KALENDER DER WEEK
derde blad.
de leidsche courant
ZATERDAG 6 JULI 1929
Het stelsel der bouw
kundige prijsvragen
III. (Slot).
DE GRILLEN DER MODE.
Wat moei de Leidsche Raad nu doen?
Hoe kort is liet nog geleden, dat men
niet moderner Icon zijn, dan door dr. Ber-
lage's zuiver ..functionalisme" na te vol
gen (helaas doorgaans slaafsch en ondoor
dacht), maar dat duurde niet lang. Plotse
ling imponeerde Lloyd Wright, door zijn
^esthetische pathetiek en de epigonen
haastten zich, wierpen het cenc inzicht
het raam uit en bogen voor een ander.
Aardig is het, architectonische tijdschrif
ten van enkele jaren her, nog eens na te
lezen, om het psychologisch moment van
zoo'n ommezwaai (die in dit geval heel
geen evolutie was) eens uit den bombasti-
schen woordenvloed op te diepen. Want
groot zijn de woorden en termen der archi
tecten van 1900 tot lieden. Schier allen
zijn heb filosofen. En liun taal is zoo maar
geen gewone menscliejitaal, voor u en mij
en ieder begrijpelijk, met een verheven
idioom, kwistig doorschoten met macht
woorden. Wat voor een raszuiver sociaal
democraat de woorden klassebewustzijn,
ontworsteling, vertrapte proletariaat en
gebiedende volkswil beteekenen, zijn- voor
den modieuzen architect-cultuur-vorscher
woorden en termen alscosmisch ver-
hevenend, asteraal lijnenspel, statistisch
gevoel, oervormen, harmonische schoon
heidstrillingen, Untergang des Abendlan-
des, al-natuur, geestelijke beelding, het
rhythme van beton en meer van dat dui
delijks.
Vooral de heer Wijdeveld, een der in
vloedrijkste woordvoerders in den B. N. A.
is een vernuftig koorddanser op deze
woordtrillingen. Benauwend wordt liet
dezen wazigen rim-ram der niet-leekente
lezen voor 'n ieder, die er aan gewoon is de
dingen op z'n eenvoudigst te benamen,
daarbij steun zoekend niet in liet een of
ander gevoel of mode-inzicht, doch uit
gaande van de simpele schoonheidsleer,
dat een voortbrengsel uit menselienhand
uitsluitend dan schoon kan zijn, wanneer
het perfect is in elk opzicht en dus ver
vuld van alle essentialia (zoodat een on
deugdelijke of omslachtige, constructie een
beletsel is voor het ontstaan van een schoo
nen bouwvorm). Want het is bekend, dat
ontstentenis van eenvoudig begrip, zich bij
voorkeur verhult in machttermen. Dezelf
de heer Wijdeveld is dan ook even dikwijls
van inzicht veranderd, als er nieuwe ster
ren waren aan den architectonischen melk
weg. Thans is hij, als wij behoedzaam de
leidende gedachte pellen uit liet asterale
mode-jargon, juist aau den stijd van Bau-
haus Dessau toe, welk© nuance dus blijk
baar nu op do nominatio staat om over
drie jaren als „overwonnen voormalig in
zicht" to figureeren. Na Wright's moderne
arcadia, werd heb geestig, vibratief lijnen
spel van de Klerk het lichtend voorbeeld
voor tientallen navolgers, die echter door
gaans wel zesmaal zoo log bleken te zijn,
als de inderdaad fragiele toovenaar met
onwaarschijnlijkheden, die de Klerk was.
Even daarvoor of mogelijk wel gelijktijdig
was van der Mey's Scheepvaarthuis (dat
heden diep verketterd wordt)- oorsprong
bron van de verbijsterendste grimassen
met het kloeko en simpele materiaal, het
welk dp baksteen toeli is en blijft.
Toen, zonder eenige verklaarbare aan
leiding, imponeerde opeens de Zweedsehe
architectuur zóó hevig, dat er een wilde
vlaag van Scandinaafsehheid door de ar
chitectuur van een drietal jaren trok, om
weer plaats te maken voor de allerjongste
modegril, „de charme van het verbicalisme
met een toren op den lioek", naar Dudok.
