VRIJDAG 3 MEI 1929
No. 6170
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
20ste Jaargang
ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
je a, oor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
J onze -Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
anco per post f 2.95 per kwartaal
et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné;s ver-
cag jjgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij
ste loruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT.'ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
it nummer bestaat uit vier bladen
der
lissió!
Ao
stu
h tot
SI ij Bi'
de
ON' wie
De stemming op a.s. Zondag.
Het was ons gebleken, dat vele perso-
n geen weg wisten met het - stembiljet,
fc hun dezer dagen vanwege dc Katho-
kc Kiesvereeniging werd thuis bezorgd.
Dat behoeft allerminst te verwonderen,
mfc, als men den gang van zaken in onze
itholieke Staatspartij niet met bijzondere
aidacht heeft gevolgd, dan is het niet ge-
akkelijk aanstonds i-e begrijpen, waar het
Zondag precies ora gaat.
Wij hebben daarom gisteren naar wij
,ai Benenduidelijk laten zien, hoe er
^ndag moet worden gesteund.
(ïogmaals willen wij opmerken, dat de
f gnming, die a.s. Zondag voor de leden
cr Katholieke Kiësvereenigingen plaats
J eft, niets te maken heeft, tenzij indirect,
iet de algemeene verkiezing, waartoe elke
sderlandsche staatsburger op 3 Juli a.s.
dl worden opgeroepen.
Pas op 3 Juli a.s. hebben de verkiezin-
plaats voor de loden van 'de Tweede
f (mei'.
Maar wat nu op a.s. Zondag plaats
I eelt, is slechts de verwijderde, ofschoon
^zakelijke voorbereiding daartoe.
Om namelijk op 3 Juli a.s door het uit
ingen van onze stem zooveel mogelijk
atholieko léden te kiezen'in de Tweede
P amer. moeten we eerst candidatenheb-
n, die voor dat lidmaatschap eventueel
aanmerking komen.
Om het a any ijzen van di£. candidaten
,fc het a.s. Zondag.
Men kan wel zeggen dat dc. candida-
die onzerzijds gesteld worden voor
lidmaatschap van de Tweede Kamer,
emaal Katholiek zijn, maar dat neemt
et weg,.dat de een meer en. de ander
nder beantwoordt aan onze eigen, per-
bnlijke inzichten- over de wijze, waarop
den Staat gaarne bestuurd zien.
)e een is wat meer aa-n den boliouden-
in kantde ander wil- bij het nemen
n maatregelen' en het invoeren van 'her-
rmingen wat meer radicaal te werk gaan.
De een is gespecialiseerd in deze, de an-
in een andere richting.
Soiidag a.s kan elk lid van de Kiesver-
niging door het uitbrengen van zijn stem
kennen te geven, welke van de vele
udidaten, die op het stembiljet staap, hij
it liefst zou gekozen zien tot lid der Twee-
Kamer.
Op 3 Juli bij de algemeene veririezin-
m gaat dat niet meer. want dan stern
en we allemaal No. 1; maar Zondag a.s.
innen we aan den een boven den ander
voorkeur geven en wie van de candida-
m m over het heele land of binnen onze
m gon kieskring- betrekkelijk de meeste
il kie emmen haalt, die komt op de definitieve
st van 3 Juli te staan.
Men is dus niet, zooals op 3 Juli door
wet verplicht om te gaan stemmen,
'ANG aar dat neemt niet weg, dat iedereen,
ie belang stelt in den politieken gang van
iken in onze Staatspartij, zich op Zon-
ag a.s. de kleine moeite van het- gaan
iaj lemmeu getroosten zal.
Al zou 't alleen maar zijnom den
ituTen der Katholieke Kiesvereenigin-
ec, die zooveel tijd -en arbeid geven voor
Jl len goeden gang van zaken in ons politie-
fe leven, dat niet voor niets te laten doen
Men leest in de rubriek ingez. stukken
«■sp n advertenties, in en gevoegd bij ons
B&C kd, adviezen, op wie men Zondag moet
temmen.
Morgen worden in eerstgenoemde ru-
>riek geen adviseurs meer toegelaten in
d verten ties kunnen zij zich nog uitspreken.
Men besluite ten slotte zelfstandig, op
'io men zal stemmen. Als men daartoe
Seen kans ziet, mag men thuis blijven.
ONTWAPENING.
DE VOORBEREIDENDE
BESPREKINGEN.
Nog steeds geen toenadering.
Op zoek n a a r een compromis.
