VRIJDAG 18 MAART 1927
De Ontwapenings-kwestie.
8e Jaargang.
No. 5519
£cicióelve (Bou/ta/nt
gONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
LeideD 19 cent per week 12.50 per kwartaal
AgenteD 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
pei post I 2.95 per kwartaal
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'e ver
tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
ging Afzonderlijke nummers 5 ct.. met Geïllustreerd
iblad 9 ct
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
- dubbele van hel tarief berekend r
Kleine advertentlën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
buur, koop en verkoop tO.SO.
iMkER BESTAAT Uil ORIE BLADEN.
Zij, die zich met I April op
Leidsche Courant" abonneeren,
ingen tot dien datum de courant
lis.
lied tooneel alléén mag nietl
ten zou do Amsterdamscho Ge-
raad overgaan tot de benoeming
i vasten bespeler voor den Amster-
en Schouwburg.
deze benoeming legde de heer
■la namens de Katholieke Raads-
de verklaring af, dat zij mede
emmen voor het Vereen. Tooneel
heeren Verkade en Verbeek, om-
Katholieken van hen de zoker-
ladden ontvangen, dat het Vereen,
geen stukken zal geven, die voor
partij kwetsend kunnen zijn....
«at er toen gebeurdeIn „De
'»zen we:
eenvoudige verklaring veroor-
hcel wat spektakel. De zoo nette
en beeren, die zich uitgesloofd
r ren vorigen keer om een berucht
rdsluk o zoon net, kiesch stuk te
(opgevoerd door hetzelfde „Ver-
oneel'', Red. L. Crt.) hoe ver-
de mentaliteit dezer dagen!
du vol ergernis over deze verkla-
len schreeuwde en wond zich op
raagde van bedrpg door Verkade
Wierdels De beeren Ketelaar,
in, Wijnkoop waren verontwaar-
at in de praktijk voortaan het ge-
erd gezelschap niet meer stuk-
i kunnen opvoeren, die aanstoot
en wethouder Wibaut wist zelfs
indeling te doen schorsen om
ithriflelijke inlichtingen bij het
i?d Tooneel in te winnen over
gehoorde daad."
boos maakte men zich over de
kbeid, dat voortaan niet meer met
ek belastinggeld stukken zouden
opgevoerd worden,-die een er-
zijn voor kathol eken en tallooze
lenkenden.
gebruikte groote woorden als in-
eD censuurMaar dezerzijds
enkele verklaring gevraagd of
De door den heer Wierdels be-
waarborg is geheel eigener bewo-
igeven, iets waartoe toch een too
ltip volle vrijheid heeft. Die vt-
i handelen willen echter de bee-
banden leggen, zoodra het gaal
niêt-opvoeren van kwetsende too
ien
rzijds is het om het even, of men
lang men de behandeling der aan-
schorsen wil Wij hebben den
lange bon den tegen de ontaarding
tooneel en tegen het slechte op
coeel, zonder aanzien des per-
5D ons gaat de waarachtige ver
tan het tooneel boven alles. Maar
i toch eigenlijk te dwaas, dat de
a? over de aanstelling van den
bespeler alleen om de simpele
tog van katholieke zijde is uitge-
*e omstandigheid, dat blijk-
de katholieken eenige- waar-
dan ook, is gegeven door de
ra directie, dat geen aanstoote-
'gen meer zouden gebeuren,
kan toch noch de raad, noch de
tor het recht ontleenen om be
togen in den weg te leggen aan
wrng. Dit uitstel van de zijde
en W heeft er alles van, of B.
^et geld der geheele burgerij wil-
n gebruiken om een groot deel
Jüerij in hare heiligste gevoelens
Anders heeft al dit spektakel
n eenvoudige verklaring van de
t katholieke leden geen zin."
wver het Katholieke Arnstordam-
gaan.
toad, bet is e r g e r 1 ij k, als
!'t hoo hèèl een vrijzirmigdom
1 «n sociaal-democraat samen-
|j® te verhinderen, dat er in den
tor? alleen zouden worden op-
stukken, welke niet voor zeer
*c'tsend zijn, en waartoe zich had
ton een tooneelgezelschap, dat
gens van dezelfde opponeeren-
«lieden de volle sympathie had
door velen hunner zelfs warm
is geworden, toen dat gezel-
D door Katholieken en anderen
zeer immoreel stuk op
to benieuwd, hoe dit geval te
101 zal afloop en.
