BUITENLAND.
Binnenland.
19e Jaargang
VRIJDAG 21 SEPTEMBER 1928
No 5982
De XBONNEMEWdPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week. f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week. f2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor do Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 et, per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. II
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentie!) 30 cent per regel
Yoor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertontiën, van ton hoogste 60 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop f0.50.
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
BERICHT!
Zij, die zich nu op „De Leidsche Courant"
abonneeren, ontvangen de nummers tot
1 October a.s. gratis.
V De burgemeestersbenoeming
te Rotterdam.
De Gemeenteraad van Botterdam heeft
met op één na algemeene stemmen zijn
afkeuring uitgesproken over het feit, dat
de Regeering vóór de benoeming van den
burgemeester geen overleg heeft gepleegd
met de wethouders, als de vertrouwens
mannen van den Baad, en aldus indirect
zijdelings met den Baad. En de wet spreekt
daarvan met geen enkel woord De Re
geering is daartoe volstrekt niet verplicht!
Neen. En toch achten wij het een
verblijdend verschijnsel, dat heel de Raad
(alleen de sociaal democraat Ter Laan uit
gezonderd!) zich met bedoelde motie heeft
vereenigd.
't Is een gezonde eisch van ware
democratie, dat er bij belangrijke beslissin
gen overleg gepleegd wordt door dengene,
die te beslissen heeft, met hen, die bij die
beslissing zijn betrokken. Wij achten
het in vele gevallen goed, dat niet door
een meerderheid van gekozenen een be
slising wordt genomen, maar door één, die
daarnaast staat, als die eene dan overleg
pleegt, zooals wij het bedoelen.
Dat is niet gebeurd bij de benoeming,
van een Burgemeester te Rotterdam, welke
benoeming geschiedt door den Minister
van Binnenlandsehe Zaken. Dat is enkele
maanden geleden niet gebeurd bij de be
noeming van een Commissaris van Politie
te Leiden, welke benoeming geschiedt of
ficieel door den Minster van Justitie maar
practisch beschouwd door den burge
meester.
Zulke feiten bevorderen en maken nood
zakelijk een door ons in zich n i et toe
gejuicht streven, om alle dergelijke be
sluiten te leggen in handen van vertegen
woordigende lichamen, te doen uitmaken
door een meerderheid in die lichamen!
Verder heeft bedoelde motie als het
oordeel van den Raad uitgesproken, dat
de gedane benoeming niet strookt met de
politieke vertegenwoordiging in den Rot-
terdamschen Raad.
VOLKENBOND.
DE ONTWAPENINGSKWESTIE.
Een resolutie der redactie-con.missie.
J h r. Loudon voldaan.
De derde commissie heeft gisteren
slechts een korte onbelangrijke zitting ge
houden, daarentegen vergaderde de redac
tie-commissie voor de vaststelling van den
datum van de volgende zitting van de com-
missie-Loudon tot laat in den'avond. Deze
commissie heeft thans een motie uitgewerkt
die vandaag aan de derde commissie wordt
voorgelegd.
De redactiecommissie had tot taak een
compromis te vinden tusschen de Fran
sche ontwerp-resolutie over het bijeenroe
pen van de voorbereidende ontwapenings
commissie tegen het eind van het jaar en
het Duitsche tegenvoorstel om de ontwape
ningsconferentie in elk geval voor het eind
van het volgend jaar te deen bijeenkomen.
De door de commissie aangenomen reso
lutie is voornamelijk gebaseerd op het
Fransche voorstel.
Het belangrijkste deel van het Fransche
voorstel, namelijk de wensch tot bijeenroe
ping van de volgende zitting der commissie-
Loudon tegen het einde van het jaar of
uiterlijk in het begin van het volgend jaar,
is echter uit het nieuwe ontwerp verdwenen
De resolutie zegt alleen nog, dat jhr. Lou
don zich met de in aanmerking komende
regeeringen in verbinding zal stellen ten
einde vast te stellen wanneer het gunstig
ste tijdstip voor het bijeenroepen van de
volgende zitting der voorbereidende com
missie zal zijn gekomen. Daarmede wordt
het houden der volgende zitting geheel af
hankelijk gesteld van een voorafgaande
overeenkomst tusschen de groote zee-mo-
gendheden over de ontwapening Ier zee.