De bouwmeester van heb S che èp vaar thuis
heeft zijn eigen bouworde, eertijds kort
stondig leiding-gevend, toen maar dood
leuk afgeschaft, en kan liet thans óók als
Dudok. Dudok zelf deed hel vroeger in
Tuschinski-stijl, maar liepft plotseling ont
dekt, „datdc ban van de verticale
Got hick diende gebroken te
worde n.v Wolk een orakeltaal, wie weet
uit welke duizeligheid ontstaan?
Niemand moet. denken, dat dib ontstel
lend bericht over de onvastheid van de ar
chitectuur uit ons tijdvak, do werkelijkheid
'overdrijft. Xa de controleerbare gegevens
over d. Mey's en Dudok's ommezwaaien,
moge nog het volgende voorbeeld dc be
nauwende waarheid komen bevestiqen. De.
architect van het -Jaarbeursgebouw, de
Bie Leuvelink Tjeenk, moet thans, na tien
jaren, voortbouwen aan zijn eigen bouw
werk. En wat zien we? Heb allerliefst zou
de bouwmeester zijn volslagen verouderd
gebouw maar afbreken; het stuk dat hij er
naast zet is radicaal anders van gard.
Wij zijn zoo vrij. en weten dat icdero'^cul-
tuurvorsehcr cn kunsthistoricus hierbij aan
onze zijde zal staan, uit dit voorbeeld te
concludceren, dat hier miserabel snobisme
gaande is. Wezenlijk diep-inkervende
kunststijlen, huppelen zoo luchtig niet
over, van maand tot- maand. Zelfs nuance s
in eenzelfden stijl niet, maar herhaald
wordt, in het onderhavige geval is geen
sprake van een nu an cc el-ve r schil
Het advies van den B. X. A. heeft al dit
modieus en snobistisch gehuppel van «:1e
eenc bizarreric in de andere, getrouwelijk
gevolgd. Deze bond zou eerst van ons eer
bied yoor zijn advies mogen verwachten,
zoo hij het correctief waren geweest legen
zooveel ou-ernst. Het hierboven uitgespro
ken vonnis tegen het B. X. Ai-advies, dat
een onbevoegdheidsverklaring inhoudt, is
dan ook wel op onwcderlegbaro en billijke
gronden gewezen.
En de ervaring der laatste jaren leert
ons dan nok grondig, dat het artikel uil-
de prijsyraagbepalingen van den B. X. A.,
dat de jury hoofdzakelijk uil archiiocten
moet bestaan, wil de prijsvraag officieele
erkenning (bedoeld is bondserkenning)
bekomen, een. gevaar is gaan worden voor
het vaderland, dat niet gediend kan ziju
met een i»rcli;ie«-tuur, die de koorts heeft.
Hoe onvoorzichtig het is, het oordeel
van dc leidende a estheten buiten het vak,
met behulp van een organisatorischen
maatregel te passeeren, moge uit het vol
gende vergelijk blijken: dc diverse mode
monstra, die bekroond werden door een
commissie van architecten, worden succes
sievelijk weer verketterd door nieuwlich
ters van een inzicht-, dat telkens ruim
een etmaal later opgeld deed, maar
aan het inzicht van dc „leeken" Treub en
Polak danken we dc Amsterdamsche Beurs
en het Bondsgebouv. van den A. X. D. B.
Ten slotte komen wij_ nog eens terug op
het adres van den B. X". A., aan het Ge
meentebestuur van Leiden, dat aanleiding
werd tot dit alarm. Zoo liet Leidsche Ge
meentebestuur de raadgeving, in dit adres
gesuggereerd, ter harte neemt eu ten
slotte den B. X. A. opdracht geeft tot het
aanwijzen van mededingers in een beslo
ten prijsvraag, dan is het eindresultaat
niet twijfelachtig, dan verrijst ook in Lei
den oen bouwwerk, dat wèl modieus is,
wel naar den laatsten snit, maai' .waarvan
niet vaststaat, of het over enkele jaren al
reeds' niet even lachwekkend zal blijken te
zijn, als het- Scheepvaarthuis nu alreeds is
vcor dcgeëvolueerden, den bouwmees
ter zeiven incluis (gelijk bij het jaargebouw
toch ook het geval is).
Hoe het dan wèl moet gaan? De Raad
zal ziqh grondig moeten informeereu. en
liefst niet bij personen, die tè dicht met
hun neus op dc verschijnselen liggen, om
een objectief oordeel te kunnen hebben.
