20ste Jaargang
DINSDAG 23 APRIL 1929
No, 6161
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
BUITENLAND
3)e £cicbeJie Goti/tomt
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week .f2.50 per kwartaal
_j onze Agenten 20 cent per week .f2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 et. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Goïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. 11
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAA6T
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededoelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van teil hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
buur, koop cti verkoop f0i50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
Bescherming van het meisje.
Wij ontvingen met de post dezen morgen
•en boekje, getiteld: „Hoog tijd voor het
arbeidende meisje", door J. L. van Mulukom,
pastoor. (Uitgave Euch. Secretariaat, Brok-
kenstein, Nijmegen).
Het doel van deze brochure die is een
afdruk van een lezing, gehouden op de
Centrale Raadsvergadering van den Bos-
schen Diocesanen Werkliedenbond is: er
toe bij te dragen, „om overal, met allen
ernst on met doeltreffende middelen, te
gaan werken voor de Jeugd, speciaal voor
dc rijpere vrouwelijke jeugd!"
Moge deze wensch in vervulling gaan!
De „doeltreffende middelen" kunnen na
tuurlijk op verschillende plaatsen verschil
lend zijn. Wij denken voor wat Leiden be
treft aan onze Zita-Vereeniging.
Wij willen hier de laatste bladzijde van
genoemde brochure overdrukken. (Waar ge
noemd wordt K. J. V., Katholieke Jeugd-
Yereeniging, kan ook een andero organisa
tie worden gesteld).
.Nu het arbeidende meisje aan allerlei
gevaren blootstaat, omdat het huiselijk mi
lieu zijn aantrekkelijkheid heeft verloren,
het ouderlijk gezag zijn invloed heeft inge
boet-, fabriek en straat reinheid van ziel
en adel van den geest bedreigen, moderne
genot- en ontspanningsmiddelen de zede
lijke kracht sloopen en vernielen, zooals
Rector Brouwers het schilderde op het pa-
tronatencongres, laten wij nu eens een
drachtig samenwerken liiet elkander
bestrijdend. Werken niet om eigen, mis
schien minder bruikbaar gebleken strijd
middelen te verdedigen en te behouden,
maar werken met alle middelen, ook de
nieuwere, als zij maar dienstbaar blijken
voor het groote doel, onzen Souverein in
triomf terug te voeren naar den troon, van
waar de verdwaasde wereld Hem heeft ver-
stooten.
Moge Margaretha van Sinclair verkrij
gen, dat wij door de K. J. V. voor het ar
beidende meisje een milieu scheppen waar
door frissche louterende ontspanning, door
een blijden en gullen geest, door eerlijke en
edele vriendschap, door een frisch en op
gewekt leven, het meisje wordt geboeid en
getrokken, de ziel wordt omhoog geheven,
nieuwe levenskrachten worden gewekt en
ontwikkeld, fierheid en zelfrespect, durf en
kinderlijke eenvoud opbloeien. (Rector Brou
wers).
Laten wij door middel van de K. J. V.
onze meisjes, die onze toekomstige moeders
en echtgenooten zijn, samenbrengen in de
onmiddellijke nabijheid van den Eucharis-
tischen Jeugdvriend, opdat zij Hem weder
toewuiven met de leliën der onschuld cn
Zijn weg bestrooien met de bloesems harer
liefde".
Het meisje heeft voorlichting en bescher
ming, vorming en cultiveering van haar
zelfrespect en gevoel van menschenwaarde
noodig vooral waar de wereld op allerlei
wijze haar tracht neer te halen en onder
te drukken in onwaardige en zondige ijdel-
heid en zingenot.
