Je Jaargang.
VRIJDAG II DECEMBER 1925
No. 5122
3)e £eicbc1re (Bou^oml
BONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
jnze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
per post f 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné's ver
baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
taling. Afzonderlijke nummers o ct., met Geïllustreerd
j^sblad 9 ct.
Oit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertent lën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend. u*
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en vérkoop 10.50.
nummer bestaai uit drie
len.
BUITENLAND
Volkenbond.
Voorbereiding der ontwapening.
Ic vragenlijst van den
Volkenbond,
uit Genève wordt gemeld, heeft de
[bondsraad een reeks vragen opge-
waarop de voorbereidende commis-
dc ontwapeningsconferentie ter
van het onderwerp antwoorden
vragen hebben in de eerste plaats
king op de nauwkeurige beteekenis
uitdrukking „bewapening'' en op
tie of het mogelijk is de voor wer-
oorlogsgevaar voorbereide bewape-
van een land te beperken of dat de
ling der bewapening ook op de
sterkte moet worden toegepast;
moet worden vastgesteld, welke
lard moet worden aangelegd om de
ming der verschillende landen met
ergelijken en of onderscheid
Forden gemaakt tusscben offensieve
ensieve bewapening; vervolgens moet
beslist of verschil te maken valt
civiele en militaire luchtvaart, en
handelsmarine bij de vaststelling
itrijdkrachten berekend moet wor-
'en slotte wordt de volgende vraag
die van prineipieole beteekenis is
kt resultaat der geheele conferentie,
iaën niet verwachten mag, dat alle
mers bet eens zullen zijn over een en
(de ontwapeningsplan: als toegege-
ordt, dat ontwapening op bet scliep-
veiligbeid berust, in welken om-
kan dan regionale ontwapening als
van regionale veilig! ieid verwezen-
forden? Of kan elk ontwapeningsplan
verwezenlijkt worden als bet alge-
De kwesiie-Mosoel.
ehouding der Turken,
uitvloeisel van bet standpunt, dat
raad niet als arbitraal college in do
Mosoel kunnen erkennen, hebben
arken de uilnoodiging om gisteren
raad de besprekingen te hervatten,
ligen. Do discussie zou bet rapport-
aer betreffen, dat eigenlijk met de
der arbitrage-procedure geen di-
wband houdt, maar dat voor do Tur-
Dgunstige mededeelingen inhoudt.
L a i d o n e rs rapport,
ontstentenis van de Turksche delega-
weigerde in.de zitting te verscliij-
liceft de Estlandscbe generaal Laido-
oor den Volkenbondsraad te Genève
ipport voorgelezen over bet onder-
Jat hij beeft geleid aan de grens tus-
Turkije en Irak.
rapport behelst het volgende:
fgluigen uit Irak hebben nooit over
«li gebied gevlogen, maar zijn steeds
ten bezuiden de te Brussel vastge-
demarcatielijn,
incidenten hebben zich voorgedaan
ik in bet grensgebied was (zegt de
klsche generaal), maar als men in
to in* de toekomst wil vermijden,
spoedig worden ingegrepen,
rapport bevestigt voorts de bewerin-
ffllrenl deportatie van Christenen
do Turken, en gemold wordt, dat vc-
deze gedeporteerden thans in deer-
kkendon toestand verkeeren Velen
an den rand van den weg omgeko-
Huizcn werden geplunderd, vrouwen
Christen ingezetenen werden bet
'offer van afschuwelijke geweldple-
welke in sommige gevallen zelfs tot
arding ging.
rapport merkt in dit verband op,
'l vraagstuk van de deportaties van
enen veel belangrijker is dan som-
andere behandelde incidenten, daar
deportaties geprikkeldheid en zenuw-
fid veroorzaken zoowel onder do
bevolking bezuiden de Brussel-lijn
liet vilajet Mosoel als onder de Mo-
Sdaanscbe bevolking van Mosoel
tover die instemt met de eischen van
to Turksche verklaring.
