18e Jaargang
VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1927
No. 5665
9e Ccicbclie (Boti/wmt
D9 ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal.
Franco per post f2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad Is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Oit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
il
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt bet
dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop f0.50.
flll NUMMER BESTAAT UIT DRIE BLADEN.
V Zondagsrust.
Wij lezen in een der bladen, dat het be
stuur van de Rotterdamsche Ver. van Si
garenwinkeliers, aangesloten bij den Ne-
derl. Bond van Sigarenwinkeliersvereeni-
gingen, aan den Rotterdamschen Raad
een adres heeft gezonden, waarin zij be
toogd, dat B. en W. ten onrechte de
sigarenwinkels niet willen opnemen bij
de branches, welke des Zondags gesloten
moeten zijn krachtens een door hen voor
loop ig ontworpen verordening.
Wii gaan vooruit.
Enkele jaren terug zou 'n dergelijk
adres zeker niet zijn verzonden; integen
deel, men zou uitzonderingen op een slui
ting hetzij op den Zondag hétzij op een
vroeg avonduur voor sigarenwinkels
en dergelijke als absoluut noodzakelijk
hebben bepleit.
Deze ommekeer in de opvattingen is een
gelukkige. Vooral als zij steunt op den
wensch om door Zondags rust te komen
tot Zondags heiligingl
Nu wij schrijven over „Zondagsrust"
willen wij tegelijkertijd antwoord geven op
een dezer dagen tot ons gerichte vraag, of
een Katholiek op Zondag mag verkoopen.
Wij willen dat doen met hier over te
drukken het antwoord op eenzelfde vraag
gegeven in de laatste aflevering van „Het
Schild".
Wanneer de katholieke moralisten spre
ken over het verboden zijn van koophan
del op Zondagen, dan bedoelt men daar
mee vooral openbare verkoopingen, mark
ten, verpachtingen. Op zichzelf zou men
kunnen vragen of het koopen en verkoo
pen in openbare winkels ook hieronder
valt. En men zou die vraag zelfs met ja
kunnen beantwoorden. Ik zeg met opzet:
op zichzelf genomen. Want de omstandig
heden kunnen de zaak veranderen. En nu
geloof ik, dat hier zoo'n omstandigheid
is. Wegens onze gebrekkige en verouderde
Zondagswet, die noodzakelijk herzien
moest worden, is er in het sluiten van
winkels geen algemeen gevolgd gebruik.
Sommige sluiten, anderen niet. Veel beter
zou zijn dat allen sloten. Maar nu dit niet
het geval is, zou ik iemand, die niet sluit,
niet van zonde durven beschuldigen. Men
zou hier alweer onderscheid moeten maken
tusschen do soorten van winkels, met
vreemd of eigen, veel of weinig personeel;
van levensmiddelen of andere artikelen.
Dit Iaat ik echter hier terzijde.
De reden waarom, gezien de bovenge
noemde omstandigheden, het open hebben
van bepaalde winkels niet zondig genoemd
mag worden, is deze, dat gewoonten, door
de Kerk goedgekeurd of geduld, het af
weren van aanmerkelijke schade, enz. een
positieve wet in haarw erking kunnen op
heffen. Dit geldt ook bij de beoordeeling
over het al of niet verboden karakter van
arbeid op Zondag. De heerschende
woonten hier, de redelijke vrees voor
schade, omdat, gelijk ik boven zei, er geen
algemeene practijk is van sluiten, en nog
andere redenen, wettigen dus het open
houden zeker van sommige winkels. Nog
maals herhaal ik, dat het veel beter was
dat allen sloten, maar men moet nu in
zijn oordeel rekening houden met alle om
standigheden. Natuurlijk zou een for-
meele en publieke uitspraak en verbod
Van het Episcopaat voor de katholieke
winkeliers bindend zijn. Maar zoolang dit
er niet is, en er zonder verordening der
Zondagswet wellicht niet komen zal, kan
men zich houden aan het boven uiteenge
zette.