De bekende zegswijs: dichters plegen hun
dichtende rijdgenooten niet. te verstaan
geldt ook hier. Maar er zijn toch aesthe-
tiseh onderlegde „leeken" bij overvloed in
ons land, die als beoordeelaren van voor
malige en hcdcndaagsche architectuur een
groote reputatie genieten, zelfs over onze
■landsgrenzen. Dc weg ligt dus open
En als de Raad van Leiden zou meenen
dat ook deze methode geen abso-luten
waarborg biedt voor het allerbeste devies,
wel, laat dan ieder Raadslid zich p e r-
s o o n I ij k diep beraden over de keuze
vau den architect, opdat dc Raad zelve
een keus kan doen. Het ondersclieiden van
goeclo architectuur is geen heksentoer en
niemand behoeft zichzelvcn incompetent
te achten. Men oordeele echter met hel
gewone nuchtere inzicht; m'en "late zich
niet overpraten met acrobatiek van woor
den, maar eische realia. Ons inzicht is, dat
ieder mensch die in een huis woont, een
inzicht kan hebben over dc bouwkundige
waarde van huizen, zoo hij slechts deze sim
pele werkelijkheid als rechtsnoer neemt:
de. bouwvorm komc vanzelfsprekend voort
uit dc bestaande behoeften: die bouw
vorm zij klaar, begrijpbaar en zoo vanzelf
sprekend als mogelijk is.
Slechts binnen het kader van dezen
grondeisch, kan zich een bouwkundige
schoonheid ontwikkelen, die standvastiger
zal blijken te Zijn dan eeii dameshoeden-
mode of een B. X. A.-seizoen-mode.
En zou dc Raad het tenslotte niet .aan
durven kloekweg een opdracht te verlec-
nen aan een bezonnen architect-, van uien
moet vaststaan dat hij geen grapjes zal
opstapelen die al na vijf jaren belachelijk
zullen zijn, dan vare een meervoudige op
dracht te verleenen aan den belangrijksten
vertegenwoordiger van elke architecto
nische richting, met een jury, bestaande uit
leekeu en een vak-teclmisch raadsman,
zoodat daarmede voorkomen zou zijn, dat
een z.g. minimalistisch bevredigïngs-pro-
jeefc bekroond zou moeten worden. Maar
slechts 111 het alleruiterste geval. Want
ons dunkt, dat dc miserabele resultaten
der prijsvragen uit de laatste jaren geen
aanmoediging inhouden, om dit ongewisse
pad nu maar weer eens Ie betreden.
Dq magistral uur van een belangrijke ge
meente zal clc fierheid moeten vertoouen
(gelijk dat vroeger ook gedaan werd) om
zelf een keuze te durven doen.
HERMAN DE MAN.
;,De" Haarlemmermeer
Het woord meer is onzijdig.
Mussolini is- b.v. thans bezig ..lief'
Nemi-mecr te laten leegpompen. X iemand,
die "t anders zeggen zal.
Zoodra wij, Hollanders, het evenwel heb
ben over de groote watervlakte, welke
zich eertijds uitstrekte tusschen Haarlem
en Leiden, dan praten we van „de" Haar
lemmermeer. Nog wel in vrouwelijken zin
dus. Merkwaardig, 't Zal een onwillekeu
rige hulde wezen aan het zwakke geslacht,
dat zich immers meermalen minstens even
sterk betoont als een onstuimige water
massa.
We zullen hier eens eenige data uit de
geschiedenis „der" Meer laten volgen:
1500. Omstreeks dezen tijd was dc wel
gestelde dame er nog niet; wel vijf jonge
dames, zijnde: het Haarlemsche meer in t
midden, het Leidsche meer ten Zuiden,
het Oude Meer ten Oosten, hot Lutko en
het Spieringuaeer ten Noorden. De geza
menlijke oppervlakte dier meren was on
geveer 6000 H.A.
1600. Door hoogen waterstand en stor
men waren de tusschenliggcndc gronden
langzamerhand weggespoeld, zoodat het
watervlak al meer dan verdubbeld was.
1617. Zekere A. de Hoog publiceerde een
plan tot indijking. Hij sprak voor doovc
mansooron.