In het „Hbld." van hedenmorgen waar
schuwt ook een dominé, ds. Hooykaas, te
gen de decadentie, die de wereld op dit ter
rein te aanschouwen geeft. Hij schrijft:
„Nu het „Hbld." (Vrijdagavondnum-
meer) meldt, dat het Comité voor „Miss
Amsterdam 1929" (een schoonheidswed-
strijd voor meisjes) bekend gemaakt heeft
dat de beroemde schoonheidswedstrijd
tengevolge van den brand van het Paleis
voor Volksvlijt niet zal doorgaan, moge
uitgesproken worden, dat het zeker de
ernstige wensch is van velen met mij, dat
deze onderneming nu ook gehéél wordt
stopgezet".
En hij vervolgt:
>,Ik onderschrijf geheel het oordeel van
W. M(ackenzie) in „De Stroom" van 20
April (Amsterdamsch bijblad), die, naar
aanleiding van dc a.s. verkiezing van Miss
Amsterdam, schrijft: „Het maatschappe
lijk geweten is iu onzen tijd vrij ruim en
robuust geworden. Maar het is toch waar
lijk niet een tekort aan zin voor humor,
en het is geen vernauwd zedelijk besef
in ons, dat hier wil gaan hekelen. Is deze
verkiezing van Miss Amsterdam een grap,
dan is het, onbedoeld misschien, een gro
ve, funeste grap". „Natuurlijk", zegt hij
verder, „er zijn onder hen, die dit plan
hebben opgezet en die er lnm sympathie
aan geven, velen, die dit ter goeder trouw
doen. Maar hebben zij hun onderschei-
dinsvermogen nog zuiver bewaard'! Heb
ben zij bedacht, dat "ij dezen jongen meis
jes aandoen? En welk meisje met zelf
respect stelt zich op deze wijze ten toon?
Er is nog iets, dat heet menschenwaarde".
Het is nu het moment, om aan deze de
cadente onderneming meteen een eind
te maken. (Dan is de brand toch ergens
goed voor). Zouden zij, die er iets over
te zeggen hebben, en met wier zedelijke
„goede trouw" de schrijver van het aan
gehaalde stukje rekende, hun invloed wil
len aanwenden, hun steun terugtrekken,
en aan de ijdele meisjes-tentoonstelling
een eind willen maken, nu, voordat ze
begonnen is?'.
Mogen de Katholieken zèkor in woord
èn in daad, gedreven door een klaar be
wustzijn 1 en diepe overtuiging, stelling ne
men tegenover al dergelijke, de vrouw in
haar menschenwaarde neerhalende uitvin
dingen.
En dan ook positief, daadwerkelijk me
dewerken met al die pogingen, welke be
doelen, leering cn steun te schenken aan
de rijpere vrouwelijke jeugd.
VOLKENBOND
DE VOORBEREIDENDE
ONTWAPENINGSCONFERENTIE.
Een belangrijke verk'aring van den
Amerikaanschen afgevaardigde.
De ontwapening ter zee.
In dc voorbereidende ontwapeningscom
missie is gistermorgen een belangrijke ver
klaring afgelegd door den Amerikaanschen
gedelegeerde Gibson. Hij begon met te
oonstateeren, dat alle phases van het- ont-
wapeningsvraagstuk opnieuw moeten wor
den nagegaan, met het doel de mate vast
te stellen, waarin elke delegatie concessies
kan doen.
Aangaande dc ontwapening ter zee
heeft de- Amerikaansche delegatie geen
aanleiding gevonden haar zienswijze te
veranderen, welke hierop neerkomt, dat de
eenvoudigste en meest practische methode
is de beperking der tonnage van de ver
schillende categorieën schepen, welke me
thode te Washington goede resultaten
heeft gehad. De Amerikaansche regeering
is echter bereid de methode, die de Fran-
sche delegatie tijdens de derde zitting der
commissie heeft aanbevolen en die een
combinatie is van de methode der totale
tonnage met die der categorieën over te
nemen.
Daarna weidde Gibson uit over de be
langrijke wijzigingen, die in de wereld
hebben plaats gehad, inzonderheid door
de totstandkoming van het Kellogg-pact.