Turksche delegatie bij den Volken-
taad beeft gisterenavond een verkla-
?epubliceerd inzake bet rapport van
•al Laidoner. In deze verklaring
vastgesteld, dat de generaal zijn be
ll wden beeft overschreden, aangezien
jfgens de verklaring van den Taads-
«at slechts opdracht bad de eigen-
Ronsincidenten te onderzoeken. T.-:-
heeft zijn onderzoek echter hoof
i» aan de z.g. deportaties gewijd.
Hf generaal Laidoner ingestelde on-
k bad volgens de opvatting der
mo regeering onder goedkeuring van
tlegenwoordigers der beide partijen
geschieden. Ten slotte wordt in de
ito verklaring vastgesteld, dat voor
Nijke grensincidenten afgezien
van de vluchtelingenbewegingen geen
enkel bewijs kan worden aangevoerd.
Syrië beroept zich op den Bond.
Een „gedelegeerde" te Genève.
Do „Chicago Tribune'' verneemt uit Ge
nève, dat aldaar Is Han Djanir bey, zich
noemend president van bet Syriscb-Pales-
tijnsebe comité, is aangekomen. Hij beeft
een onderhoud met den secretaris-gene
raal van den Volkenbond, sir Eric Drum
mond, aangevraagd. De Eranscbe en En-
gelscbe gedelegeerden zijn overeengekomen
zicli tegen een dergelijk onderhoud te ver
zetten.
Duitschiand.
De Regeeringscrisis.
Gr o o le coalitie verzekerd.
De soc.-democratische Rij ksdagf factie
beeft zich in baar gisteren gehouden zit
ting, principieel bereid verklaard over de
vornrnjg der groote coalitie in onderhan
deling te treden.
In baar schrijven aan president' Hin
denburg, dat onmiddellijk na afloop der
zitting werd verzonden, wordt deze be?
reddwilligbeid direct in den eersten zin
vermeld. Voorts wordt gezegd, dat do frac
tie aan het bestuur beeft opgedragen, de
betreffende bosprekhigen te voeren.
Vorder wordt in bedoeld schrijven ver
klaard, dat bij deze besprekingen door de
sociaal-domooraiten doorslaggevende be
teekenis wordt gehecht aan de volgende
punten:
handhaving en bescherming van den re-
publikemschen staatsvorm, zooals in de
grondwet van Weimar omschreven;
krachtige bestrijding van elk tegen de
grondwet en tegen de republiek gericht
streven;
ratificatie der conventie van. Washing
ton betreffende den acht urendag;
.geen verlaging der belastingen op bet
bezit, indien niet tegelijkertijd verlaging
der verbruiksbelasting plaats vindt;
uitbreiding van den werkloozensteun (in
deze aangelegenheid hebben reeds uitvoe
rige besprekingen, plaats gehad tusscben
den Rijkskanselier Luther, en den leider
der sociia al-demoeraten, Muller-Franken);
invoering oener wet op den arbeidstijd;
verbooging der ambtenaarssalarissen, in
de eerste plaats wat betreft de laagste ca
tegorieën; en
publicatie der belastinglij sten.
Opgcpierkt dient te worden, dat bet
hier geen ultimatieye eischen der sociaal
democraten betreft, doch slechts punten
voor een gemeenschappelijk aTbeddspro-
igram, die door de sociaal-democraten
worden voorgesteld en die slechts de basis
voor onderhandelingen moeten vormen.
De Rijksdagfractie der Duitsche Volks
partij is gistermorgen bijeengekomen. Be
treffende de zitting is 'n communiqué ge
publiceerd. Hierin wordt gezegd, dat de
Duitsche Volkspartij de bij de besprekin
gen met president Hindenburg door haar
vertegenwoordigers ingenomen houding
goedkeur! In principe verklaart zich dus
ook de Duitsche Volkspartij, al is boven
staande formuleering ook zeer vaag, be
reid met de sociaal-democraten samen te
gaan.
