©ver "o n-^i';;:,;:nnheden ter zetterij u een
cïon 111 geven van den langen weg, wel
ken iedere advertentie moet afleggen, voor
dat zij in de advertentie-pagina belandt,
zoodat wij bij deze gelegenheid opnieuw
een beroep kunnen tloen op onze adverteer
ders om hun advertenties t ij dig
op le geven, daar alleen bij tijdige
aanbieding de noodige zorg aan de adver
tentie kan worden besteed.
DE ZETTERIJ.
Dit bovengenoemde twee bronnen re
dactie en administratie stroomt het cla-
gelijksche beekje van berichten en adver
tenties naar de zetterij.
Aan dit gedeelte van ons bedrijf het
bij uitstek technische gedeelte is in onze
nieuwe gebouwen voorname zorg gewijd.
Dit was ons mogelijk, omdat wij thans de
beschikking kregen over een uitgebreid
terrein, waarop wij de geheele inrichting dor
zetterij en drukkerij totaal nieuw konden
optrekken. Met alle oischen van techniek
en practische indeeling is zooveel wij kon
den rekening gehouden.
Het licht, dat van boven neerdaalt door
'op het Noorden uitziende z.g. lantarens, ver
spreidt zich gelijkmatig over de geheele
ruimte, en vormt een ideale verlichting.
.Aan dc eene zijde zijn de zetmachines op
gesteld, welke zijn afgeschermd van de z.g.
bokken der handzetters, terwijl aan de an
dere zijde de afdeeling handelsdrukwerk is
ondergebracht.
Onmiddellijk grenzende aan de zetterij
zijn drukkerij, stereotype-afdeeling en espe
ditie aangebracht, welke afdeelingen wij
afzonderlijk Sullen bespreken.
Wanneer de copy van redactie en admi
nistratie ter zetterij is aangeland, worden
zij op twee verschillende wijzen verwerkt.
De advertenties worden n.l. grootendeels
met de hand gezet, terwijl het zetten van
het overige gedeelte van de krant, het z.g.
redactioneele gedeelte, steeds machinaal
geschiedt.
DE HAND ZETTER IJ.
Het zetten met de hand heeft een na
deel: heb duurt lang. Maar het heeft ook
iets vóór op machine-zetten, n.l. men kan
allerlei letters en teekens door elkaar ge
bruiken en deze zetten in eiken gewensch-
ten stand. En dat is noodig, om te kunnen
voldoen aan de speciale wenschen van den
adverteerder. De een wenscht een dikken
zwarten rand, de ander een opengewerk-
ten rand; deze wil een cliché tusschen den
tekst, gene wil groote zware letters, een
ander wil in een klein bestek heel veel tekst
enz. enz. Ziet u een advertentie-pagina
maar eens na en telt u eens de verschillen
de lettersoorten en -grootten, welke daarbij
gebruikt, zijn. Advertenties zijn complete
iegkaartjes, welke zorgvuldig moeten wor
den opgebouwd, lettertje voor lettertje.
Alleen de kleine advertenties, welke
slechts twee a drie lettersoorten bevatten,
.worden op de machine gezet.
De handzettcr heeft bij het zetten voor
r.ich een houten stellage vol met letterkas
ten, welke stellage den kernachtigen naam
van „bok" draagt. Iedere letterkast een
groote platte lade, ingedeeld in vele hok
jes bevat het volledig alfabet met lees-
teekens en cijfers in een bepaalde letter
soort. Elke kast bestaat uit twee gedeel
ten de „bovenkast" welke de „kaptalen"
(hoofdletters) bevat en de „onderkast"
welke voor de kleine letters en leesteekens
bpstemd is.
Wanneer de zetter een zekere lettersoort
noodig heeft, haalt hij de desbetreffende
lade eruit en legt hem boven op de bok,
die van boven schuin afloopt, zoodat de
zetter een gemakkelijk overzicht heeft over
de lettervakjes. Deze vakjes zijn niet allo
even groot, daar bekend is, dat de eene
letter veel meer voorkomt, dan de andere.
