DINSDAG 14 JULI 1925 No. 4995 Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN ge Jaargang. Ste Eaidóebz Goti/fcomt 0ONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling ien 19 cent per week 12.50 per kwartaal. Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal per post I 2.95 per kwartaal, gtillnstreerd Zondagsblad is voor de Abonné'a ver- jar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor- liliüg. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd ijsblfld 9 1st. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen t TEL. INT, ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003 n POSTBUS No. II DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Oawone advertentlën 30 cent per regel. Voor Ingezonden Mededeelingen wordt hot - dubbele van het tarief berekend. s Kleine adverlenllën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen werden aangeboden of gevraagd, huur en ver huur, koop eu verkoop 10.50. gummas* bestaat uit tares wijziging in tactiek? jjls medegedeeld, is do heer ir. Al- gekozen tot voorzitter van de S. D. •gche Kamerfractie, keuze doet ons de vraag stellen, of S. D. A. P., althans in de K a- actie, een meerderheid is, die actiek wil veranderen, afgetreden leider mr. Troelstra was laatste jaren meer en meer revolu- r-gezind. Telkens zinspeelde hij op de iikbeid van revolutie en trachtte de vau die mogelijkheid te doordrin- irda echter was in 1918 een der eer- zich tegen het revolutionair op- van den heer Troelstra stelde. Hij (oen in een openbare vergadering D. A. P. te 's-Gravenliage ver vliet-met het revolutionair pogen heer Troelstra niet eens te zijn, meening te zijn, dat alleen langs jken weg gestreefd moet worden, om cialisme tot overwinning te brengen, tegen latere illegale pogingen van eer Stenhuis is de heer Albarda in gekomen. eekent dus de verkiezing van den Albarda een wijziging in tactiek? dan zal het wel spoedig heel erg rommelen in de partij. Want het is te nemen, dat b.v. Stenhuis, en ndere leidende perspnen, zich met wijziging zullen tevreden stellen. Duitschland. Duitsch-Poolsche Tarievensirijd. Poolse he invoerverboden op 17 Juli in werking. Poolsche staatscourant publiceert he md de nieuwe invoerverboden tegen goederen. Zij omvatten bijna den Duitschen uitvoerhandel naar De invoerverboden treden 17 Juli rking. Poolsche minister van handel is hticd in dezelfde mate uitzonderin- deze verboden te maken, als Pool- oederen in Duitschland worden toe ontruiming van het Roeryebied. eerste extra treinen met materiaal Fransche bezettingstroepen hebben lergobied reeds verlaten. Hot zal nog «er een week duren, eer het geheelo iaal is afgetra-usporlcerd. Belgische commando heeft bekend ikt. dat alle troepen aan de Roer om- 25 Juli hun standplaatsen in Bei er moeten bereikt hebben. Fransche Marokkansclie' troepen «nmiddellijk naar hét oorlogsgebied rokko. eind Juli hoopt men, dat Dussel- zal zijn, spoedig daarna ook Duis- Ruhrort. Het garnizoen van Gel- chen vertrekt, zooals ik reeds heb op 17 of 18 Juli. Ongeveer tegelij- boopt men Hattingen, Bochum en iïhausen vrij te krijgen. De Duitsche staan er vol van en de vreugde is is begrijpelijk. lelt tusschen Hamburg en Pruisen. bijstaat Hamburg en de Pruisische- strijden op bet oogenblik om bet be de ten verkoop aangeboden eigen en van de firma Stinnes in het haven van Hamburg. De senaat van Ham- laat nu officieel meededen, dat ze millioan rijksmark van Stinnes i grond in het Pruisische gedeelte «haven gekocht heeft. Daaruit blijkt flidolijk, dat deze aankoop een opi- uit den grooten strijd mot Pruisen uitbreiding van Groot-Hamburg, frond blijft weliswaar Pruisisch ter* 'Di, maar Hamburg hoeft er het Jaar gebruik van en daarmede zijn 1 vergroot. Malaise in het mijnbedrijf. Gekenkichener Bergwerkgesellschaft «h door de verscherping van de af- 513 genoodzaakt, haar productie in a Augustus aanzienlijk te beperken. *orden de schachten Rlioinolbe I en' '««ltelijk stilgelegd. Het bedrijf in de 'Zollermll, Bonifacius en Erin «veneens belangrijk ingekrompen. *>r 5000 arbeiders der maatschappij floor deze inkrimpingsmaatregelen, worden. België. 