lOste Jaargang
WOENSDAG 29 MEI 1929
No. 6190
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
Dr. Schaepman"
te Leiden
BUITENLAND
Een nieuw succes voor prof. dr. Keesom
§&£eidóch&(5ou/iM]t
l ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
oor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
jj onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
ranco per postf2.95 per kwartaal
et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
rijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij
X) ruit/betaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeel ingcn wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
lit nummer bestaat uit twee bladen
ONZE PROPAGANDA.
Dit schrijven heeft ten doel lo. mogelij-
nieuwsgierigheid te bevredigen, 2o. tot
Igenieene steun en medewerking aan het
trkiezingspropagandawerk op te roepen.
Wat was er?
Goedbeschouwd niets! Een hechte ver-
singspropagandaorganisatie bestond er
lenlijk niet. De parochieele propaganda-
lbs, die bij vorige verkiezingen doelmatig
uk hadden verricht, bloedden, hoe meer
verkiezingsstrijd en de verkiezingskre-
ii in het verleden kwamen te liggen, lang-
dood. In de Sint Petrus parochie
jd tot driemaal toe een poging onderno-
n nieuwe club (de oude was geheel
idwenen) in het leven te roepen zonder
[minste resultaat. In een andere paro-
e bleef men bijeen zonder zich te wijden
l verkiezingspropaganda. Elders daalde
belangstelling bedenkelijk dicht tot bij
absolute nul-punt.
,iar kwam bij dat volgens den wensch
onzen Bisschop het propagandawerk
ral centraal moest worden georgani-
I. Een heel nieuw gebouw diende der-
!re te worden opgetrokken. Zoo ontstond
Dr. Schaepman
algenjeene propagandaclub. Aan de
fcjbingsvergadering op 8 April jl. zijn
4 vergaderingen
voorbereiding voorafgegaan. Daarna
eeg de zaak 8 April 1929 definitief haar
slag. De nieuwe organisatie was geves-
d, de statuten vastgesteld, het bestuur
rozen, het propagandawerk in groote lij-
vastgesteld. Het huis was was dus ge-
iiwd. Maar
niet gemeubileerd.
Aan de nieuwe vereeniging ontbraken
ij wel alle gegevens. Gezien den brand van
stadhuis kon op een kiezerslijst voor-
tig niet gerekend worden. Hoe aan de
ressen der Roomsche kiezers te komen?
a lichtstraal was het
T. K. Bevolkingsbureau.
Daaruit waren de Roomsche kiezers van
Juli 1929 op te diepen. Niet zonder moei-
natuurlijk. Welke moeite zich een tiental
jpagandistcn gedurende
4 avonden
bben' getroost. Alle Roomsche Kiezers
a toen op afzonderlijke kaarten alfabe-
ch overgeschreven. Ongeveer *7 a 8 dui-
ad. Het juiste getal is nog niet precies
geteld. Aan de hand van deze gegevens
aden ongeveer
120 Roomsche Kiezers
de Kiezerslijst worden gebracht die daar
i onrechte niet op vermeld stonden. In-
ddels waren afschriften van de Kiezers-
t nog steeds niet te verkrijgen, zoodat
k hierin weer zelfstandig moest worden
werk gegaan. Een uitdeeHng van de
esdistricten werd opgevraagd en op kaar-
uitgeteekend. Do Kiezers die- we alfa-
lisch gerangschikt, hadden moesten nu
triotsgewijzc worden ingedeeld (46 dis-
eten). Dit is een reusachtig werk ge
est dat aan diverse propagandisten weer
25 uren arbeid
eft gekost (5 avonden van 7 tot 12 uur),
stoetsgewijze zijn of worden nu ten be-
ieve van het huisbezoek vanaf de kaarten
Roomsche Kiezers ingeschreven in
hiften door
23 schrijvers,
dit werk met veel toewijding verricht
bben of bezig zijn te doen. Uiterlijk 3
ui a.s. is dit alles klaar. Inmiddels zïfn
worden nog aangezocht
23 districtsleiders
or elke twee districten één leider. D&t
'Wand dit verzoek moge afslaan! Zelf-
todige aanbiedingen zullen met den
"otst mogelijken dank worden aanvaard,
to voorkeurwenschen met betrekking tot
Paalde districten zal zooveel mogelijk
rien gevolg gegeven.
