HET 25-JARIG BESTAAN VAN HET
ABATTOIR TE LEIDEN.
A
UIT DE PERS.
I
TWEEDE BLAD
DE LEIDSCHE COURANT
WOENSDAG 18 APRIL 1928
EEN GEMEENTEDIENST, DIE NA EEN MOEILIJK BEGIN ZICH
IN GROOTEN BLOEI MAG VERHEUGEN.
De stichting.
Zooals reeds vroeger gemeld werd, zal
het Abattoir te Leiden op 1 Mei zijn 25-
arig bestaan herdenken.
Een feit, dat ongetwijfeld de vermelding
waard is, voornamelijk omdat van dezen
tak van overheidszorg o zoo weinig ge-
Titien wordt en dus nagenoeg niets tot het
publiek doordringt.
Toch is het gemeentelijk abattoir, vooral
nat nu in 1923 de nieuwe vee- en vleeschkeu-
idiiringswet van kracht werd, meer dan vele
i°iandere diensten van groot nut.
u Het lijkt ons niet ondienstig van deze
(inrichting en haar werkwijze hier een en
ju, ander te vertellen, om onzen lezers eenig
5 idee van deze onmisbare instelling te ge
ven.
Het heeft heel wat hoofdbrekens gekost
aleer het abattoir tot stand kwam. Oude
xen onder onze stadgenooten zullen zich
daarvan ongetwijfeld een en ander wel
herinneren.
't Was hoofdzakelijk aan het volhardend
rerken van den toenmaligen inspecteur
van den vee- en vleeschkeuringsdicnst, dr.
de Jong, te danken, dat bij raadsbesluit
van 27 September 1900 werd besloten tot
dichting van een gemeentelijk abattoir.
Heel wat vooroordeelen waren te overwin
nen geweest, heel wat vooroordeelen zou
den in den loop der jaren nog uit den weg
moeten geruimd worden, maar zulks is
gelukt, dank zij ongetwijfeld den goeden
opzet van dr. de Jong, die steeds, ook toen
hij buitengewoon en later gewoon hoog
leeraar werd, nog veel voor dezen dienst
heeft gedaan, hulpvaardig bijgestaan door
den toenmaligen adjunct-inspecteur van
den vee- en vleeschkeuringsdicnst, dr.
Stuurman, die van 1 Dec. 1901 reeds aan
dezen dienst was verbonden.
De opening van het gemeentelijk
slachthuis had plaats op 1 Mei 1903.
Zooals wij hierboven reeds, schreven,
was er voor de opening reeds een keu
ringsdienst, bestaande uit een keuring van
levend en geslacht vee, met daarnaast een
keuring voor alle vleeschwaren, die inge-
Jvoerd werden.
Door de stichting van een abattoir wil
de men de keuring nu onder een meer ge-
concentreerden vorm brengen en door het
opheffen van de slachtplaatsen kreeg men
een controle over het geheele bedrijf, dat
nu onder de meest hygiënische omstandig-
f heden wordt uitgeoefend, terwijl in het
QF koelhuis het vleesch bewaard wordt.
J Door het bewaren van het vleesch in
I koelruimten krijgt men een soort chemi-
inwerking op het vleesch, waardoor
de hoogste voedingswaarde van het
vleesch wordt verkregen.
Toen het abattoir gesticht werd, waren
er in ons land nog slechts enkele slacht
huizen, in tegenstelling met Duitschland,
waar er toen reeds omstreeks 700 waren.
Op het oogenblik staat ons land echter
boven aan ten aanzien van de vleeschkeu-
ruig.
Zulks komt ook te*1 goede aan den ex
port. Weliswaar heeft Engeland de gren
zen gesloten, doch zulks is hoofdzakelijk
tengevolge van de vrees voor mond- en
klauwzeer; desalniettemin wordt er toch
veel vleesch, zij het dan in anderen vorm,
ingevoerd. Ook op Frankrijk, Italië n
Duitschland is thans e?n goede export.
Ook aan het Leidseh abattoir bestaat
een exportkeuring, doch er wordt geen ~°-
bruik van gemaakt, in tegenstelling met
andere plaatsen als Rotterdam, Dordrecht,
Alkmaar, Leeuwarden, Groningen, Ensche
de, Hoek van Holland en Bodegraven
(nuchtere kalveren), alwaar hoofdzakelijk
voor export geslacht wordt.
De bloei.
Het Leidseh abattoir mag zich in een
gestadigen bloei verheugen, wat voor een
groot deel ook wel te danken is aan de
groote vleeschwa-renfabrikanten als Tiele-
man en Dros en Peter M. Verhoef.
