■J MGR. J. D. J. AENGENENT
HET BESTUUR VAN „DE LEIDSCHE COURANT"
DINSDAG 24 JULI 1928
No 5932
ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bl| vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaaL
onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaaL
so per post f2.95 per kwartaaL
Geïllustreerd Zondagsblad Is voor de Abonné'a ver-
;baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
taling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
lagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. 11
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
OE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT!
Gowone advortontlën 3P cent por fOQOj
Voor Ingezonden Medcdeelingen wordt het
a dubbele van het tarief berekend. 3
Klelno edverientlên, van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen vDrden aangeboden ot gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop (J).50.
LEERAAR TE HAGEVELD (1898-1904)
VATE
PROFESSOR TE WARMOND (1904-1928)
bego» was in den zomer van 1896, dat
aldus geteekende, toenmaals Subregent
iet Seminarie Ilageveld, den Hoog-
uet>i- n,.„
s.
h, om
r Ind
zijn
v e
«ren Regent Brouwer mocht vergc-
naar een plechtige academiale zit-
in het Seminarie te Warmond. Tot
ran bet studiejaar zouden daar twee
nten elk een thesis verdedigen. Een
•r was de sub-diaken .T. D. J. Aenge-
Onder leiding van Prof. G. C. van
had hij tot stof gekozen het dogma-
raden' onderwerpDe Erfzonde,
t trajpen wij na afloop hoogst voldaan naar
doch. terugkeerden en met elkaar van ge-
van len wisselden over den opgedanen ïn-
i, krak, was onze conclusie deze: de sub-
ipecirken dien wij gehoord hadden leek ons
i geboren docent, een kracht die zoo
eeifpten wij aan ons klein-seminarie
delldra zou ten goede komen.
enDeze hoop werd spoedig vervuld. In 1898
er te Hagevelcl een vacature, waar-
benoemd w erd de kapelaan van Roe-
e kfarendsveen J. D. J. Aengenent.
^•Ü)e nieuwe leeraar bleek aanstonds voor
werk ophet klein-seminarie als ge-
Zijn volle stoere arbeidskracht
!e hij uit niet slechts door hot geven
talrijke lessen in allerlei vakkenmaar
indien wist hij nog tijd te vinden om
bi met de borst toe te leggen op de stu-
der toenmaals nog jeugdige weten-
,p der sociologie.
[oe onze nieuwe Bisschop er toe kwam
|t deze wetenschap te gaan beoefenen,
op zich weinig of geen verband houdt
de sfeer der studiën van een klein-
jinarie, is een vraag die zeker belang
lezemt.
let antwoord is voor iemand die hem
nabij zoo lang gekend heeft, niet" moei-
ngtE te geven.
heeVooreerst is hieraan zeker niet vreemd
bleven de sociale vóórarbeid van zijn
ïigetenmaligen professor van Noort. Deze
letwich had nog Kapelaan zijnde in de Pool
1 en1 Amsterdam de Encycliek „Rerum No
en drum", tot dan toe nagenoeg uitsluitend
intellectueele kringen bekend, vertaald,
ons van populaire commentaren voorzien,
haar zoo gemeen goed gemaakt voor het
visch'tholieke volk van alle standen. Het is
zelf sprekend, dat deze vertaling toen
handen was van de theologanten, en
wel het onderwerp van de ge-
ikken op een of ander privatissimum
den Dogmatiek-Professor. Hoe het zij,
just of onbewust heeft zeker Prof. van
een eersten stoot gegeven die de
iën van den jeugdigen leeraar in de
jting der sociale quaestie heeft gedron-
•ïer komt bij een tweede persoonlijk-
I, die onze nieuwe Bisschop aan het be-
van zijn priesterlijken loopbaan heeft
uoetMr. P. J. M. Aalberse. Men
:t beiden dezer dagen genoemd „twee-
-broeders Dit zijn zij ten volle, niet
hts in adel, oprechtheid en onbaatzuch-
.eid van karakter, maar ook in hun
e voor de studie van vooral sociale
lerwerpen. Wederkeerig hebben zij be-
festelling gehad voor elkanders werk op
lve» gebied, elkander den weg gewezen en
^gevuurd, hunne zienswijzen onderling
[geleken, en, hoewel ieder op eigen ter-
zclfstandig bleef werken, toch door sa-
werking prachtige resultaten bereikt,
de jonge advocaat Aalberse heeft liet
er toe bijgedragen, dat de jeugdige
ar Aengenent te Hageveld zich tot de
ironie der sociologie heeft gezet.
