17e Jaargang.
VRIJDAG 23 OCTOBER 1925
No. 5080
De ABONNEM ENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal.
Franco per post f 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct-., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER -103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentlën 30 cent per regot
Voor Ingezonden Mcdcdcelingcn wordt het
dubbele van het tarief berekend. z
Kleine adverlenliën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
Qii nummer bestaat uit drie
bladen.
V De vormers der zeden.
De taak van den onderwijzer wordt
vaak onderschat.
Op velerlei manier komt deze onder
schatting tot uiting. Zoowel in de ge
meente, stad of dorp, waar de onderwij
zer werkt, als inDen Haag.
Z. H. de Paus heeft-enkele dagen gele
den woorden gesproken, waarin de waarde
van den onderwijzersstand tot volle erken
ning komt.
Z. H. de Paus heeft n.l. den pelgrimsstoet
van de katholieke Duitscho onderwijzers-
en onderwijzeressenvereenigingen in
audiëntie ontvangen.
De H. Vader hield bij deze gelegnheid
een ontroerende toespraak, waarin Hij
nogmaals de houding der Katholieke Kej-k
tegenover de school duidelijk uiteenzette
en vooral de verheven en gewichtige taak
van onderwijzer en onderwijzeres en
daarna de waarde en het ideaal van dezen
stand aan een beschouwing onderwierp.
Wij ontleenen aan de Pauselijke toe
spraak, die de „Msbd." vermeldde, de vol
gende passages:
Onderwijzers en onderwijzeressen zijn
vormers der zielen.
Wat is oen schilder, wat is een beeld
houwer al zijn ze dan ook geniaal in ver
gelijking met een onderwijzer. Bij genen
betreft het slechts aardsche stoffen, bij
dezen geestelijk materiaal, zielen.
Onderwijzers en onderwijzeressen, gij
zijt in zekeren zin deelnemers aan een
waar apostolaat, gij zijt de kostbaarste,
onvergelijkelijke en niet te vervangen hel
pers van 'l hiërarchisch apostolaat. Daar
in ligt ook de roem, de kroon der ver
dienste van uw leven, daarin ligt uw
zware arbeid, die ook kommer, smart, bit
terheid en moeilijkheden met zic.li mee
brengt, vooral in tijden als de onze.
Maar ook des te grooter is Uw verdienste
voor kerk, gezin en maatschappij.
Aldus Z. H. de Paus.
Mogen deze woorden ter harte worden
genomen Door hen, die in de gelegenheid
zijn. om er practisch blijk van te geven
op de een of andere wijze dat zij den
mderwijzersstand respecteeren. Maar ook
door de onderwijzers zelf. De besten on
der hen zullen zelf toegeven, dat het ideaal
van den onderwijzer, zooals de Paus dat
in Zijn toespraak blijkbaar voor oogen had,
niet zoo gemakkelijk te benaderen is!
Niemand kan geven wat hij niet zelf
heeft! Om goede zeden te vormen,
om godsdienst te kweeken, moet men zelf
van goede zeden zijn, den godsdienst be
leven!
De taak van den onderwijzer is schoon,
Is van zeer groote beteekenis voor de
maatschappij.
In 't bijzonder de taak van den Katho
lieken onderwijzer.
Mogen wij, nu wij onze Katholieke
scholen hebben, ook steeds Katholieke on
derwijzers hebben. Zonder Katholieke on
derwijzers toch hebben wij aan onze Ka
tholieke scholen weinig of niets.
V Over fabrieksmeisjes.
Het bestuur der Centrale Vereeniging
tot Bescherming van Meisjes i-n het Dio
cees Haarlem reageert op een artikel in
„De Tijd" van 29 Aug j.l., onder den ti
tel: ..Er komt nu wat belangstelling voor
de ziel van het fabrieksmeisje".
Genoemd bestuur schrijft:
„Welke katholieke vereend ging is hier
de aangewezene, om handelend op te
treden en iets voor de Roomsche fa
brieksmeisjes te doen?
