet.
Spr. kan den heer Hiemstra niet toezeg
gen nooit, tot burgemeester te zullen be
noemen iemand, die een bedrijf uitoefent.
Doch wel wil hij zeggen, dat, als van twee
even geschikte candidaten de een wel, de
ander niet een bedrijf uitoefent, de laatste
de voorkeur verdient.
In zake de benoeming van burgemees
ters betoogt, spr., dat liet daarbij niet gaat.
om de godsdienstige overtuiging, maar dat
als regel rekening wordt gehouden met de
partij, die in dc meerderheid van den
Baacl het sterkst is vertegenwoordigd.
Spr. voelt wel voor het, denkbeeld om
een commissie te benoemen, die spr. zal
advisecren over de vraag of er grond is tot
het nemen van maatregelen tegen dan
cings.
In zake het gebruik van honden als hek-
dier moet men redelijk zijn. Men moet er
kennen, dat er de laatste jaren veel is ver
beterd cn spr. acht voor verdergaande re
gelingen geen termen aanwezig. Op het ge
bied der dierenbescherming is door parti
culieren reeds zeer veel gedaan. Op den
steun der Rcgccring kan hierbij worden
gerekend.
Spr. kan mededeelen, dat een wijziging
van de wet op sera en entstoffen in over
weging is.
Met betrekking tol dc kooivogelvangst
worden maatregelen overwogen. Aan den
uitvoer naar het buitenland wordt daarbij
in het bijzonder aandacht geschonken.
Over de kooivogellcweètie is een bëspreking
gehouden met belanghebbenden en des
kundigen onder leiding van den inspecteur
van den landbouw. Het is niet mogelijk do
kooivogelvangst te beperken zonder wets
wijziging. Men moet echter voorzichtigheid
betrachten met hol leggen van verband
tusschcn dc kooivogelvangst èn de rupsen-
plaag. Deskundigen moeneu, dat 60 lot
pet. der nesten verstoord worden door dc
jeugd.
Na repliek worden dc algenicenc be
schouwingen gesloten.
Bij dc artikelen 7, 8 en 9 (burgerwach
ten, vrijw. landstorm en militaire politic)
noemt de heer Van Z a d e 1 h o f f (S. I
A. P.) het instituut dor militaire positie
hel: meest gehate. Waar het geroepen wordt
de orde te handhaven, heeft het dikwijls
nog grootere verwarring gesticht. De bur
gerwacht cn dc vrijwillige landstorm, hoe
wel ter beschikking staande van verschil
lende autoriteiten, zijn in wezen gelijk en
gericht tegen dc groeiende arbeidersbewe
ging.
•Spr. herinnert, aan het optreden van
burgerwachten te Nieuwerbrug, gein. Bo
degraven, tegen menschen, die soe.-dem.
verkiezingspropaganda maakten. Spreker
kan geen woorden vindon om dit optreden
te qualificeeren.