16'10. „Dn" Meer is nu cén binnenzee van
nagenoeg 15000 H.A., bij storm een voort
durende bedreiging "niet alleen voor de om
liggende landerijen, maar ook voor Haar
lem cn Leiden.
1643. Jan Adriaans/. Leeghwater, land
meter en molenmaker ie Dc Rijp, geeft
zijn „Haerlcmmer Mcerbocck" uit, ..dienen
de tot .een remonstrantie, verklaring endc
voorbereydinge om de Haerlemmcr- en
Leytse-meer te bedijken, alsook van de
diepten, gronden pude nuttigheyt dcrselve.
Mitsgaders van alle meest dc meren, die
in Noordholland tegen den Huigendijk cn
Saandkm bedykt en tot land gemaeckt zijn
sedert het jaar 1608, gedurende tot het
jaar 1640".
Leeghwater doelde met dezen laatsten
zin op den Beemster (7000 H.A.), den Pur-
mer- (2700 H.A.), den Wormer- (1600 H.A.)
en den Schermerpolder (4800 H.A.), aan
welker leegmalen hij had meegewerkt. Ook
in 't buitenland had hij bij zulke werken
leiding gegeven.
Hij wilde een 7.5 mijl langen ringdijk
leggen en dan liet water wegpompen door
middel van 160 kloeke watermolens; dc
kosten raamde hij op 3.690.000 gulden.
16431742. Leeghwaters bock werd veel
gelezen, meermalen herdrukt, maar men
deed overigens niemendal. Wel ging „de"
Meer gestadig door, het omringende land
steeds verder weg te vreten.
1712. Op last van Hoogheemraden van
Rijnland werden plannen tot droogmaken
ontworpen door de „toezieners Cruquius en
Neppen. Kosten 6.631.000 gulden. Men
schrok van dit bedrag en deed niets.
1808. De ingenieur A. Blanken Jzn. dient
een dempingsplan in. Men doet. weer niets.
1S21. F. G. baron van Lijnden van Hem
men publiceert een nieuw plan; kosten 7
millioen. Men doet nog niets.
1S3G. Den 29n November deed een ge
duchte Westerstorm „de" Meer buiten haar
oevers treden; meer dan 5000 H.A. werden
overstroomd en Amsterdam zelfs bedreigd.
In December van ditzelfde jaar zweepte
een Oostcrstorm het water op naar Leiden,
waarvan cc "cel overstroomde.
1837. Gedeputeerde Stalen van Noord-
Holland, door deze stormen opgeschrikt,
roepen de hulp in van koning Willem I, die
7 Augustus een Staatscommissie instelde
om de zaak der drooglegging te onderzoe
ken; reeds in October bracht zij rapport
uit.
183S. Er verschijnt een twaalfde druk
van Leeghwaters „Mcerbocck" uit 1643.
In Februari wordt bij koninklijke bood
schap een wetsontwerp ingediend, rege
lende het verstrekken van „voorloopige
voorschotten tot goedmaking der kosten,
vereischt tót het aanleggen van een ijze
ren spoorweg van Amsterdam over Utrecht
naar Arnhem met een-zijtak van Rotterdam
naar Utrecht, tot het bedijken cn droog
maken van liet Haarlemuiermec en tot het
aanleggen en verbeteren van andere wer
ken van openbaar nut".
De Tweede Kamer verwerpt de v, et met
46 tegen 2 stemmen, 't Was zeker te veel
opeens
1839. Een nieuw ontwerp, alleen de
droogmaking der Meer beoogend (kosten
S millioen), wordt met 45 legen 5 stemmen
aangenomen en reeds 22 Maart afgekon
digd.
Den 20cn Mei d.a.v. stelde een koninklijk
besluit vast, hoe dc droogmaking zou ge
schieden ii.l. loozen met stoomkracht. Er
zou een geldleening van 8 millioen, renten
de 5 pCt. gesloten worden, terwijl Noord-
Holland gedurende 10 *3aren zestigduizend
gulden 'zou bijdragen.
In tusschen maakte het Hoogheemraad
schap Rijnland bezwaren tegen dc ver
kleining van zijn boezem en ging Leiden
prccedeeren over het recht op 't vischwa-
ter die Leidsche „peuëraars" tochl
en op den ondergrond.