5 steenkool voor gepensionneerde mijnwerkers. ^oisierraad heeft heden een wets- goedgekeurd, waarbij de kosten gratis-steenkool aan gepension- 'siijnwerkers voor rekening van het nationale mijnwerkersfonds worden ge bracht. Ongeveer 20.000 personen zullen van deze gratisverstrekking profiteeren. Elk krijgt 3300 Kg. steenkool per jaar, zoodat in het geheel 66.000 ton zullen worden ver strekt, naar schatting een waarde van 6 rnillioen francs vertegenwoordigende. Frankrijk. Breuk van het Cartel. De houding der Socialisten. Een gedetailleerde en verbeterde uitslag van de stemming van gisterennacht om trent het principiëele punt der begrooting toont aan dat tegen de regeering hebben gestemd, behalve de communisten, alle so cialisten en meer dan de helft der radi caal-socialisten. Verder 14 republikoin- sclie socialisten (van de 43; maar dit is te opmerkelijker, omdat Painlevé en Briand zelf tot deze groep belmoren) en enkele leden van andere republikeinsclie partijen Onthouden hebben zich enkele leden van links en de goheele royalistische rechter zijde, zoodat Painlevé zich verweren kan op de beschuldiging, dal de reactie Iiem ge heel te pakken heeft gekregen. De rechtsche bladen toonen zich begrij pelijkerwijze verheugd, dat nu, zooals ze zeggen, is aangetoond, dat de socialisten op den duur geen regeeringspartij kunnen vormen, aangezien zij nimmer de nationale belangen boven de internationale of partij belangen kunnen stellen. Men erkent trou wens rechts, dat zij niet anders konden dan-op deze principieele"kwestie bun rnee- ning uitspreken. JDat in weerwil van dezen afval van de kern der vroegere sleuntroe- pen de regeering toch een vrij aanzienlijke meerderheid behaalde, wordt rechts mot vreugde Onderstreept als een bewijs, dat voor een politiek, die de Fransche belan gen naar buiten en binnen behartigt, al tijd een meerderheid te vinden is. De regeering, schrijven ze, moet thans bewij zen, dit begrepen te hebben en wel door haar toekomstig optreden met den nieu wen toestand in overeenstemming te bren gen. Het is duidelijk dat niettemin de positie van het Kabinet, zeer moeilijk zou zijn, in dien niet de Kamers hedenmorgen on middellijk na aanneming van de begroo ting voor vacantie naar huis gezonden waren. Thans heeft het gelegenheid, zich aan de nieuwe groepering aan te passen en vooral voor de saneering zoodanige maatregelen voor te stellen als geschikt zijn om een deel der verloren troepen te doen terugkeeren. Die nieuwe voorstellen zullen geen aanleiding geven tot een ver vroegde bijeenroeping van de Kamers in Augustus, waarover een oogenblik gedacht is, doch zullen nader worden verwerkt in het ontwerp-begrooting van 1926, dat Gail- laux reeds gisteren bij do Kamer hoeft in gediend. De Kamefs worden dan waar schijnlijk eind September, uiterlijk begin October, weer samengeroepen om in (ijds de bêgrooting voor het volgende jaar aan te nemen en daarbij dan dus tegelijk de nieuwe financieele maatregelen vast te stellen; die de toestand noodig maakt. Enqeland. Me! conflict In de mijnen. Instelling van een hof van