DE ROMEINSCHE KWESTIE
aeen 20ste Jaargang
d#!
inden
-sd ijk
de
van
erbe-
den
stond
be-
onen-
:agen
en
zijn
weer,
ichte
DINSDAG 8 JANUARI 1929
No. 6072
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 13 cent per week. f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per weekf 2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. II
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop f0.50.
Men heeft in ons blad kunnen lezen, hoe
de onderhandelingen tusschen het Vaticaan
en den Italiaanschen Staat een verrassen
de wending hebben genomen. Hoewel in
October 1927 het officieele orgaan der Fas
cistische Partij, het „Foglio d'Ordini" nog
verklaarde, dat van éénigen afstand van
grondgebied, hoe klein ook, geen sprake
kon zijn, schijnt de Italiaansche regeering
toch haar standpunt te hebben prijsgege
ven. Wat zou er, als inderdaad de Romein-
sche kwestie werd opgelost maar het
klinkt bijna te mooi om het te gelooven
een gejuich en gejubel opgaan over de ge-
heele wereld 1
De kwestie sleept nu reeds bijna zestig
jaren, sedert op den 20en September 1870
de vrijscharen van Garibaldi (omgekocht
door de Italiaansche regeering) de Eeuwige
Stad zegevierend door de bres in de Porta
Pia binnentrokken, en den 26en Januari
1871 Rome, na achttien eeuwen de zetel der
Pausen te zijn geweest, tot hoofdstad van
Italië werd uitgeroepen. Het was een „dies
amara valde", een zeer bittere dag voor de
H Roomsche Kerk. Een schok rilde door
de geheele wereld: de Paus van zijn staten
beroofd! De ontroering en verbittering on
der de Katholieke' volkeren moet ontzaglijk
geweest zijn. Wanneer men de vlammende
taal leest, waarin de groote verdediger van
het Pausdom, de Fransche journalist Louis
Yeuillot tegen „de roovers" uitvaart, voelt
men welk een verbijsterenden indruk de
inname van Rome in die dagen heeft ge-
De roof der Staten.
Het noodlottig einde van den strijd was
reeds lang te voorzien geweest. Het pau
selijke leger, gesteund door de uit alle we
relddeel en toegesnelde zouaven, vocht met
locCtw-erimoed, maar stond tegen een vijf-
voudigen overmacht Hulp van de Europee-
sche mogendheden bleef uit. De vijand
moest weliswaar de grond van het duizend
jaar oude „Patrimonium van St. Petrus"
voet voor voet veroveren, waarbij onze Nc-
dcrlandsche soldaten zich schitterend on
derscheidden, maar langzaam-aan schoof
Garibaldi tot voor de muren der stad; een
begin werd gemaakt met het bombarde
ment, en om verder bloedvergieten te voor
komen, liet de Paus op de Engelenburcht
de witte vlag hijschen. Onder het gedreun
der trommels bezetten Garibaldi's troepen
de Eeuwige Stad; de koninklijke regeering
werd korten tijd later van Florence naar
Rome overgebracht.
Rome was dus hoofdstad van Italië ge
worden. Paus Pius IX, van zijn staten en
zijn stad beroofd, trok zich terug met de
kardinalen en de trouwe Zwitsersehe garde
in de paleizen op den Vaticaanschen heu
vel. Koning Victor Emmanuel I nam we
derrechtelijk bezit (hetgeen een fatsoenlijk
woord is voor: stelen) van het pauselijk
zomer;-? leis op den Quirinaalschen heuvel.
Spoedig nadien werd de wereldbekende
„Waarborgenwet" afgekondigd, waarin de
betrekkingen „van den Staat met de Kerk"
werden geregeld.
De Italiaansche regeering en het Ita
liaansche volk gevoelden zeer dien het
groote onrecht, dat aan Christus' Stede
houder was aangedaan. Maar van hun
standpunt uit hoewel het begane onrecht
daarmede niet goed te praten is was de
inname van Rome een historische noccRa-
kelijkheid.
Het ontwakend Italië.
Het is hier niet de plaats om uitvoerig
uit te weiden over de geschiedenis van
Italië. Tot in het midden der vorige eeuw
was Italië geen staat, doch, zooals de
hateli'1 e Metternich het zeide, een „aard
rijkskundig begrip", een lappen-deken van
onmogelijk kleine, elkaar beoorlogende vor
stendommetjes en graafschappen. Een
daarvan was de Kerkelijke Staat. Maar het
diepgaand onderscheid tusschen het bezit
der Pausen en dat van de andere vorsten
bleek wel bizonder duidelijk uit de hou
ding van het „ontwakend Italië". Niet alleen
heeft men lang geaarzeld, vóór men den
Kerkel ijken Staat durfde binnenvallen,
maar, terwijl de hertogjes en vorstjes een
voudig uit hun „rijk" werden gezet, heeft
het herboren Italië alle pogingen aange
wend zich met den Paus te verzoenen.