De firma Tieleman en Dros b.v. slacht
voor haar conservenbedrijf meer varkens
dan alle andere slachters tezamen. Voor
een groot deel vindt de fa. T. en D. haar
afzetgebied bij oorlog en marine.
Wat den omzet betreft aan liet. gemeen
telijk abattoir: men kan als buitenstaan
der de cijfers moeilijk gelooven. Immers,
er worden jaarlijks 25000 h 30000 slachtin
gen van koeien en varkens enz. verricht.
Het aantal slachtpaarden is sedert den
oorlog sterk verminderd. Werden er vroe
ger L0 a 24 p. woek geslacht en 10002000
per jaar, nu is dat aantal teruggeloopen
tot 10 a 12 per week. Zulks komt grooten-
deels daardoor, dat de paarden de laatste
jaren meer en meer verdrongen zijn door
motorische kracht.
Was er in den beginne een belangrijk
tc kort op dezen dienst, de laatste jaron is
zulks zeer ten gunste veranderd, klier cij
fers noemen zou allicht de gedachte kun
nen wekken, vooral bij belanghebbende
slagers, dat. de keurloonen te hoog zijn.
Zulks is echter geenszins het geval, want
de kcurloonen aan het abattoir alhier zijn
lager dan het gemiddelde van alle groote
abottoirs. De goede resultaten, die be
haald worden, zijn dan ook voornamelijk
te danken aan economische werkwijze aan
het abattoir, aan de zoo groote ijsproduc-
tie, enz.
Leiden als centrum der vleesch-
keuring.
Bij de inwerkingtreding der nieuwe
Vleeschkeuringswet heeft het Leidseh
abattoir een groote dienstuitbreiding ge
kregen, omdat door de regeering werd
aangedrongen op aansluiting van kleinere
omliggende gemeenten bij centrale slacht
plaatsen, om zoodoende ook hier weer zoo
economisch mogelijk te werken. Zoo heb
ben de werkzaamheden zich langzamer
hand naar buiten uitgebreid en hebben
zich bij den gemeentelijken keuringsdienst
aangesloten de navolgende dorpen: Was
senaar, Warmond, Voorschoten, Oegsfc-
geest, Zoeterwoude, Leiderdorp, Alkema
de, Rijnsaterwoude en Leirauiden. Dat de
bediening van een dergelijk vrij groot ge
bied veel werk vraagt behoeft nauwelijks
betoog en vooral op sommige tijden des
jaars kan het geweldig druk zijn, vooral
ia het voorjaar 'met het slachten van kal
veren en in het voor- en najaar met de
nog al veel voorkomende ziekten, het ver
drinken van dieren, enz.
Behalve tot de dieren die aan het abat
toir geslacht worden, strekt de keurings
dienst zich ook uit tot het vleesch, dat in
de gemeente ingevoerd wordt, al is het ooi:
reccls gekeurd. Vóór de nieuwe vleesch
keuringswet. werd het vee van buiten zoo
veel mogelijk geweerd. Nu kan zulks ech
ter niet meer en de keuringsdienst heeft
de bevoegdheid om het reeds in andere
slachthuizen gekeurde vleesch te herkeu
ren. Zulks is noodig omdat, het tijdsverloop
na de eerste keuring zoo groot kan zijn,
dat nadien bederf is ingetreden.
Het personeel van het slachthuis be
staat thans uit omstreeks 40 personen, w.o.
de directeur, de keuringsveearts-adjunct-
direcleur, 1 keurmeester-hoofdopzichter
en 4 keurmeesters, die in buitengemeen
ten wonen.
Het afgekeurde vleesch.
Zooals bekend mag worden veronder
steld wordt, het vleesch van afgekeurde
dieren verbrand in een verbrandingsoven.
Op het platteland wordt dergelijk vleesch
gewoonlijk voor de consumptie onbruik
baar gemaakt door het overgieten met
creoline en dan te begraven, doch zulks is
minder hygiënisch en oneconomisch.
Meer voordeelig ook dan verbranden is
de wijze waarop de N.V. Ned. Thermoche-
miscke fabriek te A'dam zich voorstelt het
afgekeurde vleesch te gaan verwerken.
