21ste Jaargang DINSDAG 22 OCTOBER 1929 No. 6314 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN BUITENLAND BINNENLAND edinj e£cicbcli^6oii^omt j E ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij voorritbetaling elfd oor geiden cen^ Per wee^ f2.50 per kwartaal jj onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal ranco per postf 2.95 per kwartaal Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnés ver baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij t« oruitbefcaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent. Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen U TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeclingen wordt het dubbele van het tarief berekend Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50 lit nummer bestaat uit vier bladen y vei dnl De R. K. Staatspartij en het militaire vraagstuk. UI ige Wij hebben gisteren met enkele .voor- in melding gemaakt van het rapport, be- Rende de praeadviezen inzake het mili- 2,3 lire vraagstuk aan den Partijraad der broo -K. Staatspar+ij. En wij hebben o.m hierop gewezen, dat het niet uitgesloten achten, dat, hoe- el in de praeadviezen ongunstig beoor- l ;eld wordt de mogelijkheid en wer.scke- kheid van vervanging van den dienst- are licht door een v r ij w i 11 i g e r s-1 e- a cr, nog niet alle tegenstanders van deu BDstplicht in onze partij zullen bekeerd Wij hebben ons daarbij zeker niet te ;rk uitgedrukt. Wij mogen wel zeggen, dat het vast- Km aa t. dat op den Partijraad onder ndt idere punten dit punt in het rapport 192 in de conclusies zal worden aangevoch- Pr H Gewenscht zal worden een wijziging in hi nclusie IV, welke luidt: IV. Bij de huidige intornationale verhoudingen druischt dienstplicht, zooals die in Nederland bestaat, niet in tegen het natuurrecht. Het verdient echter aanbeveling over te gaan tot gelijktijdige en wederzijdsche vervan ging van de militie door vrijwilligers legers, zoodra daardoor de handhaving der neutrali teit en de verdediging der onafhankelijkheid niet worden in gevaar ge- bracht. Voor de Katholieken van Nederland is dienstweigering onge oorloofd. Be door ons gespatieerde beperkende spaling in deze conclusie zal zeker niet n_ Hen leden van den Partijraad naar den in zijn. Ook wij raeenen, dat deze vóor- j, kaarde in.de conclusie dient te vervallen. M Wij, Katholieken, zijn voorstanders van plijktijaige cn wederzijdsche ontwape- ÏDg; daartoe zal een eerste stap zijn ge- m ktijdige en wederzijdsche vervanging ila' au den dienstplicht door een vrijwilligers- b ger. En er is o.i. geen enkele reden, om 1 t streven, om dit doel te bereiken, door 1 in voorwaarde, als in bovenstaande coc- shii osie genoemd, praetisch te temperen en Hi gen te houden. Dit wat betreft, de internationale elijktijctjge en wederzijdsche) afschaffing n den dienstplicht. Over dc vervanging van militie door vrij- lligers, niet internationaal, doch na- Jai onaal, in ons land hierover wordt j ichts in conclusie IV terloops gespro- en: in de praeadviezen iets uitvoeriger. Pater mr. D; Beaufort zegt (bl-z. 39), dat dienstplicht, zooals wij in ons land dien nnen, natuurwettelijk niet is verboden, oolang hij praetisch het eenige ddel blijk® om in 's lands verdediging 0 doende te voorzien, zoolang dus het ice ijwilligerssysteem of niet voldoende 3® achten zou opleveren of economisch te Waren druk zou opleggen". (Wij spatiee- 5 n. Red. ,,L. Crt."). Deze stelling is,vaai katholiek moraal tndpunt bezien, oi. onaanvechtbaar. En dar. ve volgt mr. Beaufort O.F.M.: ;,Het eerste (geen voldoende krachten. sd.) is