e derde factor was het warmvoelend
'sterhart, dat medelijden had met dc
keffen. De jonge kapelaan had bij zijn
ndeFede in de practijk zijn studieboeken
ize^ gesloten; maar keek tegelijk met fris-
eeni?e» en opmerkzamen blik de wereld in.
hij zelf zag en aanvoelde in het
dit en> vooral in dat der arbeidende klas-
trok zijn belangstelling evenzeer als
studiën. De laatste dienstbaar te ma-
aan verbetering van sociale toestan-
leek een ideaal voor den priester, die
ionden wordt tot allen, maar niet het
..1st tot degenen, voor wie de strijd om
i dagelijksch bestaan zoo bemoeilijkt
fdt, door dc misstanden in het maat-
appelijk leven, te voorschijn geroepen
t de doorvoering der liberale beginsc-
-voor het geestelijk welzijn der zielen
M pen zekere stoffelijke welvaart onont-
erlijk zegt St. Thomas. Dit woord vond
15 erklank in het gemoed van den kapo-
jn: het bleef hem bij, toen hij binnen de
««ren van het rustige Hageveld als
^eraar was teruggekeerd.
kfBetrekkelijk spoedig begon hij hier de
seks zijner vele publication. In 1901 ver-
j n in De Katholiek Dl. lis zijn eerste
artikel: „Het wetenchappelijk socialisme
van Karl Marx". Geen der volgende dee-
len van dit Tijdschrift kan men ter hand
nemen waarin men niet een artikel aan
treft van zijn hand. Men ziet hem hier de
grondslagen leggen en de materialen bij
eenbrengen, waaruit hij later zijn voortref
felijk „Leerboek der sociologie" heeft op
gebouwd, hetwelk nu reeds de zesde uit
gave heeft beleefd.
Is het te verwonderen dat Mgr. Gallier,
toen hij overpeinsde een leerstoel der so
ciologie in het seminarie te Warmond op
te lichten, zijn oog liet vallen op den
leeraar Aengenent 1
Zoo kwam in 1904 onze nieuwe Bisschop
als Professor naar Warmond, begon hij
daar zijn loopbaan als Professor in de
Wijsbegeerte, naast Prof. Beijsens, wien
de reu/.etaak van de lessen in dit vak al
leen te geven na negen jaar toch te mach
tig werd, en die daarom, maar ook ten
voordoele van het onderwijs een medehel
per aan Mgr. Gallier had gevraagd.
Wijsbegeerte en sociologie zijn elkander
niet vreemd. De sociologie voert de wijs-
geerige beginselen door in het leven. De
treurige sociale toestanden zijn ten slotte
voroorzaakt door de valsche wijsbegeerte.
Een waarachtige verbetering is alleen mo
gelijk door de ware philosophic, getoetst
aan en in overeenstemming met de eeuwi
ge beginselen der Openbaring.
Prof. Aengenent is meer aangelegd op
do practische wijsbegeerte, de Ethiek; zoo
als zijn collega Prof. Beijsens bij voorkeur
meer de speculatieve beoofent. Dit onder
scheid spreekt duidelijk uit de reeksen van
werken, door beide Geleerden uitgegeven:
hoewel beiden zich toch ruim bewegen
over het geheele terrein dezer allesomvat
tende wetenschap.
De lessen van Prof. Aengenent genieten
in het Seminarie steeds vermaardheid van
groote duidelijkheid: een eigenschap die
hem trouwens overal kenmerkt waar hij
als spreker optreedt. En dit heeft hij, ik
zou zeggen: ontelbaar vele malen gedaan,
zoodat hij een bekendheid heeft verkregen
door het geheele land. Zij, die hem bij der
gelijke gelegenheden hebben gehoord, kun
nen zich gemakkelijk zijn manier van les
geven voorstellen: zijn heldere uiteenzet
ting van waarheden en feiten, zijn scher
pe en ordelijke verdeeling van het onder
werp, zijn rustige betoogtrant, zijn logi
sche concluies. Zijn lessen in het
Seminarie waren er bovendien op bere
kend, dat, wat hij doceerde, moest door
dringen tot vaak nog niet genoeg ontbol
sterde en maar half-gespleten hersenen.