Deze N.V. heeft een kapitaal bij elkaar ge
kregen om dit plan te verwezenlijken. Het
ligt in het voornemen het land te verdoe
len in zeven stukken en in elk daarvan
een z.g. destructor i i te Btellen, waar
door het afgekeurde vleesch dermate ver
werkt wordt, dat. men verkrijgt^ vlee.seh-
meel, technisch vet en lijm. Het vleeseh-
nieel is een vrij kostbaar produet, hoofd
zakelijk gebruikt voer ochtend voeders
voor kippen en varkensvoer. De eerste fa
briek is reeds in v -.king en meerdere r il-
len dan ook wel spoedig volgen. Utrecht
en Amsterdam verwerken in hun abattoirs
dit afgekeurde vleesch zelf, doch :ir.
Stuurman, die ons welwillend een en an
der over den keuringsdienst meedeelde,
verklaarde ons een groot vijand te zijn van
technische bedrijven op dergelijke inrich
tingen. In Rotterdam heeft men bloeddro-
gerijen, darmzouterijen en haarkloverijen,
doch Leiden's slachthuis-directeur is van
oordcel, dat deze bedrijven op een derge
lijke hygiënische inrichting niet thuis hoo-
ren.
DE MACHINEKAMER, EEN ZEER BELANGRIJK DEEL VAN
BEDRIJF. MEN ZIET HIER EEN GEDEELTE ERVAN.
HET
£EN KIJKJE IN DE GROOTE RUNDERSLACHTERIJ.
Het abattoir als handelscentrum.
Het abattoir is zoo langzamerhand ook
handelsplaats van vleesch geworden. De
oorlog is daaraan ook eenigszins debet.
Vroeger n.l. waren de bedrijven der sla
gers gescheiden, men had runderslagers
en varkensslagers Tijdens den oorlog mee
zijn vleeschdistributie werd het vleesch
meer onder allen verdeeld en zoo geraakte
de een met het andere vak bekend met
het gevolg, dat de huismoeder nu in vele
winkels èn rund- èn varkensvleesch kan
verkrijgen.
De slagers vinden elkaar tegenwoordig
nu op de z.g. handelsbeurs, in de voorkoel-
ruimle van het abattoir, waar de vleesch--
markt gehouden wordt.
De koelruimte.
Die koelruimte is een ware uitkomst
voor de slagers geworden. Het heeft lang
geduurd alvorens men zich met het idee
koelruimte kon vereenigen, doch de voor
oordeelen zijn ook hier uit de weg geruimd
en geen slager zou thans de koelcellen
willen missen. Er is zoo langzamerhand
een tekort aan koelruimte gekomende
tachtig cellen werden reeds met twee uit
gebreid en vele daarvan worden door klei
nere slagers gedeeld.
Er zijn reeds lang plannen in voorbe
reiding om te komen tot uitbreiding van
de koelruimte, doch daaraan is tot heden
nog oen uitvoering gegeven kunnen wor
den. Dat deze uitbreiding spoedig tot
stand kome is wel gewenscht, omdat ook
andere artikelen, als eieren, fruit, wild
enz. hier gemakkelijk zouden kunnen wor
den öpgêslagen. De directeur bereikten in
verband hiermede ook al aanvragen uit de
bollenstreek om een gelegenheid te schep
pen tot het invriezen van bloembollen.
De ijsfabriek.
Naast de koelruimte is ook de ijsfabriek
oen belangrijke factor in dezen tak van
dienst, geworden. Bij den aanvang der ijs-
fabrikro werd e"i hoeveelheid van 1500
kilo ijs per jaar geproduceerd en verkocht,
terwijl de jaarproductie en -verkoop thans
3.500.000 kilo bedraagt, 't Is dus geen wón
der, dat tot tweemaal toe, in 1913 en 1923,
tot uitbreiding moest worden besloten. Al
dat ijs wordt, verbruikt zoowel buiten als
binnen de stad en wordt van de fabriek
afgenomen door contractanten, die voor
verdere distributie zorg dragen.
Geproduceerd wordt wit ijs en geschud
ijs, terwijl door een speciaal distilleertoe-
stel ook kristali's gefabriceerd kan wor
den. Om eenig idee te geven van den om
vang van dit bedr"f, mogen we even aan
stippen, dat het electriciteitsverbruik hier
voor over 1926 plus minus 326.000 K.W.U.
heeft bedragen.
Het bedrijf in werking.
We hebben hierboven in grr'.a trekken
een en ander meegedeeld over de inrich
ting en de werking van dei slachthuis-
dienst.
Wo zouden ook nog heel wat kunnen
vertellen over het bedrijf zooals we het
in wei-king zagen.
Allereerst, bezochten we de stallen, die
voor de koeien links, voor de kalveren
rechts, doch hier zijn mede ondergebracht
vele varkens, omdat de oorspronkelijke
ruimte naast de slachtplaats reeds veel te
klein is geworden.