IS 40. Den 5en Mei wordt te Hillegom de
eerste spade voor de ringvaart iii den
grond gestoken en wel door den voorzit
ter der bij kon. besluit ingestelde Droog-,
makings-commissie, mr. F. Van de Poll, la
ter toen deze gouverneur van Utrecht
werd vervangen door JJir. mr. D. T. Go-
vers van Endegeest, geen onbekende tc
Leiden.
1S43. 15 Juli werd de eerste steen ge
legd voor den bouw van het .Stoomgemaal
„Leeghwater".
1845. In tegenwoordigheid van koning
Willem II en diens prinselijke zoons had
men met de „Leeghwater" voor dien tijd
ecu machtig gevaarte een procfmaling
gehouden, welke zorgvol werd verbeid,
maar "best slaagde.
1848. Ringvaart met dijk 11 uur gaans
lang komen gereed. 7 Juni begint de
„Leeghwater? te malen.
Inmiddels was men ook met Leiden en
Rijnland tot overeenstemming gekomen;
ten gerieve van het Hoogheemraadschap
worden stoomgemalen geplaatst te Half
weg en te Gouda, dit laatste pas in 1S58
gereed ook voor watcrinlating.
1840. Op 1 April begint ook het stoom
gemaal „Lijnden" te pompen, den 19cn dier
maand gevolgd door dc „Cruquius".
Men heeft blijkbaar niet stilgezeten!
1852. Den len Juli vermeldde de Staats
courant: „De Meer is droog".
Er was 831.S39.50l Mr>. Water uitgepompt,
zijnde 217.173.801 M3. meer dan clc Meer
kon bevatten, wat op een geweldigen aan
drang aan kwelwater wees. Er was 18.154
bunder droog gemaakt, waarvan 32 bun
der buiten den verkoop werden gehouden
voor den aanleg van dorpen, ongerekend
den grond, noodig voor 30.000 M. hoofd- en
kruisvaarten, 150.000 M. dwars- en lengte-
tochten, benevens 19S.000 M. voor wegen,
welke den aanleg van 65 bruggen noodig
maakten.
De koopprijs van den grond was van
473 tot ƒ733 per bunder, samdn
ƒ8.030.081; met andere baicn mee v as de
totale opbrengst 9.377.262, terwijl het
werk in zijn geheel gekost had 13.7S9.377.
Nadeelig saldo ƒ4.412.115, maar daar
voor kon dc fiscus dan ook heerlijk gaan
grasduinen op het nieuw verworven land.
X'iet dadelijk echter: 25 jaar lang waren
dc gronden belastingvrij.
1855. De gemeente Haarlemmermeer
wordt officieel geboren cn ingedeeld bij
Noord-Holland.
1856. Het polderbestuur m unt liet toe
zicht over van dc Staatscommissie, welke
echter pas ontbqnden wordt in 1858 bij de
voltooiing van het stoomgemaal te Gi uda.
Als Nederland even fortuinlijk mag we
zen met de inpoldering der Zuiderzee, zul
len wc geen klagen hebben. Voorloopig zijn
cr echter nogal eenige pessimisten.
AJO.
DE HONGERSNOOD IN CHINA.
Er heerschfc op het oogenblik in Kansu
(Noord-China) een verschrikkelijke hongers
nood. Dc internationale Oharitas tracht
naar best vermogen de ellende lo verzach
ten. Katholieke en Protestantsche Mis
sionarissen publiceeren aangrijpende staal
tjes die zij vaak ondervinden.
Dc verschrikkelijke sterfte in dezen stil
len uithoek der wereld heeft in 1929 wel
haar hoogtepunt bereikt. Laugs dc groote
karavaanwegen naar Lantschou zijn alle
boomen geruïneerd. Dc armstcn der armen
hebben zich gedurende heel den winter
moeten voéden met boomschors.
Uit Kungtschang wordt bericht-, dat daar
zelfs geen schors meer tc krijgen is. De
ellende is onvermijdelijk. Op vele plaatsen
wordt reeds honden- cn uicnschenvleesch
gegeten. Velen zijn door het voortdurend
hongerlijden zóó verzwakt, dat zij het eten
niet meer kunnen verdragen maar er direct
van braken.
