Istler a zijn vak
Advertentiën.
KLOPJES TE LEIDEN IN DE
17e EEUW.
(Wij hebben reeds over dit onderwerp
interessante beschouwingen geplaatst van
onzen medwerker AJO. Dit kan gedeel
telijk ter aanbeveling dienen).
Toen omstreeks liet einde der 16e eeuw
iele altoos vrijheidlievende Nederlanders,
niet alleen de hervormde, maar ook vele
Roomsch Katholieke, het ondragelijke
Spaansche juk getracht hadden af te
schudden, waren deze laatsten door de
aanvankelijke uikomst dier vereenigde
krachten deerlijk te leur gesteld. Wel
werd hun door hunne hervormde landge-
noo'.en geloofsvrijheid beloofd, doch
geenszins vrijheid van Godsdienstoefening
verleend; hun werd wel door de anders
denkenden toegestaan te gelooven, wat zij
wildon, doch volstrekt niet naar hunne
eigene overtuiging God te dienen: aks of
het eene zonder het andere kan beslaan.
Niet alleen was liet hun door do heerschcn-
de minderheid verboden openlijk hunne
Godsdienst-oefeningen te houden in de
door hunne voorouders gestichte kerken,
'die hun trouwens door hunne hervormde
broeders waren ontnomen: maar weldra
werd hun zelfs in hunne eigen huizen niet
toegelaten heimelijk Godsd enstige bijeen
komsten fe houden of die bij te wonen. Al
taren, beelden, kruisen en andere derge
lijke zaken werden daar streng geweerd
<on moesten bij onverwachte huiszoeking,
'door den Schout en zijne dienaren ontdekt,
iworden afgebroken en opgeruimd en gaven
•aanleiding tot zware boeten en verbanning.
Priesters in de Katholieke tjden te lei
den reeds gevestigd, mochten er b1 ij ven
•wonen, mits z:j hunne priesterlijke amb's-
'bn dien in gen iv>t uitoefenden: en andere,
hoewel in naburige steden reeds gevestigd,
mochten hinnen Leiden niet verblijven,
maar al'een overdag er doortrekken en als
het noodzakelijk was, den nacht, doch al-
lepn in cene openbare herberg, doorbren
gen; zoodal van hel opdragen der TT. Mis,
'of van andere kerkelijke vefrehtingen hoe
genaamd -geen spraak kou zijn. De zieken
'in het gastlurs te bezoeken was hun niet
geoorloofd. Een der eerste Pastoors, naar
Leiden gezonden en daaruit herhaalde ma
len verbannen, Rombout van Medemblik.
werd de'toegang tot 't Elisabeths-gasthuis
in 1021 door de ziekenmoeder onbarmhar
tig geweigerd en dodr Burgomeestcren en
Regeerders der stad strengelijk verboden.
Nog :n 1689 en 1691 moesten de Roomsche
zieken, in eer, ziekenhuis opgenomen, boe
verhangend zij ook waren naar de laatste
H Sacramenten der stervenden, zonder
eeniffe bediening of vertroosting den dood
te ge moet en de eeuwigheid incraan. Eerst
in 1696 gelukte 't Pastoor De Gock oenen
teringlijder in 't E1 :sabelhsgasthuis ten
volle te bedienen Roomsehe weezen. uit
Roomsche ouders geboren en in hunne
Godsdienst opgevoed, uit gebrek aan mid
delen in hot weeshuis opgenomen, werden
a'daar, vaak tegen hun zin in de leer der
hervormde kerk onderwezen, totdat zij
soms zich aan 'lien dwang door de vlucht
konden onttrekken, of door "welgestelde
KalhoLoken overgenomen op eigen kosten
liefderijk werden verzorgd.