Voor ziek en verdacht vee en voor
paarden zijn eveneens aparte stallen be
schikbaar.
Een groot deel van de gebouwen wor lt
voorts inbeslaggenomen door de slaehthul-
len, één voor runderen en één voor var
kens. Van welk een omvang deze zijn blijft
vel duidelijk uit de foto's, die wij uaarv.in
hier rcproduceeren.
Do inrichting van een en ander laat
niets te wenschen over. Alles gaat zoo hy
giënisch mogelijk. Het dooden der dieren
geschiedt door het schietniasker of door
middel van een schiettoestel, waarbij ecu
ijzeren pin den dieren in de hersenen
wordt gedrongen, waardoor het leven wel
dra gevloden is. Alleen voor het ritueel
slachten, bij de Joden in gebruik, ge
schiedt het slachten nog op ouderwetscho
Na het slachten komen de dieren in de
koelruimte, die, zooals wij hierboven reeds
gezegd hebben, ook al om uitbreiding
vraagt.
Een belangrijke tak van dit bedrijf is
voorts wel de machinekamer, die. zooals
uit de hier gereproduceerde foto blijkt* wel
wat te boteekeuen heeft. Aan een machine
kamer met ketelhuis in zulk ©en bedrijf,
wordt wellicht door velen niet gedacht en
zij is toch een onmisbare schakel in een
goed functioneerden dienst.. Zonder de
machinekamer met haar electromotoren
heeft men geen koelruimte, geen ijsfabri-
katie, geen warm water voor de varkens
en de reiniging der vloeren, enz.
Men vindt hier een ammoniak (NH3)-
machine en een zwavelig zuur (SO-)-machi-
ne, die elk een capaciteit hebben van
1-20.000 caloriën. Verder zijn er diverse cen-
trifugaalpompen, die het water uit drie
bronnen van verschillende diepten opne
men voor de koel- en ijsinstallaties en die
een totale opbrengst hebben van 110.000
Liter per uur.
In 't ketelhuis staan twee groote stoom
ketels, die zorgen voor het verwarmen van
het water, het steriliseeren van vleesch,
enz. Voor 1913 bestond alles uit stoom ver
mogen, doch geleidelijk is een en ander ge-
electrifieeerd. Merken we tenslotte nog op,
dat de overproductie aan koude voor de
koelruimten ten goede komt aan de ijs-
productie
Achter op het terrein bevindt zich voorts
een biologische reinigingsinstallatie, waar
in alle slachtwator verwerkt wordt volgens
een vrij ingewikkeld systeem, maar ten
slotte als helder water wordt weggevoerd.
De herdenking van het
25-jarig bestaan.
Het behoeft natuurlijk niet gezegd, dat
dit jubileum van dezen gemeentelijken tak
van dienst niet zoo zonder meer zal voor
bijgaan.
Omtrent de plannen tot herdenking van
het 25-jarig bestaan van het abattoir kun
nen we onzen lezers dan ook reeds een en
ander meedeelen.
Op den morgen van 1 Mei, zal, waar
schijnlijk in do groote runderslachterij door
den directeur, dr. Stuurman, een herden
kingsrede worden uitgesproken, waarin hij
het wel erf wee van het abattoir in een his.
torisch overzicht zal weergeven.
Daarna zal door het personeel aan de
gemeente een blijk van herinnering aan
dit jubileum worden aangeboden, terwijl
ook de slagers aan het slachthuis iets in
dien geest van plan zijn.
Des middags zal er voor de ingezetenen
gelegenheid zijn hun wenschen te komen
aanbieden, terwijl er des avonds feest
het personeel zal gegeven worden.
Zeer waarschijnlijk zal in verband met
dit jubileum de vette varkensmarkt op een
anderen dag gehouden worden en zal het
abattoir dien dag gesloten zijn.
HERNIEUWDE SAMENWERKING?
De Zeeuw (A.-R.) schrijft:
In de rede, waarmede Mr. J. Sehokking
gisteren de jaarvergadering van de Chr.
Historische Unie opende, werd ook ter
sprake gebracht het herstel van de normale
parlementaire verhoudingen en de moge
lijkheid van hernieuwde samenwerking van
de rechtscbe partijen.
Mr. Schokking deed dat, zooals dat zijn
gewoonte is, op de meest voorzichtige
wijze. Hij is niet gewoon zich onnoodig
bloot te geven.
Toch ligt er in wat de Chr. Historische
redenaar opmerkte wel een vingerwijzing
omtrent do richting waarin hij wensclit to
sturen.