Dc ontwapeningscommissie is gisteren
begonnen met een bespreking over de be
perking van het oorlogsmateriaal van de
landmacht, welk vraagstuk, zooals Bern-
storff en Litwinoff verklaarden, de laat
ste gelegenheid bood aan Frankrijk en de
andere landen, die de beperking- van de
geoefende reserve-troepen hadden tegenge
houden, desniettegenstaande door eenige
concessies van hun zijde de conventie iet-s
meer aannemelijk te maken voor de voor
standers van de beperking der reserve
troepen en in 't bijzónder Duitschland en
Rusland.
Gisteren is echter nog ge-en enkele con
cessie gedaan. Maar de volkomen stilzwij
gendheid van Massigli tijdens het debat,
van die volle uren geeft eenige zwakke
hoop, dat de Fransche delegatie zich be
wust is van de groote beteekenis van het
tegenwoordig oogenblik en dus den weg
naar een mogelijk compromis niet wenscht
te versponen door een overijlde weigering
van eenige concessies.
Zooals bekend, betrof de strijdvraag van
gisteren de kwestie of het oorlogsmate
riaal rechtstreeks zal beperkt worden dooi
de vaststelling van een maximum getal
voor de verschillende categoriën wapens
en munitie, zooals geweren, machinegewe
ren, veldkanonnen, tanks, granaten, enz.,
of slechts' indirect.
De rechtstreeksclie beperking was voor
gesteld door de Duitsche en de sovjet-dele
gatie.. die daarbij den steun kregen van
Nederland en Zweden. De indirecte beper
king wag vroeger door Frankrijk aan de
hand gedaan en werd verdedigd door Ita
lië, Japan, Polen en Tsjecho-Slowakije.
Terwijl Bernstorff, Litwinoff prof. Rut
gers en Westman er op aandrongen, dat
lipt oorlogsmateriaal rechtstreeks zou be
perkt worden, heeft Gibson daarentegen,
in een overdreven verlangen om zooveel
mogelijk aan de lapdmogendheden tege
moet te komen, uit het bezwaar tegen de
indirecte beperking de gevolgtrekking ge
maakt, dat het maar 't beste zou zijn, noch
direct, noch indirect te beperken, waar
tegen Litwinoff scherp opkwam.
De kwestie is inderdaad zeer ernstig.
Het schijnt geheel uitgesloten, dat Duitsoh-
land of sovjet-Rusland een conventie zou
den willen onderteekenen die noch een be
perking van soldaten, noch een beperking
van oorlogsmateriaal in zich bevat.
Gisteravond zouden de delegaties van
Engeland Italië,* Japan en Amerika bijeen
komen om te spreken over de verdere
procedure met betrekking tot de vlootbe-
perking.
De toestand van Loudon.
Jhr. Loudon blijkt ©rustiger ziek te zijn,
dan het zich in den beginne liet aanzien.
Al hebben bij de griep, waaraan hij lijden
de is, nog geen complicaties - zich voorge
daan, toch is zijn toestand van dien aard,
dafe' hij zelfs de volgende week geen werk
zaamheden te Genèvo zal kunnen verrich
ten.
DUITSCHLAND
DE BLOEDIGE 1 MEI-DAG.
Tumult in den Rijksdag.
Communistische fractie
verlaat de zaal.'
De bloedige excessen in de straten der
Rijkshoofdstad (waarover elders in ons
blad nadere mededeelingen gedaan wor
den) hebben de agitatie-zucht van de com
munisten blijkbaar nog niet bevredigd. Een
soort van parallel-act:e zou gisteren in den
Rijksdag worden ondernomen. Met dit
doel diende bij het begin der zitting de
communistische afgevaardigde Pieck het
voorstel in onmiddellijk over te gaan tot
bespreking van de opheffing van het de
monstratie-verbod. De motiveering van
zijn voorstel benutte liij om allerlei be
schimpingen te richten aan het adres van
den Berlijnschen politie-president en de
sociaal-democratische afgevaardigden. Zijn
partijvrienden vormden bij deze speech
een soort van koor en schimpten braaf
mede. Een hunner nam ook nog dreigend
een a eten-bundel op, maar tot een handge
meen kwam het niet.
Na dc verwerping van het voorstel be
klom de tweede communistische spreker de
tribune. Het was Geschke die de scheld
partij voortzette eu tevens het idee opper
de de zitting onmiddellijk op te heffen.
Ook dit voorstel werd verworpen.. Vóór
stemden behalve de communisten ook dc
nationaal-socialisten, terwijl de Duitscli-
nationalen zich van stemming onthielden.
