DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
LEIDEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32
BUITENLAND
BINNENLAND
Geregelde kichtdienst naar Ned.-lndië
20ste Jaargang
DONDERDAG 12 SEPTEMBER 1929
No. 6281
3)e£eid^olie(5ou^omt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per weet f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij
Vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeclingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
VOLKENBOND
DE 10E V.B.-VERGADERING.
Het draadloos station.
Gistermiddag hebben drie commissies
vergaderd,, die voor de ontwapening, die
voor het budget en die voor de sociale
kwesties.
Het belangrijkste waren natuurlijk de
besprekingen in de ontwapeningsoom-
missie.
Onder voorzitterschap van Benes be
handelde deze gisteren de kwestie van de
stichting van een draadloos station van
den Volkenbond, opdat ook in crisistijden
Genève ongestoord met de Volkenbonds
staten in verbinding zou blijven en daar
door het veiligheidsgevoel der staten ver
meerderd zou worden.
De Zwitsersche minister van buitenland-
sche zaken Motta gaf een overzicht van
de drie aanhangige voorstellen.
Het eerste beoogde de stichting van een
Volkenbondsstation, dat eigendom van den
Volkenbond zou zijn en uitsluitend in Vol-
kenbondsdienst geëxploiteerd zou worden.
De oprichtingskosten zouden ongeveer
2.500.000 goudfranken bedragen, terwijl
een jaarlijksch tekort van 400.000 goudfran
ken geraamd was.
Volgens het tweede plan zou weliswaar
de Volkenbond eigenaar van het station
zijn, doch in normale tijden zou het sta
tion ook commercieel geëxploiteerd wor
den door middel van de Radio Suisse''.
Voor de uitbreiding van het reeds bestaan
de station der „Radio Suisse", dat dan in
handen van den Volkenbond zou overgaan
zal ongeveer 1.500.000 goudfranken noodig
zijn, terwijl het tekort per jaar in dit ge
val geschat wordt op 200.000 goudfranken,
die dan ten laste van den Volkenbond zou
den komen.
Als derde plan bepleitte Motta zelf dat
het station der „Radio Suisse" in Zwitser
sche handen zou blijven, do'ch zich ter be
schikking van den Volkenbond zou stellen
onder waarborgen van een volkomen onbe
perkte uitzending der Volkenbondsmedc-
deelingen, waarop een waarnemer van den
Volkenbond zelf toezicht zou moeten hou
den. Bij dit plan zonden er geenerlei op
richtingskosten zijn en zou de Volken
bond jaarlijks niet meer dan 25.000 goud
franken te betalen hebben.
Ondanks de financieele voordeelen van
dit plan bicken- de meeste gedelegeerden
toch voorstander van het tweede plan te
zijn, van meening zijnde, dat het een te
groot belang is, dat het- Volkenbondssecre
tariaat geheel zelfstandig en op eigen ver
antwoording over een draadloos station
zal kunnen beschikken.
De Fransche en Duitsche gedelegeerden
zou het liefst het eerste plan hebben aan
vaard doch waren bereid zich ook bij het
tweede plan neer te leggen, dat vooral
krachtig verdedigd werd door lord Cecil in
lijnrechte tegenstelling tot de houding der
Engelsche delegatie verleden jaar, die van
een draadloos Volkenbondsstation niet
wilde weten.
De derde commissie heeft ten slotte zich
in beginsel ten gunste, van het tweede plan
uitgesproken en aan de vierde commissie
voorgesteld een gemengde commissie te
benoemen om te beraadslagen over de
voordeeligstc wijze van exploitatie van het
Volkenbondsstation in normale tijden.
De Vereenigde Staten van Europa.
Rusland zal zich afzijdig
houden.
Via Kowno wordt uit Moskou in ant
woord cp vragen betreffende medewerking
van Rusland aan de Vereenigde Staten
van Europa gemeld, dat Rusland er geen
belang bij meent te hebben, mee te wer
ken aan een „opbouw van Europa voor den
strijd tegen Amerika" De sovjet-regeering
zal van de Vereenigde Staten van Europa
geen lid zijn, zij zal de neutraliteit in den
economischen strijd tusschen Europa en
Amerika handhaven.