Men trachtte in de commissie de Duit
sche bezwaren te ontzenuwen door t.e zeg
gen, dat overeenstemming tusschen de
groote maritieme mogendheden in betrek
kelijk korten tijd zou kunnen worden be
reikt.
De heer Loudon toonde zich na afloop
van do zitting voldaan over het resultaat,
aangezien thans een tekst bestaat waar
mee hij in zee kan gaan.
De codificatie van het Volkenrecht.
Conferentie toch te Den Haag.
De discussie gisteren in de vierde com
missie over de voorgenomen volkenbonds
conferentie voor de codificatie van het
volkenrecht in 1929 te 's Gravenhage heb
ben nog niet tot een beslissing geleid, doch
zij wekten den stelligen indruk, dat het
plan niet veranderd zal worden en onze
residentie het volgende jaar dus de groot
ste volkenbondsgeleerden van dezen tijd
zal herbergen.
De voorzitter der financieele controle
commissie Oscisky trachtte de commissie
vrees aan te jagen door er op te wijzen
dat eon conferentie te 's Gravenhage in
verband met de verplaatsing van het per
soneel ruim 130.000 Zwitsersche francs meer
zou kosten dan een conferentie te Geneve,
waarop professor Rappard (Zwitserland) en
de Engelsche gedelegeerde Locker Lamp-
son ronduit tot de Nederlandsche delegatie
de vraag richtten, hoeveel financieele tege
moetkoming Nederland voor het houden
dor conferentie te 's Gravenhage zou wil
len betalen, doch de Nederlandsche gede
legeerde mevrouw Kluyver wist heel han
dig een reehtstreeksche beantwoording de
zer vraag te omzeilen.
De rede van mevrouw Kluyver schijnt het
pleit ten gunste van Js Gravenhage beslist
te hebben.
BELGIE.
Vrijlating, van Borms?
Naar verluidt zou bij de Belgische re
gecring het plan beslaan om Borms op 11
November, <kn verjaardag van don wa
penstilstand, uit de gevangenis te ontslaan.
ITALIË.
FASCISTENP.AAD ITALIE'S
HEERSCHER.
Uitgebreide bevoegdheden verleend.
Een proclamatie a a n d e
bevolking.
De groote fascistische raad heeft gister
nacht een vergadering gehouden, die gsrui-
men tijd duurde. In deze zitting werd een
wetsontwerp vastgesteld, dat van groote
beteekenis voor het bestuur van het land
is. Van dit wetsontwerp is gisteren in een
proclamatie kennis gegeven aan de bevol
king. De fascistische raad krijgt bij aanne
ming van het wetsontwerp door de Kamer
en cleu Senaat, waaraan niet getwijfeld be
hoeft (e werden, een absolution invloed op
regecring en. wetgeving van Italië.
Volgen* artikel 1 van het wetsontwerp
zal de raad in de toekomst het hoogste or
gaan vennen, waarin het regime, voort
spruitende uit de October-revolutic van
het jaar 1922, wordt samengevat. Voorzit
ter van den raad is de minister-president.
De raad. waarin o.a. talrijke vooraanstaan
de personen uit de fascistische beweging
zitting hebben, beslist over de candidaten-
lijsten voor de nieuwe Kamer, over de be
noeming en de afzetting der partij-secreta
rissen. de vice-sécretarissen, en het partij
bestuur.
Den raad moet verder bij alle kwesties
van constitutioneel karakter om advies ge
vraagd wenden. Als dergelijke kwesties
worden beschouwd de v;et in zake de
troonopvolging, over de macht van den
Koning, over de rechten van' den Koning,
over de rechten van den minister-president,
de bevoegdheden van het uitvoerend be-
stuur, de betrekkingen van den staat tot
de kerk en internationale verdragen, die
een verandering van liet staats- en kolo
niaal bezit betreffen. De groote raad stelt
verder een lijst op van hen, die den Ko
ning bij het^vacant worden van d m post
van minister-president voorgedragen zul
len worden en verder een lijst van perso
nen, die volgens dmi grootcn raad in aan
merking kr.iuc-n voor het bekleeden van re-
geeringsfunclies.
t Te zittingen van den raad zijn geheim,
oor hun werkzaamheden in den raad krij
gen do lcc.cn geen betaling, doch genieten
het recht van immuniteit.