Amerika hoopt, dat dit pact de vrees en
den twijfel zal wegnemen, die tot dusver
het voornaamste beletsel voor de ontwa
pening waren. Gibson zeide de geheele
ontwapeningskwestie met president Hoo
ver besproken te hebben, die vurig hoopt,
dat het Kellogg-pact een gelegenheid zon
der weerga zal zijn om de zaak der ont
wapening verder te brengen. De lessen der
oud-strategie moeten worden te niet ge
daan. Indien het Kellogg-pact iets betee-
kent is er geen reden meer voor de voort
zetting van een met finaucieelc lasten be
zwaarden vrede. Groote bewapeningen
zijn een overblijfsel van vorige eeuwen.
De Ver. Staten zijn bereid toe te stem
men in een plan tot beperking der bewa
pening ter zee op een lager niveau, hoe
drastisch die beperking ook is, mits zij
geen enkele categorie onbeperkt laat. Wat
Amerika noodig heeft voor zijn verdedi
ging hangt af van den omvang der vloten,
die anderen in stand houden. Als wij het
niet eens kunnen worden over een beper
king gebaseerd op de relatieve behoef
ten, blijft er geen ander' alternatief dan
een onbeperkte vlootbouw en bewapenings
wedloop. Men moet echter niet uitgaan
van de gedachte, dat de staten met elkaar
in conflict kunnen komen, doch dat zij
voortaan vrienden zullen zijn en hun ge
schillen vreedzaam zullen regelen.
Thans moeten daden volgen!
In de wandelgangen van het Volken-
bondssecretariaat wordt de verklaring van
Gibson druk besproken. Diens rede wordt
zeer toegejuicht omdat de Amerikaan
hervatting der besprekingen in den boe
zem van den Volkenbond heeft geopperd.
Men heeft hier echter zooveel zin voor
realiteit, dat men begrijpt, dat- op deze
schoone, haast al te schoone woorden, da
den moeten volgen. Men verwacht dan ook,
dat Gibson dezer dagen met goed om
lijnde voorstellen voor den dag zal komen.
Geheime
jinmiie-ai'0ti'ng
De commissie is later op den dag in ge
heime zitting bijeen gekomen. De voor
naamste reden, die jhr. Loudon tot dit be
sluit zal hebben geleid, zal wel zijn, dat
hij de sovjet-delegatie de mogelijkheid wil
ontnemen steeds voor de galerij te spre
ken, waardoor het werk niet opschel. Dit
middel moet al dadelijk geholpen hebben.
Er worden zelfs geen notulen gehouden,
zoodat sovjet-Rusland een nieuw middel
tot propaganda uit dc hand i« geslagen.
Litwinof beklaagt zich over
Jhr. Loudon.
Intusschen heeft Litwinof. dc leider
der sovjet-delegatie een scherpen protest
brief tot jhr. Loudon ger'cht. waarin hij
den voorzitter verzoekt dit schrijven ter
kennis to brengen der commissie, daar het
als een waarschuwing bedoeld is.
Litwinof meende te kunnen aantoonen.
dat jhr. Loudon niet onpartijdig was ge
weest en hij verweet den voorzitter dc
sovjet-delegatie in een bijzondere positie
te plaatsen, die het haar moeilijk zal ma
ken verder aan de besprekingen deel te
nemen. Hij waarschuwde jhr. Loudon en
de commissie in haar geheel, dat hij zulks
niet zal tolereeren.
De gruw'ol den gasooriog.
De besprekingen over een chemisehen
oorlog liepen hoofdzakelijk over het voor
stel van de Kleine Entente, Frankrijk en
Polen en de vraag hoe de geoorloofde
handel in chemische stoffen en bacteriën,
die zoowel voor den oorlog als voor vre
desdoeleinden kunnen worden gebruikt,
kan worden onderscheiden van den onge
oorloofde» handel Algemeen wordt aan
genomen, dat het bezit van gasmaskers,
als zijnde zuiver defensief, geoorloofd is.
De vraag deed zich echter voor of men
soldaten aan het gebruik van maskers in
z.g. gaskamers zal mogen laten wennen.