Met betrekking tot de toetreding van
Amerika tot het internationaal scheidsge
recht in Den Haag, wordt van Russische
zijde verklaard, dat de sovjet-regeering
niet tot het scheidsgerecht zal toetreden.
Haar houding ten deze zal onveranderd
blijven.
DUITSCHLAND
Communisten en Hitlerianen.
Politieke kloppartij
te B e r 1 ij n.
Te Schoeneberg (Berlijn) kwam 't Dins
dagavond laat tot ernstige botsingen. Te
gen half 11 uur ontmoetten groote groepen
communisten en Hitlerianen elkaar bij de
Barbarossa- en Hauptstrasse, alwaar on
middellijk een vechtpartij ontstond. Van
heide zijden vielen opeens schoten. Twee
personen werden door schoten in do borst
zwaar gewond. Er had een achttal arres
taties plaats. Wie de aanleiding is ge
weest tot dit incident en wie de eerste
schoten heeft gelost, wordt thans onder
zocht.
De Rijnland-ontruiming door de
Engelschen.
Officieel wordt medegedeeld, dat de
voorbereidingen voor de ontruiming van
de derde zone van'het Rijnland door de
Engelschen in vollen gang zijn. De ontrui
ming begint Zaterdag 14 September. Voor
zoover zich dit op het oogenblik laat over
zien zal de ontruiming van Koenigsstein
op 27 September en van Bad-Schwalbach
op 28 September geëindigd zijn. Door Fran
sche troepen worden beide plaatsen niet
meer bezet, zoodat zij, wanneer de Engel
sche troepen vertrokken zijn, volkomen
zijn ontruimd. De geheel e ontruiming van
de Engelsche zone, dus ook van Wiesbaden
en Bingen, zal op 13 December zijn ge
beurd.
ENGELAND
Iraks hooge commissaris plotseling
overleden.
Sir Gilbert Clayton, de hooge commis
saris van het Britsche mandaatgebied
Irak, is, na aan een polo-wedstrijd te
hebben deelgenomen, plotseling onwel ge-
'worden en een uur later gestorven.
RUSLAND.
Weer een „complot" ontdekt.
Naar de „Times" uit Riga verneemt,
heeft de G. P. O. te Leningrad een groot
contra-revolutionnair „complot" ontdekt,
dat nagenoeg van denzelfden aard zou
zijn al de bekende samenzwering In het
Donets-bekken van 1928. Tot nu toe zijn
negen directeuren van Sovjet-scheepswer
ven gearresteerd, alsmede een .groot aan
tal lagefe employe's, terwijl nog steeds
arrestaties plaats 'hebben Verklaard
wordt, dat de gearresteerden getracht
hébben, de Sovjet-regeering omver le
werpen door cconom. intrigues, speciaal
door het tegenwerken van alle economi
sche ondernemingen, waardoor zij het
Sovjet-bewind belachelijk trachten te ma
ken. De .meeste gearresteerden behooren
tot scheepsbouwondememingen te Lenin
grad. De Sovjet-bladen melden, dat deze
persoden op zóó handige wijze te werk
gingen, Mat geen door hen gebouwd Sov
jet-schip één enkele reis kon volbrengen,
zonder daarna weer voor eenigen tijd op
gelegd te moeten worden.
CHINA.
HET CHINEESCH— RUSSISCH
CONFLICT.
Nog steeds actie op het „front".
Het Chineesche ministerie van oorlog
te Peking publiceert een bericht over den
militairen toestand in Noord-Mantsjoerije.
Volgens dit bericht hebben de laatste
24 uur geen nieuwe gevechten aan de
Russische-Chineesche grenzen plaats ge
had. De sovjettroepen hebben zich weer
op Russisch gebied teruggetrokken en
hebben het bombardeeren der Chineesche
steden uit militaire vliegtuigen gestaakt.