De letter e. bijvoorbeeld komt honderdmaal
meer voor dan de x. of q. De letterkast is
om dezelfde reden dan ook zoo ingericht,
dat de meest voorkomende letters dicht bij
elkander zijn te vinden.
In elke zetterij treft men zulke letter
kasten in zeer groot aantal aan Er zijn u.1.
verschillende lettertypen, alle weer met
verscheidene variaties en van die variaties
zijn er weer allerlei grootten. Dat begint
aardig op te loopen. Neemt men bijv. 5 let
tertypen, ieder met 5 variaties en in 10 ver
schillende grootten, dan zijn daarvoor reeds
250 letterkasten noodig.
Het eerste wat een zetter gaat doen, als
hij een advertentie voor zich krijgt, is: zijn
opdracht grondig bestudeeren. Hij over
weegt, hoe hij met de aanwijzingen welke
hij ontvangen heeft, een mooi geheel van
de advertentie kan maken; welke letter
te prefereeren if» in verband met den in
houd, den opgegeven rand, het bijbehoorend
cliché e.d. Een goede liandzetter moet der
halve beschikken over eon flinken dosis?
smaak en schoonheidsgevoel. Hij moet niet
alleen een door routine verkregen vlugheid
hebben in het grijpen van de lettertjes en
in het plaatsen van de honderdén staafjes
en blokjes, wa'aruit een eenigszins behoor
lijke advertentie is samengesteld, maar hij
moet ook iets hebben van een scheppend
kunstenaar, hij moet kijk hebben op ver
houdingen en vlakverdeelingen, hij moet
een architect in hot klein zijn. Daarbij heeft
hij vaak te schipperen met allerlei aanwij
zingen, welke de adverteerders geven en
welke de opdracht vaak tot een moeilijk op
te lossen puzzle maken.
Op een z.g. „zethaak" een verstel
bare metalen schuif worden nu de let-
terstaafjes regel voor regel uitgezet,
waarna de regels naast elkaar worden
neergevleid op een „galei". Deze galei
is een zinken plaat met aan drie zijden
opstaande randen. Door de galei schuin
te zetten en de advertentie op te stel
len in den linker-benedenhoek, ligt. het
bouwsel van dezen miniatuur groote-
rueuschen-blokkendoos waaraan' vaak
uren lang gewerkt is vrij vast, maar nu
moet het gevalletje iu de pagina worden
gezet. Men bindt het vierkant met een
stuk touw stevig samen „opbinden"
noemt do zetter dat en schuift het
voorzichtig van de galei op een proef-
persje, waar van de advertentie een
eerste proef wordt „getrokken". De proef
wordt in handen gesteld van den correc
tor, die haar vergelijkt met de origineele
copy en event.ueelc verbeteringen aan
brengt. Van het proefpersje wordt de ad
vertentie gebracht naar den opmaaksteen.
O wee, als het zetsel op den grond valt,
dan ligt alles „in pastei'! De naam klinkt
smakelijk genoeg, maar de ramp is niet
te overzien, als bijv. een advertentie van
een paar honderd regels in pastei valt.
Staat er veel lekst op, zoonis bijv. bij
uitvoerige prijslijsten, dan is het werk
van een halven of zells lieelen morgen
naar de maan. Hecle groote en bewer
kelijke advertenties worden dikwijls door
meerdere zetters bij afzonderlijke gedeel
ten gezet. Bij hot in "elkaar schuiven
is het dan dubbel oppassen.
Uit deze uiteenzetting blijkt wel, van
hoeveel gewicht het is, dat advertenties
tijdig worden aangeboden. Iu een ner
veuze jakker-stemming komen allicht
meer ongelukjes voor, die niet zoo één-
twee-drie verholpen kunnen worden, ter
wijl tijdige aanbieding de beste verzor
ging waarborgt.
ivij terug tot onzen „op-
r wij het zetsel hebben
Doch keci'
maaksteen",
gedeponeerd.
