163 Jaargang.
WOENSDAG 4 MAART 1925
No. 4884
ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week #2.50 per kwartaal,
onze Agenten 20 cent per week 8 2.60 per kwartaal,
co per post 2.95 per kwartaaL
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'a ver-
inbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
«taling- Afzonderlijke nummers 5 ct.f met Geïllustreerd
idagsblad 9 zt.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT, ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advortentidn 30 cent per regel.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
r. dubbele van het tarief berekend. s
Kleine ativortontcön, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen werden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
nummer bestaat uit tweo
iden»
Oe Nationale Unie.
1,1 hebben eenige dagen geleden mei-
Temaakt van bet oprichten een-er
re°pariij of groep: de Nationale Unie.
nieuwe partij" heeft onder hare leden
groote verscheidenheid van richting,
dsbljkt uit de lijst van hen, die het
os" of program hebben onder tcekend.
nj wil tof elkaar brengen de partijen,
lot nu toe tegenover elkaar staan. En
rbj wil zjj erkennen de geestelijke an~
0 voor het individueel© godsdienstige
e iberale staatkunde voor het alge-
politieke leven.
streven is bij den eersten oogop-
ij naïef.
kan samenwerking zijn tusschen
pjcü en individuen van verschillende
jeke richting, maar dan toch zoo dat
naast eikaar blijven staan en hunne
en niet door elkaar vloeien 1
niet anders, kan het in de werke
nd gaan!
verwondert zich dan ook over de
van sommige onderteekenaars,
de ant i-revolutionaire heer Van
Poort van Zijp.
ij zijn stellig van meening, dat onder
arlijen, d e slechts een kort levensbe-
i hebben, de Nationale Unie het niet
angst eal maken.
malaise bij de Hanzebanken.
de Katholieke Middenstanders Han-
ïkon hebben opgericht was niet al-
hun goed recht, maar, van hun stand-
uit bezien, nl, als Katholieke
denstanders, ook zeer verklaar-
invloed toch van het groot-kapitaal
orm, en of dat groot-kapitaal, zooals
een Bank is geconcentreerd, al dan
handen is van Katholieken, is wel
bige.beteekenis. Men achtte, als Ka-
t een katholieke bemoeienis met de
ereld gewenscht in het algemeen ka-
belang, en, als middenstander, ook
il in het belang der Katholieke mid-
ïders, daar, naar den oorspronke-
opzet, kleinere credieten
oiet te dure wijze zouden
verleend, wat bij andere banken
liet altijd het geval was.
Hanzebanken zijn voortgekomen uit
K. Middenslandsbeweging en be
en tot 't oeconomiscb gedeelte dezer
ing. Zij streefden een- oecono-
:h doel na het verschaffen van
lan den middenstand en moesten
geleid door oeconomische
elen.
„De Gelderlander" die dezer dagen
de als wij hier constateerde, besloot:
j wilden maar zoggen, dat men het
•lijk beginsel in deze treurige zaak
lijk buiten bespreking kan laten, als
ipeuren wil naar de oorzaken van
1. Die oorzaken liggen op zuiver eco-
ih terrein en zijn te zoeken in het-
rayon, waar" men de re.clenen
[debacle van andere Ban-
vinden moet. (Wij spalieeren.
l Crt.). Zij hebben den goudstroom
dagen der hoogconjunctuur in ver-
bedding geleid, op avontuur gezon-
i de stroom is in de zee der malaise
len."
rdaad niet het christelijke, het ka-
e, voor zoover het hij de
banken in waarheid aanwe-
s maar, al dan niet en voor ver-
ode dier Banken in verschillende
'erkeerd, oeconomisch beheer heeft
laise veroorzaakt.
BUlTEfiLËMD
Oe Veiligheidskwestie.
Db Britsch-Fransche entente.
protocol van Genève.
bet Foreign Office to Londen werd
aan do journalisten verklaard, dat
fitsche kabinet nooit heeft beraad-
oyer een document als dat, waarvan
in de „Chicago Tribune" (n.l.
iïstel van een pact tusschen Enge-.
Frankrijk, Duitschland en België.
zoomin in den vorm van een ont-
in eenigen anderen vorm. Deze
kan echter niet als een afdoenr-
BDspraak worden beschouwd, daar
lelsche b'aden geenszins hebben be-
Bat het kabinet in zijn geheel deze
le zou hebben besproken, doch al-
jd eenige invloedrijke leden der re-
zich met het probleem bezig hou-
in de verklaring van het
üffico gezegd, dat het niet waar-
ik ia dat een dergelijk document
^,m overweging zal worden geno-
uat dit in geen geval zal geschieden
oe conferentie te Genève, welke
ÏÏk Week aanvan^-zal hebben
Do Engelscke bladen achten het zeer
waarschijnlijk dat het document, waarvan
de „Chicago Tribune' gewaagt, wel be
staat, doch dat daarin alleen de opvatting
van een deel der ministers is geformuleerd
om tot basis te dienen bij latere bespre
king.