Tn dien treun'gen toestand, waarin de
Katholieke Kerk van Nederland tot de eer
ste eeuwen van de vervolgde Apostolische
Kerk scheen terug gebracht te zijn. to?n
werd men indachtig aan de edele vrouwen
en vrome maagden, zooals: aan do onder
scheidene Maria's, die met Martha, Salo
mo. Johanna en Susanna" den Zaligmaker
en Zijne Apostelen, aan Priscilla en The-
c'n, die den Apostel Paulus in hare hui
zen ontvingen, op hunne reizen vergezel
den. door hare middelen ondersteunden of
in hunne pogingen ter verbreiding van het
geloof medewerkIen; en aan de Martelares-
sen Lucia en Gathnrina, die velen der eer
ste Christenen door hare onverschrokken
doodsveracht'im in de belijdenis van hun
geloofsovertuiging sterkten. Ook in%de 17e
eeuw wilden de Nederlandsche vrouwen ir.
het algemeen, en die te Leiden in het bij
zonder, niet achter blijven om die schit
terende voorbeelden van moed en toewij
ding, al was het van verre, na te volgen.
Hare medewerking, d e zij aan de hei
melijk overgekomen Priesters en aan de
gpgoede. terug gebleven Pastoors veleen
den. waren natuurlijk van bescheidener
aard, maar zijn nietlemin van kraclvtigen
invloed geweest voor het behoud, de ople
ving en het herstel der oude vaderlandsche
Kerk. Sommigen van haar belastten zich
met dc zorf voor de gebouwen, waar de
verzameling der geloovigen in het geheim
bijeenkwam, anderen met het onderhoud
dor geestelijke gewaden: nog anderen gin
gen twee of drie maal \s weeks de geloo
vigen waarschuwen, waar en wanneer de
H IT. Diension zouden plaats hebben: we
der anderen onderwezen des Zondags de
kinderen in de eerste beginselen tot de
eerste H. Communie voor te bereiden: ja!
haar ijver strekte zich zoo ver uit. dat men
haar soms bij paren naar Je naburige dop
pen zag snel'en. in het midden van den
winter, stormen en koude, hagel en sneeuw
moedig trotseerende. Ieder had haar eigen
werk volgens de opdracht van hare Geeste
lijke overheden. Hare levenswijze en hare
kleeding was hoogst eenvoudig: zij wer
den, hoewel heimelijk, toch plechtig door
den Pastoor ingekleed; doch zij hieven
gewoonlijk in het huis van hare ouders in
wonen; want de Kloosters waren verwoest
en door de Regeerders was het streng ver
boden, dat er meer dan twee bij elkander
woonden.
Nu moet men niet mcenen, dat alleen
meisjes uit geringer stand zich tot die be
zigheden leenden: in tegendeel dochters uit
de hoogste standen der maalschapp:j of
ferden zich daartoe op: de zuster van den
Wel Edel geboren Heer van Warmond,
Vrouwe van Duivenvoorde behoorde tot
'haar en heeft 20 jaar lang die vrijwillig
opgenomen taak loffelijk vervuld. Onder
den eerenaam van Vrome dochlers of God
gewijde maagden hij de Nederlandsche
Katholieken bekend en geëerd, werden zij
veracht en bespot door de hervormden: die
haar met een oud scheldwoord (met Klop
hengst overeenstemmende) Kloppen en
Klopzustorea piagten te bestempelen.