In verband biermede worden de vooruit
zichten voor de vorming der groote coalitie
dan ook in goed ingelichte parlementaire
kringen gunstiger beoordeeld dan eergis
teren. Verwacht wordt, dat president
Hindenburg lieden, een persoonlijkheid,
waarschijnlijk dr. Luther, met de vorming
van een nieuw kabinet zal belasten. Het
zal dan do laak van den kabinetsforma
teur zijn de verdere onderhandelingen met
de fracties te voeren en le trachten over
eenstemming tusscben de partijen der
groote coalitie tot stand te brongen.
Frankrijk.
De begrooting.
Geen opheffing van het
g e z a n t s c h a p 'b i j den Paus.
Bij de behandeling der bogrooting van
Buitenlandsche Zaken heeft do Fransche
Kamer met 280 tegen 108 stemmen een
door de communisten ingediend, doch door
de regeeriug geweigerd amendement ver
worpen. Dit amendement hield in, hot ge
zantschap bij het Vaticaan op te heffen.
Een gedeelte van links onthield zich van
stemming, terwijl een groot deel der so
cialisten en eeniige radicalen vóór stemden.
De min. van Financiën, Loueheur, heeft
in den ministerraad een uiteenzetting Zij
ner voorstellen gegeven, die hedennamid-
dag bij de Kamer zullen worden inge
diend. Het eerste heeft betrekking op de
aandeel en op naam, het tweede op de ont
duiking van belastingen.
Engeland.
De lersche grenskwestie.
Ook Ulster aanvaardt de
regeling.
De beide Kamers van het Ulster-parle
ment hebben een resolutie lot goedkeuring
van de lersche overeenkomst aangenomen.
Tsjecho-Slowakije
Het nieuwe ministerie.
Met Svehla als minister-president is een
nieuw kabinet govormd, waarin Benes de
portefeuille van buitenlandsche zaken
heeft on Engles die van financiën.
Finland.
Het Finsche Kabinet treedt af.
In verband met de uitvoering
van het vlootprogram.
Do premier van Finland, Tulcnheimo,
heeft bij den rijkspresident e.en verzoek
om ontslag van het geheele kabinet inge
diend, naar aanleiding van het besluit van
den rijksdag om voor hot inrichten van
een kusfcVer ded: gi ngsvl o o t slechts 47 mil-
'lioen (Finsche) mark toe te staan. De
rijksdag wilde zich niet verplichten heit
geheele voor dat doel door liet kabinet ge-
eischte bedrag, van 316 niillioen mark. toe
te "staan.
Turkije.
Turkije en Rusland.
Een geheime overeenkomst.
De correspondent van de „Morningpost"
to Teheran verneemt dat Turkije en Rus
land bezig z:jn met' onderhandelingen over
een geheime overeenkomst. De regeering
te Angora zou zich tot Moskou gewend
hebben om den steun van Sovj et -Rusland
te verkrijgen ingeval do Raad van den
Volkenbond inzake de grensquaestie van
Mosoel een besluit neemt, ongunstig voor
Turkije. Turkije Zöu in ruil voor dezen
steun, en voor de ondersteuning van Tur-
kije's asp''ratios ten aandien van PcrziscI?
Azerbeidsjan, toestemmen in de over
dracht aan de Sovjets van de provincies
Kots en Ardahar.
Syrië,
Ontmoediging bij de Drusen?
Overal heerscht rust, wordt uit Beiroet
gemeld. Zeaff-Atrasj lieert tevergeefs om
versterkingen gevraagd; men zond hem
slechts 200 man voor den strijd in den Li
banon. Tot zelfs in den Djebel Druse zelf
raken de opstandelmgen ontmoedigd. Te
Homs trachten enkele fanatici een zuiver
anti-christelijke propaganda te voeren.
Do auto-diensten tusschen Bagdad en
Homs konden tot dusver ongestoord ge
handhaafd blijven.
De rebellen in het gebied van Hasbaya
zijn naar het gebergte gevlucht. De bevol
king is naar haar woonsteden terugge
keerd.
China.