waarschijnlijk, het tweede (econo- sell te zwaar. Red.) zeer zeker hel ge- 1, althans voorloopig, nu de internatio- W le verhoudingen een nog verdere belang- ke bewapeningsvermindering ten on- j nt niet schijnen te gedoogen." I- 'Mr. Beaufort bewijst zijn bewering niet cl -k laat hij over aan andere praeadvi- nrs. Dat een, vrijwilligersleger feitelijk onomisch te zwaar is, zegt de praeadvi- 'iir mr. v. Lanschot op blz. 31 en de prae- viseur generaal-majoor v. MunnekTede blz. 93, die bovendien in de tegenwoor- igc omstandigheden de veiligheid door 1 &n vrijwilligersleger niet voldoende ge- töI-borgd schijnt, te achten. Beiden rwijzen naar landen, waar vrijwilligers- ïers bestaan, enkele cijfers mededee- n'l, betreffende de kosten. te- waar 't ten slotte hier op een f e i- i e l ij le gegeven aankomt, n.l. dat een a ijwilligersleger economisch te zwaar voor s la;'n(l zou zijn, daar hadden wij meer ateriaal verwacht en achten wij ook eer gegevens inderdaad noodzakelijk, om ij öj conclusie te kunnen trekken. O.i. I taat door de hier verstrekte gegevens iet v a st, dat ons land zijn militie t zou kunnen vervangen door vrijwil- rs.Waarmede wij volstrekt niet willen ggen, dat het vaststaat, dat 't wel kunnen. iDir is een punt, waarover o.i. nog méér «t gewenscht. is. BELGIE Het incident der Itaiiaanschc ambassade. Dertien personen gearresteerd. In verband met het incident dat zich Vrijdagavond vóór de Italianmche ambas sade, aan de Lcgrancflaan te Brussel heeft voorgedaan, zijn. in totaal dertien Belgi sche en vreemde communis'cn gearresteerd. Vier arrestaties werden behouden. Een der gearresteerden is de secretaris van de "communistische jcugdverecniging, Henri de Boeck, die bekende aan de betooging te hebben deelgenomen. Een andere gearres teerde is van Italiaansche nationaliteit. Onder de betoogers waren ook Hongaren. Aan den rechter- van instructie hebben de aangehouden Belgische communisten en vreemdelingen medegedeeld, dat hunne demonstratie, vóór het gebouw der Ita liaansche ambassade bedoel! was als een protest tegen de terechtstelling van Gor- tan, te Pola. Zaterdagavond hadden de communisten in het „Huis der Trambedienden", een vergadering georganiseerd, welke slechts door een honderdtal personen werd bijge woond. Na afloop arresteerde de politie nog drie verdachte vreemdelingen. De Italiaansche ambassade wordt nu, dag en nacht, door do politic bewaakt. Deze lieeft Zaterdag talrijke huiszoekingen gedaan. Een Italiaan, die. op het oogen- blik, dat men hem naar het gerechtshof bij den rechter van instructie leidde, aan een landgenoot bezwarende papieren trachtte te overhandigen, is in de gevangenis van Sint Gillis opgesloten. Nog andere aanhou dingen worden verwacht. DUITSCHLAND Vorst Von Bülow ernstig ziek. De ,.Voss. Zt.£." meldt, uitR-cmm, dat vorst von Bülow vorige week Dinsdag een lichte beroerte heeft gehad, die vooral de linkerzijde heeft getroffen. Het- bericht over de ziekte van den gewezen rijkskanselier was eerst door de familie geheim gehouden. De staatsman heeft den aanval betrekke lijk goed doorstaan en bevindt, zich thans in behandeling bij zijn geneesheer Nazzarf. Gezien den hoogen leeftijd van von Bü low, zijn ook bij een aanvankelijk gunstig verloop verrassingen niet uitgesloten. FRANKRIJK. De operatie van Poincare. Maandagmorgen hebben de professoren Marion en-Gosset de tweede operatie op den vroegeren minister-president Poincaré verricht. De operatie duurde 11/4 uur en werd door den patiënt goed doorstaan. Vooral de werkzaamheid van het hart gaf tot geen ongerustheid aanleiding. De