Wij roepen op
al degenen die als districtsleiders ons pro
pagandawerk willen steunen. Onderwijzers,
arbeiders, middenstanders, ambtenaren,
vrouwen, niemand uitgezonderd. Niet in
het minst doen wij een beroep op hen, die
zich vroeger reeds als districtsleider zoo
zeer verdienstelijk maakten. Geef U nog
onmiddellijk Op aan den secretaris
H. Lombert, Stationsweg 8a
Enkele dagen na 3 Juni zal een vergade
ring plaats vinden van districtsleiders om
het huisbezoek nader tc regelen. Daartoe
is een leger propagandisten noodig. Ook
die roepen wij dringend op. Met de 71 leden
die Dr. Schaepman thans telt kan niet alles
gedaan worden. Dit getal moet
Vervijfvoudigd
worden wil het zoo noodzakelijke huisbe
zoek slagen. Des te meer propagandisten
zich aanmelden, des te minder arbeid van
ieder behoeft'te worden gevraagd. De pro
pagandisten zullen uitgaan
niet met leege handen.
Het materiaal is in de maak. Wij krijgen
26000 verkiezingsbrochures
•die bij alle Roomsche Kiezers zullen worden
verspreid. Vérder 6000 modelstembiljetten
met dezelfde bestemming. 100 fraaie ver
kiezingsplaten zullen worden opgehangen.
Een karrevracht plakbiljetten is onderweg.
Het Heldendicht
van de Roomsche daad zal op 13 Juni a.s.
door een gevierd spreker worden uitgezon
gen en vertoond. Nadere berichten zullen
worden bekend gemaakt. En er zal
nog veel meer
worden gedaan, waarvoor wij noodig heb
ben
mannen en vrouwen
met enthousiasme bezield. Werpt alle
laksheid van U af! Laat niet al het werk
doen door enkelen; zij worden topzwaar.
Wij verwachten een heel leger strijders
voor Christus. Want daarom gaat het in
laatste instantie:
Voor of tegen Christus.
Deze tegenstelling kan niemand koud
laten. Zij zal dit ook niet doen. Het oude
vuur zal weer hoog oplaaien en schitteren
in gouden gloed. Allen zullen weer meedoen
eensgezind, eendrachtig, in nauw-aaneenge-
sloten gelederen.
Maar we hebben ook noodig
Veel geld!
Als straks de inschrijvingslijst wordt
aangeboden of aan de kerkdeur uw offer
wordt gevraagd, tast dan diep in den bui
del. Of geef spontaan uw gift! Wie snel
geeft, geeft dubbel! Ook hier is dat waar.
Veel werk is reeds verricht, meer-moet
nog worden gedaan!
Katholieken van Leiden gij moogt, gij
zult niet achterblijven.
Dat zult gij de wereld toonen!
Dat zult gij luid verkonden!
Dat geve God!
Mr. H. F. A. DONDERS,
Voorz. Alg. Prop. Club Dr. Schaepman
VAN HET VATICAAN
WANNEER DE H. VADER OFFICIEEL
HET VATICAAN VERLAAT.
Men schrijft uit Rome aan het „Ctr.^:!
Ofschoon de verwachtingen hoog gespan
nen en de geruchten dus vele zijn, valt nog
met het oog op den datum van 's Pausen
officieelen uitgang uit het Vaticaau, niets
met volstrekte zekerheid te zeggen. Alleen
wint dc door ons eerder genoemde tijd van
6 Juni zeer aan waarschijnlijkheid.
Groot opzien heeft het verlangen van
den H. Vader gewekt om, in tegenstelling
met vroegere mededeelingen, de Sacra
mentsprocessie op het Sint. Pietersplein te
voet te doen. Ondanks de vele moeiten die
daartoe werden aangewend, heeft men den
Paus er nog steeds niet van kunnen over
tuigen, dat het zeer moeilijk zijn 'zal zich
te voet voort te bewegen over het nu reeds
wit gloeiende reuze-plein tusschen de co-
lonnaden van Bernini, gehuld in de kostba
re, maar zeer zware paramenten der Va-ti-
caansche Sacristie, te midden eener me
nigte die het kwart-millioen wel zeer dicht
naderen z&L
Het is Prof. Keesom dezer dagen gelukt,
door het gebruiken van een nieuwe hoog-
vacuuinpomp, die door hem in samenwer
king met den Duitschen geleerde W. Goede
is ontworpen, de installatie tot het ver
krijgen van de allerlaagste temperaturen
zoodanig te verbeteren, dat nu de moge
lijkheid is geschapen tot ongeveer 0.8 gr.
boven het absolute nulpunt experimenten
te nemen. Onder absoluut nulpunt wordt
verstaan de allerlaagste temperatuur, die
bestaanbaar is, zij ligt bij 273 gr. Celsius
onder nul.