Evenals een oorijzer nooit van ijzer is
en een gulden nimmer van goud, zoo is
deze „steen" niet meer van steen maar
van- ijzer of staal. Het is een tafel met
een glad en stevig oppervlak dus het
beste van metaal waarop het zetsel
gemakkelijk heen en weer kan worden ge
schoven, teneinde de advertenties te groe-
peeren tot een pagina.
Zulk een pagina wordt in een recht
hoekig stalen raam geklemd, zoo vast, dat
het heele samenstel van duizenden kleine
letterstaafjes, teekentjes, blokjes, enz. kan
worden opgetild, zonder dat het uit el
kaar valt.
Natuurlijk laat men het daarop niet
aankomen.
Nu is de advertentie-pagina zoover, dat
tot het afdrukken kan worden overgegaan,
meent de leek. En inderdaad was dat
mogelijk bij oude methode van drukken,
welke nu nog gebruikt wordt bij handels
drukwerk, waarvoor rotatiedruk niet loo-
nend is. Tegenwoordig heeft iedere krant,
welke een eenigszins uitgebreide lezers
kring heeft, een rotatie-pers. Maar voor
dat hiermede tot drukken kan worden
overgegaan, zijn er nog heel wat voor
bereidende maatregelen te treffen, welke
wij straks zullen bespreken.
MACHINE-ZETTEN.
Nadat wij zulk een veelbelovend kijkje
genomen hadden in de gaarkeuken van
alle krantènniouws, het redactie-bureau,
hebben wij opeens de copy aan haar lot
overgelaten om onze aandacht uitsluitend
te bepalen tot de advertenties.
Om het redactioneele gedeelte -weder
in eer te herstellen, zullen wij onze on
verdeelde aandacht thans wijden aan het
zétt&n der nieuwsberichted.
Zöoals gezegd, geschiedt dit machinaal.
Een machine-zetter kan' minstens vier
maal zoo vlug zetten als een goede hand-
zetter, 'terwijl het mét de hand gezette
ook weer met de hand moet worden afge
broken, iets waarover een machine-zetter
zich niet behoeft te bekommeren. Dat zulk
een tijdsbesparing voor een krantenbedrijf,
waar de berichtgeving actueel en dus
snel en goed moet geschieden, een drin
gende eisch is, behoeft geen nader betoog.
De zetterij der Leidsche Courant telt
thans zes zetmachines, welke dus het
werk van 24 man vervangen.
Een maclune-zettcr is eigenlijk een ty
pist in grooten stijl. Hij zit voor een ma
chine, welke meer dan manshoog is- en er
ingewikkeld genoeg uitziet om u respect
in te boezemen, maar hij bespeelt deze
heele machine zooals een typist dat doet
met zijn „Underwood" of „Remmington".
In het midden vail de machine vlak
vóór den zetter bevindt zich n.l. een
toetsenbord, evenals bij een schrijfma
chine, waarop alle leesteekens zijn aan
gebracht. Wanneer een typist een toets
neerslaat, wordt er een lettertje tegen het
papier geslagen. Wanneer een machinezet-
ter echter een toets van zijn machine
neerdrukt, valt er uit eon magazijn, dat
zich boven het bord bevindt, een kope
ren gietvormpje, een z.g. matrijs. In den zij
kant of vóór-kant, als u dat liever
heeft is een letter gegraveerd. Matrijs
na matrijs komt zoodoende naar bene
den en zij worden automatisch naast el
kaar gelegd, totdat een regel vol is. Dan
gaat er een belletje, precies als bij' een
schrijfmachine Dc ruimten tusscheu do
woorden worden gevormd door wigvor
mige stukjes koper. Wanneer de regel
vol is, drukt de zetter een hefboom naar
beneden en het rijtje koperen matrijzen
wordt beetgepakt en wegge transpor! rerd,
naar de loodpot, welke zich aan de linker
kant bevindt. Daar wordt het rijtje ge
plaatst voor een gleuf, de wigvormige
spaties' worden aangedreven, zoodrtt de
koperen regel precios voor de opening
past cn een mengsel van vloeibaa. lood
en tin wordt door de gleuf tegen do vast
opeengeperste koperen matrijzen gedre
ven.