In dit antwoord is iemand aan het
woord, dje zooveel mogelijk tegemoet wil
komen aan de omstandigheden; het is ze
ker niet iemand met een te strenge opvat
ting, die hier spreektl
Onder de Katholieken zijn er echter wel
ontegenzeggelijk, die een te laksche, te
igemakkelijke opvatting hebben omtrent de
Verplichting zich op Zondag te onthouden
van slavelijken arbeid. Dezulken mogen
'kun practijk waarlijk wel 'ns herzien I
V Ongeloovige moraal.
Daar zijn dingen, die lijnrecht ingaan
tegen wat de goede zeden edschen en die
Wh, Katholieken, toch verdragen. Dat kan
.ergerlijk zijn,, maar 't kan ook noodge-
Dergelijke bladen moéten worden ge
weerd.
Als mannen en vrouwen van karakter
moeten de Katholieken alle gemeenschap
met dergelijke bladen mijden.
En nooit kunnen zij in de huiska
mer worden geduld.
Wij moeten in deze ongetwijfeld „kleur
bekennen". Allereerst, natuurlijk, daar
waar niemand ons ziet, voor ons geweten,
en dan ook naar huiten, ook voor anderen!
gy^YESHLIICiiS
Daar zijn dingen, welke vierkant in
Btrijd zijn met wat de goede zeden gebie
den en^welke Katholieken.... bevorderen.
Dat is altijd ergerlijk!
En het geschiedt. Het geschiedt bv.
,door te lezen, te steunen], in het gezin toe
te laten een pers, die de goede zeden on
dermijnt door b.v. photo's te geven, welke
klaarblijkelijk ten doel hebben, de zinnelust
:jte prikkelen, een zekere sexueelo sensatie
te geven.
Wij weenen, dat het onze plicht is,
hiervoor weeil 'ns te waarschuwen.
Wij doelen op 'n blad als „De Tele
graaf" en enkele veel-verspreide geïllus
treerde weekbladen.
Volkenbond
DE VOLKENBONDSVERGADERING.
Het Poolsche voorstel.
Een nieuw pact ontworpen. I
De toestand op de Volkenbondsvergade
ring is nog volstrekt niet opgehelderd.
De Poolsche delegatie heeft thans met
toestemming van Warschau een nieuw
pact ontworpen dat hierop neerkomt, dat
de volkenhondsvergadering iederen aan-
vals-oorlog als verboden zal verklaren en
do staten zal uitnoodigen tot het sluiten
van non-agressie verdragen, gebaseerd op
het beginsel, dat alle vreedzame middelen
tot beslechting van onverschillig welk in
ternationaal geschil zullen moeten worden
aangewend.
De Poolsche delegatie moet instructies
hebben ontvangen, dit voorstel in ieder ge
val bij de Volkenbondsvergadeirng in te
dienen, ook al zou Chamberlain bezwaren,
er tegen hebben.
Polên schijnt thans ook te wenschen,
dat zijn voorstel langs den gewonen regle-
menfairen weg naar de derde commissie
zal worden verwezen voor grondige dis
cussie.
In dit geval zal het echter wel ondoen
lijk zijn, deze zelfde verwijzing naar de
derde commissie aan het Nederlandsche
voorstel te weigeren.
De toestand is echter nog gansch onze
ker, zoodat ook zelfs hedenochtend (Vrij
dag) nog geen der drie groote machtheb
benden, Briand, Chamberlain en Strese-
mann, het woord zou voeren.
Daarentegen spreekt minister Vander-
velde heden en men yerwacht, dat hij bij
deze gelegenheid het Nederlandsche voor
stel zal ondersteunen.
Moskou verontwaardigd over
hetPoolsche voorstel.
Moskou is verontwaardigd over het
Poolsche voorstel tot het sluiten van een
garantiepact, dat door de Sovjets uitge
legd wordt als een Fransche poging om
de Poolsche grenzen veilig te stellen en
Duitschland te dwingen zijn „Oostelijke
plannen" op te geven.
De „Prawda" betoogt, dat het gepraat
over een garantiepact speciaal ten doel
heeft een nieuwe haatcampagne tegen de
Unie van Sovjet-republieken te vergemak
kelijken, onder, voorwendsel, dat de Sov
jet-Unie niet bereid is, deel te nemen aan
een algemeen pact.