BUlTEtiLltfeO
Een memorandum der V. S.
Alle compromis-vooratellen
afgewezen.
De volkenbond publiceert een door de
regeering der Vereenigde Staten toegezon
den memorandum, waarin de opmerkingen
dezer regeering, betreffende de voorstellen
der gemengde ontwapeningscommissie, die
onderzocht zullen worden door de voorbe
reidende ontwapeningsconferentie te Ge-
nève. vorvat zijn.
Het document is van het begin tof't eind
een verwerping en ontkenning van de stel
lingen en beginselen te Genève door de
meeste Europeescbe staten verdedigd, in
het bijzonder betreffende de instelling eener
internationale controle voor de toepassing
der beraamde conventie op de beperking
of vermindering der bewapening.
Amerika weigert alle compromisvoor
stellen der gemengde volkenbondscommis
sie inzake het toezicht op do naleving der
ontwapeningsovereenkomst en wijst het
denkbeeld, dat de beperking der militaire
begrootingen een der grondslagen der con
ventie zou zijn, af.
Amerika verzet zich ook tegen het voor
gesteld verbod van militaire oefeningen
met gifgassen en verklaart, dat ondanks de
conventies over het verbod van den gas-
oorlog de staten toch verplicht blijven ver
dedigende maatregelen tegen den gasoor-
ing to bestudeeren.
Frankrijk.
Abbé Bethléem veroordeeld.
De verdediging van zijn
zedelijkheids-apostolaat.
Abbé Belthléem, de moedige verdediger
van de openbare zedelijkheid, die, zooala
men weet, verscheidene onzedige geschrif
ten en bladen, die in kiosken te Parijs ten
verkoop waren uitgestald, vernietigde,
heeft zich deswege gisteren voor de recht
bank te verantwoorden gehad.
Naar een verklaring van zijn handel*
wijze gevraagd, zeide de abbé:
„Ik ben aangeklaagd wegens het aan
richten van schade aan eens anders eigen
dom. Ik erken de materieele feiten: maar
ik voeg er aan toe, dat de burgers som
tijds het recht en den plicht hebben, zulk
een schade te veroorzaken, wanneer het
gaat om een hoogeer belang".
De abbé noemde ter ondersteuning van
zijn these het voorbeeld van een individu,
dat op straat aan een kind vergift zou aan
bieden.
De advocaat Adolnhe Théry pleitte ver
volgens voor abbé Bethléem en vroeg zijn
vrijspraak.
De rechtbank dacht er echter anders
over en veroordeelde den abbé tot 11 francs
boete.
In de rechtszaal ging van verschillende
kanten protesten op Een vrouw riep met
luide stem: „Ik ben moeder van een ge
zin; ik protesteerI"
De president gelastte een bewaker, haar
buiten de deur te zetten.
Een paar jonge publicisten, die godsdien
stige geschriften, welke in het openbaar
waren uitgestald, verscheurd hadden als
protest tegen abbé Bethléem's actie, wer-
eveneens tot 11 francs boete veroor
deeld.
Polen.
Dreigende stakingen.
Tevens oen politieke strijd.
De textielarbeiders te Lodz zijn eenige
dagen geleden in staking gegaan wegens
een loongeschil. Weldra werden zij ge
volgd door de metaalarbeiders. Thans heb
ben de arbeiders te Lodz tot een algemeene
staking besloten.