Het vloeibare lood-on-tin-mcngsel stolt
onmiddellijk en het product dat is ver
kregen is, is een massief loodcn regel,
waar de lettertjes boven op staan.
Deze londreeel wordt automatisch af
gesneden en afgeschaafd en netjes op een
richel gelegd. Voor dat alles zorgt de ma
chine vanzelf: de zetter heeft er niet
naar om te kijken en kan intusschen door
gaan met het tikken van zijn lettertjes.
De machine doet echter meer, zij zorgt er
ook voor, dat de matrijzen en de sp-iths.
als zij hun werk gedaan hebben, weer ge
bracht worden naar dc plaats waar zij
thuisbehooren.
Dat geschiedt op een zeer vernuftige
wijze door middel van een richel, waarlangs
do matrijzen worden voortgeschoven. Pre
cies boven het vakje, waarin zij thuishoort,
wordt de matrijs losgelaten en valt zij in het
magazijn terug.
A
Intusschen schuiven de loociregels een
voor een op, totdat het bericht of het
artikel is afgezet. Het zetsel van een
dergelijk artikel bestaat dus uit een serie
massieve loodregels.
Evenals bij de advertenties het geval
was, wordt ook van dit zetsel eerst een
proef „getrokken", welke proef door den
corrector van fouten wordt gezuiverd.
Wanneer u iu het oog houdt, dat elke re
gel massief is, is het 'luidelijk, dat de
geheele regel moet worden overgezet, in
dien er slechte één foutieve letter in voor
komt. Maar dan is het oou duidelijk, dat
de zetter bij dit opnieuw zetten wederom
c-en andere fout in de regel kan maken.
Daar dc snelheid van het krantenbedrijf
niet toelaat, dat ook deze correctie-rcgels
nog eens worden nagezien, lean liet op die
manier'gebeuren, dat er zelfs bij de zorg
vuldigste correctie fouten voorkomen. Bo
vendien is het gevaar niet denkbeeldig,
dab dc man, die de corroctieregels ver
wisselt, een verkeerde regel in haast
pakt, waardoor liet mysterie van de dub
bele regels verklaard wordt.
Na gecorrigeerd te ziy worden de
„loodzware" berichten tot een pagina ge
vormd cn evenals dc advertentie-pagina
in een stalen raam geklemd.
Als men nu deze pagina niet inkt zou
besmeren en er een vel papier op leggen,
zou een heele pagina van de krant com
pleet te voorschijn komen. De leek vraagt
zich dan ook af, wat cr nu nog moet ge
beuren om de krant te kunnen afdruk
ken.
De weg naar de pers is echter nog vrij
lang omdat de pagina cylinder-vormig
moet zijn, wil zij op een rotatie-pers
gebruikt, kunnen worden.
Dat rondbuigen van de pagina geschiedt
in de volgende afdeeling, de z.g. stereotype-
afdeeling of kortweg: „stype".
DE STEREOTYPE-AFDEELING.
Wanneer de „opmaker" d.i. de man,
die de pagina in elkaar zet met zijn
werk klaar is, geeft hij het zware vrachtje
een duw en dc pagina glijdt over de steen
die van metaal is! de stype-afdee-
ling binnen.
Onder de vele voordeelen, welke ons
nieuwe gebouw met zich mee gebracht
heeft, is wel een der grootste de geriefe
lijke indecling.
Alles is zóó naast en aan elkaar gebouwd,
dat er zoo min mogelijk vertraging ont
staat en er geen arbeidskracht te loor
gaat.
Op een gemakkelijke en doelmatige
wijze schuift de zware pagina de stype-af-
deeling binnen, waar personeel gereed
staat om haar met liefderijke zorg te ont
vangen.
Allereerst worden de puntjes eens op de
i's gezet.
Do regels en letterteekens worden
flink beklopt, zoodat de lettertjes
alle met hun beide voeten op den grond
komen te staan en er geen uitspringers
overblijven, die bovewy de anderen willen
uitkijken. Dan worden ze gewasschen niet
benzine om van alle ongerechtigdheden
gezuiverd te worden, zooals van cle inkt
waarmede de proeven getrokken zijn.