Zooals boven reeds gezegd: weinige
maanden, nadat de regeering zich te Rome
genesteld had, werd de Waarborgen- of Ga
rantiewet afgekondigd. De Paus heeft deze
wet nooit aanvaard. Een oppervlakkig le
zer zou bij de lezing der verschillende ar
tikelen denken: dat is een pracht van een
oplossing, en op het eerste gezicht is de
inhoud werkelijk een en al welwillend- en
voorkomendheid. (Maar daarom ging het
niet).
De voornaamste artikelen behelzen: De
persoon van den Souvereinen Opperpriester
is onschendbaar. Beleediging van zijn per
soon zal op dezelfde wijze gestraft worden
als beleediging van den Koning. Aan den
Paus zullen binnen de grenzen van het Ko
ninkrijk de vorstelijke eerbewijzen worden
gebracht. Ten bate vande H. Stoel zal een
jaarlijksche rente van 3.225.000 lire worden
overgemaakt. De Paus blijft „in het genot
van" de apostolische paleizen van het La-
teraan en het Vaticaan en van het kasteel
Gandolfo, rdles met bijbehoorende parken,
en vrij van ors belasting. Zijn gezanten
genieten ur zelfde onschendbaarheid als die
van het Koninkrijk. Brieven van de H.
Stoel mogen onder geen voorwendsel wor- j
den geopend en zijn vrij van port. De Ita
liaansche regeering is bereid den Paus een
eigen post- en telegraafkantoor ter beschik
king te stellen. En meer dergelijke bepa
lingen, die een vluchtig lezer aanlokkelijk
in de ooren klinken, maar waarop de Paus
slechts antwoordde met een vastberaden:
neen!
De Paus kon nipt aanvaarden.
Het werd een toestand, die in de ge
schiedenis der wereld zijns gelijke niet
heeft en niet vinden zal. Hier was een
„overwonnene", waarvoor ds over s-innaar
een knieval deed en zich tot alles bereid
verklaarde wat (althans volgons diens ge-
dcTt^ang) binnen zijn vermogen r Do
overwinnaars boden hun overwonnene zelfs
aan, dat, wanneer hij door hun hoofdstad
wandelde, hem vorstelijke eer zou bewezen
worden en het geheele leger en de geheele
politie op de been zou komen om zijn vei
ligheid en zijn prestige te beschermen. Der
gelijke voorwaarden heeft men de hertogin
van Lucca of den koning van Napels niet
aangeboden; en, had men het gedaan, zij
zouden het met beide handen hebben aan
gegrepen.
Maar de Paus wilde en de Paus k?n het
niet aannemen. Ten eerste had de H. Stoel
onvervreemdbare rechten op Rome en den
Staat, welke door Karei de Groote aan de
Kerk waren geschonken. Ten tweede
voor het bestuur der Kerk is het noodzake
lijk, dat de Paus als onafhankelijk vorst
tegenover de andere mogendheden op
treedt, en dit wel juist te Rome, omdat deze
stad de zetel- en grafplaats is van Sint
Petrus, wiens opvolger als bisschop hij is.
Heeft de Paus een Staat noodig?
Het is meermalen betwist, of de tijde
lijke bezittingen voor de Kerk wel noodig
en nuttig zijn, of zij soms zelfs niet scha
delijk op het bestuur der Kerk hebben in
gewerkt. Het is niet tegen te spreken, dat
door het bezit van de Kerkelijke Staat wel
kwaad aan de Kerk is berokkend (dit heeft
met de geloofsleer natuurlijk niets uit
staande), maar nog minder is het tegen te
spreken, dat die wereldlijke macht méér
ten voordeele van de geestelijke macht
heeft gestrekt. Veel belangrijker dan de
bijkomende kwalen is: het wezenlijke doel
van de tijdelijke macht: de Kerk voor on-
sche machten te behoeden. Het eenige mid
del daartoe: een aardsch grondgebied,
waardoor de Paus als Stedehouder
Christi boven de staten staande als we
reldlijk regeerder gelijkberechtigd was met
de andere heerschers. Zonder vorstentitel
kunnen wereldsche heerschers er gemakke
lijk toe overgaan, den Paus te vernederen
(liet is tal van malen in de historie gepro
beerd) tot een „kapelaan van een of an
dere mogendheid". Helaas is dit zeventig
jaren het geval geweest te Avignon, met
al de verschrikkelijke gevolgen daarvan.