Ook te Warschau heerscht onder de ar
beiders neiging tot staking. In sommige
chemische fabrieken zijn de arbeiders reeds
een demonstratieve staking begonnen De
ontevredenheid onder de spoorwegarbei
ders neemt hand over hand toe en in ge
heel Polen hebben vergaderingen plaats
gevonden, waarop scherpe resoluties teeen
de regeering zijn aangenomen, daar deze
de eischen van het spoorwegpersoneel niet
heeft ingewilligd Voorts wordt in deze re
soluties met staking gedreigd.
De sociaal-democraten, die met algeheele
uitschakeling der communisten de stakings
beweging leiden, verklaren in de pers, dat
het uur voor den strijd voor het Poolsche
proletariaat heeft geslagen. Niet alleen
aldus zeggen zij, gaat het om hooger loon
of om het verkrijgen van een bestaansmi
nimum, maar tevens betreft het hier een
politieken strijd ter bescherming van de
democratische grondwet en van liet demo
cratisch kiesrecht.
China.
DE CHINEESCHE WARBOEL.
De tweespalt in de fO'/omintang.
Verzoening tusschen rechts
e n 1 i n k s.
De conferentie van de Kwomintang,
welke gisterenmorgen gesloten is, heeft,
naar gemeld wordt, geleid tot een oplossing
van het geschil tusschen den rechter- en
den linker-vleugel.
Tsjang Kai-sjek blijft opperbevelhebber
van het nationalistische leger. Medegedeeld
wordt verder, dat besloten is een Pan-Chi-
neosche-communistische conferentie in
April bijeen te roepen, waarop afgevaar
digden van Sovjet-Rusland aanwezig zul-
lon zijn.
De „Times" ontvangt intusschen uit
Sjanghai de volgende lezing over de hou
ding van Tsjang Kai-Sjek:
Tsjang Kai-Sjek heeft zich in schijn on
derworpen aan den extremistischen vleu
gel vau de Kwomintang, doch in Ghinee-
ache kringen hier ter stede is men ervan
overtuigd, dat hij slechts zijn tijd afwacht
Zoolang de communisten te Hankau het
bewind voeren, beschikt Tsjang Kai-Sjek
niet over voldoende geldmiddelen. Wanneer
Lij evenwel Sjanghai kan innemen en daar
door de beschikking krijgt over ruimte in
komsten uit de extra-belastingen en uit
den opiumsmokkelhandel, zou hij den strijd
legen de communisten openlijk kunnen
aanbinden
Ook de nationalistische generaal Ho
Yingyin in Tsjekiang heeft een ingewortel
de haat tegen de communisten, zoodat de
ze beide generaals vermoedelijk zullen sa
mengaan.
Het is evenwel waarschijnlijk, dat, wan
neer de Zuidelijken Nanking innemen en
daardoor in staat worden gesteld, alle ver
bindingen over land met Sjanghai af te
snijden, zij onmiddellijk economische pres
sie zullen gaan uitoefenen en dus in de
Kaart der communisten zullen speien door
stakingen en boycots te provoceeren, ten
einde de mogendheden te dwingen, Sjang
hai aan hen over te leveren.
Voor den aanval op Nanking.
Voortzetting der gevechten
b ij W o eb o e.
De Zuidelijken schijnen thans goed op
weg ora uitvoering le geven a^n de jplan-
nen, die men h m sedert weken toeschrijft,
namelijk om al hun macht te concentree-
ren op Nanking, waarvan de inneming
hun vrijwel automatisch Sjanhai in han-t
den moet doen vallen.
Volgens de meest betrouwbare inlich
tingen vallen de Zuidelijken op twee pun
ten aan in de streek tusschen Woehoe en
het Taihoemeer. Zij dringen op in de buurt
van Lyang^dat ongeveer halfweg tusschen
genoemde stad en genoemd meer ligt en
langs de oude Ihing-linie, een terrein aan
de westkust van het Taihoemeer, waar
reeds herhaaldelijk gevechten zijn ge
leverd.
Tsjang Kai-sjek heeft, naar beweerd
wordt, op 15 Maart j.l. een dagorder uit
gevaardigd aan zijn troepen, waarin hij
verklaart, dat Soetsjau binnen tien dagen
genonjen moet zijn.