De huiszoekingen naar en bij Roomsche
Priesters, den Schout bij herhaling door
de Leidsche regeering aanbevolen, werden
ook der KIopzustèren niet gespaard. Na
de pogingen sedert 1629 meermalen door
den Schout W. de Bont tot onderdrukking
en weering van de uitoefening der Katho
lieke Godsdienst, zoo hij beweerde, we
gens hunne slimme ontduikiugen te ver
geefs beproefd, stelde de Leidsche regee
ring iu 1640 eene Keure vast tegen de
stoutighe d en de excessen (dat is, togen
do vermetelheid en de uitspattingen) der
Papisten en Pausgezinden; tegen hunne
vergaderingen en vergaderplaatsen, tegen
hei stellen van kruis enof kaarsen bij de
lijken, en ook tegen de Klopzusteren en
hare catechisatiën. Dientengevolge werden
zij overal opgespoord en hare woningen
doorzocht, zooals, volgens het verslag van
genoemden Schout in Juni 1641:
in de huizing van Juffrouw du Bois aan
de Houtmarkt (tegenwoordig, een gedeelte
der Bloem markt), waar hij boven op zol
der eene verhevene" plaats vond, zoo het
scheen, aldaar gemankt tot een autaar tot
oefeuiug van hare Papistische dieusten,
met eenige losse bankjes;
bij Aechjen Jorisdr., Weduwe van Glaes
Jacobsz. van Weesp, wonende op den hoek
van de Vrouwesteeg, waar hij vond oenen
toegang tot de huizing van Grieljen Pie-
lersdr., daarnaast gelogen, en nog eenen
tot het huisje in do steeg, door twee vrouws
personen, zijnde Kloppen, bewoond, als
mede op eene bovenvoorkamer een autaar
in allen deele versierd en bekwaam om
dienst daarop te doen;
in do huizing vau Adriaen Stalpaert,
boven met 2 verschillendo deuren toegang
hebbende tot de huizing van Grietjen
Pieters, en waar eene dochter woonde van
Juffrouw Santhorst, op wier kamer hij
vond niet aleen een volkomen versierd
autaar, maar zelfs een Oxael (naar ik
meen: cene soort van galerij, waar ik nog
in mijn jongenstijd als gepakte haring
plagt te zitten);
en in de huiziug van Baertje Claesdr.,
weduwe van Dirk van Santen, op verschil-^
lende kamers boven elkander, waar hij be
vonden had op elke kamer een versierd en
gestoffeerd autaar, bekwaam tot het doen
van Papistische en verboden diensten. Deze
huizihg had een uitgang in zekeren gang
(of poort), waarin het hoekhuis mede zijn
uitgang had en die uitkwam aan de Mid
delstegracht.
Men zal reeds gemerkt hebben; dat de
verboden vergaderingen gewoonlijk wer
den gehouden in hoekhuizen, dio door aan
gebrachte deuren tot de nabij gelegen hui
zen toegang verleenden aan de geloovigen,
in kleine troepjes verdeeld, om ten einde
geen argwaan te verwekken, langs versehil
lende omwegen heimelijk te kunnen in- cn
uitsluipen. Diezelfde huiszoekingen
moesten nog gedaan worden bij Juffrouw
Santhorst aan het Steenschuur en bij Juf
frouw Verhoch daarnaast. Hoewel voor
dezen eersten koer aan de reeds gedaagden
gratie werd verleend voor beloopen boete,
werd haar geboden de autaren cn oxalen
in de loopeude week af te breken en de
verboden toegangen te stoppen; zoo dit
hinnen een week niet geschied was, zou de
Schout verder tegen haar procedeeren.
Wat er gebeurde, als het tot zulk oen na-
dor proces kwam, kan blijken uit hetgeen
er voorviel met de Juffrouwen Hendrine,
Hester en Machtelt van Santhorst. Zij
werden opnieuw gedagvaard voor de Ste
delijke regeering, om als zij wilden, zich
te kunnen verdedigen tegen de beschuldi
gingen van den Sellout. Nu! de dames van
[Santhorst waren niet op haar mondje ge
vallen en wisten den Schout zeer goed te
beantwoorden. Zie hier in 't kort de tus-
sclien haar en den Schout gehouden
woordenwisseling.