„Beschermd'' willen ze niet meer wor
den. In haar jeugdigen overmoed ver
beelden zij z'ch op eigen beenen te kun
nen slaan. Het machinale werk is ge
makkelijk, het loon hoog, die werktijd
niet te lang en den geheo'en avond heb
ben zij tot haar beschikking ter afwisse
ling en ontspanning, opgeë'scht ala haar
goed recht De straat, de bioscoop, het
danslokaal lokken! Ruwe scherts en rea
listische voorstel] ngen stompen haar
eerbaartreidsgevoel af.
Wat komt er ten slotte terecht van
baar arme ziel? Wat kan er gedaan
worden, om meer d'egolijikfhei'd te bren
gen in die Iichtzinniiigo hoofdjes?
De directies der fabrieken moeten ge
wezen worden op de geweldige gevaren,
die rondom dre'gen.
Wat baat het, dat de spoorwegdirectie
speciale waggons ter beschikking stelt
Voor het vervoer van mannelijk en vrou
welijk personeel afzonderlijk, als de fa-
biicksdirecties niot zorgen, dat inder
daad de geslachten gescheiden blijven?
Samenwerk ng met de fabweksdirec-
ties worde dus gezocht op de eerste
P-aats. En die zullen ervoor te vinden
2'jn! Sommige hebben reeds een leidster
®aiigesteld, om de meisjes bozig te hou
den gedurende haar ontspanningslijd op
de fabriek. Maar daarbuiten organiseer©
baar, niet alleen om de nuchtere
vakbelangen te behartigen, maar vooral
oon haax ontwikkeling bij te brengen
niet het minst op zedelijk en godsdiens
tig gebied.
Mogen deze weinige regelen een prik
kel zijn voor anderen, om ook hun ge
dachten aan dit onderwerp te wijden en
maatregelen te beramen, waardoor bet
zedelijk en maatschappelijk welzijn van
deze kinderen, straks jonge vrouwen,
beter wordt gediend."
"Wij mogen er aan herinneren, dat vrij
in een driestar in ons nummer van 9 Sep
tember j.l. onder bovenstaanden titel heb
ben gewezen op den plicht der ouders èn
der patroons ten opzichte van de fabrieks
meisjes.
De ouders hebben streng toe te zien,
waar hun dochters werken en met wie
deze omgaan, opdat haax deugd be
waard en beschermd blijve
En ook de patroons hebben in deze,
een taak. 't Zou getirgen van grof mar
terialisme, van bruut paganisme, als de
patroon de meisjes op zijn fabriek maar
liet werken, en verder zich niet bekom
merde, van welke gehalte zij zijn, hoe
zij zioh daar gedragen en over welke on
derwerpen daar de gesprekken loopen.
Van Katholieke en geleoyig-Protes-
tantsch© patroons mogen wij e'ischen,
dat zij van de im hunne fabrieken wer
kende meisjes meer verlangen, dan dat
deze zoo goed en zoo veel mogelijk pro-
duceeren anders zouden zij bun
mooien naam Christen tot een bonkige
leugen maken. En van liberale patroons,
die beter zijn de Eberale leer, mogen wij
hetzelfde verwachten."
Maar- naast de zorg van ouders en pa
troons moet er in de grootste en grootere
fabrieksplaatsen en wij rekenen Leid'en
ook daaronder een Katholieke organi
satie zijn, die met' de zorg voor de Katho
lieke fabrieksmeisjes belast, zijn.
Onder de sympathieke instellingen van
de Z'ta-Vereeniging heeft in onze waar
deering vooraan geslaan een afdeeling,
dio zich speciaal de fabrieksmeisjes aan
trok. Alhoewel het eerste doel van da Zita-
Vereeniging ge1 eg en is in de bescherming
van Katholieke meisjes, d'ie in de stad
geen eigen, geen ouderlijk tehuis hebben
heeft de Zi ta-Vereeni ging in den loop der
jaren al heel veel gedaan voor de Leid-
sche vrouwelijke jeugd. Ook daarvoor, en
daarvoor niet minder, heeft zij recht op
waardeering.