Het Chineesche ministerie van oorlog
heeft alle militaire attaché's der buiten-
landsche diplomatieke vertegenwoirdigin-
gen in Peking uitgenoodigd, de in Pro-
pranitsjnaja door de Russen aangerichte
verwoestingen in oogenschouw te nemen.
Verder wordt gemeld,dat de Chinee
sche regcering besloten heeft, twee divi
sies naar Norrd-Mantsjoerije te zenden.
Do troepen-afdeelingen zijn reeds uit
Tientsin vertrokken en bevinden zich
onderweg naar Moekden.
Intusschen wordt uit Moskou gemeld, dat
de opperbevelhebber van het sovjet-
leger in het Verre Oosten, Blucher, naar
Moskou telegrafeerde, dat Chineesche
troepen Dinsdag de Russische grens heb
ben overschreden en de Russische stad
Grodokowo beschoten.
Bovendien trok de Chineesche cavalle-
rie in de nabijheid van Iman over de
Russische grens. Nadat versterkingen aan
gerukt waren, is het den Russischen grens
wachten gelukt de Chineezen weer terug
te drijven.
Ook volgens berichten uit Tokio is er
van rust aan het Chineesch-Russïsche
„front" geen sprake. Maandagavond moe
ten Russische militaire vliegers bommen
op het staatskwartier en op het station
Mantsjoeria hebben geworpen.
Een bom trof het salonrijtuig van den
Chineeschen generaal Ts;-ang„ waarbij 4
Chineesche soldaten werden getroffen en
gedood. De artillerie opende een heftig
vuur en dwong den Russischen vlieger
terug te keeren.
De Japansche pers verklaart, dat de
politieke toestand zich in de laatste 24
uur zeer heeft toegespitst. Het Japansche
ministerie van Buitenlanasche zaken heeft
den Japanschen gezant in Moskou, Ta-
naka, die momenteel in den Kaukasus
vertoeft, bevolen direct naar Moskou te
rug te gaan.
AMERIKA
SABOTAGE DER ONTWAPENING?
Het gevai-Shearer.
Een onderzoek wordt
ingesteld.
In Amerika heeft eeu zekere Shearer,
die indertijd voor penige groote Amerikaan-
sche scheepsbouwmaatschappijen toehoor
der was bij de ontwapeningsconferentie
te Genève, te kennen gegeven, dat hij door
die maatschappijen betaald werd om het
werk der ontwapening te saboteeren. Deze
roededeeling heeft in de Ver. Staten hevi
ge ontroering en verontwaardiging gewekt-.
President Hoover, „sprekende met alle
waardigheid en gezag van zijn hoogen
post.", verklaarde dat de zaak-Shearer tot
den grond toe moet worden nageplozen,
daar het voeren eener gewetenlooze propa
ganda om het program der Amerikaansche
regeering inzake de vlootbeperking tegen
te werken, duidelijk is.
De vlootcoinmissio uit den Senaat heeft
besloten een onderzoek in te stellen naar
de werkzaamheden der groote scheeps
bouwmaatschappijen in verband met de
Geneefsche ontwapeningsconferentie twee
jaar geleden.
De Bethlehem Shipbuilding Company,
een d,er scheepsbouwmaatschappijen in wier
dienst de propagandist voor een groote
vloot,, Shearer, zou geweest zijn, heeft een
brief aan president Hoover geschreven,
waarin zij erkent dat Shearer in haar dienst
is geweest; de maatschappij had hem even
wel onmiddellijk ontslagen toen zij vernam
dat hij propagandist was. Omtrent den da
tum van het ontslag wordt echter niets
meegedeeld.
De vlootcomrnissie uit den Senaat be
gint heden met. haar onderzoek inzake
Shearer. Zij zal zich echter bepalen tot zijn
werkzaamheden te k.enève en zijn connec
tie met scheepSbotivVaaatschappijèBK Hier
door wordt dc propaganda, die door de
Amerikaansche marine zelf zou geïnspi
reerd zijn, van het onderzoek uitgesloten
en waarschijnlijk ook de werkzaamheden
van Shearer te Washington, na zijn terug
keer uit Genève, teen hij de kruiserwet
krachtig steunde.