Men weet niet precies, wat er op het
gevechtsterreiu gebeurt, en het eenige, wat
met zekerheid gezegd kan worden is, dat
er hevig gevochten worit. Voorspellingen
omtrent den afloop zijn evenwel te ge
waagd. Tsjang Tsoeng tsane heeft niet
minder dan 250.000 man onder zijn beve
len, op het front tusschen Sjanhai en
Tsinanfoe. Tot deze troepen behoort ook
de vermaarde „witte" Russische garde, die
twee duizend man sterk moet zijn. Voorts
beschikt hij over groote pantsortreinen.
Ook heeft hij de spoorwegverbinding tus
schen Nanking en Sjanhai in zijn macht,
hetgeen hem een groot stategisch voordeel
oplevert.
De toestand te Sjanhai.
Arbeidersterreur.
De agitatie onder de arbeiders te Sjang
hai wordt voortdurend krachtiger. Thans
zijn reeds 20.000 arbeiders uit do spinne
rijen in staking gegaan. Het jongste slacht
offer der terroristen is de vrouw van den
Chineeschen inspecteur der tramwegen te
Sjanghai, die met revolverschoten in haar
woning is vermoord. De misdadigers ontr
snapten.
Algemeene staking
uitgeroepen.
Aan de Londensche bladen wordt uit
Sjanghai gemeld, dat de Chineesche-agita-
loren de algemeene staking hebben uitge
roepen, doch dat aan den oproep nog niet
reel gevolg is gegeven. Gevreesd wordt
echter, dat de staking zich zal uitbreiden.
Do stakingsoproep viel samen met de ont
vangst te Sjanghai van tot nu toe onbe
vestigde berichten, dat de Kantonneezen
Nanking zouden hebben veroverd.
Onderhandelingen omtrent
overgave.
Een N. T. A.-bericht uit Londen meldt:'
Generaal Tsjang Tsoeng-tsang, de Sjan-
toeng-verdedigor van Sjanghai, heeft aan
geboden, zich na ontvangst van een. mil-
lioen pond sterling uit de provincie Kiang-
soe terug te trekken, waardoor het dis-
frict Sjanghai niet bij de huidige gevech
ten betrokken zou worden. Indien zijn aan
biedingen mochten mislukken, zoo wordt
beweerd, dan zou hij van plan zijn zich zoo
Loodig op Sjanghai terug te trekken, waar
door deze stad in den strijd gewikkeld
zou worden.
Japan.
Een militair complot.
Volgens bericht uit Tokio is een com
plot ontdekt, hetwelk ten doel had, do
kazerne van het 24ste infanteric-regi-
ment te Foekoehaka, op het eiland Kioe-
sh ou, in de lucht te doen vliegen. De
leiders van het complot zijn gearresteerd.
Eenige maanden geleden was het tot
vijandelijkheden gekomen tusschen de
officieren van bovengenoemd regiment
en een organisatie, welke zich ten doel
stelt de gelijkheid van behandeling van
alle Japanners, zoowel van de autoch
tone Japanners als dergenen, die af
komstig zijn van een vroeger minder
waardige kaste, welke tot voorouders
had de tot slaven gemaakte krijgsgevan
genen.
D.e geheime organisatie moet onge
veer twee millioen leden tellen, bereid
altijd en overal tegen wien ook, den
strijd op te nemen voor de sociale gelijk
heid.
Een aantal jonge mannen, leden Jezsr
organisatie waren, bij de oproeping der
jongste jaarklasse, bij het 24ste infante-
rio-regimect ingedeeld en hadden, naar
het heet, daar spot en achterstelling we
gens hun afkomst te verduren.
De geheime organisatie nam de be
langen van haar, bij het regiment inge
deelde leden, in handen, dreigde de of
ficieren van het regiment, en besloot toen
dreigementen niet afdoende bleken, de
kazerne in de lucht te doen vliegen.