echt- genoote van Poincaré heeft dc kamer naast die vaft Poincaré betrokken. De genezing na de tweede operatie zal waarschijnlijk langen tijd duren. Oak Clemenceau ziek. Clemenceau heeft een nieuwe aanval van hartzwakte gehad, welke van hoogst ernstigen aard is. Met 'behulp van injecties van kamferolie en het deen inademen van zuurstof werd de crisis overwonnen, maar de toestand van den zieke blijft, niettemin ernstig, dit nog te meer, omdat hij lijdt aan een lichte longontsteking, die met be hulp van koppen bestreden wordt. Gisteren hebben drie consulten plaats gehad, en dr. Walser heeft in den namiddag Clemenceau een nieuwe inspuiting van kamferolie toe gediend. De dochter van Clemenceau. madame Jacquemaire, en haar zoon, dr. Jacque maire, zijn dadelijk gewaarschuwd en naar de Rue Franklin gekomen, waar de klein zoon permanent aanwezig blijft. Do zoon, Michel Clemenceau, is telegrafisch uit de provjncie ontboden. Ofschoon gemeld wordt, dat er geen on middellijk gevaar bestaat, wordt niettemin de toestand van den 88-jarigen staatsman ernstig ingezien. Hij was een dag of veer tien geleden uit den Yendée naar zijn Pa- rijsche woning teruggekeerd, per auto en naast den chauffeur gezeten, zooals zijn gewoonte was, en had deze reis toen zeer goed verdragen en onderweg met veel eet lust gedejeuneerd. De plotselinge afkoeling van de temperatuur der laatste dagen schijnt hem echter te veel ie hebben aan gepakt. en de longontsteking, hoe licht ook, veroorzaakte een herhaling van de hart- crisis, die tijdens zijn verblijf in de Vendée zijn omgeving reeds zoo verontrust had. ITALIË Kroonprins Humbert bij den Paus. De vorige week heeft kroonprins Hum- bert van Italië een bezoek gebracht aan den Paus in het Vaticaan. Naar verluidt zon zijn onderhoud met den Heiligen Vader hebben geloopen over zijn voorgenomen huwelijk met prinses Marie José van Bel gië. Het heet dat dc Paus de huwelijks inzegening in de basiliek van St. Jan La- teraan zou bijwonen. De kroonprins is liet eerste lid der ko ninklijke familie dat den Paus heeft be zocht. AFGHANISTAN. De trocnwisseling in Afghanistan. Habib Oellah voor de rechtbank. Naar uit Afghanistan wordt gemeld, zijn Vrijdag j.]. de gewezen koning, Ha bib Oel- lah en zijn familie naar Kaboel gebracht. Nadir Khan" heeft een bevel ondertee kend. Ha-bib Oellah en zijn medewerkers voor een specific rechtbank te dagen. Deze rechtbank zal Ilabib Ocllah veroordeclen wegens zijn opstand tegen Aman Oellah. Zaterdag heeft- ae nieuwe koning Nadir Khan het corps diplomatique ontvangen in Kaboel, en met hen langdurige besprekin gen gevoerd over den politieken toestand van Afghanistan. Nadir Khan heeft hun o.a. medegedeeld, dat de nieuwe regeering alle maatregelen heeft getroffen, om het -leven en de pig-endommen van do buiten landers in Afghanistan te waarborgen. Hoe. Nadir Khan won. Naar een bijzondere medewerker van de ..Daily Mail" te Pcsjawar mededeelt, zou den tot de overwinning van Nadir Khan vooral drie Afghanen hebben bijgedragen, die 10 maanden lang als opzichters der on beschermde gebouwen van dc buitenland- sehe diplomatieke vertegenwoordigers te Kaboel, aan een tusscbenpersoon van Na dir Khan te Pesjawar door raiddel van een geheimen radio-zender alle bewegingen der troepen van Habib Oellah wisten roede te deelen. Het is Habib Oellah nooit gelukt le we ten te komen, vanwaar zijn tegenstanders zoo nauy/keurig va l .'