Hei Nederlandsche voorstel.
Politis is er tegen.
De Grieksche gedelegeerde, Politis heeft
een breedvoerig betoog gehouden, waarin
hij o.m. verklaarde, dat het protocol van
Genève van 1924 de belangrijkste beginse
len heeft geformuleerd, welke in hun ge
heel verwerkelijkt moeten worden.
Politis verwierp echter het Nederlandsch
voorstel, maar verklaarde zich accoord
met het Poolsche voorstel, in zooverre dit
een beginselverklaring is.
Met nadruk verklaarde spreker, dat het
noodzakelijk was, geduld te oefenen.
De rede van Politis werd zeer toege
juicht en vooral Chamberlain schonk den
spreker ostentatief bijval.
Engeland voelt er weinig voor.
De Engelsche pers onthoudt zich vrij
wel algemeen van commentaren op de
voorstellen der delegaties van Polen en
Nederland, doch de telegrammen der Ge-
neefsche correspondenten geven duide
lijk te kennen, dat in Engelsche kringen
weinig instemming met deze voorstellen
bestaat.
De Fransche pers gunstig.
De Fransche pers oordeelt buitengewoon
gunstig over het Nederlandsche voorstel
en toont zich er verheugd over, dat de ont
werpresolutie tot een diepgaand en zake
lijk debat zal dwingen, terwijl men van de
Poolsche voorstellen, die nog zoo vaag
zijn gebleven, eerder verwacht, dat zo
door sommige groote mogendheden terzij
de kunnen worden geschoven.
Het gunstig onthaal in de Fransche
kringen was te voorzien, daar men het te
Parijs nog steeds niet verduwd heeft, dat
in 1923 van het protocol van Genève niets
terecht is gekomen.
Zoo constateert de „Temps" met zeker
leedvermaak, dat men te Genève „na drie
jaren lang alle mogelijke en denkbare
combinaties te hebben beproefd, van een
algemeen ontwapeningsplan af tot de he-
1 perking der bewapening ter zee alleen on
der de drie voornaamste zeevaar tmogend- 1
heden toe, door den loop der dingen wel
terug moet keeren tot de grondbeginselen
van het protocol van 1924, dat men moest
opgeven wegens de onverzettelijke oppo
sitie van Engeland."
Wat echter het practisch resultaat be
treft. gelooft men niet, dat het tijdstip
thans zooveel gunstiger is dan in 1924.
Wel acht men de rede van den heer
Beelaerts van Blokland zeer nauwkeurig
te beantwoorden aan wat in de publieke
opinie van de meeste landen omgaat en
men oordeelt, dat zij zeker zal bijdragen 1
om die mening zoodanig te verlevendigen,
dat zij zich met meer kracht zal doen gel
den.
Financieele hulp voor aangevallen Staten.
Engelsche bezwaren.
In de zitting van den Volkenhondsraad
is op voorstel van de Tsjecheslowaakschen
minister van Buitenlandsche Zaken, Be~
nesj., als rapporteur der financieele com
missie, het Finsche voorstel tot financieele
huipverleening aan staten, die aangevallen
worden, naar de Assemhlée verwezen,
evenals de op dit rapport van de zijde der
verschillende regeeringen ontvangen ant
woorden.
Bij de behandeling van het rapport leg
de Chamberlain een belangrijke verklaring
af. Hij betoogde, dat het ongetwijfeld
zeer goed zou zijn, indien een solide finan
cieele hulp voor het slachtoffer van een
aanval georganiseerd kan worden en
reeds het bewustzijn van het bestaan van
een dergelijk plan zal er toe bijdragen, het
gevaar voor zulk een aanval te verminde
ren. Doch de Engelsche regeering, aldus
Chamberlain, moet om bij een zoodanige
actie te kunnen bijdragen, de goedkeuring
verkrijgen van het parlement en deze
goedkeuring zou zeker slechts dan worden
gegeven, indien eventueel voldoende tegen
prestaties aanwezig zijn. Voorts moet de
zekerheid bestaan, dat de lasten propor
tioneel verdeeld zullen worden.