Naar w:j vernemen, bestaat echter de
afdeeling voor fabrieksmeisjes, als zoo
danig, niet meer. Wij zeggen: als zoo
danig, want op den Dinsdagavond, wan
neer wordt geleerd 'hot voor de a s. huis
vrouw zoo noodige naa:en, enz., zijn ook
de fabrieksmeisjes welkom.
Als wij op do vraag, gesteld door de
Ontra'e Vereen'ging tot Bescherming van
Meisjes in het B;sdom Haarlem: ..Welke
Katholieke Vereeniging is hier de aange
wezene, om handelend op te treden en iets
voor de Roomsche me sjes te doen" moeten
antwoorden voor wat onze stad betreft,
dan luidt het antwoord natuurlijk:
de Zi'ta-vereeniginig, die ook in deze reeds
haax sporen heeft verdiend.
Duitschland.
HET VERDRAG VAN LOCARNO.
De houding der partijen.
Een verklaring der
Duitse h-n ationalen.
De Duitsch-nationale Rijksdagfractio
heeft bekend gemaakt, dat zij de volgende
verklaring zal afleggen: De Duitsch-na
tionale fractie kan in den uitslag der on
derhandelingen te Locarno geen vervul
ling zien van de -eisclien, die recht doen
wedervaren aan hetgeen voor het leven
van het Duitsche volk noodzakelijk is. De
fractie mist daarbij bovendien de vervul
ling van de voorwaarden, die noodig zijn
om het verdrag te sluiten en cvenzoo de
tegenprestatie der overige betrokken mo
gendheden, welke in overeenstemming zijn
met de offers, welke van Duitschland wor
den verlangd. In verband met dit resul
taat verklaart de fractie thans reeds, dat
zij haar toestemming tot geen verdrag zal
geven, dat geen recht doet wedervaren aan
hetgeen voor het leven van het Duitsche
volk noodzakelijk is, en dat vooral niet
uitsluit, dat afstand wordt gedaan van
Duitsch gebied en een Duitsche bevolking.
In politieke kringen is de indruk, dat
do Duitscli-nalionale fractie door deze ver
klaring haar standpunt nog niet definitief
heeft bekend gemaakt, doch slechts nog
maals den nadruk wil leggen op de ern
stige bezwaren, welke de partij tegenover
bet resultaat der onderhandelingen te Lo
carno heeft.
Deze verklaring is opgesteld op grond
van de beslissing, die Woensdagavond laat
in de fractievergadering is genomen.
De andere part ij en.
Blijkens de woordvoerders der partijen
in de zitting van de Rijksdagcoirimissie
voor Buitenlandsche Aangelegenheden
keuren de Sociaal-democraten, de Demo
craten, het Centrum en de Duitsche Volks
partij de houding der rogeering goed.
De Kabinetszitting.
Het resultaat van de beslissende kabi
netszitting, welke gistermorgen plaats
vond, werd officieel in den volgenden
vorm medegedeeld:
„Het Rijkskabinet heeft heden onder
voorzitterschap van den Rijkspresident de
besprekingen over het resultaat der mt-
nistersbijeenkomst te Locarno beëindigd.
De Rijkskanselier on de Rijksminister
van Buitenlandsche Zaken zullen in do
heden te houden zitting van de Rijksdag-
commissie voor Buitenlandscho Aangele
genheden de houding der regeering uit-s
eenzetten".
Deze meer dan voorzichtige redactie
werd van verscheidene zijden aldus ge
ïnterpreteerd, alsof het kabinet geen be
sluit had genomen.
Luther heeft evenwel in de commissie
voor Buitenlandsche Aangelegenheden in
een interruptie het tegendeel verkondigd,
wat den Duitsch-iiationalen merkbaar on
aangenaam was. Bovendien is in den loop
van den avond officcus medegedeeld, dat
het besluit der regeering inderdaad mot
algemeene ^temmen was genomen op
grond waarvan daarop in de commissie
voor Buitenlandsche Aangelegenheden
door Stresemann de houding van het ka
binet is uiteengezet.