De taai-kwestie in Zuid-Tirol.
Een herderlijk s c h r ij v e n over
het godsdienstonder w ij s.
Het „diocesane blad voor het bis Vm
Brixen .publiceert een herderlijk schrijven,
waarin er op gewezen wordt, dat het we
gens de nieuwe verordening voor de Duit
sche zielzorgers niet meer mogelijk is het
godsdienstonderwijs in de scholen op de
van ouds gebruikelijke wijze te geven.
Daarom is Ihans besloten het onderwijs in
de p'isl'wieën of na de godsdienstoefenin
gen in dc kerken te laten geven.
Tevens v/erdt de briefwisseling tusschen
de bisschoppelijke kanselarij en de Ita-
liaanscho schoolautoriteitcn over deze
kwestie gepubliceerd. Daaruit blijkt dat het
bisdom Brixen krachtig htfeft geprotesteerd
tegen de invoering van het Itaüannsch bij
het. godsdienstonderwijs en zich zelfs tot
den Paus heeft gewend.
Van den Pauselijken Stoel werd het
antwoord ontvangen, dat de II. Stoel in de
kwestie van het ondehvijs in de scholen
geen wijziging van de ambtelijke verorde
ningen kan bewerken, doch dat de invoe
ring van het enderwijs in de pastorieën of
kerken, waar het onderwijs in de moeder
taal lean worden gegeven, gaarne zal wor
den gezien.
POLEN.
Groot arbeidsconflict te Lodz.
Honderdduizend textiel-
arbcidersinstaking.
Te Lodz is als protest tegen de invoe
ring van nieuwe arbeidsreglement :n een
staking onder de textielarbeiders uitgebro
ken, welke in den loop van den dag
een groot on omvang aannam. Naar de
leiders mededeelen, zouden reeds 100.000
arbeiders he.t werk hebben neergelegd. Van
communistische zijde wordt getracht, aan
de staking een politiek karakter te geven
en, indien mogelijk, een algemeene staking
uit te lokken.
RUSLAND.
Sovjet-terreur in Kazakstan.
Dc gegoodc boeren van hun
bezit beroofd.
Krachtens een verordening van den raad
van volkscommissarissen van <le Sovjetre
publiek Kazakstan in Aziatisch Rusland,
welke door de Moskousclie bladen wordt
gepubliceerd, moetc.n alle gegoede boeren,
die er een kleinen veestapel op na houden,
van hun b zittingefi worden verjaagd, dio
dan dooi* de sovjets in beslag zullen, wor
den genrmen. Behalve hel „misdrijf", dat
zij een betrekkelijken welstand genieten,
wordt den boeren ook ten leste gelegd, dat
zij door hu'.i vasthoudfï, .-.an( de patiiorchale
gewoonten de sovjetfsoering van de dorpen
belemmeren. Vcor 1 November a.s. moeten
de slachtoffers allen van hun geboortegrond
zijn verdwenen, terwijl zij alleen het hoog-
noodige huisraad en een hoeveelheid voed
sel mogen meenemen.
Eenzelfde lot treft dat gedeelte der be
volking,' hetwelk vroeger onder het tsa
ristisch bewind openbare ambten heeft be
kleed, e1.) dat thans van anti-bolsjewistische
actie wordt beschuldigd.
CHINA.
Samenzwering tegen het Moekden-bewind.
Nog b ij t ij d s ontdekt.
De politie te Oharbin heeft nog juist bij
tijds c-3n samenzwering ontdekt, die ten
doel had, het Moekden-bewind door het om
het leven brengen der leiders van dit ré
gime ten val te brengen. Tien samenzweer
ders zijn gearresteerd.