Als alles goed zuiver is, zoodat ieder
teekentje en stipje duidelijk en scherp
uitkomt, wordt de pagina onder een z.g.
„kalander" gelegd.
Er wordt een vochtig vel fijn, voor dat
doel expres gefabriceerd kartonpapier op
de pagina gelegd, dit bedekt met een
lap vilt en onder zwaren druk wordt het
vochtige papier op de pagina geperst.
Dat is de eerste „indruk" welke de pa
gina maakt. Alle letterteekens staan nu
diep in het papier gedrukt en ofschoon
geen inkt is gebruikt, moet alles haar
fijn zijn te lezen. Zelfs fotografie-cliclié's
kimnen op die wijze worden overgedrukt,
daar deze bestaan uit fijne puntjes, welke
eveneens hun indruk in het papier achter
laten.
De loodcn pagina heeft thansjiaar plicht
gedaan en kan verdwijnen. Haar eerste
„indruk" was tevens haar laatste; het
papier zal de affaire voortzetten.
Dat het papier als tusschenschakel in
het proces van zotten en drukken ge
bruikt wordt, heeft het te danken aai}
zijn buigzaamheid en tevens aan zijn vat
baarheid voor indrukken. Kei komt er nu
n.l. op aan, om een drukvorm te krij-
gen, welke geplaatst kan wordon op den
cylinder van de rotatie-pers. En, al heb
ben wij zooeven gesproken van het rond
buigen van de pagina, het is duidelijk,
dat een stalen raam, waarin honderden
loodregels zijn geperst, zich zoo maar niet
één-twee-drie door een krachtpatser laat
doorbuigen.
Het papier laat dat gedwee toe en het
wordt, dan ook gelegd iu een apparaat,
dat juist den vorm van een halven cylin
der heeft. Een zware deksel wordt erop
gelegd, zóódanig, dat eenigo ruimte vrij
blijft en in die ruimte wordt vloeibaar
lood gegoten, of, als u het precies wilt
weten, een mengsel van lood, tin en anti
monium.
Vroeger, in ons vorig gebouw, ging dat
alles veel primitiever in z'n werk dan
tegenwoordig.
De kalancïer zie boven was min
der zwaar en moest met de hand gedraaid
worden. Thans is een veel zwaarder toe
stel aangeschaft, dat door een electro
motor wordt gedreven cn veel dieper
indrukt dan dat in ons oude gebouw. Het
resultaat is bij vergelijking in het oog
springend; de afdruk in de krant is
scherper en duidelijker; het geheel ziet
er frisscher uit en de tekst laat zich ge
makkelijk en prettig lezen.
Ook het gieten van het lood tegen de
papieren matrijs gaat thans machinaal,
wat vroeger met een bak moest gebeu
ren!
Om het lood vloeibaar te krijgen is een
indrukwekkende machine opgesteld, welke
door middel van gasvlammen een' pot
verwarmt, inhoudend niet minder dan 1000
K.G. vloeibaar lood, dat verhit wordt tot
300 a 350 graden Celsius. Een verplaats
bare kraan met een breeden bek spuwt
het gloeiende lood in een precies afge
paste hoeveelheid in dc gietvormen, waar
van er telkens twee tegelijk vol gegoten
kunnen worden.
Ofschoon circa 350 graden Celsius een
vrij behoorlijke temperatuur is, wordt toch
juist het lood als gietmateriaal gebe
zigd, omdat liet smeltpunt zoo laag is.
liet vloeibare lood verschroeit niet eens
het papier, wat bij andere metalen wel
het geval zou zijn. Bovendien koelt het
spoedig af. Weinige oogenblikken, nadat
ltct gloeiende lood in dc ruimte tusschen
de wand en het papier is gegoten is het
lood voldoende hard geworden om eruit
te worden genónicn. Het heeft dan den
vorm aangenomen, welke vereischt wordt.