onderzoek. Zooals gisteravond in een deel onzer oplage reeds gemeld heeft de regeering een industrieel hof van onderzoek inge steld. Hiermede hoeft zij vroeger dan werd verwacht haar grootsten troef in de mijn werkerskwestie uitgespeeld, zulks ten einde zoo mogelijk een oplossing zoo spoedig mogelijk te verkrijgen en te voor komen. dat aan het einde dezer maand een algemeenc staking in de mijnen zal uitbreken. Minister Bridgeman, wiens eer ste bemiddelingspoging, zooals bekend, niet is geslaagd, beeft tijdens liet weekend op „The Chequers" met den premier Baldwin over den stand van zaken gecon fereerd. Het resultaat van dit onderhoud was, dat gisteren de regeering in het La gerhuis aankondigde, dat door haar was besloten, overeenkomstig de wet een com missie in te stellen, die het onderzoek ter hand zal nemen. Dit wordt dus thans het derde zoodanige onderzoek in den tijd van vier jaren. Het eerste onderzoek word in 1921 door de destijds regeerende coall- tieregeering ingesteld, waarvan het resul taat de bekende overeenkomst tusschen de mijnwerkers en mijneigenaars was, waar bij o.a. de werktijd voor de mijnwerkers op 7 uur werd vastgesteld. De tijd voor het neerdalen in de mijnen, en de tijd bo- noodigd voor het weder op stijgen, waren daarin evenwel niet begrepen. Toen deze regeling verleden jaar andermaal tot* ge schillen dreigde te leiden, werd het tweede onderzoek ingesteld door een commissie gemeentewerklieden. Door de regeering is onmiddellijk aan het hoofdbestuur der mijnwerkers te Scarborough mededccling gedaan van de instelling der commissie, in verband met de aldaar te houden con ferentie der federatie van mijnwerkers. Waarschijnlijk zal het hoofdbestuur door deze conferentie laten mededeelen, dat zij bereid is, getuigenis van mijnwerkerszijde te laten afleggen. Toen gisteren in be: Lngerliiu3 bet be sluit der regeering werd medegedeeld, zeide een der mijnwerkersafgevaardigden voor Durham, dat bij in een zoodanig onderzoek weinig lïeil zag. Hij vroeg den premier te willen mededeelen, of hij voor een dergelijk onderzoek de sanctie der mijnwerkers had verkregen. „Een derge lijk onderzoek" aldus Je betreffende afge vaardigde, „loopt stecrls op een misluk king uit en de belanghebbende arbeiders worden met een kluitje in het 'riet ge stuurd." De premier zeide, deze laatste op merking zeer te betreuren. Op de regee ring rust de verantwoordelijkheid voor liet instellen der commissie; Zij behoeft daarvoor geen enkele partij te raadple gen. Turkije. De verkiezing van den occumenischen patriarch. De bladen publiceeren een telegram uit Könslantinopel, behelzende dat de ver kiezing van den oecunemischon patriarch gisteren gekenmerkt werd door ernstige incidenten, die werden uitgelokt door het optreden der Turken. Drie geestelijken van de Grieksche Kerk zouden zijn geslagen. De verkiezing werd uitgesteld. China. De troebelen in China. De toes'tand verandert weinig. Alle 20 leden van den builenlandschen staf van het Peking syndicaat te Tsjiao tot in de provincie Honan zagen zich ge dwongen heen te gaan, daar de werklie- tlen en Chineesche geëmployeerden sedert weken door studenten en agitators tot staking werden aangezet. De plaatselijke autoriteiten en do plaatselijke troepen verleenden allon mogelijken steun, doch desondanks zagen de i nlanders zich ten slotte volkomen geboycot door hun eigen personeel. De waterleiding werd af gesneden en levensmidddelon waren niet meer te verkrijgen De betreffende mijnen produceeren 750.000 ton prima kwaliteit anthracict; de werklieden worden er goed behandeld en betaald. Thans liggen de mijnen