AMERIKA.
De a.s. presidentsverkiezingen.
D c campagne der can <1 id aten.
Dc verkiezings-compagne in de Vereenig-
de Staten is thans op de traditioneele wijze
ingezet met allerlei optochten, die groote
belangstelling trekken. Duizenden personen
maken groote reizen, om even den candi-
daat te aanschouwen.
Een j ersoonlijke merkwaardigheid van
Smith-carnpagrié is, dat hij oen bruinen
dophoed draagt, die thans een van de de
mocratische emblemen van den strijd gaat
worden. Smith doe: alle moeite, dat zijn
heed in l.et oog valt en hij weigerde een
bod van honderd dollar voor zijn hoed.
Hoover bracht per auto een bezoek aan
de industrccle centra van New Jersey en
richtte het woord tot tienduizend arbei
ders. Onderweg gaf Hoover last, dat de
kap van zijn auto zou worden geopend,
waarna hij boven op dc kap ging zitten.
EERSTE KAMER.
Adres van Antwoord op de Troonrede.
Vcrgcfóering van gisteren.
De Eerste Kamer heeft gisteren het ge-
wijzig.l onlv.erp-adres van antwoord op de
Troonrede zender debat en zonder hoofde
lijke sfenm ing goedgekeurd en is daarna
t:t nadere bijeenroeping uiteengegaan.
TWEEDE KAMER.
Rede van den Voorzitter. De
Commissies. Regeling werk
zaamheden. Interpellaties.
Bij den aanvang van de vergadering van
gistermiddag aanvaardde uc voorzitter jhr.
rar. Ruys tie Beercnbrouck zijn taak met
een rede, daarin lnj wees op de verkeerde
opvatting bij sommige leden, dat de werk
zaamheden der Kamer eerst weer ter hand
genomen zouden worden na den derden
Dinsdag in Se-ptember. Dit geldt echter
alleen voor openbare vergaderingen, niet
voor den aïbeid in het algemeen. De voor
zitter bracht voorts dank voor den steun,
hem gegeven in de afgeloopen drie jaren,
dat hij de leiding dr werkzaamheden had.
Dit vierde jaar zal aan don arbeid der le
den hoogc eischen stellen, weshalve hij een
beroep dc-cd op hun zelfbeperking.
De Kamer heeft voorts verschillende
Commissies herbenoemd en aangevuld.
Dc afdcelingen hebben tot voorzitters
benoemd de heeren de Visser (C.-H.), No
lens (R -K.), Albania (S.-D.), Van Gijn
(Lib.), Heemskerk (A.-R.) en tot 2e voorzit
ter do heeren Van Schaik (R -K.). Marchant
(Y.-D.), J. J. C. van Dijk (A.-R.), Vliegen
(S.-D.) en Aelberse (R.-K.).
Toegestaan werd aan den heer v. <1. Heu
vel, om een interpellatie te houden over
den toestand van de suiker-industrie.
Anders stond het met do interpellatie
van den communist De Visser, naar wiens
meening ten onrechte Duitsche communis
ten verhinderd zijn deel te nemen aan een
communistische meeting, de vorige maand
te Arnhem gehouden. Dc l ner L. de "Visser
acht hier het recht van demonstralie ge-
schond.*n en hij wil dit recht hooghouden.
De Vnorziiter, gesteund door dr. Nolens,
oordeelde deze zaak terecht niet ur
gent, dat. zij niet tegelijk met de begroo
ting zou kunnen behandeld worden. Do
meerderheid van de Kamer sloot zich bij
de meaning van den voorzitter aan.
Op 2 Or tuber en volgende dagen zullen
verschillende wetsontwerpen in de afdee-
lingen werden onderzocht, w.o. dat in zake
den rechlstcestand der ambtenaren, dat tot
het aangaan ecner geldlcening, dat tot wij
ziging der invaliditeitswet, alsmede de
Rijksbcgroc'ling. Het winkelsluiting-ontwerp
zal, naar de voorzitter zeide, nog niet in
de afdeel'ngcn worden onderzocht.