lo. Als de Schout beweerde, dat niet
tegenstaande zij in Juni 164L door die van
den Gerechte waren gelast en eene van
haar had aangenomen een in haar huis
aan de Breedestraat zich bevindend
opgepronkt autaar en oxaal, geheel inge-
rigt tot een behoorlijko bidplaats om er
Paapsche Misse te doen en ander Pause
lijk bijgeloof te plegen, binnen den tijd van
8 dagen weg te zullen nemen, zij desniette
min voortgingen hare woning daarloo te
laten gebruiken; waarvoor twee van haar:
Hendrina en Hester nog in de maanden
November 1642 en 1643 tot geldboete ver
oordeeld waren; dan antwoordden hierop
Hester en Machtelt, den Ssteu Maart 1644,
voor het Geregt weder gedagvaard en ver-
j scheen: dat de heer Schout de aanwezig
heid niet kon aantoouen van eenige versie
ring, Misgewaad of iets van alles, wat
noodig is tot liet doen van Misse of van
Predicatie, dan alleen van waskaarsen en
beelden, hier en daar in de kamer ban
gende; maar was het dan niet geoorloofd
in zijne kamer waskaarsen te hebben en
beelden? en wat het autaar betreft, dat was
reeds lang verwijderd en door een ledikant
vervangen zooals de iteoren zei ven het gi
zien hadden; de Heer Schout had cene kast
voor oen autaar aangezien, niettegenstaan
de zelfs onlangs de Hoeren gedeputeerde
Visiteurs uit Den Haag daarop gecne
miüste aanmerking gemaakt hadden, te
meer omdat het niet strijdig is tegen de
plakkaten, dewijl de plaats, daar de kast
staat, zoo klein is, dat de Hecren zei ven
kunnen zien, dat zij niet geschikt is tot
het houden van verboden vergaderingen,
maar alleen dient tot bidkamertje voor
eigen huisgenooten. Zonder dien woorden
stroom af te breken, voegden zij den
Schout nog tegemoet, dat bij niet machtig
was te bewijzen, dat sedert de laatste boe
te ooit Misse of Predicatie in haar huis
gehouden Avas, niettegenstaande alle naar
stigheid, door hem gebruikt, om haar te
achterhalen!
2o. Beweerde de Schout, dat zij, zeer
goed bekend met de plakkaten der Slaten-
Gencraal en de Keuren der Stad: dat het
ongeoorloofd was meer dan twee Klopzus-
tcren bij elkander te wonen, zij toch sedert
lang met haar drieën bij elkander woon
den; dan verklaarden zij, dat zij nooit be
grepen hadden, dat dit niet geoorloofd zou
zijn voor drie eigen zusters, die bij elkan
der woonden; en wat den naam van Klop-
zusteren fictreft, dien scheldnaam wier
pen zij met verachting van zich af: zij wa
ren even min Kloppen als alle andere on
gehuwde personen; en indien de hoeren
zich mochten stooten aan hare kleeding,
dan waren zij gaarne bereid in het open
baar, aan haren staat en gesteltenis pas
sende, meer wereldsclie kleederen, naar
hetgeen de Heeren daaromtrent mochten
verorderen, aan te trekken (zooals te
Utrecht door do Regeering bevolen was).
3o. De Schout verweet haar, dat nog op
den 3den Maart 1644, toen die van het
Gerecht der Stad gezamenlijk vóór hare
woning gekomen waren om onderzoek in
te stellen of de autaren en oxalen waren
weggenomen, en den bode hadden doen
schellen om ingelaten te worden, zij of
eenige van haar, door de traliën ziende cn
het Gerecht gewaarwordende, in plaats van
het, zooals wel behoorde, in te laten en de
deuren te openen, den grendel voor de deur
hebben geschoven en alzoo het Gerecht een
gcruimen tijd hebben laten staan wachten,
totdat zij hadden weggenomen en verbor
gen, hetgeen zij wel wisten, dat volgens de
plakkaten des Lands en de verordeningen
der Stad niet vrijstond in hare huizen te
hebben of te gebruiken; van welk verher-
gen die van het Gerecht het gewoel en ge
stommel, ook liet sluiten en ontsluiten van
sloten op straat hebben gehoord, en dus
niets hadden kunnen vinden, dan twee
waskaarsen, een Maria-beeld, en planken
met banken bezet. Zij hekenden, dat bet
waar was: zij hadden de Edele Heeren,
langer dan haar lief was, lalen staan; doch
do reden van den Schout was de rechte
niet. Zij waren bereid met eede te verkla
ren niemand op dien tijd in huis gehad te
hebben, maar hare ziekelijke zuster, die
nog te bed lag, zou zich geschaamd heb
ben. de Heeren voor haar vergaderd te zien
Zij hoopten, dat de Heeren het niet kwa
lijk zouden nemen, hetgeen uit eerbaar
heid en uit eerbiedigheid jegens de Heeren
geschied was, M at aangaat de banken, die
zijn vast aan de kamer getimmerd en zóó
zij over pjaren gezien waren door de Bur-
gemeesteren, die over die banken toen niet
hebben gesproken.