Alhoewel dus de Engelsche regeering de
waarde erkent van het plan fit financieele
hulpverleening,, kan zij dit niet op zich
zelf beschouwen, doch alleen in verband
met de andere plannen ten behoeve van
veiligheid en ontwapening. Derhalve ziet
de Engelsche regeering zich genoodzaakt,
eerst het resultaat der bijeen te roepen
ontwapeningsconferentie af te wachten,
alvorens zij haar definitieve houding kan
De Raad verdaagde de verdere behan
deling dezer aangelegenheid tot een latere
zitting, daar hij eerst wil afwachten, wel
ke houding de Assemhlée zal aannemen
ten opzichte van de op de agenda staande
resoutie tot Yerhooging der veiligheid.
Engeland
Het vakvereenigingscongres.
Breuk met de Russen.
Dezer dagen is het Britsche vakvereeni
gingscongres bijeen gekomen. De algemee
ne raad stelde op dit congres voor, alle
betrekkingen met de Russische vakbonden
te verbreken.
In heftige taal protesteerden de leden
van den algemeenon raad tegen de belee-
digende aanvallen der sovjets op de Brit
sche vakvereenigingen. Tomsky sprak van
verraderlijke aanvallen, de leider der
spoorwegmannen beschreef die aanvallen
als verachtelijk.
De leden van den raad zeiden, dat de
Russen er naar streefden, van de Britsche
vakvereenigingen rvolutionaire hulptroe
pen van Moskou te maken, maar de raad
bedankte voor een dergelijke onderge
schiktheid aan de communistische partij.
Daarna werd met 2.500.000 tegen 620.000
stemmen het voorstel aanvaard om de
metrekkingen met het Russische Vakver
bond te verbreken. De spoorwegarbeiders
behoorden tot de tegenstemmers.
Hongarije.
Het verdrag van Trianon.
Wijziging mogelijk.
Lloyd George schreef in een brief aan
een Hongaarschen correspondent betref
fende de actie in Hongarije tegen het
Verdrag van Trianon o.a. het volgende:
„De opstellers der vredesverdragen,, heb
ben er nimmer aanspraak op gemaakt,
dat hun werk volmaakt was en dat zij een
middel hadden gevonden om allo interna
tionale problemen langs vreedzamen weg
door den Volkenhond te doen beslechten.
Wij allen hebben de mogelijkheid onder
het oog gezien, dat zekere clausules van
de vredesverdragen het onderwerp eener
bespreking en mogelijke revisie door den
Volkenbond kunnen uitmaken".
Polen.
„Waar is generaal Zagorski?"
Naar verluidt, hebben eenige generaals
het plan opgevat, eerstdaags bij Pil-
soodski, in diens hoedanigheid van mi
nister van oorlog, een démarche te onder
nemen, en opheldering te vragen over
bet geheimzinnig verdwijnen van gene
raal Zagorski.
Reeds een maand lang zijn in heel
Polen, naar het heet, nasporingen ver
richt en nog steeds heeft men de ver
blijfplaats van den verdwenen of ont
voerden generaal niet ontdekt.
In politieke kringen wordt groot ge
wicht gehecht aan deze voorgenomen
démarche der leger-autoriteiten en men
verwacht, dat de regeering zich genood
zaakt zal zien, met een officieel commu
niqué te antwoorden.
De pers handhaaft nog steeds de mee
ning, dat de generaal door een troep of
ficieren is ontvoerd.
Turkije.
Een complot tegen Kemal Pacha.
De Turksche bladen bevatten berichten
amtrent het plan van een aanslag op het
leven van een Turkschen staatspresident
Kemal Pacha.
De Turksche politie heeft enkele per
sonen gearresteerd, die hekend moeten
hebben, betrokken te zijn hij een complot,
dat een aanslag op Kemal Pacha tijdens
diens reis van Gonstantinopel naar An
gora beraamd had.
Australië
De spoorwegstaking in Queensland.