Zooals men weet, is het steeds het doel
geweest van Prof. Ivamerlingh Onnes de
laagst mogelijke temperaturen te verkrij
gen, omdat in dit gebied vele stoffen
zeer merkwaardige eigenschappen ver-
toonen, die soms geheel afwijken van die
op normale temperatuur. Het onderzoek
dezer eigenschappen is voor de weten
schap van het. hoogste belang, omdat het
zeer veel kan bij dragon tot de kennis der
eigenschappen van de materie in liet al
gemeen en dikwijls zelfs het middel vor
men kan om uit te maken of nieuwe theo
rieën al dan niet juist zijn.
Het principe, waarvan gebruik wordt
gemaakt voor het. vloeibaar maken van
dc moeilijkst, condenseerbare gassen en
tot het verkrijgen van de zeer lage tem
peraturen is het volgende: Het gas wordt
eerst sterk afgekoeld en samengeperst, en
wordt dan plotseling in een ruimte ge
bracht, waar de druk "zooveel mogelijk
wordt verlaagd. Het gas zet dan plotse
ling zeer sterk uit. Hierdoor ontstaat
een zeer belangrijke temperatuurverlaging,
waardoor een gedeelte van het gas vloei
baar wordt, terwijl dc rest door krachtige
poinpinstallaties yc*<yt weggezogen.
Zoo wordt b.v. vloeibare waterstof ver
kregen, door deze, samengedrukt tot 150
k 200 atinospheer en afgekoeld door vloei
bare luoht, te laten expandeeren. Nog
moeilijker dan waterstof is het., helium
vloeibaar tc maken. Dit gaat op een der
gelijke wijze; hier wordt van vloeibare
waterstof gebruik gemaakt, om het ge
comprimeerde helium voldoende af te
koelen, terwijl dan het vloeibaar helium
ontstaat door expansie.
Wij zien aan het bovenstaande, dat tot
het verkrijgen van zeer lage temperatu
ren het vooral zal aankomen op het tot
stand brengen van een zeer 'hoog vacuum
boven het vloeibaar helium. Kamerlingh
Onnes slaagde er in door gebruik te ma
ken van 12 glazen en 3 stalen Langmuir-
pompen een temperatuur te bereiken van
eenige honderdste graden beneden 0.9 gr.
absoluut. Echter was de ruimte, waarin
deze temperatuur werd bereikt zoo klein,
dat het doen van experimenten niet mo
gelijk was.
Daarom heeft de opvolger van Kamer
lingh Onnes, Prof. Keesom, getracht de
pompinstallatie nog tc verbeteren, om zoo
in dit gebied te kunnen doordringen. Ook
hij maakte hiervoor gebruik van kwik-
diffusiepompen. In deze pompen wordt,
kwik verhit, waardoor een stroom van
kwikdamp ontstaat. Door een spleet
staat deze in verbinding met de ruimte,
waarin men heb luchtledig wil bereiken.
De kwikdampstroom nu zuigt het gas
mee waardoor een zeer hoog vacuum ont
staat. De werking komt overeen mifc die
van dc zeer bekende waterstraal-lucht
pomp, wat hot principe betreft. Tot cte
kwikdiffusiepompen beliooren ook de
Lankmuirpompen, welke door Kamerling
Onnes gebruikt werden.
Bij het maken van de nieuwe pomp
moest, vooral in verband mot. de groote
afmetingen en de hooge eischen, die
aan de pomp gesteld werden, verschillen
de wijzigingen worden gebracht in dc ge
wone uitvoering. Zoo was, behalve de
gewone koeling door vloeibaar water nog
een koeling noodig van het hoogvacuum,
met behulp van een vloeistof op een tem
peratuur van 10 tot 20 gr. C. De spleet
waardoor de diffusie plaats vindt, is
ringvormig met een doorsnede van 93 m.m.,
zij is boven 0.5 m.m. beneden 5 m.m.
wijd. De pomp wordt gevuld met 7 K.G.
kwik. De pomp is ongeveer een Meter
hoog. Hel volume helium, dat per seconde
door de pomp wordt gezogen bedraagt
420 Liter, terwijl de vorige inrichting
slechts een zuigsnelheid van -10 I.itor had.
De capaciteit der nieuwe installatie is dus
ruim tien maal zoo groot als van de
oude.
Nadat nog verscheiden moeilijkheden
waren overwonnen kon dc nieuwe pomp
het gewenschte resultaat geven: indor-
daad gelukte het Prof. Keesom met deze
installatie een volume, groot genoeg voor
het nemen van experimenten, te brengen
op een temperatuur, die gesehat wordt
op ruim 0.8 gr. boven hot absolute nul
punt. Dc bepaling van de temperatuur in
dit geheel onbekende gebied is moeilijk
en wordt afgeleid uit de dampspanning
van het helium. De methode berust op
extrapolatie.