4o. Eindelijk verhaalde de Schout, dat
hij zelf met zijne ondergeschikten den 6den
Maart laatstleden 's morgen kort na 7 uur
aan haar huis gekomeu was, om onderzoek
te doen; doch dat zij hem in de uitoefening
vau ^iju ambt hadden vvederstreefd door
de grendels voor de deuren toe te schuiven
zoodat hij genoodzaakt was 3 verschillende
deuren met geweld open te slaan en open le
smijten, eer hij in de binnenste vertrekken
kon komen; alwaar hij gekomen zijnde,
gelijk vroeger een tocgerickl autaar vond
met nog eene bidplaats om Paapsche dien
sten cn Missen te doen. Zij echter ant
woordden, niet zonder vinnigheid, dat zij
niet verstonden, wat de Heer Schout in
haar huis te doen had, aangezien er geen
enkel mensch was binnen gekomen, waar
uit hij vermoeden kon, dat er eene verga-
.ering gehouden werd; en om onderzoek in
te stellen was het de rechte tijd niet;
's morgens als al de huisgenooten en de
buren nog sliepen. Zij hoopten dus, dat de
Heeren niet kwaad zouden vinden dat
eerüjke dochters.alle middelen in 't werk
stelden, om manspersonen, hoe eerlijk die
ook zijn, uit de kamer te houden, waar zij
lagen le rusten; meer hadden zij niet ge-,
daan om den heer Schout en zijn dieflei
ders te beletten haar in bed te vinden. Wat
aangaat liet autaar en de versierselen, do
Heer Schout had niets meer gevonden,
dan betgeen vroeger door liet gezamenlijk
Gerecht gevonden was; het Maria-beeld
hadden zij weggenomen, gemerkt hebben
de, dat eenige van de Heeren daarover
niet gesticht waren. De slotsom van dit
pleidooi was, dat de drie gezusters van
Santhorst den Bsten Maart 1644 veroor
deeld werden tot verbanning en binnen 3
maal 24 uren voor den tijd van 6 jaar de
stad en dc vrijdommen-er van moesten ver
laten.
Door de voltrekking van zulke strenge
maal regelen onder Schout W. de bont,
kan het geen verwondering baren, dat zijn
opvolger C. van Hoogeveen in 1654 aan
't Hof durfde berichten, dat nergens in ge-
hel Holland de plakkaten tegen de samen
komsten der Papisten zoo stipt werden
uitgevoerd, als te leiden: daar kon nie
mand, verzekerde hij, naar waarheid een
huis aanwijzen, waar de Papisten hunne
gewone vergaderingen hielden, gelijk (God
hetere heO in naburige steden wel ge
schiedde. Toch meende de Leidsche regee
ring nog in 1658 een Gode gevalhg werk
te verrichten met hare Keure tegen de
Klopzusteren te vernieuwen en haar te
bedreigen met hoeten van 50 voor de
eerste, en 5 100 voor de 2e en 3e keer, te
verdoelen aan den Schout, de armen en
den aanbrenger, elk voor een derde deel.
Het voortbestaan der Kloppen was der
halve hier onmogelijk geworden, zou men
meen en! integendeel, haar aantal en haar
-liver verminderden niet. Wat haatte net
maken van Keuren of verordeningen, wan
neer zij niet gehandhaafd werden? Wat
konden hooge of lage boeten helpen, waar
van do Schout slechts een derde deel ont
ving? Als hij de overtredingen der
Roomsch Katholieken door de vingers zag,
dan kon hij immers het geheele. zelfs het
door hem willekeurig verhoogde en door
de Roomschen reeds vooraf bptaalde be
drag der hoeten, naar de gewoonte dier
tijden, in zijn eigen zak steken, zonder het
met anderen te behoeven te deepen.