Na dit bedrijf verscheen als derde com
munistische spreker de partijleider Stoec-
ker. die verklaarde, dat nu dc voorstellen
zijner partij waren verworpen, dc commu
nisten bij wijze van protest de zaal zouden
verlaten. De. meerderheid van het Huis
sohrok niet' van dit dreigement, doch liet
in tegendeel een van dankbaarheid ge
tuigend bravo" hooren.
Zoo gemakkelijk en eenvoudig had de
uittocht der communisten echter niet
plaats. Eerst was er gemeenschappelijke
zang; de gehecle communistische fractie
bracht n.l. staande het eerste vers van de
Internationale ten gebqore. Het had on
getwijfeld vrij dragelijk geklonken als niet
ieder geprobeerd had den ander te over
schreeuwen.
Na den aftocht der communisten de
zifting was voor een half uur onderbro
ken werd dc begrooting van het mi
nisterie van Arbeid in tweede lezing be- j
haudeld. De werkzaamheden namen thans
een vlot verloop.
FRANKRIJK.
DE 1 MEI-DAG IN FRANKRIJK.
Niet minder dan 3287 arrestaties te Parijs.
Overigens „geen
n -e' u s b 1 o e d i n g".
Van de in totaal 3287
Woensdag tc Parijs werden gearresteerd,
zijn vijf buitenlanders en acht Franschcn
gisteren naar de gevangenis overgebracht.
In sommige politieke kringen heersoht
ontstemming over de buitengewoon stren
ge maatregelen op 1 Mei door den prefect
van politic getroffen.
Na afloop van den ministerraad ver
klaarde de minister van buitenlandscho
zaken, ter zake ondervraagd:
Op grond van artikel 10 van het wet
boek inzake liet onderdrukken van anar
chistische agitatie acht ik de arrestaties
volkomen gerechtvaardigd.
Ik zelf heb cr dc orders toe gegeven en
ik bén blij, liet gedaan te hebben, want
gezien de gebeurtenissen tc Berlijn, mag
ik wel constatöeruïL if het beter is te
vookomeiï, daii niet :<;o\veId tc onderdruk
ken.
Te Berlijn vielen do oden en honderden
wórden* gewond, bij ons viel zelfs geen
neusbloeding te melden.
Intusschen heeft de socialistische karner-
afgevaardigdo Albertin den kamervoorzit
ter meegedeeld, dat hij den minister van
binnenlandsche zaken over zijn optreden
op 1 Mei en de arrestatie van meer dan
3000 demonstranten zal interpclleeren.
S amen w er king Fr anscke en'
Duitsche communisten?
De buitengewoon soherpe maatregelen,
die dc Fransche regeering voor en op den
eersten Mei genomen heeft tegen alle de
monstraties en in het bijzonder tegen de
communisten, worden al naar de partij
verschillend beoordeeld. Intusschen
schijnt vast te staan, dat de minister van
binnenlandsche zaken volkomen op hoogte
was van de plannen, die dc communisti
sche partij gemaakt had. Volgens de offi
cieel© binnengekomen berichten, zouden
vooral in den laatsten tijd besprekingen
plaats gevonden hebben tusschen de Fran-
sehen en Duitsche communistische partij
betreffende een gemeenschappelijken aan
val. Bovendien verluidt, dat Moskou de
partij en de communistische vakvereeni-
gïng een verwijt gemaakt heeft over hun
slapheid en ze heeft opgeroepen te demon-
streeren voor vrijheid van demonstratie.
De herstelconferentie.
Geen nieuwe voorstellen
van Schacht.
Naar aanleiding van een berjpht van de
„Petit Parisien" en andere Fransche bla
den, volgens hetwelk Schacht nieuwe voor
stellen naar Parijs zou meebrengen, wordt
van goed ingelichte zijde medegedeeld,
dat dit niet het geval is. Er bestaat geen
reden voor do veronderstelling, dat in dc
huidige situatie, voorzoover dc ciifers be
treft, ook maar de geringste wijziging is
ingetreden. Van bet bestaan van een ge
spannen verhouding tusschen Stresemann
en Schacht, waarvan de Parüsche bladen
willen weten, kan geen sprake zijn; dc
desbetreffende geruchten zijn geheel qn-
gegrond.
ITALIË
Het proces tegen de Maffia.
üit Termini Imerese (Sicilië) wordt ge
meld: Na een duur van negen maanden is
het proces tegen de leden der Maffia ein
delijk geëindigd. Van de 161 verdachten
zijn er 150 veroordeeld tot gevangenisstraf
fen tot 23 jaar toe. De jury, die op 7000
vragen antwoord moest geven, is daartoe
gedurende zeven dagen bijeen geweest.