Zijn rond en vol geluid wist hier en daar
termen waar het op aankwam al sprekend
krachtig te onderstrepen. Vooral uitheem-
sche namen, die in den geest zijner leer
lingen zoo moeilijk gelegenheid vonden voor
associatie, wist hij door ze stacato uit te
spreken in het geheugen vast te leggen.
Zoo komt het, dat bij velen die namen, o.a.
Lo-bat-sjef-ski, onuitwischbaar in hun me
morie gegrift staan. Het was den Profes
sor een behoefte voortdurend levendig
contact te hebben met zijn discipelen: hij
verlangde dat zij hem in de oogen keken.
Dientengevolge is het wel eens voorgeko
men, dat als de ijverige studenten over hun
tractaat gebogen zaten om aanteekenin-
gen te maken eensklaps van den katheder
klonk: Ho! ho ik zie niets dan haren; ik
wil oogen zien.
Vier en twintig jaren heeft dc Professor
de wijsbegeerte en sociologie gedoceerd in
't Seminarie. Daarbuiten heeft hij nog vele
cursussen gegeven in de wijsbegeerte aan
universiteits-studenten te Leiden en te
Delftin de sociologie op de bekende so
ciale weken. Zeer vele bekende figuren in
de wereld der organisaties hebben aan
Hem hun sociologische vorming te danken.
En nu vindt de oud-Prof. bij den aan
vang van zijn bisschoppelijk bestuur die
breede schaar van leerlingen, priesters en
leeken, geschaard staan rondom den bis-
schoppeüjken zetel, gereed, om onder de
leiding van den „Socialen Bisschop" te
helpen verwezenlijken dat hooge ideaal,
wat Hij in zijn wapen heeft geschreven:
Justitia et Pax: Gerechtigheid en vrede,
door de toepassing van de aloude wijsgee-
rige en godsdienstige beginselen, wélke de
rede en de openbaring ons aan de hand
doen.
Mogen de heerlijke verwachtingen bij
bet begin van dit episcopaat door het
llaarlerasche diocees, ja door geheel Ne
derland gekoesterd in vervulling gaan.
Faxit Deus: dat geve God.
H. J. M. TA SKIN.
"Warmond, 18 Juli 1925.
Foto ZANDBERGEN, Warmond
Deze foto is met welwillende toestemming van Mgr. Aengenent gemaakt, ter herinnering aan
den tijd, dat Mgr. als Gedel. Comm. van „De Leidsche Courant" is verbonden geweest en
als bijzonder blijk van Zijn sympathie voor ons blad.
De foto is genomen 3 dagen na de benoeming van Mgr. Aengenent als Bisschop van Haarlem
en is de eerste foto van onzen Bisschop, dragend het Bisschoppelijk Kruis etc.
Van links naar rechts: de Heeren B. LANS, Directeur; J. BOTS, Gedel. Comm.; Z. D. H. Mgr.
d.D.J. AENGENENT; Dr. H. WALENKAMP, President-Comm.W. WOUTERLOOD, Gedel. Comm.;
TH. WILMe'r, Hoofdredacteur.
Mgr. Aengenent als inwoner
van Warmond
Door de benoeming van Mgr. Aengenent
tot Bisschop van Haarlem verliest War
mond een zijner meest geachte en sympa
thieke inwoners.
Ruim 24 jaren heeft hij in ons midden
doorgebracht door een ieder alhier, katho
liek of niet-katholiek, geëerd en geacht als
weinigen.
Hoe kwam dat duidelijk aan het licht.
Zondags na zijn benoeming tot Bisschop,
op de receptie speciaal gehouden voor
Warmond's katholieken.
Daar zag men een lange stoet van men-
schen van allerlei rang en stand, oud en
jong, rijk en arm hunne gclukwenschen
komende aanbieden, met oogen stralende
van blijdschap en vreugde, zich verheugen
de over de hooge en buitengewone onder
scheiding, aan hun beminden dorpsgenoot
ten deel gevallen.