Het bereikte resultaat is een groote
stap vooruit: men zal nu in staat zijn
verschillende problemen nader tot him op
lossing te brengen; zoo zal het b.v. mo
gelijk zijn na te gaan of het verschijnsel
der suprageleiding, dit is het verdwijnen
van de electrische weerstand bij lagere
temperatuur, wat bij enkele metalen is
waargenomen, wellicht bij deze lagere
temperaturen nog bij andere metalen op
treedt.
Wij mogen den hoogleeraar, wiens we
tenschappelijke naam reeds een wereld
bekendheid genoot, met dit nieuw# 6ucces
van harte gelukwenschen.
Al is het gebruik er op die manier nog
lang niet van verzekerd, toch werkt men
druk aan het gereed maken van het po
dium waarvan men stilzwijgend aannam
dat het Z. H. Pius XI dienen zou om Zijn
rondgang over het Sint Pietersplein te ma
ken. Dit podium is een soort van groote
Sedia Gestatoria waarop de Paus zitten
kan. terwijl de toeschouwers den indruk
krijgen dat Hij geknield ligt. Het podium
is na ^0 niet meer bniten het Vaticaan ge
weest. Het werd voor het laatst gebruikt
in Sint Picter door Paus Pius X r.n. bij
gelegenheid van het zestiende Internatio
naal Eucharistisch Congres in 1906.
Het is de bijzondere wensch van den
H. Vader dat het Sint Pietersplein tijdens
de plechtigheid niet zal worden afgezet en
dat het volk zich geheel vrij zal kunnen
bewegen. Deze wensch wekt nogal verba
zing daar men zonder heel veel politie in
Italië geen enkele ceremonie aandurft. Dit
verlangen van den Paus schijnt in verband
te staan met Zijn wil om aan de plechtig
heid een uitsluitend religieus ka-rakter te
geven, met zoo weinig mogelijk opschik en
geheel in overeenkomst met de heiligheid
en dc waardigheid van den H. Stoel. De
politieke demonstratie waarop de regee
ring aanstuurde, zal zoo wel tot de onmo
gelijkheden blijken to behooren.
Het verdrag van Lateranen.
Do-or den Koning ojüd-ewr-
fceekend.
Maandag heeft do Itaïïaansclic koning
door zijn onderteekening zijn goedkeuring
gehecht aan de wet, waarmede het verdrag
van Lateranen en het concordaat van
kracht worden, evenals dc beide toegevoeg
de wetten nopens de huwelijksbepalingen
en op de kerkelijke goederen.
Uiterlijk 29 Mei worden de wetten in de
„Gazzetta Ufficiale" gepubliceerd, waarop
de wederzijdsche ratificatie plaats vindt.
Bij deze plechtigheid zal Italic weer
door Mussolini en de H. Stoel door den
kardinaal-staatssecretaris Gasparri worden
vertegenwoordigd.
DUITSCHLAND
Het socialistisch partijcongres.
Een rede van Müller.
De Duitsche socialistische rijkskanselier
hoeft gisteren gesproken op het socialis
tisch partijcongres te Maagdenburg. Müller
zeide dat hij op dit congres een buitenge
woon gemis aan werkelijkheidszin en be
grip van het practisch bereikbare had ge
constateerd. Müller besprak ook de be
faamde kruiserkwestie. Dc pantserkruiser
heeft inderdaad bij de verkiezingen een
groote rol gespeeld, eigenlijk een vee-1 te
groote rol voor een zoo onbeteokenend
object. Ik heb gezegd, aldus de rijkskanse
lier, dat wij tegen den aanbouw waren en
op vermindering onzer oorlogsbegroofcrog
zouden aandringen. Dit laatste is ons voor
de eerste maal gelukt-, maa-r bij de onder
handelingen over de regeeringsvorming
bleek nog dat een meerderheid in den
Rijksdag voor den afbouw voorhanden was.
Toen heb ik op dringend verzoek van de
Rijksdaggroep tegengestemd, ofschoon ik
wist dat dit tegen den geest van de grond
wet van Weimar indruischte. Een dergelijk
experiment mag echter niet te vaak her
haald worden en ik ben niet langer van
plan als rijkskanselier tegen een voorstel
van mijn eigen Kabinet te stemmen. Het
is onmogelijk dit in een coalitie-regeering
nogmaals te doen. Ie het congres met deze
verManing niet tevreden, dan ben ik ieder
oogenblik bereid de consequentie van een
aanneming der Berlijnsche motie 4e aan
vaarden.