Deze motieven gelden op den dag van
heden, evenzeer, en misschien nog klemmen
der. Gesteld, dat de Paus de garantie-wet
had aanvaard, dan zou (ondanks alle eer
bewijzen) hij toch onderdaan of gast ge
weest zijn van de Italiaansche Staat. Want
de garantiewet erkent niet de Souverei-
niteit van den Paus. Wat een bron van
ellende zou dit geweest zijn in den afge-
loopen wereldoorlog, een begin misschien
van schisma's en de oprichting van natio
nale kerken.
De Paus kon en mocht daarom de ga
rantiewet niet aanvaarden. Hij is niet
slechts een Italiaansch prelaat, die als Paus,
tijdelijk vorst is van een stuk van Italië. Hij
i3 de plaatsbekleeder van Christus, dat wil
zeggen, bekleed met een universeele macht
en zijn jurisdictie strekt zich uit over de
geheele wereld. De Paus stond niet pal voor
zijn eigen recht of het recht van het paus
dom; Hij stond pal voor het recht van
de H. Kerk om zich te besturen, zooals het
Haar goeddunkt.
„De vrijheid en de onafhankelijkheid",
opgelegd door de natuur der dingen en
noodzakelijk voor een geestelijke macht,
kunnen niet verwerkelijkt worden dan door
middel van de souvereiniteit; deze souverei-
niteit, in de tegenwoordige staat van het
Volkerenrecht, kan niet bestaan tenzij ge
fundeerd op een grondgebied."
Aldus de uiteenzetting van graaf delle
Torre in het pauselijk blad, de „Osserva-
tore Romano".
De garantiewet bleef ondanks de wei
gering van Z H. Pius IX van kracht, zoo
dat de bovengenoemde paleizen „in het
genot van" (maar zelfs niet in het bezit)
van den faus Kwamen. De Paus trok zich
terug achter de muren van het Vaticaan,
en tot op den huidigen dag heeft men buiten
de deuren der St. Pieterskerek de tiaar
niet meer gezien. Hij cn zijn opvolgers zijn
gebleven de gevangenen van het Vaticaan.
Een gevangenschap wederom eenig in
's menschen historie: Hij bevindt zich ge
vangen in een paleis, zonder bewaking of
boeien, waar den ganschen dag duizenden
bezoekers in- en uitstroomen!
Nu begint deze halve eeuw van „obsti-
natio divina", van goddelijke weerspannig
heid, die zooveel wrevel heeft gewekt in
anti-clericale kringen en zulk een hooge
bewondering bij eenieder, die eerbied heeft
voor hefr Recht.
De toestand van een slechts door een
der partijen aanvaardde gerantie-wet
hoe onmogelijk ook bleef bestaan. Wa
ren de verhoudingen tusschen de officieele
persoonlijkheden van het Koninkrijk Italië
cn „het Vaticaan" in de eerste veertig jaren
gespannen en vol beleedigingen voor de H
Stoel (vooral door het stoken der vrijmet
selarij), in het laatste decennium is een
kentering ten goede opgetreden.
Ook het Katholieke volk legde zich bij
den toestand neer. Al behoeven wij geen
zalige preek van Mussolini's broeder Ar-
naldo te slikken, die zeide, dat, naar zijn
meening, het ophouden van de tijdelijke
macht in 1870 „van onschatbaar voordeel
is voor het zedelijk prestige der Roomsche
Kerk", toch is het een feit, dat door „do
gevangenschap" de Pauselijke zetel niet met
schande (zooals de Loge verhoopte) maar
met nieuwe luister is omkleed met een
sluier van geheimzinnigheid is omgeven,
waardoor de geheel, ook de niet-Xatkolieke
wereld wordt aangetrokken.
Eén was er, die in den toestand niet be
rustte; dat was de Paus. Alle Pausen, Pius
IX, Leo XIII, Pius X, Benedictus XV en
Pius XI hebben openlijk geprotesteerd te
gen het begane onrecht. De Pausen bleven
onverzettelijk, omdat zij steunden niet op
menschelijke maar op Goddelijk Recht.