De zoogenaamde Klopzusteren vermeer
derden dan ook steeds in aantal \ooral de
Pastoors der 2e wereldlijke Statie op een
zolder in het achterhuis van hei tegen
woordige Ethnographisch Museum (ui(ko
mende aan het Utrechtsche Veer No. 3),
naderhand in de St. Jorissteeg No. 4, te
genwoordig in de Parochie-kerk van den
H Petrus, hebben ,vele Godgewijde maag
den of Vrome zusters ingekleed. Pastoor
Henricus Snel. de st'chter der Statie heeft
er in vier jaar (16701.674) 4 ingekleed,
waaronder Adriana van Kouwenbergh,
met hare Calvijnsche ouders lot het Katho--
liek geloof bekeerd; Pastoor Erasmus van
den Broeck. zijn opvolger (167476) nam
er 2 aan en Pastoor Johan Dobbe (1676
1679) 3, waaronder zijne nioht Pelronilla
1 van der Salrn, insgelijks bekeerd, uit het
Arminiaansche geloof, even gelijk hij zelf;
en Pastoor Theodorus De Cock (1679
1703) heeft er 29 ingekleed. Dus in 33 jaar
was haar aantal alleen door de bemoeiin
gen van de Pastoors dezer Statie met 38
nieuwe Zusters vermeerderd.
De geordende Geestelijken daarentegen,
niettegenstaande zij haar hoogelijk prezen
en hare diensten zeer waardeerden, ja zelfs
in de omstandigheden, waarin ons Vader
land verkeerde, onm'sbaar oordeelden,
schijnen er geene gemaakt te hebben. Nocb
Pater Abraham Bertius, de stichter van de
Statie der Franscke Garmclictcn aan de
Haarlemmerstraat, ter plaatse van de te
genwoordige Parochie-kerk van O. L. Vr.
Hemelvaart, noch zijne navolgers, Pater
Firminus Pater Darnault hebben zoo
genaamde Kloppen aangesteld; hoewel de
laatste getuigt, dat hij er altijd 3 of 4 ge
had heeft, die bij sterfgeval of verandering
van biechtvader zich onder zijne leiding
hegeven hadden en die hem altijd trouw in
de kerk, in den catechismus en in het be
zoeken. der zieken behulpzaam geweest
waren. De reden van die huivering, zei ven
tot aanstelling van Kloppen over le gaan,
is waarschijnlijk te zoeken in hunne nauw
gezette plicliLbetracht:ng en hunne vrees
het Paulinische voorschrift: de vrouw
zwijge in de vergadering, onnadenkend te
lalen overtreden; en ook omdat in de ge
dragslijn. te Rome in 1664 vastgesteld,
voor de Hollandsche zending der Garmelie-
lieten, het hun streng verboden was,
vrouwspersonen, zelfs Vrome zusters of
Begijnen tol eenige huiselijke dienst te be
zigen, veelmeer haar in huis op te nemen;
hetwelk echter in 1667 in dier voege werd
verzacht, dat het voorlaan geoorloofd zou
z'jn eene eerzame vrouwelijke dienstbode
te houden van omtrent 30 jaar; omdat de
gewoonte hij a'fle andere zendelingen in
Holland zoowel bij de geordende, als hij
de wereldlijke, zelfs den Apostolischen Vi
caris- niet uitgezonderd, dit zoo mede
bracht.
Ook de Franciscanen schijnen niet ge
heel onverdee'd met haar ingenomen ge
weest te z jn. zooals men eenigermate zou
opmaken uit hetgeen Paulus Idelet, den
Pater der Franciscaner Statie aan de
Oostzijde van het Steenschuur, wedervoer.