.les pp de hoogte werden gehouden. CHINA. Het conflict met Rusland. Ernstige botsingen aan de grens. Naar het Chineesche opperbevel mede deelt, is het aan de Chineesc-h-Russische grens, bij de stad Iman, tot een botsing tusschen Russische en Chineesche troepen gekomen, toen een bataljon Russen de grens wilde overgaan. De Chineesche troe pen openden het vuur, waarop dc Russen terugtrokken. Nader wordt gemeld, dat een Russisch luchteskader bommen heeft- ge worpen op het Chineesche hoofdkwartier; hierdoor geraakten twee treinen in brand. Een Russisch vliegtuig werd neergeschoten cn door de Chineesche troepen in beslag genomen. De bestuurder van het vliegtuig wilde zich niet gevangen laten nemen en pleegde zelfmoord. Over den toestand op de rivier de Soen- gari wordt medegedeeld-, dat dc Chinee sche artillerie bij Lahasoesoe Russische oorlogsvaartuigen heeft beschoten, daar deze 500 man aan land wilden zetten. Aan beide zijden vielen dooden en gewonden. De nieuwe burgeroorlog. Hankau gebombardeerd. Een V. D.-bcricht uit Tokio meldt, dat de Chineesche regeeringstroepen bij Han kau door de troepen van Feng met groote verliezen zijn teruggeslagen. Het vliegtuig- eskader van Feng heeft Hankau gebom bardeerd. DE EDISON-LICHTWEEK TE AMSTERDAM. Historische tentoonstelling. Feestvergadering electro-techni- sche ingenieurs. De Nederland- sche pioniers gehuldigd. De architecten en de verlichting. Gistermiddag heeft wethouder dr. F. M. Wibaut, daarbij den burgemeester verte genwoordigend, dc historische tentoonstel ling op electro technisch gebied in de Mi litiezaal, georganiseerd door het Comité voor de Edison-lichtweek, geopend. De feestelijke bijeenkomst, waarin dit geschiedde, stond onder leiding van den heer Rud. H. Du Mosch. De tentoonstelling beoogt een overzicht te geven van de ontwikkeling van dc lichf- leckniek in de 50 jaren,, verstreken sinds de uitvinding van de gloeilamp. Zij moest natuurlijk beperkt blijven tot grepen uit enkele tijdperken, maar stelt toch duidelijk tegenover elkaar wat met tastend cn zoe kend in het begin bereikte cn wat thans bereikt is. Van het laatste niet het minst de groote rol, welke de licnttechniek in de architectuur is gaan spelen. Behalve van de pioniers op lichtgebied, is hier ook hot werk te zien van hen die de eerste electro-motoren maakten. Zoo is er veel merkwaardigs uit de ver schillende tijdperken van de ontwikkelmg der cleetrische vcrhchtings-techniek te zien, en kan men de vorderingen volgen, welke deze in den loop van 50 jaren gemaakt heeft. In het Koloniaal Instituut is gister middag in samenwerking met de afdeeling Electro-technick van heo Kon. Instituut van Ingenieurs, het Verbond van Elcctro- Icchnische handel en industrie, de Ver. vin directeuren van electrici Lr itsbedr ij ven en het Ned. Genootschap voor verlichting?- kunde een fecstvergadering gehouden onder leiding van den voorzitter van het Liclt- w eek-comité, den ln er Rud. H. clu Mosrh. Op deze vergadering waren aanwez'g een aantal Nederlanders, die in dc eersle 10 jaren na Edison's uitvir.uiug hun krach ten hebben gewijd aan de invoering van de electro-technick in ons land. Het waren de heeren: C. Alewijnse, in tirma Alewijr»>e Co., Nijmegen; ir. L. M. Barnet Ly^n, oud hcofding. van de H. T.J. S. M., Brus sel; L. M. Beekman, dir. N. V. IJb.J- centrale, Zwolle; ir. L. A. E. Collette, oud- hoofd in g. van de rijkvtelegrafie, den Haag; ir. L. H. N. Dufour, oud-lioofding. v. d. -S.S., den Haag; ir. F. C. Dufour, in firma Figee, Haarlem, prof. O. Feldmann, Te b- nischc Hoogeschool, Delft: G. Grocncveld, dir. X.V. Groeneveld «fe v. d. Poll, Amster dam; J. P. Groeneveld, electrofeckn. ad viseur. Amsteidam; Hofslede Cr uil, dir. X.V. Motcrenfabriek De