De Roemeensche gedelegeerdo stelde
voor, dat de staten, die slachtoffers van
een gasaanval zijn door de overige staten
met- chem'schc middelen geholpen zullen
mogen worden.
Dit voorstel werd scherp gecritiseerd
door den Ncderlandschen gedele
geerde prof. Rutgers, die wees op de ca
tastrofe, die de menschheid zou bedreigen
en op den onmogelijken toestand., die zou
ontstaan wanneer bijvoorbeeld de aange
vallene tot het chemische wapen zijn toe
vlucht nam. In dit geval zouden, aldus
prof. Rutgers, de overige staten den aan
valler met chemische stoffen to hulp moe
ten komen, terwijl volgens art. 16 van het
pact de aangevallene bijgestaan moeten
worden.
DUITSCHLAND
Het centrum en het kiesrecht.
Het hoofdbestuur van de centrumspartij
heeft gisteren te Essen vergaderd en zich in
bet bijzonder bezig gehouden met de wen-
schelijkhcid van kiesrechthervorming.
Daaromtrent is de volgende motie aangeno
men: Ter wegruiming van de misstanden
in het parlementaire stelsel, die op het hui
dige kiesrecht berusten, is het herstel van
meer persoonlijk contact tusschen kiezers en
afgevaardigden gewenscht. Dit geldt ook
bij het kiezen van candidaat-afgevaardig-
den. Het in den jongsten tijd herhaaldelijk
ter sprake gekomen stelsel van „vrije lijs
ten" kan, ondanks velerlei daaraan verbon
den voordeelen, geen bruikbare oplossing
bieden. Het centrum acht een verkleining
van dc kiesdistricten, met een vaste be
grenzing van het aantal afgevaardigden
voor de onderscheiden parlementen, den ge-
schiktcn weg om tot verbetering te komen.
De uitvaart van prins Heinrich.
Ex-keizer Wilhelm zal bij de uitvaart
van zijn broeder, wijlen prins Heinrich,
worden vertegenwoordigd door zijn echt-
genoote.
Alle zoons van den keizer zullen dc plech
tigheid bijwonen.
Beleedigingsproces te München.
Pennestrijd over de
gebeurtenissen te
Konnersreutli.
Te München is gisteren uitspraak gedaan
in het procos wegens beleediging, dat naar
aanleiding van een wetenschappelijken
twist over de gestigmatiseerde Therese Neu
mann, van Konnersreuth door dr. Eduard
Aigner tegen den publicist Ritter von Lama
te Füssen aanhangig werd gemaakt. Dr.
Aigner, die in het proces te Erfurt, waarbij
de gebeurtenissen te Konnersreuth eveneens
een rol speelden, als deskundige was opge
treden, is door Ritter von Lama- in een ar
tikel in de „Bayrischor Kurier" hevig aan
gevallen en heeft daarop van zijn kant met
een heftig artikel geantwoord.
De beklaagde Ritter van Lama is we
gens beleediging tot een boete van 300 mark
of 15 dagen hechtenis veroordeeld, doch te
vens is dr. Aigner, tegen wien Ritter von
Lama eveneens een klacht had ingediend,
tot 200 mark boete of 10 dagen hechtenis
veroordeeld.
Het vonnis overweegt, dat van beide kan
ten uitdrukkingen gebezigd zijn, die ernsti
ge beleedigingen bevatten, doch de be-
leedigingen, tegenover dr. Aigner geuit-, zijn
van ernstiger aard.
Het vonnis wijst erop, dat geschillen van
wetenschappelijken aard geheel in zakelij-
ken vorm moeten worden behandeld.
FRANKRIJK.
De Parijsche besprekingen der deskundigen
Dc mcening van Poincaré.
In zijn uangokondigdc rede in de verga
dering van den algemeenen raad van Lo
tharingen heeft Poincaré de Fransche op
vatting met betrekking tot het vraagstuk
der schadevergoeding ontwikkeld.