Dat was geen receptie met den gebrui-
kelijken officieelen toon, doch een spontano
uiting van hartelijke en vriendschappelijke
belangstelling.
Toch is, speciaal voor ons, katholieke
Warmonders, deze vreugde niet geheel en
al onvermengd, want het vertrek van Mgr.
Aengenent uit onze gemeente beteekent
voor ons een groot verlies.
Prof. Aengenent was bij ons allen be
mind en geëerd niet alleen om zijn joviaal,
prettig en oprecht karakter en door zijn
eenvoud in den omgang, doch ook door de
groote bereidvaardigheid zoo dikwijls men
zijn steun of voorlichting vroeg voor plaatse
lijke belangen, aan welke hij ook gaarne zijn
aandacht schonk en die hem geenszins to
gering waren.
Steeds was hij dan bereid een deel van
zijn kostbaren en druk bezetten tijd af te
staan, hetzij voor een spreekbeurt in de
kiesvereeniging, hetzij voor een advies aan
particulieren of aan bestuurd eren van een
vereeniging, hetzij om als bemiddelaar op
te treden, wanneer in een vereeniging soms
„rumor in casa" was. Ja, men klopte zelfs
niet te vergeefs bij hem aan wanneer men
zijne medewerking verzocht voor een of
ander nuttig doel al zou dat ook van hem,
ofschoon overladen met werk, blijvende
werkzaamheid en voortdurende aandacht
vorderen.
Zoo b.v. in den tijd van woningnood
toen ook hier, als op zooveel plaatsen el
ders, een woningböuwstichting werd opge
richt met het doel om aan de arbeiders al
hier goede en goedkoope woningen te ver
schaffen. Wiens medewerking, voor dit bij
uitstek mooi sociaal werk zouden we heter
kunnen inroepen, dan die van dezen socia
len priester en haj-den werker op dit ge
bied. Terstond was hij dan ook volgaarne
bereid gevolg te geven aan ons verzoek om
lid te worden van ons comité, bestaande
uit personen van verschillende richting en
hij werd daarvan met algemeen© stemmen
tot voorzitter gekozen, welke functie hij, tot
op de laatste vergadering vóór zijn ver
trek van hier, met lust en ijver waarnam.
Wanneer ik hier in herinnering breng
wat Mgr. Aengenent deed voor eigen omge
ving, en hier doel ik niet op Warmond al
leen, dan mag ik zeker niet verzwijgen wat
hij heeft gedaan ter bevordering der ge
westelijke katholieke pers. Hij was een
groot voorstander van flinke katholieke
gewestelijke dagbladen, omdat slechts hier
door het ideaal kan verwezenlijkt, worden:
„In ieder Roomsch gezin een Roomsche
Courant".
Onze groote katholieke dagbladen hoe
voortreffelijk ook in velerlei opzicht ge
ven aan zeer velen wat algemeen en plaat
selijk nieuws betreft, van het eerste te veel
en van het tweede, naar veler smaak, te
weinig.
Het gewestelijk blad, dat op bijzondere
wijze de sympathie en steun van Mgr. Aen
genent mocht ondervinden, is ongetwijfeld
altijd geweest „De Leidsche Courant", het
Katholiek Dagblad voor Leiden en Omge
ving. Of dit kwam door Zijne bijzondere
relaties met dit blad of omdat de Leidsche
Courant het Katholiek Dagblad is voor het
gewest waartoe ook Warmond de woon
plaats van Prof. Aengenent behoorde
laat ik in het midden: Misschien wel om
beide redenen. Zeker is echter dat Prof.
Aengenent zeer dikwijls blijken gaf van
zijne bijzondere belangstelling in den
groei van dit blad.
Op treffende wijze kwam" dit wel tot
uiting, nu nauwelijks een jaar geleden, toen
bij een vacature in het College van Com
missarissen der Leidsche Courant, Prof.
Aengenent uit sympathie voor dit Katho
liek Dagblad zich dadelijk bereid verklaar-
do zitting in dat college te willen nemen
en zelfs er niet tegen op zag de nog mcor
tijdroovende functie van Gedelegeerd-Com
missaris te aanvaarden.