Vijf, Doetinchein; F. Hazemeijer, dir. N.V. Hazemeijer, Hen gelo; dr. J. D. Otten, dir. Batavia Electr. Tram-Mij.; dr. ir. G. L. F. Philips, oud-d'r. X.V. Philips' Gloeilampenfabrieken, den Haag; J. J. van Rietschoten, oud-dir. N.V. Rietschoten Houwen; Jos. Roothaan, oud-dir. fa. Electrostrooiq, Rotterdam, en W. B. Smit, oud-dir. N.V. Smit's Elcctro- techn. Ind., Slikkerveer. Ir. N. A. Halbertsma- heeft vervolgens een lezing gehouden over Edison cn zijn werk. Daarna is dc Edison-film vertoond; en ten slotte heeft de voorzitter, de heer du Mosch, de „pioniers" ieder afzonderlijk toegesproken en hun een bronzen plaquet te, voorstellende Edison's eerste gloeilamp, aangeboden. Ten slotte heeft de heer Dufour woor den van dank namens alle gehulaigdcn ge sproken. Bij 'het uitgaan van de vergadering hoeft Philips' Harmonie aan de nog lovende pioniers van de electrische lichttechniek in Nederland, die zich daartoe op het bor des van het Koloniaal Instituut vcrzatnqld hadden, een serenade gebracht. In eene gisternamiddag te Amsterdam gehouden vergadering van het Nedcr- landsch Instituut van Architecten heeft de heer R. Kuipers oene causerie gehouden, ter inleiding van ©en bezoek dat de leden 's avonds als gaston van het Philips-comi- té aan de stad zouden brengen. Spr. herinnerde aan ds aanleiding tot deze feestviering, daarbij wijzend op de snelle ontwikkeling van de electro techniek. Voor de eerste 25 jaar is thans geenc nieuwe uitvinding meer te. verwachten, wel een steeds meer bevredigende oplos sing op licht- er architectonisch gebied. Wilde vroeger een architect iets berei ken op dit gebied van licht, dan stuitte hij op zulke bezwaren, dat in een zeer groot aantal gevallen de poging teruggebracht werd tot alleen „the goodwill". Dc hooge tarieven, dure installaties en weinig-tech nische voorlichting waren hiervan groo- tendeels de oorzaak. Nu staan wij daar anders tegenover; daar do verlaagde tarie ven, dc technisch-'volmaakte lampen; is het ons mogelijk het licht te gebruiken cn too te passen en ook to verwerken als bouw stof in onze architectuur. Een architect hoeft zich nu niet meer te geneerën om b.v. in een directiekamer 3 K.W. te verwerken, waar in vroegere ge vallen een principaal steeds stelling mm tegen een hooger lampen- en stroomver bruik. Wij staan aan het begin van een nieuwe richting op het gebied van licht cn archi tectuur. Het is langzaam voortgaan en tas ten naar nieuwe dingen, maar wij gaan toch, zooals Teichmüller het uitdrukt, over van het architcctuurlicht naar de lichta.r- ehitectuur. Floodlighting is een laatste phase, spar. zou zeggen een overgang naar de lichtar- chitcctuur. Immers werd vroeger het licht enkel gebruikt voor het belichten van bin nen- of buiten-architectuur, nu zullen wij het licht kunnen gebruiken als waarneem bare bouwstof in onzen architectonischen opzet. Het licht is voor theaters en café's een onmisbaar object geworden tot verkrijgen van de noodige attractie bij avond. Voor interieurs van theaters, café's overdekte zwembaden en nog honderd andere dingen, waa-r liet daglicht ten eenenmale onvol- VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Habib Oellah gevangen naar Kaboel overgebracht. Eenige nadere bijzonderheden over de vlucht van de „Do X". (Luchtv., 2e blad). BINNENLAND. De Edison-lichtweek te Amsterdam. (1sto blad). De strijd om den zendtijd in dc lucht Een radio-rede afgebroken. (1ste blad). Belangrijke schilderijendiefstal bij een inbraak te Rijswijk. (Gem. Berichten, 4do blad). Nadere gegevens omtrent den aangehou den verdachte in den kindermoord te Rot