De chaos in China.
Eventueel Japansche
militaire interventie.
Het Japansohc ministerie van Oorlog
heeft de lioop uitgesproken, dat Tsjang-
Tso-liii en Ivwo-Soeng-ün alsnog zullen
onderhaal delen, ten einde de crisis le voor-
'komen, welke dreigt in verband met de
over een week te verwachten strijd aan de
rivier de Li'au. Naar vernomen wordt, zal
Kwo's leger, hetwelk uil de beste troepen
van Tsjang's vroeger leger bestaat, onge
twijfeld Tsjang's huidige troepen, wan
neer het lot 'n gevecht komt, op de vlucht
drijven.
In verband met den ernst der huidige
.situatie heeft het Japansche ministerie van
Oorlog dan ook Tsjang-Tso-lin een waar
schuwing doen toekomen, dat Japan even
tueel genoodzaakt zal zijn. militair tus-
sohenbeide te komen.
Men gelooft, dat een dergelijke waar
schuwing ook aam Kwo-Soeng-lin is ge
zonden, doch in verhand met de gestoorde
verbindingen, is nog niet bekend of deze
haar bes lemming heeft bereikt.
Tijdens de gevechten tusscben troepen
van Li-Tsjdng-lam en van Feng-Joe-sjang,
in de nabijheid van Jangsau, heeft men
de spoorbrug in de lucht laten vliegen.
Een trein van Tientsin naar Peking, on
der internationale bewaking, is opgehou
den.
G h i n o e s c h e ministers laten
hun ambt in don steek.
Volgens dc Berlijnsche bladen zijn alle
Ghincesche ministers, behalve de premier
en do ministers van Buiten- en Binnen-
landsclie Zaken, gevlucht of afgetreden.
De Sovjets p r o t e s t e e r e n.
Volgens een bericht uit Moskou heeft
Lilwiaof aan den sovjet-gezant te Tokio,
Wi.gdor Kopp, opgedragen te protesteo
ren tegen de versterking der Japansche
troepen in Noord-Mandsjoe.rije, en te be-
toogen, dat de militaire toebereidselen van
Japan een schending vormen van den
geest van het Japansoh-Russische ver
drag.
BINNENLAND
DE KABINETSCRISIS.
De besprekingen tusschen dc leiders der
Rechterzijde.
De „Res. Bode" laat reeds optimistische
klanken hooren over de mogelijkheid van
oplossing der crisis en herstel der "coalitie
Of er tliqus reeds aanleiding is tot zoo
veel optimisme, meenen we te mogen betwij
felen, zegt de „Mbsd." (en die twijfel is,
naar ook ons bekend is, niet ongegrond).
Naar we vernemen, is er nog geen en
kele beslissing genomen en kan men nog
niet zoggen, hoe het zal loopen.
Dr. de Visser zet zijn besprekingen met
de rechtscho fracties voort.
De inlichtingen, die „Hel Volk" gekre
gen heeft, duiden er op, dat de onderhan
delingen tusschen Ghr.-Historischen en
Katholieken nog op liet doodc punt staan.
Een van Katholieke zijde voorgestelde
oplossing van het Gezantschap zou n.l. van
Ghr. Hist, zijde afgewezen zijn, terwijl een
Ghr. Hist, denkbeeld op katholiek verzet
zou stuiten.
TWEEDE KAMER.
Overzicht.
Het Fransch op de Lagere School De
vroedvrouwenschool te Heerlen.
Vandaag de zomertijd aan de orde
De Kamer, die nu een maand gedwongen
vacantie heeft gehad, is gisteren weer bij
eengekomen ter afdoening van Joopendc za
ken en. behandeling reu spoedwetten of
wat als zoodanig wordt beschouwd.