Men zou dus kunnen zeggen: het is
een halfronde looden cliché, waarop de
geheele pagina in relief staat uitgebeeld.
Het ecnige dat nu nog Ie doen staat,
is dat looden chliché wat bij te werken.
Daarvoor zijn weer een paar andere elec-
trisehe machines bestemd, welke even
eens in hetzelfde lokaal staan opge
steld en die ervoor moeten zorgen, dat de
witte gedeelten tusschen dc tekst ook
werkelijk wit blijven en niet door leelijke
vlekken worden ontsierd, en dat boven
dien de looden vorm stevig op de cylin
ders van dc pers komt te rusten.
Wanneer alle lood-pagiua's behoorlijk
zijn bijgewerkt en bijgeschaafd wat
zeer vlug in z'n werk kan gaan, daar alles
machinaal geschiedt kan eindelijk wor
den overgegaan tot de eind-bewerking
van het lange proces: het drukken.
DE ROTATIE-PERS.
Het drukken geschiedt op de rotatie
pers.
Het is heel eenvoudig om dat zoomaar
in een paar woorden neer te schrijven,
maar zoo'n persje is waarlijk geen een
voudige machine.
Wie in het lokaal, waar deze gecompli
ceerde reus staat opgesteld, binnentreedt,
neemt onwillekeurig z'n hoed af en zwijgt
in eerbiedig ontzag.
Een rotatie-pers is een vorst onder de
machines; zelfs in ruste dwingt hij be
wondering af voor zijn omvang en samen
gesteldheid. Maar wanneer hij in volle
werkzaamheid met machtig bromgeluid
van draaiende assen en wentelende cylin
ders zijn kranten bij tientallen naar bui
ten werpt, is zijn grootschheid overdon
derend. Het is dan onmogelijk elkaar
te beschreeuwen en wie niet door dage-
lijkschen omgang met den dreunenden
reus is vertrouwd geraakt, wijkt onwille
keurig wat terug én kan een zekeren
achterdocht nauwelijks onderdrukken.
Een rotatiepers is de trots van 'iedere
drukkerij en tevens 't klinkt eigenaardig
maar het is niettemin juist het troetel
kind van het personeel.
De temperatuur van de localiteit, waar
in de pers zich bevindt, wordt steeds op
18 graden Celsius gehouden. Koude en
vocht worden angstvallig van hem ge
weerd en dagelijks wordt hij met 'groote
nauwgezetheid gecontroleerd. Wat er in een
zetterij of drukkerij ook haperen mag, een
rotatiepers nooit: daar hangt teveel van af.
Bovendien is zoo'n pers een kostbaar ding
de onze kostte een halve ton zoödat
er wel een beetje zorg aan besteed mag
worden.
De kolossale machine is zoo zwaar, dat
hij rust op een blok beton van een mans
hoogte, welke tevens dient om het dreu
nen tegen te gaan.
Wanneer wij de inrichting der rotatie
pers even aandachtig bekijken, zien wij
dat de pers uit twee gedeelten bestaat,
welke nagenoeg gelijk zijn. Op iedere helft
kunnen twee bladen (acht pagina's) wor
den afgedrukt, zoodat een druk van zes
tien pagina's tegelijk de maximale pro
ductie van deze pers is. Ons oude getrou
we persje van het Rapenburg kon niet
meer dan acht pagina's tegelijk drukken
en moest dus twee keer doen over een
krant van meer dan twee bladen. Dat was
een vrij lastige historie, want, daar het
de laatste jaren geregeld voorkwam, dat
onze krant uit meer dan acht pagina's
bestond, moesten de twee helften steeds
met de hand in elkaar worden geschoven,
wat een tijdroovend werk was. De binnen
bladen werden dan wat men noemt
„vóórgedraaid", dat wil zeggen, dat de
heele oplaag wat betreft do binnenbla
den vooraf moest worden gedrukt. Kwa
men er dus 's middags berichten, die
eigenlijk behoorden aan te sluiten bij liet
nieuws, dat reeds in de binnenbladen
stond, dan konden deze slechts in de
buitenbladen worden opgenomen. Dat gaf
vooreerst een verwarrende verbrokkeling
van rubrieken en zeer vaak een toevloed
van actueele copy vooral op Zaterda
gen in de buitenbladen, terwijl er juist
minder actueele copy in de binnenbladen
moest worden opgenomen. Dat laatste ban
natuurlijk nog voorkomen, maar een dei-
grootste hinderpalen de te kleine ca
paciteit van de pers is thans opge
heven.