Stipt in het opvolgen zijner gelofte, was
hij een levend voorbeeld van het Gods
dienstig leven, velen niet alleen door woor
den, maar ook door een goed voorbeeld tot
oen goed en vroom leven leidende. Desmet-
temin is er ten zijnen opz:chte in 1660
eenige opschudding outstaan door 3 zus
ters, V/otne dochters, welke, zeer waar
schijnlijk door duive'schen nijd zwartge
maakt, door Pater Idelet werden ontheien
van de zorg, die zij hadden over het autaar
en het offergeld; waardoor zij hare eer
niet weinig heleedigd achtende, tegen den
Pater eene klacht inbrachten hij den Over
ste der Zending te Hoorn; die te vergeefs
overkwam om dien twist te beslechten. Pa
ter Idelet, dc plagerijen van die teutkou
sen niet verdragende, is uit zijne pastorie
aan het Steenschuur naar zijn klooster
vertrokken, liever onder de zijnen vreed
zaam en kalm willende leven en sterven,
dan die plager jen en vrouwelijke babbela-
rijen opvreten. (Ik kan het vermoeden niet
onderdrukken, dat deze drie ongenoemde
zusters dcze'fde Vrome dochters zouden
kunnen zijn als de vroeger genoemde Da
mes van Santhorst, die, gelijk men weet
insgelijks erg bij de hand, uit hare 6-jari-
ge ballingschap terug gekeerd, misschien
bij hare fani'lie naast Juffrouw Verhjcck
ook aan het Steenschui'r zijn komen wo
nen).
StoQ&BSvaarSïjeeïchieB!
STOOMV. MIJ. NEDERLAND.
KARIMATA vertr. 22 Juli v. Amsterdam
naar Java.
NIAS thuisr. vertr. 21 Juli v. Liverpool
naar Amsterdam.
PRINS DER NEDERLANDEN uitr.
vertr. 21 Juli v. Southampton.
REMBRANDT thuisr. vertr. 21 Juli van
Port Said.
RIOUW uitr. vertr. 21 Juli v. Port Said
BALI thuisr. arr. 21 Juli te Suez.
ENGGANO uitr. vertr. 22 Juli v. Suez.
JAN PIETERSZ. COEN uitr. vertr. 21
Juli van Belawan.
RADJA thuisr. arr. 22 Juli te Suez.
KON. NED. STB. MAATSCHAPPIJ.
DIDO arr. 21 Juli v. Amsterdam te
Bordeaux.
ERATO arr. 21 Juli v. Amsterdam te
Danzig.
HEBE vertr. 21 Juli v. Valencia naar
Alicante.
NEPTUNUS vertr. 21 Juli v. Malta n.
Algiers.
STELLA arr. 21 Juli v. Messina te Pa
lermo.
KON. WEST-IND. MAILDIENST.
HAARLEM, uitr. vertr. 19 Juli v. Arica.
ORION uitr. arr. 21 Juli te Curagao.
HOLLAND—AFRIKA LIJN.
HEEMSKERK arr. 22 Juli v. Antwer
pen to Amsterdam.
NIJKERK thuisr. arr. 22 Juli te Ant
werpen.
HOLLAND-AMERIKA LIJN.
KINDERDIJK v. d. N. Pacific naar
Rotterdam, vertr. 20 Juli v. Colon.
MOERDIJK, v. Rotterdam n de N. Pa
cific, arr. 21 Juli te Colon.
WESTER DIJK vertr. 21 Juli v. Rolt-
n. New-York.
KON. PAKETV. MIJ.
HOUTMAN vertr. 21 Juli v. Sydney n
Singapore.
KON. HOLL. LLOYD.
ORANIA thuisr. vertr. 22 Juli v.Vigo.
ROTTERD. LLOYD.
DELI arr." 22 Juli v. Hamburg te Rot
terdam.
TAB AN AN uitr. vertr. 21 Juli v. Mar
seille.
GARGET uitr. arr. 21 Juli te Sabang.
BUITENZORG uitr. vertr. 21 Juli van
Belawan'
HOLLANDOOST-AZIE LIJN.
OUDERKERK vertr. 22 Juli v. Rotlerd
naar Hamburg,
Marschstraat 56.
7320
ABONNENTEN worden
er aan herinnerd, dat het
gebruik van DUINWATER
voor straat, trottoir of tuin is
VERBODEN,
tenzij hiervoor afzonderlijk
is gecontracteerd.
Verder wordt verzocht elk
ONNOODIG GEBRUIK te
gen te gaandefecte K R A N E N
CLOSETS enz., ONVER
WIJLD te laten repareeren.