Lees wat onze H. Vader Pius XI schreef
in de encycliek „Ubi arcano" (1922):
„De goddelijke oorsprong en aard van
Onze macht, evenzeer als het heilig recht
van de gemeenschap der geloovigen ver
spreid over de geheele wereld, eischen dat
die gewijde macht onafhankelijk zij van
iedere menschelijke overheid, en niet onder
worpen is aan menschelijke wetten. Zij
eischen, dat haar rechten en haar macht
volkomen onafhankelijk zijn en dit ook op
duidelijke wijze aan den dag treedt".
De Paus protesteert daarna plechtig te
gen het onrecht „niet om te voldoen aan
een ijdele zucht naar macht", maar „om
Onze hoogheilige opdracht te vervullen en
in de gedachte, dat wij moeten sterven en
rekenschap moeten geven aan den god
ken rechter van Onze daden".
Mildere stemmingen.
Al moge dan, streng gesproken, in den
toestand geen verandering zijn ingetreden,
feitelijk is een totale omkeer ingetreden.
De tijd sleet de scherpe kanten van het
confli af. Er bestaat niet, zooals sommige
biiiteulandsche toeristen meenen, te Rome
een verdeeling tusschen een „zwarte" en
een „witte" stad; er bestaat geen wrok
meer tusschen de partijen. De Fascistische
omwenteling heeft deze vreedzame stem
ming nog bevorderd. Onder het bewind van
„il Duce" zijn op onderwijs- en openbaar
gebied veel onrechtvaardigheden, door de
anti-clericale regeeringen bedreven, goed
gemaakt o.a. de teruggave van enkele ker
kelijke bezittingen, het kruis in de scholen
enz. Van Zijn kant brak de Paus met de
handelwijze van Zijn vdorgangers en gaf bij
do kroning, zooals voorheen, de zegen van
af het balcon der St. Pieterskerk „urbi et
orbi", aan de stad en aan de wereld.
De polemieken in de bladen, bij verschil
lend© gelegenheden over de Romeinsche
kwestie gevoerd, o.a. bij de komst van Jon-
nart als gezant van Frankrijk bij de H.
Stoel in 1921 en de beschouwingen verleden
jaar naar aanleiding van geruchten van on
derhandelingen, waren steeds in vreedza-
men toon gesteld.
Vcrlodcn jaar zijn dc onderhandelingen
beëindigd, omdat Italië weigerde eenig
grondgebied af te staan. Geen duim! Thans
schijnt dit bezwaar, waar alles op afstuit,
vervallen te zijn. Wanneer de berichten
juist zijn zal er een klein staatje worden
gevormd.
Het is niet het eerste plan, dat rucht
baar wordt; er zijn er honderden in om
loop, vooral bedacht toen de kwestie nog
in haar eerste stadium was. Men heeft ge
sproken van een terugkeer naar Avignon;
vervolgens heeft men voorgesteld het vor
stendom Lichtenstein, daarna de Baleari-
sche eilanden, Korfu, Corsica, Sardinië en
Sicilië Amerikanen stelden voor do Ker
kelijke staat over te planten naar Louisia
na, en andere raadden aan met den gouden
dollar de Canarische eilanden of de Azoren
af te koopen. Men heeft fantasie-plannen
gekend van werkelijke staatslieden, andere
van hooggeplaatste geestelijken, die door
het Vaticaan tot de orde werden terugge
roepen. Een bekend prelaat uit Noord-I ta
lie verloor er het purper bij; eenige pries
ters verloren hun toog; anderen zelfs ver
loren er hun verstand aan.
Niemand echter had gedacht, dat, na de
vrij botte afwijzing in 1927, de plannen spoe
dig weer zouden op tafel komen. Mussolini,
nog slechts Kamerlid zijnde, heeft in 1921
reeds een rede voor do oplossing uitge
sproken; thans, alle macht in handen heb
bend, werkt hij met kracht aan de tenuit
voerlegging der plannen. Misschien zweven
hem voor de geest Crispi's woorden: „De
grootste staatsman van Italië zal zijn hij,
die de Romeinsche kwestie zal oplossen".
Ontegenzeggelijk zal, wanneer de kwestie
wordt opgelostj de dank der geheele Katho
lieke wereld groot zijn.