Op de vraag, wat voor een Kabinet
straks zal moeten optreden, gaf hij ten
antwoord, dat het niet in de eerste plAats
de roeping der partij is, zich daarover uit
te spreken. Door zich teveel bezig te hou
den met de vraag, wat straks na de verkie-
UIT DE RADIO-WERELD.
Programma's voor Donderdag 19 April.
Hilversum, 1060 M.
12.00 Politieber.
12.302.00 Lunchmuziek door het Tria-
nontrio.
3.00—4.00 Uurtje voor Wees- en Zieken
huizen, door mevr. Ant. v. Dijk.
5.30—7.15 Concert door het Omroep
orkest o. 1. v. Nico Treep. A. Lieffering,
viool.
7.15—7.45 Engelsche les voor gevorder
den.
7.45 Politieber.
8.05 Aansluiting van het Concertgebouw
te Amsterdam. In de pauze een causerie
door Herman Rutters.
10.30 Persber.
10.40 Laatste dansles door O. Klinkert.
Huizen 1950 M. (Tusschen 46 u. 341 M.)
12.301.45 NCRY Lunchmuziek.
6^57.00 Spr. NCRV. J. v. d. Vringi
Reisherinneringen.
7.007.30 NDO Cursus Boekhouden.
8.00 NCRV. Zanguitvoering voor blinden
vanuit het Kerkgebouw der Ned. Herv.
Gem. Bussum.
Daventry, 1600 M.
10.35 Kerkdienst.
11.20 Gramofoonmuziek.
3.20 Vesper van de Westminster Abbey.
4.05 Causerie.
4.20 Hot Astoria-orkest.
5.20 Cqnccrt-orgelbespeling.
5.35 Kinderuurtje.
6.20 Dansmuziek.
6.35 Landbouwber.
6.40 Dansmuziek.
6.50 Nieuwsber.
7.05 Voor padvindsters.
7.20 Causerie: New novels.
7.35 Liszt's pianomuziek.
7.45 Lezing: Stamp collecting.
8.05 Een John Ireland-programma.
9.20 Weerber.
9.35 Lezing: The way of the world.
9.50 Nieuwsber.
9.55 Chariot's uurtje van licht vermaak.
10.5512.20 Dansmuziek.
„R a d i o - P a r i s", 1750 M.
9.50—10.00 Concert,
11.501.10 Orkestconcert. St. Saens en
Debussy.
12.20 Kinderhalfuurtje.
3.054.05 Klassiek concert.
7.5010.10 Kamermuziek.
Langenberg, 469 M.
12.251.50 Orkestconcert,
5.206.15 Kamermuziek.
7.35 Symphonieconcert. Daarna tot 11.2?
Dansmuziek.
Konigswusterbansen, 1250 M.
(Z e e s e n).
11.207.05 Lezingen en lessen (4.205.20
Orkestconcert).
7.20 Fantasieën in het Bremer Ratskel-
Ier. Dr. N. Niemann, piano.
8.20—9.40 „Gott segne das Handwerk^
vocaal concert. Mannenkoor en bariton»
9.5011.50 Dansmuziek.
Hamborg, 395 M.
4.20 Orkestconcert.
5.20 Gramofoonmuziek.
7.20 Pianoconcert. Dr. Niemann.
8.20 „Gott segne das Handwerk", vocaal
concert. Daarna tot 1150. Dansmuziek.
Brussel, 509 M.
4.20—5.20 Kinderuurtje.
7.35 Orkestconcert.
7.50 Causerie.
8.00 Vocaal concert. Koorzang.
8.50 Litter, selectie.
9.0510.35 Concert.
zingen gebeuren moet, zon zoo licht bet
eigenlijke doel van de partij verzwakt of
vertroebeld worden.
Een rechtstreeks antwoord op de vraag
in welke richting inzake de samenwerking
van de partijen tot het vormen van een
parlementaire meerderheid gestuurd moet
worden, werd dus niet gegeven.
Alleen werd opgemerkt, dat indien er
sprake komt van deelneming van de Chris-
telijk-Historisclien die zich daartoe ge
roepen, niet aan hunne verantwoordelijk
heid zullen onttrekken aan de vorming
van een kabinet, dit eerder het geval zal
zijn in den gednehtengang van een combi
natie van de drie vroegere rechtsche groe
pen, dan van cenige andere.
Voorzichtiger kan het al niet.
Er wordt niet gezegd, dat de Chr. Histo-
HOE HET EK IN DE VARKËNSLACHTERIJ UITZIET.