Het eerste ontwerpje gold de moderne
taal (lees het Fransch), in de'eerste zes
leerjaren op dc lagere school. De scholen,
welke op 1 Januari 1021 bestonden, had
den krachtens art. 193 van do Lager-On-
dcr wijs wet 1920 een termijn van 5 jaar om
zich aan (e passen. Deze termijn is nu met
één jaar verlengd, zoodal, waar thans het
■Fransch wordt onderwezen, in een leerjaar
lager dan het zevende, dit nog een jaar
mag geschieden. Een en ander in afwach
ting van een „ontwerp van meer algemeene
strekking", van een verder gaande wijzi
ging. Méér kwam men niet te weten.
Bij het korte debatje trad de heer Ke
telaar (V, Dl) als bestrijder, mej. Wes
ter m a n(VB.) als verdedigster op. '1 wetje
ging er 58/32 dooi'. Tegenstemmers waren
de meeste sociaal- en vrijzinnig-democra
ten en verscheidene Katholieken. De be
slaande toestand wordt dus tot 1 Jan.
1927 bestendigd en vóór dien datum moet
derhalve behoudens oen hernieuwde
tijdelijke verlenging oen definitief be
sluit genomen worden.
Een ander ontwerp was de machtiging
tot het aangaan van een overeenkomst mot
de N. V. Koninklijke I'aketvaart-Maat-
schappij, betreffende liet onderhoud van
scheepvaartverbindingen van en naar Indië
gedurende de jaren 1926 lol en met 1930,
welk onderwerp na eenige discussie
werd aangenomen.
Tot slot van dezen dag nog een heel
oude kwestie, de subsidie voor de kweek
school voor vroedvrouwen te Heerlen, die
zelfs reeds een lijdelijke crisis aan het
Departement van Arbeid veroorzaakt heeft
door de aanneming van liet arnondement-
Boon op 2 December 1924-, nadat dit op
27 November was ingediend.
Aanneming van dil amendement betee-
kendo sluiting van deze school. Toen het
met luilp der Ghvistelijk-Historischen
werd aangenomen vroeg minister Aalberse
schorsing der beraadslagingen.
Eerst op 27 Mei j.l. kreeg minister Aal
berse f40.000 subsidie in afwachting van
het rapport, waarna over verdere subsidi-
eering beslist zou worden. Dat was nu het
geval, door de aanvrage hij suppletoire be-
grootiug van f 27.500, nadat er aan de
school zeer bezuinigd en gereorganiseerd
was.
Wederom tal van sprekers hij dit ont
werp, maar dezen brachten, teil minste
voor wat de Ghristelijk-Historischen aan
gaat, de tot. verheugenis stemmende wijzi
ging'van inzichten aan het licht.
Mevr. de Vies-Bruins deed het voorstel
deze school om to zetten in een Rijkschool,
waartegen minister Kooien zich met kracht
verzette.
Met slechts 12 stemmen tegen zag minis
ter Kooien zijn voorstel tenslotte aangeno
men.
Hedenmorgen slaat de zomertijd op hot
program.
Afwezige Kamerleden.
De volgende leden der Tweede Kamer
hadden gisteren bericht gezonden verhin
derd te zijn «Ie vergadering hij le wonen:
de lieer van Wijnbergen wegens ongesteld
heid, de heer Brauligam wegens verblijf
in het buitenland, mejuffrouw Katz en dc
lieer Tilanus wegens ziekte, ook lieden.
Koninklijke Besluiten
Nieuwe liooglecraar te Delft
Bij. K. B. is benoemd aan de Technisch"
Hoogeschool le Delft, hij de afdeeling Mijn
bouwkunde, voor het onderwijs in de erU-
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND
Het rapport van Laidoner over Mosoel
bevestigt dc Christenvervolgingen door dt
Turken.
bc Duitsche soc.-democraten verklaren
zich principieel bereid over een grooto
coalitie in onderhandeling te treden.
Het Finsche kabinet is afgetreden in
verband met de uitvoering van het vloot
program.
BINNENLAND.
Tweede Kamer (Overzicht, lfifïó Wad).
Groote scheepsbrand te Amsterdam (Go-
mengde Berichten,, 2do blad).
LEIDEN.
Het gouden doctoraat van prof. dr. H.