stil; de pompen zijn verlaten en de voortreffelijke machines staan er on beschermd. Niet alleen lijdt door een en ander de Engelsclie maatschappij zware verliezen, doch ook de talrijke in het mijnbedrijf werkzame bevolking is thans zonder bron van inkomen, de president had herhaaldelijk de centrale regeering verzocht, do agitatie te onderdrukken en den staf der mijnen te beschermen, doch dit verzoek was vruchteloos. De centrale regeering beweert, alle propaganda zoo goed mogelijk te onderdrukken en het oog op Russische propagandisten te hou den, terwijl zij order tot deporteering van alle Russische loegloopers heeft gegeven. Door generaal Feng werd een proclamatie "uitgevaardigd, waarin hij de Chineezen opwekte de lessen van hun wijze voorva deren te volgen. Desondanks werden door hem onlangs aan studenten geweren uit gedeeld, opdat zij de kiem voor een le ger van studenten zouden kunngn vor men. Toch gaat het er meer en meer op lij ken, dat de staking haar einde nadert. De stakers beginnen lipt moede te wor den, te blijven doorstaken, zonder dat zij ondersteuning ontvangen. Een 20-tal werkwilligen wierp gisteren met sleenen naar de politie te Tsjapei, roepende: „Als wij geen ondersteuning ontvangen, willen wij weer werken." Zij werden door de po litie achtervolgd tot over de grens van bet buitenlaudsch gebied, waar gemeente politie ingreep en de eerstgenoemde agen ten weder verdreef. De bevelhebber to Tsjapei heeft thans een nog strengere proclamatie uitgevaardigd. BINNENLAND POLITIEK EN STAATKUNDE. Er loopt in „De Nederlander" een be langwekkende gedachtenwisseling tusschen de hoofdredactie en jhr. mr. dr. N. G. d e G ij s e 1 a ar, burgemeester van Leiden, cliri-st.-historisch lid van de Eerste Ka mer. De aanleiding is liet wetsvoorstel van mej. Weslerman inzake het Fransch op de lagere school. De Tweede Kamer heeft dat initiatief-voorstel aangenomen. De christ.- liist. leden van ons Lagerhuis stemden vóór. De Eerste Kamer heeft het verwor pen. De christ.-hist leden van on$ Hoogcr- huis stemden met op één na algemeeno stemmen tegen. „De Nederlander" noemde dat „een te betreuren beslissing". Vandaar de gedachtenwisseling. Het bijzondere gevai hel voorstel- Wcstcrman is op dit oogenblik niet erg belangwekkend. Maar bij dezen pennelwist worden door mr. da Giisolnar enk-de ge dachten naar voren gebracht, die om haar principieel karakter de aandacht verdie nen. De meerderheid van de Ghrislclijk-His- torische loden van de Eerste Kamer werd in de „Ned." beschuld1-4 hare slem niet uitgebracht te hebben op overwo"1"'"-'" van zakelijken maar van formeelen aard. Nu is het verwijt van „formalisme" voor de goegemeente een verwijt, dat veelal erg inslaat, liet is dikw'ils het ergste verwijt, dat. men iemand toesturen kan. In zijn vorweo" - dit verwijt stelt de burgemeester van Leiden voorem dat men een onderscheid moet maken tusschen „politiek" en ..Staatkunde". „Onder .;de politiek" verslaan wij im mers liet geheel van al die slroomingen in ons volksleven, waarin tot uiting komen al dew enschen en. de begeerten van onze na tie omtrent de vraag wat onze maa.tschan- pij van den Staat mag verwachten, waar de grenzen liggen van het Staatsbestuur en wat of de beste staatsinrichting is. Bij de beantwoording van deze drie vragen gaan de politici uitéén; met andere woorden: de politieke part-jen. staan "hier dikwijls naast en tegenover elkaar. Het is plicht van onze politieke leiders alle vraagstukken, hierop betrekking hebbende, elk wetsontwerp aan ons beginsel te toetsen, onze beginselen Ic dienen, onze beginselen door 1c zetten." Dat is „de