Poincaré verklaarde dat Frankrijk ten
volle tevreden is met dc regeling van het
Dawes-plan. Bij een nieuwe regeling wil
Frankrijk bij eenzelfde hoogte van de be
dragen en eenzelfden duur zijn oorlogsschul
den kunnen betalen en nog een zeker be
drag ter vergoeding van de Fransche oor
logsschade.
Op het oogenblilc hebben de Duitsche
vertegenwoordigers de hoop op een spoedige
'oplossing van dc kwestie illusoir gemaakt.
Niemand weet, of er wel ernstige kans is,
dat dc onderhandelingen met succes kun
nen worden voortgezet.
Indien de pogingen zonder resultaat blij
ven, zal Frankrijk zich tevreden stellen met
het Dawes-plan, waarin een aanmerkelijke
verhooging van de tegenwoordige Duitsche
betalingen voorbehouden is bij een spoedige
toepassing van het zgn. welvaartindexcijfer.
ENGELAND
De Koning genezen.
Boodschap van koning George
aan z ij n v o 1 k.
De koning heeft een boodschap gericht
tot het Engelsche volk, waarin hij o.m. ver
klaart: „Mijn hart is van dankbaarheid
vervuld. Ik ben hersteld, als gevolg van de
wonderbaarlijke bekwaamheid mijner doc
toren, chirurgen en verpleegsters. Doch ook
van andere zijde is mij hulp verleend. Over
al heeft men een liefdevolle bezorgdheid
aan den dag gelegd cn ons, de koningin en
mij, daarmede omringd. Dat verschijnsel
was een der meest treffende ervaringen van
mijn leven. Het was mij een onbeschrijfe
lijke aanmoediging, tc gevoelen, dat mijn
voortdurende en vurige wensch, het vertrou
wen en de aanhankelijkheid van mijn volk
te winnen, verhoord werd. Ik vertrouw, dat
de door mij opgedano ervaring niet langer
uitzonderlijk zal schijnen, wanneer de natio
nale gevoelens van alle volken der wereld
zich zullen doen gevoelen als een gemeen
schappelijke bron van sympathie en een ge-
meenschappelijkcn grondslag zullen vormen
voor de onderlinge vriendschap der geheele
menschheid.
Ik ben nog niet in staat, zoo verklaart
koning George ten slotte, de vermoeienis
sen van een openbare plechtigheid te door
staan, doch het verheugt mij, mij één te
gevoelen mot mijn volk, zoowel hier als in
overzeesche gewesten, bij het dank bren
gen aan God".
De handel met Rusland.
V crklaringen van
Chamberlain.
Sir A Sinclair (lib.) vroeg den premier
in het Lagerhuis of na dc formeele verkla
ring van vertegenwoordigers van de Sov
jet-regeering dat Rusland na het hervatten
van do diplomatieke betrekkingen met En
geland, bestellingen zou willen doen van
150 millioen p.st. en gezien dc langdurige
depressie in den handel dc Britsche regoe-
ring voornemens was onmiddellijke onder
handelingen tc openen met de Sovjet-regee
ring over dc hervatting van dc diplomatie
ke betrekkingen.
Sir Austen Chamberlain antwoordde dat-
de afgevaardigde vermoedelijk Joelde op
een verklaring afgelegd door den president
van dc Sovjctbank. Deze scheen bedoeld
te hebben een overeenkomst gelijk aan het
verdrag van 1924 met de noodige toevoe
gingen. Het bleek dat het plaatsen van or
ders niet alleen afhing van 'lo hervatting
van de diplomatieke betrekkingen maar ook
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Een belangrijke redevoering van Gibson
over ontwapening ter zee.
Jhr. Loudon door Litwinof beschuldigd.
BINNENLAND.
Het standpunt van den minister van
Waterstaat inzake het stelsel van de af
schaffing der tollen. (1ste blacl).
Gisterenavond zijn de werkplaatsen van
de machinefabriek van de firma F. Smul
ders te Utrecht afgebrand. (Gem. Berich
ten, 3de blad).