Het principe van de rotatie-pers. is
eigenlijk uiterst eenvoudig.
De oude manier van drukken is: tel
kens een vel blank papier drukken te
gen het beïnkte oppervlak van het cliché.
De rotatie-druk heeft terwille van de
snelheid een andere methode ingevoerd.
Stel u een groote deegrol voor, waarop
lettertjes zijn aangebracht. Wanneer u
die rol, van inkt voorzien, over een lang
vel papier rolt, zal na iedere omwente
ling alles wat op dc rol is aangebracht
staan afgedrukt op het papier. U kunt iu
een minimum van tijd zulk een rol bijv.
een tiental omwentelingen doen maken,
waardoor u tien afdrukken krijgt, netjes
naast elkaar. Wanneer u hetzelfde met
een plat cliché achter elkaar moest druk
ken, hadt u zeker tien- of twintigmaal
zooveel tijd noodig.
Wanneer u zich nu nog voorstelt, dat
deze deegrol niet over het papier rolt,
maar op een bepaalde plaats blijft, ter
wijl het papier met een vaart onder de
rol wordt doorgetrokken, hebt u een een
voudig doch juist beeld van het principe
van de rotatie-pers.
Nu herinnert u zich, dat wij tt
woordig geweest zijn bij het vervaar;
gen van de lood-pagina's.
Deze waren half-cylindervormig i
maakt. Wanneer deze vormen dus op
cylinders van de pers worden vastj
sehroefd staat er een aan iedere zijde v
den cylinder. Bij elko omwenteling dn
de cylinder derhalve twee pagina's
het voortschuivende papier af. Door j
kens twee drukvormen naast elkaar
den cylinder te schroeven en het pap
iets breeder te nemen, worden op oc
pers bij iedere omwenteling vier pagina
tegelijk afgedrukt.
Op de eene helft der machine bevi
den zich twee van zulke cylinders, zooi
dat deze helft acht pagina's afdrukt
elke omwenteling. De andere helft is
gelijke wijze ingericht, zoodat wel uitg>
rekend, bij iedere omwenteling der vi
cylinders zestien pagina's op het papj*
komen te staan.
lijk
tie
bij
E
diei
pap
Tot zoover is alles nog vrij eenvtn
dig. Maar, als u de machine bekijkt, i
u veel meer draaiende en glijdende rc
len dan vier. Dit heele samenstel vj zijn
rollen dient om de inkt op de pagina ee
aan te brengen. Zij schuiven en draaie
om de druk-inkt gelijkmatig te verdei fcrai:
len en om de vormen steeds vochtig
houden, zonder dat er iets teveel noch
weinig wordt aangevoerd.
Het regelen van den inkt-toevoer is
werk, dat veel routine en nauwlettend
zorg vereischt, terwijl ook veel afhanj hoo
van de inktsoort, welke gebruikt word
Druk-inkt is geheel andere inkt dan
in een flesclijc voor uw vulpen koopt
er bestaat een groote verscheidenhei Von
van in allerhande samenstelling. Wij zul g0e
len u niet met al te technische detail ]ed<
vermoeien, dpch volstaan met op te laei diei
ken, dat de kwestie van de iukt-keuz wa{
een probleem op zich vormt. Ook is he pjni
ons thans mogelijk met twee kleuren
drukken.
Nadat het papier is bedrukt, word
het door scherpe messen op de juist
plaats afgesneden; worden de gedeeltei;
welke van de beide helften der pers woi
den aangevoerd, netjes in elkaar gescho
ven en wordt de krant op formaat gt
vouwen; alles automatisch, door dezelfdi
machine.