politiek". Wat is nu „Staatkunde"? Ziehier hoo jhr. de Gijselaar dit begrip trachtte te om schrijven: 't Is onze overtuiging, dal iedere politi cus zijn wenschen, zijn beginselen, zijn po litieke leven en dat ieder verantwoordelijke politieke partij haar politiek beslaan heeft in te voegen in onze Noderland3cho Staat kunde. Die Staatkunde is do duurzame, historisch gegroeide, met onze traditie ver bonden quintessens van de politiek. De staatkunde van een land geeft aan wat ten goede of ten kwade in den loop der tijden de keur, de kern, het krachtigste was in die verdeelde politiek. Die politiek is gericht op scheiding, op eigen wenschen op eigen beginselen; de staatkunde is ge- richt op éénheid. Er is geen „Nodorlandsche politiek"; er is wol „Nederlandsche staatkunde". Uit het bovenstaande vloeit rechtstreeks voort, dat het de plicht is van <lo Eerste Kamer elk wetsontwerp te toetsen nan politieke beginselen, maar even zeker is het plicht hij elk wetsontwerp, hoe begee- renswaardig ook uil oolitiek oogpunt, te vragen en eerst te vragen of tegen liet ont werp geen bezwaren bestaan van siaatkuu- digen aard. De meerderheid van de christ.-hist. le den van de Eerste Kamer is vóór liet toe laten van het aanleeren cener tweede taal op de lagere school, en 'toch stemde zij te gen het voorstel-Weslerman, omdat „hiel de polit'eke wenschen en verlangens niet het laatste woord mo.cliten spreken". Im mers er waren lii.i twee bezwaren van staatkundigen aard: 1. de grenzen van hot parlementair ini tiatief waren overschreden; 2. het voorstel paste niet in ons systeem van wetgeving. Wat het eerste bezwaar betreft, zegt jhr de Gijselaar: Men kan natuurlijk over de grenzen vnn dit recht (van het parlementair initiatief dus) van meening verschillen, maar men kan hooit bij een bestrijding van ons standpunt dit staatkundig bezwaar negee- ren. Do Eerste Kamer moet nu eenmaal over deze vraag van staatkundigen aard oordeelen of, naar ons staatsrecht, oen amendement toelaatbaar is en of om een ander voorbeeld te noemen een wetsontwerp niet in strijd is met de Grondwet. Beslaan inderdaad bezwaren van staatkundigen aard bijv. op de ge noemde punten, dan heeft ons politiek be ginsel terug te ..treden. Men zet „niet in een wet' een politiek beginsel dóór, tegen de Grondwet in. Over de grenzen van het parlementair initiatief kan in een dagblad moeilijk wor den gediscussieerd, maar wordt bijv. aan een Nederlandsche Universiteit over dit punt gesproken, dan zal het standpunt van de Eerste Kamer, zooals dit hij deze gele genheid tot uiting kwam, n:et mogen wor den gepasseerd. En nu hot tweede staatkundig bezwaar. De burgemeester van Leiden dringt er met kracht op aan, „dat een wetsontwerp, van welke zijde ook ingediend, aljcen dan acceptabel ;s voor de Eerste Kamer, wanneer het, eens in het „Staatsblad" aangeland, past in 0113 systeem van wetgeving. Een wet is echter nio't de plaats voor het opbqrgon van mo ties, welke een nadere wetswijziging nood zakelijk maken. Een wijzigingswet moet passen in het systeem van de wet, welke gewijzigd wordt en deze niet op losse HET VOORNAAMSTE NIEUWS. BUITENLAND De Engelsche regeering heeft een hof van onderzoek ingesteld naar de oorzaken en omstandigheden van het geschil in dr steenkoolindustrie. Bloedige vijandelijkheden tusschen Orangisten en leren. (Buitenl.'Berichten). BINNENLAND Mededeclingen van het R.