De positie der Duitsch-Nationale mi
nisters is niet benijdenswaardig. Alhoewel
in den kabinetsraad geen hoofdelijke stem
ming is gehouden, hebben zij ook niet ge
protesteerd tegen de verklaring, die na
mens de rijksregecring door Stresemann
in de Commissie voor Buitenlandscho Aan
gelegenheden zou worden afgelegd. Zij
hebben zich dus met andere woorden stil
zwijgend achter de regeering geplaatst
ondanks de resolutie van hun partijge-
nootcn, doch deze-is op zulk een wijze ge
formuleerd, dat men haar in regcerings-
kringen niet al te trag: h opneemt.
De ontwapening van Duitschland.
De geallieerden tevreden.
Ijl een conferentie te Parijs van den
minister van oorlojrPainlevé met Briand,
Tirard, de generaals Debeney, Guillau-
mont, Desticker en Jacquemot werden de
rapporten der militaire controlecommis
sie onderzocht, alsmede de stand der uit
voering van het programma der Ambas-
sadeursconferentio. Zij constateerde, dat
de Duitsche regeering ten aanzien van ver
schillende punten, met name de vernieti
ging van materiaal en machinerieën, be
vredigende maatregelen heeft genomen.
Polen.
De optantenkwestie.
Een verzook van Stresemann.
Het „Berl. Tag." verneemt, dat dr.
Stresemann een langdurig onderhoud
heeft gehad met den Poolschen gezant te
Berlijn, wien hij met nadruk verzocht er
bij zijn regeering op aan te dringen, dat
do verbanning van Duitsche optanten uit
Polen wordt gestaakt. Polen, aldus Stre
semann, kan geen beter bewijs van zijn
vredelievende gezindheid geven en niet
beter in overeenstemming met den geest
van Locarno handelen dan door deze ju
ridisch wellicht gerechtvaardigde, maar
in moreel opzicht afkeurenswaardigo ver-
banningspolitiek op te geven.
Bulgarije.
HET GRIEKSCH—BULGAARSCHE
CONFLICT.
De Grieken weigeren arbitrage.
Potritzi onder vuur genomen
Het voorstel van den Bulgaarschen
zaakgelastige te Athene om een arbitrage
commissie in te stellen, is door do Griek-
regeering van de hand gewezen.
Nadat reeds Woensdag verscheidene
Grieksche voorposten Bulgaarsch gebied
waren binnengedrongen, ving gisteroch
tend 6 uur de opmarsch van sterke Griek
sche strijdkrachten met talrijke artillerie
naar het Stroemitza-dal ten Oosten van
Petritzi aan. Petritzi ligt sedert gister
middag onder Grieksch geschutvuur.
Do Bulgaarsche grenstroepen kregen
bevel voorloopig terug te trekken voor de
oprukkende Grieken.
De stemming te Sofia, zoowel in regee-
ringskringen als onder het publiek, is zeer
opgewonden. Men hoopt op interventie
van den Volkenbond of de groote mogend
heden, daar men vreest, dat anders oor
log onvermijdelijk is.
In verband met het Grieksch-Bulgaar-
sche conflict kwam de Bulgaarsche mi
nisterraad eergistermorgen in dringende
zitting bijeen. De ministerraad besloot,
zooals gemeld, onverwijld te protesteeren
bij den Volkenbond.
Volgens berichten uit Sofia hebben de
Grieksche troepen Poroy bezet. Do Grie
ken hebben de leiding van het gemeente
bestuur in Kouba overgenomen.
Het ultimatum aanvaard.
Do „Daily Express" meldt uit Athene,
dat do vertegenwoordiger van Bulgarije
te Athene aan Pangalos heeft medege
deeld, dat Bulgarije het Gjrieksche ulti
matum aanneemt.
De reden van Grlekenlands
houding?
Het Bulgaarsche gezantschap te Wee-
nen heeft bericht ontvangen, dat de toe
stand aan de Grieksche grens opnieuw
verscherpt is. Bulgarije beweert, dat liet
incident door Pangalos uitgebuit wordt
om in Griekenland do monarchie te her
stellen. Pangalos zou het conflict wen-
schen om to kunnen mobiliseeren en dan
koning Alexander op den troon te plaat-
Rusland.