De verklaring van president Hoover, dat
de zaak tot in den grond moet worden on
derzocht, wordt opgevat als een bewijs d it
de president het niet met het denkbeeld
der Senaatscommissie van een beperkt on
derzoek eens is.
De minister van marine, Adams, heeft
voorts verklaard, dat er te Genève geen
connectie is geweest tusschen de admiraals
en Shearer. Een verklaring die door pre
sident Hoover is aangevuld met de mede-
deeling, dat schout-bij-nacht Jones, die ter
vlootconferentic van Genève met Gibson
dc V. S. vertegenwoordigde, Shearer in het
geheel niet kende en geen relaties met hem
had.
Nederland en België.
Besprekingentusschen
minister Beelaerts en Hymans.
De Belgische minister van buitenlaad-
scho zaken Hymans en zijn Nederlandsche
ambtgenoot jhr. Beelaerts van Blokland
hebben een onderhoud gehad over de Ne-
derlandsohBelgische kwestie. De gedach
ten wisseling verliep op zeer hartelijke wijze.
De ministers kwamen overeen dq^jj^bespre-
kingen later te hervatten.
Dumping-politiek in Duitschland.
Een groot nadeel voor de
Nederlandsche landbouw.
Het Tweede Kamerlid Braat heetf den
minister van binnenlandsche zaken en land
bouw de volgende vragen gesteld:
Is het dgn minister bekend, dat de Ne
derlandsche landbouw reeds nu en nog meer
in de toekomst, onberekenbare schade zal
ondervinden van het dumping-systeem, dat
de Duitsche regeering toepast door den
uitvoer van haar overtollige granen, in dit
geval enorme quantum» haver, welke gra
nen hier te lande worden ingevoerd en
verhandeld tegen een prijs voor dergelijke
qualiteit vex. beneden den wereldprijs cn
den prijs, waarvoor de Nederlandsche land
bouwer deze producten kan verkoopen,
daar dc kostprijs van verbouwing en land-
huur hiérvan meer zullen bedragen?
Is het den minister bekend, dat de Duit
sche regecring dit den Duitschen landbou
wer mogelijk maakt door dezen uitvoer
met zes Mark per 100' kilo te steunen en
zoodoende elke concurrentie onmogelijk
maakt, zoodat genoemde, dumping-politiek
den Ncderlandschen landbouw zal doen
ondergaan, wat een terugslag zal geven
op den Nederlandschen handel in het alge
meen met zijn funeste gevolgen?
Welke maatregelen denkt de minister
te nemen tot bescherming van onzen eigen
landbouw 1
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Weer een „complot" in Rusland ontdekt.
Een opzienbarend geval van sabotage der
ontwapening in Amerika.
BINNENLAND.
Heden is het eerste vliegtuig van den
geregeiden luchtpostdienst Nederland—
Ned.-lndië vertrokken.
Nadere bijzonderheden omtrent de
scheepsramp op de Wester-ScheMe. (Gom.
Berichten, 2de blad).
De voortzetting van de R. K. Sportweek.
(2de 'blad).
De feestelijke herdenking van het 25-
jarig bestaan der Apolog. Vereen. „Petrus
Carisius". (2de blad).
HET EERSTE VLIEGTUIG HEDENMORGEN VERTROKKEN
IEDERE MAAND EEN NIEUWE POSTVLUCHT
Dc start.
Hedenmorgen te half 7 is het eerste
vliegtuig van de reeks, die den geregeiden
luchtpostdienst tusschen Nederland en
Nederl.-Indië zal onderhouden, de P.H.-
A.E.Z. van Schiphol naar Indië vertrokken.
Om kwart vóór G komt dc bemanning bij
het toestel. Onder algemecne belangstel
ling worden de postzakken ingeladen, on
geveer 145 K.G. mail. Kort vóór G uur ver
zamelden de aanwezigen zich bij het toe
stel. Aanwezig waren o.a. de heer ir. Dam
me, directeur-generaal der posterijen, de
heer v. Beers, directeur van het postkan
toor te Amsterdam, de heer Plesman, di
recteur der K. L. M. Het eerst, sprak ir.