Niet tevreden met aldus de krant
de puntjes af te leveren, telt de goedig
reus de afgeleverde exemplaren nog gratis
voor ons op en schuift de kranten bj
pakjes van vijftig op een rijtje, wat het
werk van het expeditie-personeel aaj
merkelijk verlicht.
Wanneer hij in goeden luim is, „gooit'
hij er niet minder dan 12.000 exemplaren
van zestien pagina's in een uur uit.
tig
Zoodra de rotatie-pers zijn kranten gaal
uit spuwen begint de expeditie haar „op
ruimingswerk".
Eerst komt de buiten-editie aan di
beurt. Deze moet op tijd klaar zijn, das
trein, tram cn autobus de aangeweze
middelen van vervoer zijn. Maar aan de
anderen kant worden de pagina's altij
zoo lang mogelijk opgehouden, om nq
het laatste nieuws te kunnen opneme:
De tusschenliggende technische, werkza-jai
lieden in de «type-inrichting vrqgen hui
tijd, het drukken vraagt z'n tijd, dus,
moet de espeditie maar een beetje s._.
Ier werken als de klok zoo angstig did
nadert bij de fatale eindstreep. Het veil
van de expeditie is altijd haastwerk. Snel
snel moeten de kranten worden afgeteü
en verdeeld over de verschillende doi
pen. Gauw, gauw moeten pakken wordci
gemaakt, welke geadresseerd worden ei
dan in alle haast worden weggebracht
Wanneer, de buiten-editie geëxpedieert
is, komt de stads-editie aan de beurt
Deze wordt over de stad verspreid dooi
de bekende loopers, de mannen die hui
naam aan de krant hebben gegeven. "Wat
beteekent „courant" toch anders das
„looper"?
Pas wanneer zij hun plicht hebben u.
daan, is de dagtaak van het personed
der Leidsche Courant afgeloopen.
Dat wil zeggen: het wex'k voor de kran!
van vandaag is ten einde. Want direct
daarop begint alweer de ai'beid. voor ei
krant van morgen.
Het immer wentelende rad der tijde;
rust niet; de krant evenmin....
DE HANDELSDRUKKERIJ.
Ofschoon de afdeeling handelsdrukte^
met het krantenbedrijf als zoodanig ni«ti
heeft uit te staan, zouden wij onze fond
gang door ons nieuwe gebouw toch
voltooid hebben, als wij onze aandacht ui?
even hadden geschonken aan deze ai
deeling.
Het handelsdrukwerk vereischt een
speciale verzorging. En die zorg kan ei
aan besteed worden, omdat dit drukwei
geen haastwerk behoeft te zijn, zooals
advertenties, en omdat het papier een tii
beter kan zijn dan het gewone krante
papier.
Juist die meer dan gewone zorg, wel
besteed wordt aan het handels-drukwei
is ook oorzaak, dat dit niet op de rotati
pers wordt gedrukt, doch op eei
snelpers.
Voor deze pers behoeft geen lood-:
sel van het zetsel te worden gemaal
zoodat de fijne kantjes der lettertjes 'nif
verloren gaan. Wanneer de krant met
'duizenden exemplaren per dag direct van
af het zetsel zou worden gedrukt, zoudw
de lettertjes na een paar dagen onbruik
baar zijn geworden.
Het zetsel van handelsdrukwerk heeBj
nooit zooveel te lijden en daarom b*
het direct zonder intermediair worite
gebruikt, waardoor de afdruk zoovef
scherper en fijner wordt.
De betere soorten papier, voor dit doe
gebruikt, worden ook nooit afgeleverd
groote rollen, zooals het krantenpapte'
omdat het handelsdrukwerk op allerle
papiermaten moet worden gedrukt. Nas'
onze snelpers is dan ook een snijmach#1
opgesteld om het papier in alle mogehy
maten te snijden.
Her principe van de snelpers is iets
ders dan van de oude drukpersen
oude principe (hoewel in gemoderniseerd'"