Opkomende en ondergaande sterren.
Zinovieff, Trotzki en
Boekhar in.
De Russische medewerker van do „Moi*-
ning Post" schrijft, dat de ster van Zi
novieff voor het oogenblik begint to ver
bleek en.
Do almachtige dictator van dc commu
nistische internationale en van het poli
tiek bureau der Russische communisti
sche partij, dat Rusland regeert, wordt,
evenals Trotski een jaar geleden, door zijn
tegenstanders op den achtergrond ge
schoven.
Een van de voornaamste redenen van
Zinovieff's verwijdering van het front is,
volgens een wel ingelichten zegsman lo
Moskou, gelegen in do redevoeringen,
welke hij in den loop der lataste Iwoc ja
ren gehouden heeft en welke allo pogingen
van de sovjet-regeering om tot overeen
stemming met Groot-Brittannie, Frank
rijk en de Vereenigdo Stalen te koinen,
hebben bemoeilijkt.
Thans komt hot bericht, dat in de naas
te toekomst Boekbarin, een ander extre
mist iseh communist, op meer directe wij
ze in- de zaken van do derde internationale
zal deelnemen dan hij"tot nu too gedaan
heeft. To Moskou wordt ondertusschon ge
sproken over de mogelijkheid, dat Boek
barin na de eerstvolgende bijeenkomst
van het bestuur der communistische inter
nationale, zal gekozen worden tot presi
dent van dit lichaam in plaats van Zino
vieff.
De ster van Trotski begint weer eens op
te komen. Dzerjinski heeft onlangs op
een vergadering van den oppersten cco-
nomisehon raad te Moskou een lange redo
gehouden, waaTin hij Trotski prees en er
zijn spijt over te kennen gaf, dat zulk een
waardevol organisator en productief wer
ker als kameraad Trotski het slachtoffer
geworden was van minderwaardige intri
ges en voor den tijd van negen maanden
verwijderd was gehouden van 't grooto
werk, dat hij voor den sovjetstaat ver
richt.
Turkije.
De Mosoclkwestie.
Russische hulp toegezegd?
Volgons sommige berichten zou dc En-
gelsche rogeering tlians definitieve, bewij
zen in handen hebben dat Sovjet-Rusland
aan Turkije militairen steun heeft toege
zegd, voor het geval het met Engeland tot
een oorlog over het Mosoelvraagstuk zou
komen.
Dc Sovjetregeering moet hulp hebben
aangeboden, voor het leggen van mijnen
in de DaTdanellen en bovendien waarhor-
gen hebben beloofd voor de Kaukasischo
grens, teneinde de Turken in staat te stol
len om zo tegen Irak en Syrië to laten
oprukken. Ook zouden er vrijwilligers ge
worven worden onder de Kaukasischc
stammen, terwijl het tijdens den grooten
oorlog op do Turken veroverd oorlogsma
teriaal zou worden teruggegeven.
Syrië.
De opstand der Drusen.
Amerikaanscho oorlogs
schepen gezonden.
Gisteravond seinde Reuter, dat tweo
Amorikaansche torpedojagers bevel had
den ontvangen van Gibraltar naar Ah-xan
drië op te stoomen, om zoo noodig dienst
te doen in de Syrische haven voor mogo-
lijko bescherming van Amerikaanscho le
vens en eigendommen tegen eventueelo
aanvallen door oproerige Syrische stam
men.
kwam van den Amerikaanschen consid-
kwam van den Amerikaanscho consul-
generaal te Beiroeth; de haren van
Fransch Syrië en do basis van de Fran-
schc militaire activiteit in de streek van
Damascus.
Te Washington maakt men zich dus,
ondanks do geruststellende berichten der
laatste dagen, bezorgd over de positie der
Franscben in Syrië en gisteravond maak
te het Amerikaansche departement van
buitenland he zaken officieel bekend, dat
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De houding der Duitsche partijen t.o.v,
het verdrag van Locarno.