Dammc, die dc bemanning, bestaande uit
de vliegers Smirnoff, Beekman en den me
canicien Voencndaal een goede reis toe-
wcnschte. Namens den Raad v. Beheer
der K. L. M. nam de voorzitter, de heer
Wurfbeen, afscheid van de vliegers. Om
even voor half 7 stapte de bemanning het
Fokkcrvliegtuig in en na eenmaal over het
veld gecirkeld te hebben, verdween do
P.H.-A.E.Z. in Oostelijke richting.
Hedenmiddag zullen zij te Boedapes-t
aankomen.
De luchtweg.
Het klinkt thans, na de verschillende
geslaagde proefvluchten, voor ons volstrekt
niet vreemd meer, te hooren spreken van
een geregeiden luchtdienst op Indië.
Weer oen postvlucht naar Indië? Maar
dat is immers oud nieuws. Dat deden wij
jaren gcled cntoch al?
Van der Hoop en v. Weerden Poelman
deden het 't eerst in October 1924; toen
deden de piloten Geyscndorffer en Schol-
te het hun na met. den Amerikaan v. Lear
Black aan boord. Vloog v. d. Hoop 20 vlieg
dagen over de route AmsterdamBatavia,
Geysendorffer deed het in 13 dagen. Boven
dien vlogen Geysendorffer, Scholte en v.
Lear Black weer terug ook. Toen kwam in
October 1927 luitenant Koppen met zijn
Postduif en deze snelle duif had slechts 9
dagen noodig om het verre Indië te be
reiken, een reoord-prestatie, welke nog
steeds niet verbeterd is. Over de terug
reis werd 10 dagen gedaan.
Na het succes van luitenant Koppen
werd verleden jaar een proef genomen met
een postdienst. In Indië kwam n.l. een
maatschappij tob stand, die vier vliegtuigen
in Nederland bestelde. Deze zouden door
de lucht naar Indië gebracht \torden mot
tusschenpoozen van oen week. Zij zouden
tevens post meenemen en alzoo een eerste
proefneming zijn voor een later op te rich
ten geregelde postdienst. De K. L. M. deed
daarbij een harer vliegtuigen aansluiten,
die tevens de vlucht terug zou onderne
men.
Al waren die vijf vluchten tezamen geen
volledig succes, doordat de erbarmelijke
toestand der Britsoh Indische vliegvelden
oorzaak werd, dat twee vliegtuigen zooda
nige averij opliepen, dat zij vanuit Britsch
Indie verder per scheepsgelegenheid naar
Java moesten worden vervoerd, ook die
serie postvluchten bracht het .groote doel
do opening van een geregelde luchtpost
dienst tusschen Nederland en Indië weer
nader. Al waren politieke motieven of juis
ter gezegd Britsche naijver de oorzaak, dat
de voorgestelde serie van elf postvluchten
gedurende 1929 niet kon worden uitge
voerd, het uitstel was toch geen afstel.
Want nadat de Brits<#le regeering eerst
het moment had afgewacht, dat haar eigen
Londen-Karachi luchtdienst zich in hot za
del had gewerkt, werd aan de Hollanders
toegestaan, aan het voorgenomen plan van
een maandelijkschen luchtdienst tusschen
Amsterdam en Batavia uitvoering te geven.
En vandaag is deze begonnen met de
start, van de P.H.-A.E.Z.
Dc volgende vluchten zullen aanvangen
op de navolgende data met de daarachter
te noemen piloten:
19 September Duimelaar en Tepas.
3 October Frijns en Soer.
17 October Aler cn dr. Jongbloed.
31 October Beekman cn Van Dijk.
14 November Tepas en Hondong.
28 November Soer cn Wicrsma.
12 December Smirnoff en Sillevis.
28 December Van Dijk en Pellcns.
9 Januari Hondong en Van Mesel.
Om de Kaap.
De weg door de lucht is e-en geheel an
dere route, dan welke gevolgd werd in de
15e en 16e eeuw door dc houten notedop-
jes, waarmede onze voorvaderen naar het
verre Oost-en vooren.