Besluiten wij deze korte beschouwing
met de woorden van Paus Pius XI aan le
halen, waarmede deze over de Romeinsche
kwestie schreef:
„Het behoort aan God ons dat uur van
rechtvaardigheid en verzoening te brengen,
en het is aan Hem het te laten weerklin
ken; maar het behoort aan de mannen,
die wijs en van goeden wil zijn, het niet
to vergeefs te laten weerklinken. Het zal
een der plechtigste en meest vruchtbare
uren zijn, zoowel van het herstel van
de Regeering van Christus als voor de
verzoening van Italië en de wereld".
Do photo en het schetskaartje
hebben beide betrekking op het vermoede
lijke grondgebied van de nieuwe „Kerkelij
ke Staat", wanneer een oplossing gevonden
zou worden.
Het gestreepte blok op het schetsje stelt
de bebouwde kom der stad Rome voor;
Dit nummer oestaat uit
twee bladen.
Het voornaamste nieuws.
BUITENLAND.
Persstemmen over de nieuwe dictatuur
in Joego-Slaviè'.
Kaboel wordt opnieuw bedreigd door
de opstandelingen.
Een vulkaan in Chili in werking. (Bui-
tenl. Berichten, 2e blad).
Het vliegtuig dat in Californië alle duur-
records brak, is na 150 uur vliegen ge
daald. (Luchtvaart, 2e blad).
BINNENLAND.
Aanbieding van het huldeblijk der Ne-
derlandsche vrouwen aan de Koningin-
Moeder. (1ste blad).
De som, ter beschikking gesteld van
H. M. de Koningin-Mueder voor liefdadige
doeleinden door de Nederlandsche en In
dische vrouwen, bedraagt 185.000. (1ste
blad).
Vier kinderen te Utrecht door het ijs
gezakt; drie van hen uit één gezin ver
dronken. Gem. Berichten, 2de blad).
Ernstige broedertwist bij Gulpen. (Gem.
Berichten, 2de blad).
Inbraak en mishandeling nabij Lierop
in Noord-Brabant (Laatsto Berichten).
Brandstichting te Lonneker. (Laatste
Berichten).
het gestippelde het gebied, dat waarschijn
lijk aan de H. Stoel door de Italiaansche
Staat zal worden afgestaan. Zooals men ziet
ligt de Sint Pietor in het Westen van Rome,
juist aan den rand van de bebouwde stad.
Achter Sint Picter staan geen huizen meer,
maar om een nationalistische uitdruk
king te gebruiken „grazen de koeien".
Ten Noorden van Sint Pieter is in de laat
ste jaren een groot complex huur-kazernen
verrezen, ten Zuiden is het geheele gebied
onbebouwd op enkele boerderijen na, het
stationnetje Sint Pieter cn de kerk Santa
Maria delle Fornaci, die daar zoo maar in
het vrije veld staat.
De begrenzing aan de Noordzijde wordt
dus aangegeven door de wallen om het Va
ticaan, aan de Zuidzijde zou de Villa Doria
Pamphilj met haar uitgestrekte parken de
scheidingslijn vormen. Moeilijker wordt de
situatie bij de vaststelling der Oostelijke
grens, die in de stad zelf moet vallen. Het
schijnt de bedoeling te zijn zoo min moge
lijk Italiaansche onderdanen te „annexee-
rcn". Aangenomen wordt, dat de grenslijn
te zoeken is onmiddellijk buiten de colon
nades van het St. Pietersplein, zoodat maar
een zeer klein gedeelte der „borgi" tot
Pauselijk gebied zal behooren.
De Oostelijke grens wordt verder be
paald door de antieke muur der stad Rome
(uit 275 na Chr.), welke geheel buiten de
bebouwde kom der stad ligt. Vanaf deze
muur, en wel vanaf het standbeeld van
Garibaldi, die, bovenop de Janiculus, zege
vierend de blik wendt naar het Vaticaan,
is de photo genomen. Op de photo ziet men
op den achtergrond de St. Pieterskerk in
haar volle lengte, daarachter de Vaticaan-
sche tuinen. (Het Vaticaan is niet zicht
baar, want ligt aan de andere zijde van
Sint Pieter). Op den voorgrond do bijna on
bebouwde vlakte, die het grondgebied van
den nieuwen Kerkel ijken Staat zal vormen,
geheel rechts de Romeinsche stadswal, ge
heel links de kerk van St. Maria delle For
naci.
Het moet in de bedoeling liggen op deze
gronden de residenties der verschillende
Congregaties en der behuizingen der kar
dinalen en der, bij het Pauselijk Hof geac
crediteerde gezanten te stichten.
V/UTCAAfV
frn'er&t?';-
t/HS r,üRlfi tXMfMüj\