7601 DE DIRECTIE.
❖$©03®©«®©©®S©®®
iKOLINEf
I'ZENUWDRANK®
gj (Gedeponeerd)
van Apotheker H. VAN AKEN.
Sped all 3t le Selzoele, Belgre
Hel een/fjl doeltreffend geneer
mldde! legen Neurogenic. Zenuw-
zwakte. Zenuazlekle, Bloedarmoede
en hunne drotulgt tn pijnlijke
gevolgen.
«V ai wordt nsc gewast cl* «éen
aan zenuwziekte lijdt: AW.jd ver- g
cnoeid. zclio 'a aore^ni bij hel op- g
ttiuar., droefgeestig. O ontmoedigd.
zonder wilskracht, clgcmecne af:;c-
matheid, rertiei ol zwakte ven'nel
Reheugen. ruisch-.neen of geruchten g*
:n de ooren. zenuwachtige hart-
Lioppingen en bevangenheid, draai- X
ingen. hoofdpijn, maagkrampen. J?
verstopping, moeilijk ophouden van
hel water, lendepijn steken in de
zijde, neuralgie», onrustige en al-
i.i.«tiende slaap. »ol droomen. af- -J
keer van don arbeid, prikkelbaar-
Leid. gete oangezichtohleur. randen
om dc oosten, zenuwachtige hoest, 'J*
e i-,«i m a a, i™ 2
t .De genezing »ao eS deze kwalen
kan enkel bckomea worden door
fe l.et gebruik van K-OLfNE. welke
reeds wonderen heeft ecd««n 2
alle dagen bedankitmea ea geluk
wcntchen verwerft - «J
KOU NE is met den besten uit- fg
vlag toegepast geweest bij herstellen g
den van Pleuris, influenza. Typhus.
to K ertsen, bu ouderdomszwakten
G !.-k herstellende jonge moedert.
to - PrIJ, pc, ficich f2.50
Verkriigb. fc>i Apoth. en Drogisten
lm:
Bericht van inzet
Vrijdag 24 juli 1325, le zeven
uur. in het Notarishuis te
Leiden, ten overstaan van
Mr. H. M. A. COEBE11GH,
Notaris te Leiden, afslag van
ettnige Huizen. Ervsn en
Bouwterrein te Leiden,
in bod gebracht als
1Heerenstraat 8G op
f2500.—; 2. Maredijk 117
f1950.3. Waardgracht 56
1700.Waardgracht 74
1740.— Bouwterrein. Kavel 1
op f1000.—2 f2000.—; 3
f 5100.4 f3800.—; 5
f5000.6 i 1700.—; 7
11550.—; 8 f1380.—.
Meerdere inlichtingen geeft
voornoemde Notaris. 191
Gevraagd: tegen 1 Augustus
nette Die?istbo:£e-AI!een,
in klein gezin. j4°°£ 1°°»-
Aanmelden 8 --1 'e avonds,
Rijnsburgerweg 147. 7G04b
F40DE3 - HOEDEN
Gevraagd: nette Leerling of
vergevorderd Leerling voorliet
atelier.
Fa v. AMERONGEK, Haar
lemmerstraat 145-147. 7000
Een R. K. Persoon zoele t een
R.-Y. KDSTHUI5
met huiselijk verkeer in Ilille-
gom of nab heid. Brieven met
verlangd kostgeld en zoo spoedig
mogelijk aan B. DE LANGE,
Ridderbuurt42, Boskoop. 4949
Leidsche
Naaimachinehandel
levert uit voorraad bijna aan
labrieksprijzen Naumann, Sin
ger, Vesta, Veritas, Grilzner enz.
Reparatie aan alle systemen,
goedkoop. Gebruikte machines
vanaf f 10. - Aanbev. JOH.
ENGEL Co., Jan Vosseo-
steeg 60. 7o99b
PARTICULIER KAP1TAA»
beschikbaar voor 1ste en ?d»
Hypotheek voor Landerijen en
Huizen tegen lage rente, met
en zonder aflossing. Inlichtin
gen onder No. 7588, bureau
van dit blad. Zegel voor ant
woord insluiten.
Adverteeren doet verkoopen*