De eerste weg naar Indië leidde om cl*
Kaap do Goede Hoop, welko zeeweg ont
dekt was in 1497 door Vasco da Gama.
Wel worden later nog andore wegen be
proefd, zooals in 1598— IG01 door Olivier
van Noort, die een routo naar Indië zoch
ten door van Nederland uit om de Zuid
kust van Zuid-Amerika en door den Stil
len Oceaan tc varen, on door Willem Ba-
rendsz en Jacob van Hecuiskorck dio, zoo
als wo weten, tevergeefs, een weg naar In
dië om het Noorden zochten, maar eeuwen
lang bleef toch de weg rondom Kaap de
Goede Hoop onzo eerste route. Werd deze
weg, zooals gezegd, in 1497 reeds door
Vasco da Gama gebaand, eerst oen eeuw
later zouden de Hollander» erin slagen
hun lang gekoesterden wensch, met Indië
een handelsverbinding tc kunnen openen,
iu vervulling tc zien gaan.
Het was op 2 April 1595, dat een vloot,
uitgerust door dc „Compagnie van Verre
Landen" onder Cornelis Houtman, met een
frissche noord-oostelijke bries, het. Span
jaardsgat te Texel verliet. De eigenlijke
bestemming: het eiland Java, was slechts
aan zeer enkelen bevoorrechten bekend.
Want, met groote belangstelling, en met nog
grooterc afgunst, hadden do Engelschen,
die tot dusver dc ocnigc mededingers der
Portugce-zcn waren geweest, onze pogin
gen tot deelneming aan dc vaart up Indië
gadegeslagen.
De vloot bestond uit vier schepen, geza
menlijk bom and met 219 koppen. Dc tocht
was allesbehalve voorspoedig, dc scheur
buik teisterde de expeditie en velen stier
ven. Zij werden begraven op een eilandje
ten N.W. va.n kaap Santa Maria op Ma
dagascar, dat het Hollandschc kerkhof ge
noemd werd. In Februari 1596 was men nog
steeds niet verder dan Madagascar. Ein
delijk werd op 23 Juni 159G na oen reis van
bijna 13 maanden te Bantam op West-Java
voet aan wal gezet.
Tenslotte, na twee derden van de. man
schappen door ziekte, gebrek en vijande
lijke overvallen te hebben verloren, keerde
do expoditio op 12 Augustus 1597 te Texel
terug.
Dat was nog eons een reis!
Het Suez-kanaal.
Nog eeuwenlang zou de route van Vasco
da Gama cn Houtman worden bevaren.
Totdat in 1869 door de opening van het
Suez-kanaal oen nieuwe, veel kortere weg
naar ons groot koloniaal bezit bezuiden
den Equator zou worden opengesteld.
Zooals men weet, is het Suez-kanaal het
werk van Ferdinand de Lcsseps.
Na langdurige voorbereidingen van fi-
nancieelcn en fechnischen aard, kou De
Lesseps op 25 April 1859 te Port Said de
eerste spade in den grond steken. En na
een inspannenden arbeid van ruim tien ia-
ren, waarin natuurlijk vele moeilijkheden
waren te overwinnen geweest, kwam het
kanaal gereed, en kon iii den middag van
16 November 1869 plechtig worden inge
zegend door den Aartsbisschop van Jeruza
lem, Mgr. Bauer cn door den Mahomedaan-
schen hoogepriester. Deze plechtigheid,
welke te Port Said plaats had, werd be
halve door den Khedive, door verschillen
de adelijkc personen bijgewoond. Zoo wa
ren daar do keizerin van Frankrijk aan
boord van de „Aiglc", de keizer van Oos
tenrijk op het jacht „Greiff", dc kroonprins
van Pruisen, de grootvorst Michael van
Rusland cn prins Oscar van Zweden, ter
wijl Nederland vertcgenwoodigd was door
de „Wassenaar" en het raderstoomschip
„Valk", waarop Prins Hendrik der Neder
landen met gemalin. Dc Kamers van Koop
handel van Amsterdam cn Rotterdam v a-