Uit Brisbane wordt gemedl: Ondanks
het steeds verminderde treinverkeer iti
Queensland is de voorziening der bevol
king met levensmiddelen door aanvoer
per auto's verzekerd.
Hoewel de premier van Queensland
Mc Gornack, bereid is, het conflict aan
arbitrage te onderwerpen, schijnt een he
vige strijd lusschen de regeering en de
vakvereenigingen waarschijnlijk. Zelfs be
staat wellicht de mogelijkheid van liet
uitbreken eener algemeene staking.
BIMESEEtiLAND
R.-K. UNIVERSITEIT.
Inschrijven van Studenten.
De Rector Magnificus der R.-K. Univer
siteit te Nijmegen zal voor het inschrijven
van studenten zitting houden op 21 en 23
September e.k., des voormiddags van 10
12 uur, in het. Senaatsgebouw aan het
Keizer Karelplein 11.
Zij, die één of meer enkele lessen of een
groep van lessen wenschen te volgen,
vragen dit schriftelijk bij Curatoren der
R.-K. Universiteit aan.
Formulieren hiervoor worden door den
Pedel der Universiteit verstrekt.
De betaling der College- on examen
gelden zal voortaan uitsluitend geschieden
door storting of gireering op de post
rekening van den Secretaris van Curatoren
No. 131590 Kantoor Nijmegen.
Stortingsformulieren zijn bij den Pedel
verkrijgbaar.
Rectoraatsoverdracht.
De Rector Magnificus der R.-K. Univer
siteit te Nijmegen, Dr. Willem Johannes
Maria Mulder, zal in hot Concertgebouw
„De Vereeniging" op Dinsdag 20 Septem
ber 1927, des namiddags te 3 uur, verslag
geven van de lotgevallen der Universiteit
gedurende het afgeloopen studiejaar en
daarna het Rectoraat overdragen aan den
door het Bestuur der Sint Radboudsticli-
ting tot zijnen opvolger benoemden Hoog
leeraar Dr. Jacobus Johannes Antonius
van Ginneken.
Tot bijwoning van deze plechtigheid
worden alle belangstellenden door Rector
en Senaat uitgenoodigd.
De Receptie wordt na afloop der plech
tigheid in den bovenfoyer van het Concert
gebouw gehouden.
De Godsdienstplechtigheid bijde ope
ning van het nieuwe studiejaar zal
bestaan in een plechtige H. Mis, die op
Dinsdag 20 September e.k., des voormid
dags te 10*4 uur, zal worden opgedragen
in de St. Augustinuskerk.
DE WAARHEIDSLIEFDE VAN „HET
VOLK".
Als het tegen de geestelijkheid gaat.
„Het Volk" bevatte dezer dagen de vol
gende ontboezeming van zijn correspon
dent te Heerlerheide:
„Te Heerlerheide worden door de Naam-
looze Vennootsohap „Eda" verschillende
winkels in koloniale waren geëxploi
teerd. In een dier winkels was als win
kelmeisje iemand aangenomen, die het
ongeluk had protestant to zijn, wat een
doorn in het oog der geestelijkheid, was.
Het meisje werd deze week ontslagen,
met de mededeeling, dat zij weer in
dienst kon treden, wanneer zij tot de
Katholieke Kerk overging".
Het „Limb. Dagbl." is op onderzoek uit
gegaan en deelt het volgende mede:
Te Heerlerheide bestaat niet één winkel
van „Eda".
Wel exploiteert „Eda" verschillende win
kels in do mijnstreek, waarin Katholiek en
Protestantach personeel werkzaam is,
maar nog nimmer is iemand ontslagen,
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Een nieuw Pooisch voorstel inzake een
non-agressie-pact.
Het Britsche vakvereenigingscongres
heeft met groote meerderheid van stem
men de breuk met Rusland goedgekeurd.
Groote ongerustheid over het Oceaan
vliegtuig „Sir John Carling", dat gister
namiddag reeds Croydon had moeten
bereiken. (Luchtvaart, 3de blad).
BINNENLAND.