Italiaansche patrouille beschoten.
Het Stefani-agentsckap verneemt uit
Bolsano, dat twee karibiniers in den
nacht van 2S en 29 April op een patrouille
bij het dorpje Capo di Pietra plotseling
beschoten werden door mannen, op wie zij
geloerd hadden. Een karabinier en een
onderwijzer, die zich bij hen had aange
sloten, waren op slag dood; dc tweede kara
binior overleed in den loop van den
nacht aan zijn wonden. Op grond van de
resultaten van een voorloopig onderzoek is
een zekere Georg Hofer gearresteerd. Het
onderzoek duurt evenwel voort.
MEXICO.
Naar het einde van den opstand.
Laatste bolwerk aan dé
noordgrens gevallen.
Uit Douglas (Arizona) wordt gemeld:
Het uit 1500 man bestaande garnizoen
van Aqua Prieta, het laatste bolwerk dor
rebellen aan dc Noordelijke grens van
Mexico, heeft heden gecapituleerd.
Voorts wordt gemeld, dat de Mexicaan-
sche federale regeering amnestie heeft
aangeboden aan generaal Caraveo, die nog
in de nabijheid van Pulpitopas met een af-
deeling opereert.
TWEEDE KAMER.
Verschillende wetsontwerpen.
De Kamer heefJ gisteren meerdere ont
werpen afgehandeld.
Het wetsontwerp tot wijziging van krank
zinnigenwet en Arnifsnrwet, voornamelijk
met de bedoeling om onrechtmatige opslui
ting in een krankzinnigengesticht te voor
komen en het mogelijk te maken, dat arm
lastige zenuwlijders niet alleen in krankzin
nigengestichten, maar ook in andere aange
wezen gestichten kunnen worden ver
pleegd is aangenomen.
Verder een wetsontwerp tol wijziging
van artikel 3 der Leerplichtwet, dat bedoelt
buiten twijfel te stellen, dat een kind aan
de leerverplichting niet heeft voldaan en
dus zijn onderwijs, hetzij aan een zevenjari
ge lager "r'hooh of een centrale school voor
uitgebreid lager onderwijs zal moeten vast
zitten, indien het bij het bereiken van den
13-jarigen leeftijd niet zeven leerjaren
heeft doorloopen, onverschillig of het ccn
6-jarige of 7-jarige school bezocht. Waarbij
het dan de klasse moet afmaken, waarin
het bij het bereiken van den 13-jarigen leef
tijd zit. Een voorstel dus om den leerplicht
voor allen gelijk te maken.
De heer Tilanus had hierbij een amen
dement ingediend, bedoelende den kinde
ren in kwestie toe te staan bij 'het berei
ken van den 13-jarigen leeftijd de school to
verlaten, zonder dc klas af tc maken, waar
in zij voor den tweeden keer zitten.
Het amendement werd met groote meer
derheid verworpen, het kreeg de stemmen
van de Antï-Revolutionnairen, de aloude
vijanden van de leerverplichting, de Chris-
telijk-Historischen on drie Katholieken, do
heeren v. d. Bilt, Ament en Rutten.
Niet heel belangrijk is de beteekenis van
een wetso ntwerpje tot wijziging der La
ger Onderwijswet, bedoelende de gemeen
ten niet langer te verplichten wachtgelders
te benoemen tot onderwijzer, tenzij het
wachtgelders betreft, die door de gemeen
te zelf op wachtgeld werden gesteld, dat
ook is aangenomen.
In de avondvergadering was aan de orde
de begrefoting Wegenfonds voor 1929.
Wij vermelden hier wat eenige leden
hebben gezegd over wegen, die onze om
geving meer direct betreffen.
De heer Lovink (C.-H.) vestigt de aan
dacht op het belang, dat de pannen- en
steenbakkerijen o.d. hebben om. haar pro
ducten en materialen op eenvoudige, doch
economische wijze langs den weg te ver
voeren van de terreinen naar de fabriek.
In de route Haagsche SchouwIJtrecbt
hebben een aantal pannen- en steenbakke
rijen vergunning om per werkspoor een en
ander over den weg to vervoeren. De mi
nister nu meent, dat die vergunningen moe
ten worden ingetrokken; spr. bepleit voort
zetting, althans deskundig onderzoek.