terdam. (Gem. Berichten, 4de blad). Botsing tusschen twee autobussen bij Eindhoven. Verscheidene gewonden; een ernstig. (Gem. Berichten, 4de blad). doeende zou zijn voor dc verlichting, kan het kunstlicht door een architect op een dusdanige wijze verwerkt worden, dat aan de idee „licht" niet moer verbonden is het zien van een of meerdere lichtbronnen, maar een dusdanige gelijkmatigheid, dat liet niet meer hinderlijk is; het licht, be doeld is hier het kunstlicht, dat vrijwel het daglicht nadert. Evenwel de lichtarchitcctuur is nog aan het begin van haar ontwikkeling, maar wij kunnen wel zeggen, dat ondanks liet tas ten cn zoeken er in letterlijken en figuur lijken zin een nieuw licht op de architectuur geworpen'wordt en er een nieuw leven op dit gebied merkbaar is. Spr. maakte mot zijne hoorders een klei nen rondgang iangs de verschillende vor- liciitingsobjectïn. in dc sta l Als uitgangs punt nam hij het Gen (raai Station. Bij dag licht zal inca den ind nuk krijgen van een meer of minder geslaagden architectoni schen opzet; evenwel bij avond krijgt deze architectuur een geheel andere waarde, want hier is in eerste instantie uitgegaan van het licht-teciiniseh probleem cn het re sultaat hiervan is een licht-alléc van zuilen op een dusdanige, wijze aan gelicht, dat het den induik maakt alsof deze zuilen geheel doorgloeid zijn. En dan verrijst op don Dam plotseling een lichlmonunicnt, hot Edison-monument, een combinatie van archil eet,uurlicht cn lichtarchitcctuur, een aanschijnen van het materieel© door het immaterieele, een over gangsvorm, zooals spr. dien reeds hiervoor had aangeduid; een laatste phase van ar- chitectuurlicht naar dc Ibhtarchitcctuur. De Kal verstraat is een combinatie van floodlight en ornamentatie, een zacht aan lichten van de oude gevel!jes cn oen ver levendiging door dc kleur\crlicliting. Tenslotte zien wij bij het Leidschcbosch- jo het Philips-monument, een absolute uiting van de lichtarchitcctuur, waarbij de architect zich aan niets anders gebonden heeft, dan aan maximum licht- en minimum materiaal. Verdere bezienswaardigheden, zijn de Westertoren, Station Weesperpoort, Rem- brandümonument, Sladschouwburg (LciJ- scheplcin), Waag, Oudekerktoren, Zuidor- kerktoren, Montelbaanstoren, Heerengracht van Leidscliestraat tot Vijzelstraat, bruggen Leidschestraat, Weteringplantsnen en ver der vele interessante buitenwijken. Zeer druk was het gisteravond in de stad door velen, die de verlichting wilden zien. Gisteravond heeft het comité voor de voering van het Edison-jubiloum in het Pa viljoen Vondel-park met vele elcctro-tcch- nici en vooraanstaande hccren op het ge bied der moderne verlichtingstechniek ter gelegenheid van de opening van de Lichl- week een feestmaaltijd gehouden. „N. R. Crt." R. K. UNIVERSITEIT. Rede van prof. dr. Ferd. Sassen. Prof. dr. Ferd. Sassen, te Kerkrade-Rol- duc, benoemd bot gewoon hcogleeraar in de Geschiedenis van do Wijsbegeerte der Grieken cn Romeinen aan de R. K. Uni versiteit, heeft beden zijn ambt aanvaard met bet uitspreken van een rede over „Op timisme en pessimisme in de Griekschc Wijsbegeerte" Aan deze rede is het volgende ontleend De subjectieve waardfccung van wereld en leven staat met de ve» klaring van het zijn en de vaststelling van het behooren in hun beider diepere gronden in onver breekbaar verband. Elke wijsgeerige we reldbeschouwing bevat, tenminste in haar consequenties, ccn waardc-oordeel over do betcckonis van zijnsorde cn samenleving voor geluk of ongeluk van den enkeling.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1929 | | pagina 1