A. Lürentz (3de en lste bind).
Onze Geïllustreerde Paoina
De pbotopiigina geeft o.m. to zien: Eeni
ge vooraan slaande politici uit dé Chr.-
Ilist. Partij Kiekjes van den winter
en de wintersport.
kunde lot gewoon hoogleemar ir. II. E,
Grond ijs.
Vragen van Kamerleden.
Nederland en Rusland.
De lieer Duys, lid van do Tweede Knmci,
heeft aan don minister van buitenlandscho
zaken de volgende vragen gesteld:
Is het den minister hekend, dat de ver
tegenwoordigers der Russische Sovjet re
geering aan de B< I ischo regeering heli-
hen medegedeeld, dat zij or do voorkeur
aan zouden geven van do haven van Ant
werpen gebruik to maken, liever dan dat
Russische schepen Rotterdam aandoen,
omdat de Rotterdam.-:die huren, volgens
hun meening, le veel onder Engelschen
invloed zou slaan? Zooniet, is de minis
ter dan bereid een onderzoek in te stellen
naar de vraag of inderdaad zulke mede
deelingen zijn gedaan?
Is de minister niet van oordeel, dat in
ieder geval ook hieruit weder blijkt, do
groote noodzakelijkheid, om zoo spoedig
mogelijk mot Rusland tot regelmatige han
delsbetrekkingen In komen, desnoods door
voorafgaande officieele erkenning der Rus
sische Sovjet republieken?
Indien de minister lol di't laatste niet
het initiatief wenscht lo nomen, is hij dan
bereid mede te deolon wolko officieele
ibiddelen bom dan ten dienste slaan, ten
einde de handelsbelangen van Rotterdam,
en dus van ons land, officieel te kunnen
beschermen tegen dergelijke beweringen0
De Zomertijdregcling.
Eo t? i w o o t a 1 amen dom en ten
i n g o d i on d.
De hoeren V a n R a p p a r d c.s hebben
een amendemont ingediend, op het voorstel
van wet van den heer Van der Waenlon,
in zake de lijdsregeling.
De strekking van dil amendement is, dat
de door den heer Van dor Wnerden voor
gestelde afwijking van den wettel ij kon lijd
niet zal plaats hebben tusschen 18 Maart
en 9 October, (zooals voorgesteld wordt),
doch tusschen den Zondag, volgende op
den laatslcn Zaterdag in April, en op den
Zondag, volgende op den laatsten Zater-
dag in September.
Do hoeren Van D ij lc c.s. hebben een
amendement ingediend op het wetsvoorstel
betreffende den zomertijd van don heer
Braat.
Zij stellen voor in plaats van „tusschen
31 Mei en 1 September", te lezen: „tus
schen 10 Mei en 9 October".
De Arbeidstijd.
Fabrieken en werkplaatsen
Bij ministerieele beschikking is aan hoof
den of bestuurders van ondernemingen in
alle gemeenten des Rijks, in wier fabrie
ken of werkplaatsen of onderdeelen daar
van op 2 Januari geen arbeid wordt ver
licht, vergund het aantal daardoor ver
zuimde uren (ten hoogste 54) op de eei'ste
vijf werkdagen van ten hoogste twee ach
tereenvolgende weken, vallende in he' tijd
vak van 14 Dec. tot en mot 9 Jan in te
halen, met dien verstande, da'l bij he! ut
halen van dat verzuim in geen geval lan
ger arbeid mag worden verricii'. dan 94
uur per dag.
Poeliersbcdrijf.
Verder is aan hoofden of bestuurders
van ondernemingen, waarin het poeliers-
bedrijf wordt uitgeoefend, in alle gemeen
ten des ltijks over werkvergunning ver
leend, van 14 Dec. tot en met 2 Jan.
S 1 a g e r ij e n
Voorts is aan hoofden of bestuurders
van slagerijen in alle gemeenten dos Rijks
vergund, dat >an 21 De< tut eri met 2 Jan.:
in hun onderneming door arbeiders vau