Met de a.s. winterdienstregcling zullen
op het traject Amsterdam—Rotterdam alle
stoomtreinen vervallen, behalve die naar
België en Frankrijk rijden. (2de blad).
Hei staangeld voor niet binnen voorge
schreven termijn geladen of geloste goede
renwagens van de Ned. Spoorwegen is met
50 pet verlaagd. (1ste blad)
In gevorderden staat van voorbereiding
is een ontwerp tot herziening van de Vei
ligheidswet, dat ten doel heeft de wer
kingsfeer der wet uit te breiden. (1ste blad)
Het R. K. Emigratie-congres zal wor
den gehouden te 's-Gravenhage op Dins
dag 15 Nov. (1ste blad).
Onze Geïllustreerde Pagins
De pholo-pagina geeft o.m. photo's van:
de Frieschc Landbouwtentoonstelling to
Leeuwarden; het pharmaceutisoh congres
te 's-Gravenhago; nieuwe brug te Utrecht.
omdat zij of hij Katholiek of Protestant
Wel ie in den winkel te Amslonrado een
meisje dat 14 dagen op proef was aange
nomen, ontslagen, maar niet op grond, dat
zij. protestant was, maar omdat zij abso
luut ongeschikt, was.
De geestelijkheid te Amslonradc wist
van het geval zelf niet af.
Er zijn correspondenten van het „Volk"
die over een grooten duim beschikken als
het maar tegen de geestelijkheid gaat en
de redactie neemt maar op.
Er wordt ovorwogen een aanklacht bij
do justitie in te dienen wegens laster.
R. K. Emigratiecongres.
OplöNovemberte 's-G raven h ago
Zoocls reeds eerder is medegedeeld, or-
ganiseeit de R. K. Emigratie-Vereeniging
(gevestigd Juliana van Stolberglaan 113,
's-Gravenhage) binnenkort een R. K. Emi
gratie-Congres.
Op dit congres zullen als inleiders optre
den Kanunnik Prof. J. D. J. Aengonent,
hoogleeraar aan het Groot-Seminarie to
Warmond, die den godsdienstig-zedelijkcn
kant en Ir. M. C. E. Bongaerts, oud-Mini*
ter van Waterstaat te 's-Gravonhage, die
den economischen kant van hot vraagbluk
z»J belichten.
Het Congres zal worden gehouden '<j
's-Gravenhago en als datum hiervoor is
thans vastgesteld Dinsdag 15 November.
Herziening Veiligheidswet.
Uitbreiding van werkingsfeer
De Haagsche redacteur van de „Msbd."
meldt
Naar wij vernemen, wordt thans aan hot
departement van Arbeid gewerkt aan een
herziening van de Veiligheidswet van 20
Juli 1895 (Stbl. 137), houdende bepalingen
tot beveiliging bij het verblijven in fabrie
ken en werkplaatsen.
Deze herziening heeft hoofdzakelijk ten
doel de werkingsfeer dor wet uit te brei
den, waardoor zij zich niet meer uitslui
tend zal lieporken tot fabrieken en werk
plaatsen. Het ligt in de bedoeling de Vei
ligheidswet ongeveer een gelijk terrein te
doen bestrijken als de Arbeidswet, wan
neer deze in vollen omvang in werking is
Het herzieningsontwerp van de Veilig
heidswet is reeds in zoodanigon staat van
voorbereiding, dat bet spoedig het Depar
tement van Arbeid zal kunnen verlaten.
H. Colijn.
Voorzitter vando V olkenbonda-
conferentie inzake in- en
uitvoer.
Naar men verneemt, zal de Volken-
bondsraad weldra onzen landgenoot H.
Colijn benoemen tot voorzitter van de Vol
kenbondsconferentie voor afschaffing van
in- en uitvoerverboden en in- en uitvoer-
beperkingen, die op 17 October te Genève
zal worden geopend.
Goederenvervoer Nederl. Spoorwegen.
Aanzienlijke verlaging van
staangeld.
Naar ons wordt medegedeeld, zijn dezer
dagen do kosten, welke door de Neder
landsche Spoorwogcn in rekening worden
gebracht, wanneer de afzenders of ge-