Zij moeten sterven, zij zijn niet moer te
redden. Reeds op het einde van Februari
toen do sneeuw aan dc Zuidelijke hellin
gen begon te smelten, trokken dc hongeri
ge menschcri met heele scharen naar Löhs-
bergen om naar wortels te zoeken. Wan
neer zo dan een handvol gevonden hadden,
waren ze heel den dag weer gelukkig. Dc
rijken verkoopen hun huizen, om in het
leven te kunnen blijven. Oude menschen
werden er soms krankzinnig vau.
Zoo was een missionaris er onlangs ge
tuige van dat een grijsaard van 70 jaar uit
wanhoop in de Hoangho-rivier wilde sprin
gen. Men bracht hem naar de kerk en
trachtte hem van zelfmoord terug te hou
den. Hougerige kinderen loopen schreiend
van deur tot deur.
In het journaal der Missie van Sihiang
wordt gemeld: Het is vandaag koud, zeer
koud. De thermometer wijst 20 gr. onder
nul maar hoogstwaarschijnlijk is het nog
veel kouder, want onze thermometer wijst
niet lager dan 20 gr.
Een ijzige wind dringt snijdend in neus
en ooren en ik ben nog maar een paar
minuten buiten of er hangen ijskcgeltjes
aan mijn kin en aan mijn baard. Bij zoo'n
weer blijft men wel het liefste in de warme
kamer. Maar dc nieuwsgierigheid dreef
mc vandaag naar buiten. Ik ben ook nog
maar pas op de Missiestatie aangekomen
cn nu wil ik ook het dorp wel eens zien.
Dc warme winterjas dus aangetrokken en
de straat op
Xauwclijks heb ik honderd schreden af
gelegd of daar slaat een 12-jarig knaapje
tegen een muur. Zoodra hij me ziet, begint
hij tc jammeren, knielt op beide knieën en
buigt het hoofd tot op dc sneeuw een
twee driemaal
Dat is zoo de gewoonte hier in China
van dc menschen, dio in nood zijn. En
het jongetje verkeerde in grooten nood.
„Priester, ik heb toch zoo'n honger 1"
„Priester, ik hob hot toch zoo koud."
„Hoe heet je?" -
„Ik heet Lu!"
„Waar zijn jo ouders?"
„Priester, ik heb geen vader en geen
moeder meer".
„Waar woon je dan?"
„2k heb ook geen huis; niets heb ik,
dan wat ik hier aan heb
En wat droeg het knaapje? Hij had een
paar schoenen aan, die zóó versleten wa
ren, dat een ander kind ze niet meer zou
dragen.
Dc kolisen och, kousen had het ventje
heelemaal niet aan. Geen kousen cn ook
geen broekgeen onderbroek cn geen
bovenbroek. Van de enkels tot ver boven
de knie had hij heelemaal uiets aan. Al
leen een jasje had hij aan zijn lijf, dut am
per tot aan dc heupen reikte. En als dit
tenminste nu nog maar warm geweest
wasMaar dat zat nog vol gatenaan de
ellebogen, op den rug, van voren en overal.
En overal zag men de naakte roodbovvo-
ren huicl. En overal blies de koude wind
in en dreef dc minste warmte nog weg on
der liet kapotte jasje.
Twintig graden onder nul was hot de
zen dag cn een ijzige wind woei van de
bergenEn bezat het arme ventje
anders niets meer? Jawel! Hij had nog
een lange stok. En die had hij ook noodig.
Want wanneer hij bevend vail honger en
kou voor de poorten staat of aan de huis
deuren klopt, moot hij zich soms tegen
kwade honden verdedigen. En er zijn ook
menschen die zoo gierig en IiaravnchNg
zijn, dat zij dc kwacle honden op liet arme
knaapje afsturen.*
Zoo trekt dc arme Lu in dc winterkou
yan huis tot huis, van dorp tot dorp. Hij
is echter niet dc eenige. Dienzelfden dag
op den middag zal ik nog vijf andere, hall-
naakte jongens, die in ecu beschut hoekje
bij elkander hurkten cn zie heen beetje
trachten te warmen in dc zon.
O, die anno, arme Chmeeschc kinderen!
In Lantschou zag men tot den laatsten
tijd ïederen dag 35—40.000 hongerige kin
deren naar dc 4 hoeken der stad loopen
waar zij een maaltijd ontvingen. Wanneer
dc voorraad uitgedeeld was, kreeg ieder
een nog 60 cent, waarmee hij naar huis
kon gaan. Verschrikkelijk.