Het plan zou worden uitgevoerd, tij
dens de manoeuvres van het leger te
Kioeshioe, waarbij ook de keizer tegen
woordig zou zijn
Godsdienstkwesties in Japan.
Voorloopig goen officieele
erkenning van liet
Christendom.
Het wetsontwerp, dat de Japansche re
geering heeft ingediend tot regeling van
de positie der drie groote godsdiensten,
is door de commissie uit het Hoogerhuis
op de lange baan geschoven en het zal
gedurende deze parlem entszitting niet
moer aan de orde komon.
Het ontwerp stelt voor, den Ghriste-
lijken godsdienst officieel te erkennen,
evenals^het Sintoïsme en het Boeddhis
me, docb daar de wet alleen op het oog
had, erkele misbruiken weg te nemen,
gaat het ontwerp vergezeld van zekere
voorwaarden, waartegen bij vele Chris
tenen bezwaren zijn gerezen.
Zoo werd de voorwaarde gesteld, dat
de benoeming der kerkelijke hoogwaar
digheidsbekleders door de regeer ng zou
moeten worden goedgekeurd Personen,
die failliet zijn geweest, in de gevangenis
hebben gezeten, cf geen hoo;cschool-op-
leiding hebben genoten, zouden niet tot
predikant benoemd kunnen worden.
Voor het beheer der kerkelijke eigen
dommen zouden openbare instellingen
worden opgericht. Tegen deze nieuwe
gepalingen verzetten zich de christelijke
kerken, omdat do eigendommen dezer
kerken door de kerken zelf betaald zijn,
terwijl de tempels en de bijbehoorende
eigendommen door den staat zijn ge
schonken.
Verder zou aan de politie de bevoegd
heid worden gegeven tot i et houden van
oppertoezicht op de eerediensten. Deze
bepaling was niet bedoeld om de uit
oefening van den christe'ijken godsdienst
te bemoeilijken, doch zonder twijfel zou
zulks in de meer afgelegen landelijke
districten tot moeilijkheden aanleiding
hebben gegeven. Al deze bepalingen ver
wekten zooveel tegenkanting, dat de be
handeling van het wetsvoorstel ten slutie
voorloopig werd uitgesteld.
BINNENLAND
EERSTE KAMER.
HET NEDERLANDSCH—BELGISCH
VERDRAG.
Er schijnt wat schot in te komen. De
drie cn een halve redevoering, welke de
zesde verdrag-vergadering bracht, liet
den 20en spreker, mr. Janssen, nummer
één in de rij voor heden komen. Hem
volgen de heeren Lindeijer, Hermans,
Colijn, Arntz, Anema en Moltmaker, ter
wijl nog allermins zeker is, dat het hier
bij blijft
De zesde dag werd voor don Minister
van Builenlandsche Zaken aangenamer
naarmate de dag vorderde. Eerst twee
absolute tegenstanders, dc katholiek
Dobbelman en do socialist De
Zeeuw; toen een weifelende katholiek,
mr. Iloerkens T h ij s s e n, die nog
wel lot voorstander bekeerd schijnt te
willen worden, en ten slotte een warm
voorstander, de heer W i b a u t. die jhr.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Een ontmoedigend Amerikaausch me
morandum over het werk van de ontwa
peningscommissie.
De tweedracht onder de Kantonneezen
voorloopig bijgelegd. De algemeene sta
king in Sjanghai afgekondigd.
BINNENLAND
In de Eerste Kamer wordt voor en tegen
het Nederlandsch-Belgisch Verdrag ge
pleit Er zijn nog vele sprekers. (Over
zicht, 1ste blad).
De laatste verantwoording van de in
zameling van het R.-K. Huisvestingsco
mité ten bate van de Watersnood-s'acht-
offers. (2de blad).