In deze motie wordt geëischt dat het
congres de ministers zal dwingen tegen de
verdere credieten voor den afbouw van den
kruiser te stemmen welke ook de gevolgen
hiervan mogen zijn.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Het is nog niet zeker, wanneer Z. H. de
Paus het Vaticaan zal verlaten.
Nadir Khan proclameert zich tot emir
van Afghanistan.
BINNENLAND.
Nog meer branden. Fabrieksbrand te
Amsterdam. (Gem. Berichten. 2de blad).
Bij het omslaan van een motorrijwiel te
Bloemendaal is de ducrijdster gedood, de
motorrijder geworfcl. (Gem. Berichten, 2de
blad).
Een ernstig ongeluk bij een militaire
oefening. (Gem. Berichten. 2de blad).
De samenwerkende werknemersorganisa
ties hebben de door der» burgemeester van
's-Gravenhage aangeboden bemiddeling in
de visschersstaking aanvaard. (2de blad).
De motie werd onder vrij groot, rumoer
verworpen met 256 tegen 138 stemmen.
De koloniën terug!
Von Kullunann, de voormalige Duitsche
onderstaatssecretaris van Buitenlandsohe
Zaken, heeft dezer dagen aan den Brit-
schen gezant, te Parijs, sir William Tyrrell,
een memorandum overhandigd met betrek
king tot do mogelijke teruggave van de
Duitsche koloniën. Het Britsche ministe
rie van Buitenlandsche Zaken heeft zich in
verband hiermede tot de Berlijnsche re-
geeriug gewend. Deze heeft net optreden
van Von Kuhlmann( die geen officeel ambt
bekleedt, gedesavoueerd.
FRANKRIJK.
Socialistischbeheer.
De „Eclaireur de Nice schrijft: Mar
seille heeft, een socialisfcischcn gemeonte-
raad. Juist in Marseille zijn de gemeente
belastingen het hoogst. In Marseille
neemt de gemeentelijke administratie met
verontrustonden ijver haar toevlucht tot
leeningen. Om bet deficit der ziekenhuizen
te dekken, heeft ze zich tot een vrijwel on
bekende bank gewend. Het bedrag der pu
bliciteit en dercommissies was zóó
hoog, dat de minister van Financiën de
helft liet schrappen. En men lette cr op,
dat de bank vóór dc coupons vervallen, de
800.000 fres. viermaandelijkschc rente in
casseert. Het schijnt zelfs, dat ze op elke
coupon 10 centimes beurt!....
Maar er zijn nog sterker gevallen. De
prefectorale administratie van Bouches-
du-Rhóne heeft ontdekt, -dat, terwijl de
Marseillaansche gemeenteraad vroeg een
leening van dertig millioen te sluiten ten
einde zijn schulden aan den Staal, te be
talen, hij reeds van te voren deze som
door de contribua'bclen heeft laten beta
len en haar haastig geincasscerd had
Financieel resultaat der gestic van Mar
seille door de socialisten: een deficit van
40 millioen.
De voorbeelden, kunnen met vele ver
meerderd worden.
In Bijssel (socialistische gemeenteraad):
deficit der bcgrooting 1928 25 millioen. De
exploitatie .der publieke, handels- en nij
verheidsdiensten in regie hoeft den belas
tingbetalers 3 millioeji gekost.
In Toulouse (socialistische gemeente
raad): Zonder den Raad van State zou
den de uitverkorenen zich aardige emolu
menten hebben toegekend, welke, de ge
meen tefinanciën ernstig zouden hebben ge
schaad.
Deze voorbeelden bewijzen liet uitne
mend effect, dat de toepassing der socia
listische programma's te weeg brengt.
AFGHANISTAN.
Nadir Khan proclameert zich tot emir.
Ha bib Oellah wenscht te
onderhandelen.
Dc oud-minister van Oorlog in Afgha
nistan', Nadir Khan, heeft zich tot emir van
Afghanistan uitgeroepen. Hij maakt, naar
men zegt, goede vorderingen bij de stam
men in de zuidelijke provincie. Habib Oel
lah zou trachten onderhandelingen te be
ginnen en een kleine missie hebben ge
zonden, om de voorwaarden tc bespreken.
Habib Oellah is overigens sinds de
vlucht van Aman Oellah met kracht bezig
geheel Afghanistan aan zich te onderwer
pen. Bericht wordt, dat zijn troepen Mazav
I Sjerif op de Russische grens hebben be
zet en thans ook aanrukken op Kandahar,
het hoofdkwartier waarvan Aman Oellah
verleden jaar zijn troepen uitv