De kolenproductic in 1928.
Volgens een statistiek van liet Ameri-
Kianschc Bureau voor hei Mijnwezen, be
droeg de kplcnproduetie ran «l«> gehëele
wereld over liet jaar 1928. 1.444 millioen
ton, tegenover 1.170 milliqen ton over het-
jaar 1927 en 1.265 millioen ton over mzO.
Deze teruggang is voornamelijk toe te
sch-'i.i v "it aan dc vermindering der kolen-
productie in de Vereenigdo Staten en in
Engeland. Ia het voorjaar van 1928 is dc
productie van Duitschland weer gestegen.
Ouder dc landen dio de meeste steen
kool produceeron staan de Voreonigde Sta
ten vooraan met een productie van 5X7
miilicen Ion; dan volgt Duitschland met
317 millioen ton en Engeland niet 242 mil
lioen ton.
VOOR GECONSACREERDE KERKEN.
N.B. Indien niet anders aangegeven dan
dagelijks Gloria cn Credo. De gewone l\c-
fatie.
ZONDAG, 7 Juli. Zevende Zondag na
Pinksteren. Mis: Omr:es gentes. 2c gebed
v. d. H.1I. Cyrillus en Methodius, Bisschop
pen en Belijders; 3e v. d. H. Willibald,
Bisschop en Belijder. (Zie in het- feesteigen
v. h. Bisdom). Prefatie v. <1. Allerli. Dric-
ëenheid. Kleur: Groen.
Dc H. Kerk leert vandaag haren kinde
ren de vreeze des Hecren. (Graduale).
Deze toch moet ons bezielen on afkeerig
doen zijn van alle dwaling, welke de val-
sclio profeten onzer hcdendaagschc ver-
heidenschtc wereld onder allerlei vormen
ons voorhouden. Aan hunne vruchten: on
tevredenheid, opstand tegen het wettig
gezag, haat, onzedelijkheid kunnen wij
hen kennen. (Evangelie). Bidden wij God,
dat Hij dio profeten verre van ons houdc,
opdat hunne verderfelijke leeringen ons
niet schaden en dat Hij ons verleend tot
onzo heiligingliet beoefenen der ware ge-,
rcchtigheid, het onderhouden Zijner heili
ge gbeoden. (Gebed cn Epistel).
Wonen wij, bezield met het. ernstige
voornemen den wil tc doen van den hemel,
schen Vader het H. Misoffer bij, offerend
met liet. brood cn den wijn ons verstand cn
onzen wil, dan is ons offer Gode welgeval
lig (Offertorium). Hij zal het aannemen en
heiligen, gelijk het offer van den recht
vaardigen en offergezinden Abel (Stilge-
bed); het zal zijn voor ons een geneesmid
del voor onze gebreken (Postcommunio) en
ons brengen in dc vercischlc gesteltenis
om met jubelende stem toe tc juichen God,
groot, over geheel de aarde (Introitus).
MAANDAG, 8 Juli. Gedenkdag der wij
ding van de eigen parochiekerk. Mis: Ter-
ribilis. (Zie het gemeenschappelijke voor
Kerkwijding). 2c gebed (alleen in stille
H.H. Missen) v. d. H. Elisabeth, koningin-
weduwe. In het stilgebed wordt ook ge
boden heb tusschen haakjes geplaatste.
Kleur: Wit.
Het huis Gods past heiligheid. In een
zijner brieven zegt dc Apostel: Gij zijt. dc
tempel, het huis van God. Waarlijk God
woont in oils met Zijne heiligmakendc ge
nade. Ook ons dus past heiligheid!
DINSDAG, :i Juli. Feestdag van de H.H.
negentien Martelaren van Gorcum. Mis:
Intret. 2c_gebed v. h. octaaf van Kerkwij
ding. Kleur: Rood.
Den Den Juli 1572 hebben tc Briellc onze
glorievolle bloedgetuigen, dc Martelaren
van Gorcum hun leven gegeven voor «Ie
waarheid van Christus' "wezenlijke en
waarachtige tegenwoordigheid in het. Al-
lerhciligsto .Sacrament en het oppergezag
van den Paus.