De heer K. ter Laan (S., D.) dringt
aan op den aanleg van een goeden weg van
Den Haag naar Gouda. Verder wijst hij op
de mededoeling in de Memorie van Ant
woord, dat de minister geen aanleiding
kan vinden om de totstandkoming van pro
vinciale en andere belangrijke verkeerswe
gen te bevorderen door de overgangen over
rijkswateren in die wegen in het algemeen
voor rijksrekening tc nemen. Spr. hoopt
.echter, dat de minister zal bevorderen, dat
zulks wel geschiedt ten opzichte van dc
Hembrug, ter verbetering van de verbin
ding -tusschen Zaandam en Amsterdam.
Wat het plan betreft om een weg van
Amsterdam naar Rotterdam aan te leg
gen over Bodegraven, vraagt spr. of het ge
dachte tracé langs Nieuwkoop wel het bes
te is; hierdoor toch zouden vijf kruisingen
in den weg moeten komen en dat acht spr.
een te groot aantal, welk aantal door eeni
ge verlegging kan worden verlaagd.
Dc minister is nog niet aan ilict woord
gekomen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Nog steeds geen toenadering bij de be
sprekingen in tie voorbereidende ontwape
ningscommissie.
De Parijsche politie heeft door het ar-
resteeren van meer dan 3000 demonstran
ten de plannen der communisten in duigen
doen vallen.
Nieuwe botsingen met communisten te
Berlijn. Vannacht werd r.og steeds gevoch
ten cm een barricade. Het aantal dooden
tot 17 gestegen. (Buitenl. Berichten, 2e
blad en Telegrammen).
Nadere bijzonderheden omtrent het
vliegongeluk bij Bagdad. (Luchtv., 2de
blad).
BINNENLAND.
Overleden is het lid van de Eerste Ka
mer jhr. mr. Fr. X. A. Verheyen, (3de blad}.
Het vliegongeluk te Bagdad. (2de blad).
OMGEVING.
Actie tegen de gemeentelijke tol-tarieven
te Leimuiden. (2de blad).
PROF. DR. A. W. NIEUWENHUIS.
1904 4 Mei 1929.
Morgen zal het 25 jaar geleden zijn, dat
prof. dr. A. W. Nieuwenhuis aan dc Leid-
sche Universiteit hel ambt van hoogleeraar
in de geschiedenis, letterkunde, oudheden,
instellingen, zeden en gewoonten van den
Indischen archipel en dc natuurkundige
aardrijkskunde van den Indischen archipel
aan de Leidschc Universiteit aanvaardde.
Prof. Anton Willem Nieuwenhuis werd
22 Mei 1864 tc Papendrccht geboren. Den
28steu September 1883 werd hij aan de
Leidsclie universiteit als student in de ge
neeskunde ingeschreven cn aldaar den 15en
November 1889 tot arts bevorderd. Eenige
weken later, den oden December 1SS9, volg
de zijn benoeming tot officier van gezond
heid 2e klasse bij het Ned.-Indischo leger.
Hij promoveerde in 1890 aan de universiteit
te Freiburg in Baden in 1S90 cum lande
tot doctor in dc geneeskunde op oen proef
schrift getiteld: „Ueber Haematoma Scroti"
In hetzelfde jaar ging hij naar Indië, eerst
naar Batavia cn daarna naar Sambas. In
1894 nam hij deel aan dc expeditie naar
Borneo, uitgerust'door dc Maatschappi j
tot Bevordering van liet natuurkundig on
derzoek der Ncderlandsr.hu koloniën einde
1894 van die naar Lombok. In 1895 ging hij
opnieuw ter expeditie naar Borneo, waar
hij deelnam aan de onderzoekingstochten
in het gebied der onbekende volken van
den Boven-Maihakkan. Met succes trok hij
toen dwars door Borneo van West paar
Oost.
In Juni 1897 keerde hij naar Batavia te
rug en werd toen ter beschikking gesteld
van den directeur van 's Rijks Plantentuin,
waar bij bolangi'. onderzoekingen dood over
tinea imbricata'*. In Mei 1898 maakte hij
ccn derden tocht naar Borneo in opdracht
van het gouvernement, welke tocht hij in
1899 alleen voortzette ter onderzoek van
het oostelijk deel van Centraal Borneo,
waarbij weer het gehcele. eiland doorkruist
werd. Intusschen was hij 22 Mei 1898 be
vorderd tot officier van gezondheid 1ste
klasse, a la suite, na reeds-kon ie voren ;e
zijn benoemd lot ridder in de Orde van don
Nederlandschen Leeuw. Den 6en Juni 1902
werd hij benoemd tot correspondcerend lid
van dc ufdecling natuurkunde der Konink
lijke Academie van Wetenschappen en trad