Besloten werd om de wetsontwerpen tot
intrekking van het. tweede lid van art. 59
der wet van 20 Mei 1870, tot regeling der
grondbelasting en tot verlenging van den
termijn, genoemd in art. 88 der Tabakswet
naar de vaste commissie voor belastingen
te verzenden, terwijl het ontwerp wegenwet
gesteld werd in handen der vaste commis
sie voor openbare werken, verkeers- en wa-
terstaatar ngelegenhedcn.
Naar do voorzitter voorts mededeelde
zal dc Kamer op 16 October opnieuw bij
eenkomen. Dan zijn o.a. aan de orde het
wetsontwerp tot wijziging der Indischs
staatsregeling, dat tot wijziging der Lager
Onderwijswet (betreffende het schoolgeld),
het ontwerp tot wijziging van de wet tot
heffing van een recht op de mijnen, tie in
terpellatie-Van den Heuvel nopens Jen
toestand iri de suikerindustrie en de motie
van de heeren Vliegen en Van den Bergh
betreffende de regeling van de huur der
z.g. woningwetwoningen.
J IT GEMEENTERADEN.
Voor onvermogende blinden te
Amsterdam.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft
met 27 tegen 10 stemmen besloten om een
bedrag beschikbaar te stellen gelijk de 50
pet. van het bedrag door het particulier
initiatief bijeengebracht tot een maximum
van 0000 gld. om de leden van de Amster-
damschc Blindenbond van radio-toestellen
te voorzien. Eerst waren eenige nog ro
yalere voorstellen verworpen.
De gaslucht te Amsterdam.
Vrijwel de geheeld' avond is heengegaan
met de bespreking van een oude zaak, die
indertijd heel wat bewegins in den lande
heeft veroorzaakt, heel wat deining heeft
teweeggebracht, maar waarover nu nie
mand meer spreekt. De laatstegas
lucht is vervluchtigd! De kwestie van de
retour-mmmissie heeft zich te Amsterdam
ook op ldeine schaal voorgedaan. Zes mid
delsoort-beambten bij het gemeentelijk gas
bedrijf, en een bij de gemeenle-electrici-
teitswcrken hebben, blijkens het onder
zoek, strafbare dingen gedaan en ontvin
gen deswege hun straf. De Nederlandsche
Federatieve Bond van personeel in open
baren dienst was hiermede echter niet te
vreden. Hij verzocht per adres aa den
raad een commissie van onderzoek in te
stellen naar hetgeen geschied is bij dc le
veranties aan de gasfabrieken en in dc
tweede plaats liet subsidie aan de Vcreeni-
ging van Gasfabrieken in te trekken. De
bedoeling van den Bond een b vloeiing
die duidelijk bleek uit hetgeen de commu
nisten gisteren tot steun van het adres zei
den was blijkbaar te trachten er ooi:
een paar „hoogc oornes" bij te lapj.en, of
schoon er niet de minste aanleiding was
om te meenen, dat een of meer dezer zich
aan kwade practijken heeft schuldig ge
maakt. De Federatie en de communisten
kregen echter niet den steun van de so-
ciaal-democratis'die raadsfractie, namens
welke de heer Van Meurs een zeer beza
digd betoog hield. Het onderzoek, zoo be
toogde hij, heeft niet aannemelijk gemaakt,
dat er hier of daar nog wat moet zitten.
Het voornaamste nieuws.
BUITENLAND.
Een ontwerp-resolutie inzake de bijeen
roeping van de voorbereidende ontwape-
nings-commissie.
Groote uitbreiding van bevoegdheid van
den grooten fascistischen raad.
Nog steeds berichten over den stormramp
in West-lndië. Van Guadeloupe worden
1000 dooden gemeld. (Buitoni. Berichten,
2do blad).
BINNENLAND.
Er is een wetsontwerp ingediend tot
wijziging der ouderdomswet 1919; de mo
gelijkheid van weduwenrente-verzekering.
(lste blad).
Rotterdams raad ontstemd over het feit
dat de benoeming van den nieuwen bur
gemeester geschied is geheel zonder over
leg met B. en VV. (lste blad).