Bidden wij bijzonder op dezen dag, dat
het bloed onzer negentien vadcrlandsche
geloofshelden mogen verwerven den terug
keer onzer afgedwaalde Nedcrlandsche
broeders cn zusters tot de éónc ware. Kerk
van Christus, waarvan do heilige •Martela
ren van Gorcum zulk een heerlijk sieraad
zijn.
V OEN ND AG, 10 Juli. Mis v. d. H.H. ze
ven Broeders en Gezellen, Martelaren:
Laudate. 2o gebed van Kerkwijding- :sc
Co"^dc (ter ccrc van Maria). Kleur: Rood
DONDERDAG, 11 Jtdi. Mis v. tl. vier
den dag onder hel cctaaf van Kerkwijding:
Tcrnbilis (als op Maandag), 2C gebed v.d.
H. Pms I, l'aus en Martelaar. Kleur: Wit.
A RIJD AG, 12 Juli. Mis v. d. H. Joannes
Gualbertus, Belijder; Os Justi. 2e gebed
van Kerkwijding; 3e v. d. H.H. Xabor en
Felix, Martelaren. Kleur: Wit.
Dc H. Joannes Gualbertus beoefende
eersi. den krijgsdienst tc Florence, ma j.
werd later als belooning voor zijn vergevings
gezindheid (grootmoedig vergaf hij om
wrlle van den gekruisten Zaligmaker <len
moordenaar van zijn broer) tot Imager hei
ligheid geroepen. Hij trail in het klooster
en stierf als Abt der Camulduei.sen in
Valiumbro.su (Italië).
ZATERDAG, 13 Juli. Mis v. cl. H. Ana-
c'etus, Paus en Martelaar: Sacerdotes Dei.
2e gebed van Kerkwijding; ;je ter ccrc van
Maria; 4c voor den Paus. Kleur: Rood.
VOOR NIET-GECONSACREERDE.
KERKEN.
X.Lï. Dagelijks Gloria. Geen Credo.
MAANDAG. Mis v. d. H. Elisabeth, ko
ningin-weduwe: Coguovi. 2c gebed A Cunc
lis (om de voorbede der Heiligen); 3e naar
keuze v. d. priester. Kleur: Wit:
DINSDAG. Mis v. H.1L Martelaren
van Gorcum: Intret. Kleur: Rood.
WOENSDAG. Mis v. d. H.H. zeven
Broeder, 'on Gezellen: Laudato, 2c gebed
A Cunetix; 3c naar keuze v. d. priester.
Kleur: Rood.
DONDERDAG. Mis v. ,1. H. Pius T, Paus
en Martelaar: Statuit. Verder als gisteren.
VRIJDAG. Mis v. d .H. Joannes Gual-
berlus: Os Jusli. 2c gebed v. d. H.H. Xa
bor on Felix, Martelaren. Kleur: Wit
ZATERDAG. Mis v. <1. II. Am,, lotus,
Paus en Martelaar: Saccrdolos Dei. 2e
gebed A Cunclis; 3e naar keuze v. d.
priester; 4c voor den Paus. Kleur: Rood.
IN DE KERKEN DER E.E. P.P.
FRANCISCANEN.
Alles als in de kalender voor niet ge
consacreerde kerken, behalve:
MAANDAG. Geen 2c cn 3e gebed.
DINSDAG. Eigen Mis vaii «Ie II. H.
Martelaren van Gorcum: Emi.d. Credo
WOENSDAG. Mis v. II. Veronica Gin
liani, Maagd; Dilcxisti. 2c gebc v. «I. H.H.
zeven Broeders; 3c v. li. octaaf v. <1. H.H.
Wit.
DONDERDAG. Mis van .ion dag onder
ODXDERDAG. Mi van een dag onder
het octaaf v. «I. H. H. Mu-lekn-cii van Gor
cum; Euiisi (als op Zond au), -.v gched v.
d. H. Pi us; 3e. Concede. Credo.
VRIJDAG. 2e gebed v. d. 11.11. Mai telo
ren van Gorcum; 3e v. d. H.ll. Xabor en
Felix. Credo.
ZATERDAG. Mis v. H. I'ran.U.-.is s,.
hum. Belijder: Os Jy E. 2.- géb'cd v. d: EL
Anacletus3c v. d. H.H. Mu («luien sar.
Gorcum. 4e voor den Paus. Credo. Kleur:
Wit.
Amsterdam. ALB. M. KOK Pr.