Dc minister van Arbeid is voorstan
der van een vrijen middag voor winkelbe
dienden. (3de b'ad)
De groei der R.-K. Vakbeweging. (3de
blad)
De opbrengst der Rijksmiddelen in Fe
bruari. (3de blad)
Onze Geilt streeri e Pa ina
Do photopagina geeft o.m photo's van:
Mgr dr. mr. Nolens; een gespaarde mo
len: de Zu'derzeewerken. de verplaatsing
van,.een villa in Amerika
Van Karnebeek huldigde als den drager
van do nieuwe gedachte
Was de wankelende hoer Heerkens
Thijssen huiverig voor de inmenging van
de mogendheden bij verwerping van het
Verdrag eü vreesde hij zelfs voor een
behandeling in dat geval van het vraag
stuk buiten ons om, de heer Wibaut was
wel zoo welwillend top te geven, dat do
mogendheden ons bij verwerping van dit
Verdrag geen haar zullen krenken
De lieer Heerkens Thijsseo
(R. K.) verklaarde den indruk te heb
ben gekregen, dat men hei verdrag al ie
zeer beschouwt als een nieuwe zaak Ten
onrechte, want het ging om een herie-
ning van het verdrag van 183fl en om
de opdracht van de mogendheden aan
België en Nederland, om zich onderling
te verstaan
Dat vele menschen zoo gemak
kelijk zijn heengegleden over de wof-
dingsgeschiedenis van het tractaai, is op
een zekere hoogte nog te verklaren, doch
dat hier in deze Kamer met luchthartig
heid over de gevolgen van een verwer
ping is gesproken, heeft spr verbaasd
Niet België' heeft de herziening van 1RH0
gevraagd, doch de mogendheden Wij
hebben dus h er te doen mei een !us-
schen-stadium, want, wordt het tractaat
verworpen, dan is de zaak niet uit
Zou do zekerheid bestaan, dat in dit
geval België en Nederland opnieuw zou
den kunnen onderhandelen, dan zouden
er wellicht weinigen zijn, die voor dit
tractaat zouden stemmen, dat nderdaad
zeer bezwarende bepalingen bevat
De mogelijkheid is zeer groot, dat de
Volkenbondsraad bij verwerping hel heft
in handen neemt en gaat onderhandelen
„over ons en zonder ons'' Dit alles wil pog
niet zeggen, dat spr nu maar voor dit
verdrag moei stemmen, want hij heeft
een onbehaaglijk gevoel ten aanzien van
hetgeen ons land wordt opgelegd
Spr ging verschillende bezwaren na
Hij racende, dat het kanaal van Wcmol-
dinge gedurende afzienbaren tijd n do
behoefte voor de huidige verbinding
AntwerpenRijn zal voorzien Waarom
dan hel kanaal AntwerpenMoerdijk?
Omdat Antwerpen er op wint, n euwe
paden te gaan bewandelen. Blijft Bol ter-
dam zich bepalen lot liet massale goede
renverkeer, en Antwerpen hoofdzakelijk
tot hot stukgocdcrenverkeer, dan zouden
beide havensteden zich naast elkaar vre
dig kunnen ontw kkelen
Spr. heeft oen kaart van Antwerpen
gezien, waarop nieuwe havens zijn '.-e-
projecteerd De mogelijkheid van ver
scherpte concurrentie beslaat derhalve,
doch, vroeg de heer Heerkens Thijssen,
hebben do Rotterdammers, die zooveel
vrees koesteren voor het kanaal Antwer
penMoerdijk, dan zoo weinig vertrou
wen in hun eigen energie, dat zij de con
currentie niet aandurven? Spr moet
hier con vraagteeken zetten.
Spr., die geen verklaard tegenstander
van het verdrag is, wenscht op dit punt
opheldering Daarvan zal het afhangen
hoe hij zijn stem zal uitbrengen Moch
ten ^inderdaad de lasten, ditf ons worden
opgelegd, zoo zwaar zijn, dat zij on
draaglijk worden voor Botterdam, dan
zou spr zich tot zijn leedwezon bij do
tegenstanders moeten scharen.
Een tweede vraag is of ons bij ver-
worping zwaardere verplichtingen zul
len worden opgelegd. Spr. ueemt dus oen
afwachtende houding aan.
Dó lieer Wibaut (S. D.) begon met