Gashouder nabij Apeldoorn ontploft;
een licht en een zwaar gewonde. (Gem.
Berichten, 2de blad).
Onze Geïllustreerde pagina
De photopagina geeft o.m. photo's van:
de legermanouvers in Limburg; de ope
ning der Staten Generaal; de groote brug
over de Maas bij Grave; eere-promotie
van den heer Wibaut te Amsterdam; een
geitenfeest in Breda; keverplaag in de
hoofdstad.
Er is dus geen reden om de overheidsbe
drijven nng meer in opspraak te brengen,
om als 't ware bij voorbaat wantrouwen
uit te Ej.; eken tegen de meer dan 10.000
ambtenaren en werklieden in dienst der
gemeente Amsterdam. (Want hot onder
zoek zou natuurlijk evenzeer loopén over
de lagere ambtenaren en werklieden). Het
tweeledig verzoek van dc Federatie, waar
aan de officieele communist Seegers vorm
gaf, door indiening van een voorstel tot be
noeming van een commissie van onderzoek,
bestaande uit leden van den raad en uit
vertegenwoordigers van de vakbonden van
gemeenlepersoneef, werd dm ook gewe
zen van de hand, evenals dat om het sub
sidie van du Vereeniging van Gasfabrikan-
tcn onmiddellijk stop tc zetten.
Wethouder Ter Haar zegde toe, te zul
len overwegen of er misschien nog niet
iets anders lo doen is tegen het euvel, het
gevaar, de verleiding waarin sommige amb
tenaren, vei bindingsschakels tusschen leve
ranciers en directies, verkeeren, dan het
formcele, nu verscherpte verbod in do Ver
ordening c-m cenigerlei belooning aan te
nemen. Wellicht zal dit gaan in dc door
genoemd raadslid aangegeven richting: een
sterker eu meer wisselende controle op de
wijze, waarop de leveranties aan de ge
meente tot stand komen!
„N.R.Crt."
1
BENOEMING VAN DEN
BURGEMEESTER VAN ROTTERDAM
De geheele Raad betreurt de wijze van
benoeming.
Op de bekende vragen van het A. R.
Raadslid, Hanemaayer, over do benoeming
van mr. P. Droogleever Fortuyn, welk
raadslid dc benoeming zonder contact tus
schen Regecring en B. en W. onjuist acht
en iu dc benoeming zelve een grieven ziet
van dc beide groote groepen in den Rotter-
damschen Raad, heeft de loco-burgemees
ter mr. A. R. de Jong (A. R.) geantwoord:
Met het college van B. en W. in zijn ge
heel noch met een van zijn afzonderlijke
leden is inzake deze benoeming eenig over
leg gepleegd of contact gehouden van de
zijde der regecring. Het college vond dit
tc wonderlijker daar dit alles bij de vorige
vacature* zoowel door den commissaris der
Koningin in de provincie Zuid-Holland, als
door den minister van Binnenlandsehe Za
ken, wel was geschied.
Het College acht liet stcllg onjuist dat
Rotterdam zich op zoodanige wijze haren
burgemester ziet aangewezen. Geheel bui
ten de gemeente Rotterdam om heeft do
benoeming plaats gevonden. Het collego
acht deze miskenning vernederend voor
onze gemeente. Hot College acht de ge
volgde gedragslijn bovendien kwetsend voor
het college in zijn geheel cn zijn leden af
zonderlijk. Toen dan ook, nadat sedert 5
September omtrent dc a.s. benoeming cou
rantenberichten dc eenige bron waaruit
het mocht putten waren verschenen, in
de Collegevergadering van 11 September
voor allen zeer waarschijnlijk werd, dat in
derdaad, geheel buiten de gemeente Rot
terdam om dc benoeming zou plaats heb
ben. heeft liet een audiëntie aangevraagd
bij den commissaris der Koningin in Zuid-
Holland. Deze conferentie is gehouden in
den middag van 12 September. Volkomen
eendrachtig heeft het Collego t-oon zijn