-K. Huis vestingscomité inzake de Hongaarsche Kinderactie. LEIDEN De gemeenteraad heeft besloten een rookverbod voor kinderen beneden 14 jaar in te voeren. Onze Geïllustreerde Papina De photopagina geeft 0.111.: Do jongste photo van H. M. de Koningin. De architect Harry Elte. Do postdirecteur G. Sclireuder. De oudste schulterskoning in volle glorie. Eonigo sport kiekjes. schroeven stellen. Nnar van onze zijde werd aangevoerd, voldood liet initiatief* voorstel niet aan dozen eisch van staat- kund'gc-n aard. Er waren onjuistheden: er waren ook allerlei via een open gel»'oven De redactie van de „Nederlander" zal, van po* litiek standpunt wellicht spieken vnn e'e- ganto fouten en verschoonbare lacunes, maar van onze zijde denkt men danrovi-r in de Eerste Kamer anders. Wij wenschen goede wetten zonder aanzien van den per* soon, die de ontwerpen van wel voor draagt." Schrijver wijst dan op do onjuistheden in het welsvoorstel-Westorman, op de vra gen. d:e het wetsvoorstel openlaat: doch daar g.aan we nu niet op in. Het lijkt ons van meer lielang, te wijzen op de stelling, welke de burgemeester van Leiden h'er poneert, namelijk, dal verzet tegen poli* tieke wenschen soms op gvonrl van slant* kundige he;:waren geboden kan zijn. Natuurlijk heeft ook do Tweede Kamer met staatkundige bezwaren Ie rekenen- Maar de ervarhig leert, dat 't rechtstreeks door het volk gekozen deel van ons Par lement. om tegemoet te komen aan noli* tieke" wenschen, over bezwaren van hoo-» ger orde wel eens ietwat Ie vluchtig.heen* stapt, vooral als zekere Juli-gebeurteivssen. 111 liet zicht zijn Wij mogen ons dan gehikk'e prizon, dat er nog e en.Eersto Kamer is, die „staat kunde" boven „politiek" stelt. „Tijd". Neder!. R. K. Huisvestings-Comitl. Voortzetting der TT o n g a a r s c li 0 Actie. Aan een den Kringbesluren toegezonden 'circulaire onlleeien we het volgende: De eerstvolgende Hongaarsclm 'rein komt op 11 September in ons land aan en vertrekt on 14 September naar Boedapest. Do coiiiité's gelieven hier rekening mee le houden. Allen, die sympathie gevoelen voor de kleine Hongaartjes, sporen wij aan hun best te doen om de voortzetting der actie mogelijk te maken, le. door geld voor dat doel in te zamelen, 2e door plaatsen in gezinnen aan te werven. Wij verzoeken do eomilé's vooral do propaganda-anlio van Mgr. Dr. Knobel la-achlig le willen steu nen. Met den meesten aandrang verzoeken wij van het volgende goede nota te willen ne men. Voor de heen- en terugreis alleen over het Duitsche traject moet voor oen Hon- gaarschen trein oen bedrag van circa «5000.betaald worden. Voor een groot gedeelte vindt deze hooge som zijn oorzaak in het feit, dat voor kinderen hoven een zekeren leeftijd daar liet volle tarief moet betaald worden. Do kinderen, op toelaat baren leeftijd naar hier gekomen, worden tijdens huil vaak langdurig verblijt in ons land nu eenmaal ouder en zeer vei len van hen vallen bij terugkeer in de tor* men van het volle tarief. Daar is niets aan le doen en hoe hoog liet tarief ook moge zijn, kinderen, die met onze treinen zijn meegekomen, worden, hoe oud ze ook zijn zonder extra-kosten voor de pleegouders door ons teruggevoerd. Echter moeten we voorkomen, dal we in de toekomst weer in dezelfde kosten vervallen. Dit kan gemakkelijk geschieden wanneer wij ons strikt houden aan hol be ginsel, dat slechts kinderen tot den leef tijd van 14 jaar door ons naar Nederland worden gebracht. Men mag niet uit het oog verliezen, (lat onze actie steeds heeft bedoeld te zijn een zuivere kinderaclie. De Liga t.< Boedapest is het geheel met ons standpunt eens en acht uitzending van kinderen hoven den leeftijd van 14 jaar niet noodzakelijk. Daarom zijn wij met haar overeengeko men, dat van lieden af slecht kind w.-a

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1925 | | pagina 1