Juist in die dagen werd de Leidsche
Courant getroffen door de zware rarnp van
een alles vernietigenden brand en als Pre
sident-Commissaris van dc Leidsche Cou
rant zeg ik het hier openlijk en dankbaar:
dat wij in die zeer zware dagen door de
talloozc moeilijkheden van allerlei aard
zijn heen gekomen hebben wij voor een
zeer groote gedeelte vooral te danken aan
de bijzondere activiteit van Prof. Aenge
nent.
Zijn-functie als Gedelegeerd Commissa
ris der Leidsche Courant is voor dit blad
altijd geweest en zal dat blijven een gijoo-
te eer en een benijdenswaardig voorrecht,
waarvan de waarde nu nog duidelijker uit
komt. De daadwerkelijke wijze waarop hij
die functie heeft vervuld toont allerduide
lijkst zijn groote belangstelling voor de
Katholieke pers, in het bijzonder voor de
Leidsche Courant, waarvoor dc Katholie
ken van dit gewest hem altijd dankbaar
mogen blijven.
Is het dan te verwonderen, dat de Ka
tholieken van Warmond slechts noode uit
hun midden zien vertrokken een man die
steeds bereid was voor zijn naasto omge
ving de groote gaven van zijn hart en ver
stand beschikbaar te stellen.
Zij weten echter dat hij hun Bisschop
wordt en juist omdat zij hem zoo van na
bij kennen en hem zoo hoogachten en ver
eeren, deelen zij in de algemeene vreugde
over die keuze en stemmen zij in met de
bedo van alle Katholieken van ons diocees
op dezen dag:
„God spare Mgr. Aengenent nog vele
jaren".
Drs. H. J. A. WALENKAMP.
Warmond.
MGR. AENGENENT ALS
KAPELAAN.
Toen onze tegenwoordige Bisschop in
April 1897 priester was gewijd, werd hij
door Mgr. Bottemanno benoemd tot kape
laan to Roelofarendsveon. Hij bleef in deze
functie aldaar werkzaam tot Septcmbor
1898. Toen werd hij nauwelijks een jaar
priester reeds benoemd tot leeraar aan
het Klcin-Seminarie „Hageveld" te Voor
hout.
De korte kapclaansperiode is misschion
wel do minst bekende uit Monseigneurs le
ven. En toch was het voor do parochie van
Boelofarcndsvcen een zegenrijke tijd, toen
Mgr. daar als jong kapelaan werkzaam
was. Ik zelf, die tot zijn parochianen be
hoorde, heb do dankbaarste herinnering
aan mijn oud-kapelaan en ik zelf kan uit
eigen ervaring van zijn vruchtbaar prios-
terwerk in Roclofarcndsvcen getuigen.
Roelofarcndsveen is een dor groote plat
telandsparochies in do nabijheid van Lei
den. liet is een welvarend tuinbouwdorp,
welks inwoners een uitzondering in het
bovcn-Mocrdijkscho allen Katholiek
zijn. In deze uitgestrekte en geheel-katho-
lieko parochie, waar pastoor Van Rijn, do
groote vriend van Mgr. Bottemanno, en ka
pelaan Engering, de tegenwoordige pastoor
van Castricum, in die dagen werkzaam wa
ren, begon J. D. J. Aengenent als opvolger
van den overleden kapelaan Engelhard zijn
priesterlijken arbeid.
't Was een korte maar zegenrijke nrbeid!
Reeds aanstonds bleek, zelfs aan die een
voudige mcnschen van Roclofarentlsveen,
welk een voortreffelijk priester zij in hun
parochie hadden ontvangen. In de kerk
was hij een diep-stichtond voorbeeld voor
ieder, die zijn H. Mis bijwoonde. Zijn biecht
stoel werd weldra voor velen een toe
vluchtsoord. Zijn preeken maakten op al
len een diepen indruk.
En ook buiten de kerk was zijn priester-
we-k gezegend. Voor allen had hij een om
roerende zorg en liefde, vooral echter voor
de armen, zieken en kinderen. Armoede kon
hij niet zien: wat hij bezat of kreeg, gaf
hij weg aan zijn armen, zonder zich daarbij