Het GriekschBulgaarsche grenscon
flict heeft scherpe vormen aannenomen.
Bulgarije zou het Grieksche ultimatum
hebben aanvaard.
Russische hulp toegezegd aan Turkije
ingeval van een conflict mot Engeland
inzake Mosoel.
BINNENLAND.
De instelling van een Centraal Archief
en Inlichtingsbureau inzake Maatschappe
lijk Hulpbetoon voor Nederland (lo blad).
De R.-K. Werkgeversver. heeft een
Commissie samengesteld ter bestudeering
van het Tractaat Holland—België (2de
blad).
De Amstcrdamsche Rechtbank heeft als
haar gevoelen uitgesproken, dat de nabe
staanden aan een wilsbeschikking van ccn
overledene om te worden verbrand niet
behoeven te voldoen. (Rechtzaken, 2do
blad).
Onze Geïllustreerde Paqina
De photo-pagina geeft o.a. to zien: Do
huldiging van den burgemeester van Lei
den, jhr. mr. dr. N. G. do Gijsolaar
Koninklijk Bezoek aan don St. Pieters
berg. Do verlichting der groote kerk te
Roermond De uitvinder van dc naai
machine Muziek in de lucht Do
grootste baggermolen tor wereld.
do Drusen eon deel van Damascus hadden
bezet. Dit bericht gaf aanleiding tot hot
zenden van beide schepen.
China.
Woe-Pci-Foc's macht neemt toe.
1G provincies geheel op zIn»
hand.
De generaals van Tsjekiane beweren
7000 man van hot logor van Mookdon eo-
vangon to hebben genomen, in do nabij
heid van Nanking.
Woo-Poi-foo zegt, dat thans allo arht-
lion provincies op zijn hnnd zijn mol uit
zondering van Yo'ennan Ansoo en hot
grootsto gedeelte van Sjantoong en dat
zijn vereonigd logor 300.000 man zal tel
len.
Wil T s j a n g-T s o-l i n hot keizer
schap horstellen?
De gouverneur van Hoopoh hoof» eon
proclamatie uitgevaardigd, waarbii hij
zijn provincfo onafhankelijk verklaart,
hieraan toevoegend, dat Tsjang-Tso-lin
van plan is zich tot keizor uit te Toepen
of de Manfsjoes te herstellen.
Woe-Pei-fop verklaart, dat hij de mn< ht
nastreeft om oen einde te maken aan het
wanbestuur en de wet en do orde te hand
haven Volgons Woc-Pei-foo zijn het do
communisten en de bolsjewiki. die den
ondergang van China bewerken.
BINNENLAND
Koninklijke Besluiten.
Onderscheidingen.
Bij Ron. besluit zijn benoemd:
tot ridder in do Ordo van den Nederland-
schen Leeuw:
A. M. Vroeg, commissaris dor H. V. A.
landgoed de Mookorheido, te Mook;
tot officier in do Ordo van Oranje-Nas-»
sau:
S. van der Meer, directeur der Rijkshoo-
gere burgersehool en van den gemeentelij
ken handelscursus te Venlo:
tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau;
O. L. V. van de Loo, burgemeester der
gemeente Venray;
is toegekend de eeremedaille, verbonden
aan de Orde van Oranjc-Nassau:
in goud, aan:
J. H. P. do Groot, commandant der brh
gade marechaussee te Venray;
Th. H. Dorkx, algemeen bedrijfsleider hij
do firma van Licbergon, to Venlo;
in zilver, aan:
A. J. Haenraets. lid-penningsmeester van
het Burgerlijk Armbestuur te Venray;
in brons, aan:
G. Lemrien. gemeenteveldwachter te
Mook en Middelaar.
D<s Rijksbetaalmeesters-kantoren.
Do opheffing.
De Mini ter vn» Winenlandschc Zaken
en Landlyni"' heeft aan do G«*i. Staten
dor prov>|C'pfl f,f'n schrijven «©richt naar
aanb-i'WT van dn> de opheffing
der /fijl heta■,'11 °esferska"oren tot vr-
scbfll "lc vrapn met betrekking tot h</