De bloembollenteelt in Nederland. (3de
blad).
Het drama te Grootegast. (Rechtzaken
lste blad).
van het toestaan van belangrijke nieuwe
credieten aan die regoering. Er werd geen
satisfactie aangeboden voor de misbruiken
waarover de Britsche regeoriag had ge
klaagd toen gevraagd was om uitbreiding
van de financieele voorwaarden van het
verdrag van 1924, die de regoering als on
aannemelijk had verworpen.
Wilde de ►Sovjct-rogeering met do Brit
sche in aanraking komen dan waren er ka
nalen waardoor dit gebeuren kon. Een groot
aantal aanvullende vragen werden nog ge
steld door arboidorsafgevaardigden, maai
de minister wilde niet vorder gaan dan wat
hij gezegd hacl.
SPANJE.
Waarschuwing aan Spanje's hoogleeraren,
Hot resultaat van hot onderzoek, door do
koninklijke commissies ingesteld naar de
disciplinaire toestanden aan de technische
hoogescholon, is thans gepubliceerd. Dc
technische hoogeschool te Barcelona werd
vrijgesproken van alle blaam cn zal her
opend worden. Die te Madrid evenwel blijkt
in disciplinair opzicht te kort te schieten,
zoodat aan dc professoren een waarschu
wing is gegeven. Vier hunner zijn uit hun
functie ontheven cn zullen nooit meer een
post van vertrouwen aan een Spaanschc
technische hoogeschool mogen bekleeden.
Tc Valencia hebben dc studenten een
professor, die bekend stond als aanhanger
van de dictatuur, uitgejouwd en een ande
ren professor, een tegenstander vau het
huidige régime, in triomf rondgedragen.
Nadat last was gegeven tot ontruiming van
de universiteit, trokken dc studenten de
s-tad in, onder het roepen van „Weg met de
regeering, leve dc republiek!'' Men gelooft,
dat de universiteit zal worden gesloten.
TURKIJE
Communistische bedrijvigheid.
Gold uit het buitenland.
Naar uit Konstantinopel wordt gemeld,
zetten de communisten hun propagandisti
sche actie voort. Er hebben vele arrestaties
plaats gevonden. De organisatie heeft blijk
baar vertakkingen over het geheele land.
Gebleken is dat zij gelden uit het buiten
land ontving.
AFGHANISTAN.
Aman Ooellah voor een ketter uitgemaakt.
II ij draagt een s n o r e 11 z o t
or uit „als eon v 1 i u d c r".
Habib Oellah heeft een proclamatie uit
gevaardigd, waarin hij Aman Oellah als een
ongeloovigc cn een ketter aan dc kaak
stelt. Aman Oellah schrijft hij, heeft hot
heilige boek der oelemus (de mohammc-
daansche wetgeleerden) geschonden, zijn
vader en verscheidene groote dienaren van
het rijk laten vermoorden on onder invloed
van zijn schoonvader wetten naar den aard
der ongeloovigen ingevoerd.
Er worden 26 kctterschc handelingen van
den koning opgesomd, waartoe ook dc in
voering van Westerschc onderwijs-metho-
den hoort, volgens welke alleen ongeloof,
schaamteloosheid en ongestrafte losbandig
heid geleerd worden. Ook wordt Aman Oei
lah beschuldigd van verkwisting van staats
geld op zijn Europceschc reis.
Habib Oellah gispte ook dc afschaffing
van den sluier; liij roept het volk op dc Fo-
to:s te bekijken, waarop koningin Soerayyn
ongesluierd in ccn automobiel rondrijdi.
bloemen aanneemt van een Russisch mei: -
jc, zich door ccn Europeaan dc hand laat
kussen, enz. Dat koning Aman Oellah „net
als dc Russen" zijn snor heeft laten scheren,
verwekt ook zijn toorn; hij ziet er uit. als
een vlinder, vindt Habib Oellah.
Terstond heeft Aman Oellah de pen op
genomen om zijn tegenstander van ant
woord te dienen.