Vast staat in elk geval dat Duitschland
aan Engeland, Frankrijk, Italië en België
een pact heeft aangeboden en dat verschei
dene geallieerde regeeringen dit voorstel
in overweging hebben genomen. De Brit-
scbe regeering antwoordde in beleefde ter
men en met erkenmng van Duitscnlands
goeden wil, dat zij over een dergelijk voor
stel niet in onderhandeling wenschte te
treden alvorens met haar bondgenooten
overleg te hebben gepleegd en haar eigen
politiek ten aanzien van het veiligheids
vraagstuk definitief te hebben vastgesteld
Dat op bet oogeniblik een formu'e voor
deze politiek wordt ontworpen, kan even
eens als vaststaand worden aangenomen.
Minister Ghamberlam, die Zaterdag a.s.
naar Genève vertrekt, zal dan ook in de
bijeenkomst van den Raad van dei Vol
kenbond verklaren, dat do Britsche regee
ring binnenkort een voorstel zal doen ter
vervanging van het protocol van Genève
Do Britsche regeering erkent thans dat
zij, ten aanzien van het vraagstuk der vei
ligheid een eerc-schu'd tegenover Frank
rijk heeft, welke nog niet werd ingelost.
Men verwacht daarom, dat Chamberlain
in zijn verklar'ng den nadruk zal leggen
op deze zijde van het vraagstuk.
Inm'ddcLs kan thans reeds nagenoeg
met zekerheid worden gezegd, dat de be
sprekingen te Genève geen ander resul
taat zullen opleveren, dan een voorberei
ding voor een belangr'jker conferentie,
waar behalve Engeland en Frankrijk, wel
licht ook andere geallieerden tegenwoor
dig zuUen zijn, ter bespreking van alle
quaesties, die met de veiligheid samenhan
gen.
Een Franse li-P o o 1 s c h«T n r k s c h
verdrag?
De Parijscbe correspondent van do
„Daily Express" verneemt, dat, indien
Engeland we'gërt een militair pccoord met
Frankrijk aan te gaan, er groote mogehjk-
beid bestaat op een Franseli-Poolsch-
Turksch verdrag.
Dit voorgenomen bondgenootschap ver
klaart de lichte wijziging, welke onlangs
dn de oriënteering der Fransche buiten-
laudsche politiek is aangebracht: De Fran
sche regeering legt de u^erste vriendelijk
heid aan den dag jegens Angora en do
Turken hebben verlof gekregen d<"n spoor
weg door Noord-Syrië te gebrirken voor
het vervoer van de. legen de Koerden be
stemde troepen.
Duitschland.
HET OVERLIJDEN VAN EBERT.
Ebert in den Landdag herdacht.
De Duitse h-Na t i on a 1 en
aanwezig.
Do Pruisische Landdag kwam gistermid
dag bijeen in een korte zitting ter herden
king van het verscheiden van den Rijks
president. De voorz.tier Bartels hield een
rede, waarin hij Ebert hudigde a.s een
zoon van het volk, d e zes jaren lang de
moeilijkste taak in het rijk ondanks de
groote binnenlandsclie en huitenlandsche
politieke' moeilijkheden zakelijk en in het
besef zijner groote verantwoordelijkheid
waarnam. Wanneer in plaats -van de
hartstochten de geschiedenis zal spreken,
zal deze vaststellen, dat hij het ï\as, d:e
,zijn volk uit de catastrofe eu de ineenstor
ting den weg heeft .gebaand naar de gelei
delijke opkomst.
Mogo het Duitsche volk, zoo eindigde'
do. voorzitter, tot zijn opvolger iemand kie
zen, die met dezelfde liefde en denzelfden
ernst zijn vaderland zal dienen.
Het huis hoorde de rede van den voor
zitter staande aan. De Duitsch-Nationalen
namen aan de plechtigheid deel; daarente
gen waren de communisten en do nntio-
naal-socialisten afwezig.
De begrafenis.
Een slechte organisatie.
De organisatie der bijizettingsplechlig-
heden van den rijkspresident, die heden te
Berlijn plaats hebben, bewijst een volko
men gemis aan ervaring en een overvloed
aan nervositeit, schrijft do Bcrlijnsche re
dacteur van de „Msb."
Aan den eenen kant spant men zich in
om een geweldige deelneming aan den
rouwstoet te verkrijgen, aan den anderen
kant worden de stralen om het paleis, den
rijksdag en de Postdammerstrasse reeds
drio uren van te voren afgezet.
De grootste fout is, dat de weg, dien de
lijkstoet neemt, en waaraan wellicht een
paar honderdduizend menschen deelne
men, afgezien van de eveneens honderd
duizenden toeschouwers, slechts totaal
twee kilometer lang is en het stuk van den
(rijksdag, waar een half uur oponthoud is,
maar de Postdammerstraat slechts ruim
een kilometer. Zelfs onvarschrokkenen
'houden zich het hart vast als zij denken
aan het doodelijk gedrang, dat in de nau
we Boedapesterstrasse en op de zeer be
perkte ruimte voor het station noodzakelijk
eal moeten ontslaan.
Intussc.hen is ook bet publiek zenuw
achtig geworden, niet a.lleen door do ge-
brekkigo organisatie, want op allo druk
ke punten der stad ziet men voortdurend
opstootjes veroorzaken door Duitsch-Völ-
k'sche of communistische jongelieden.
Zoodoende fluistert men hier hoorbaar,
dat de radicalen van links en rechts pogin
gen zullen aanwenden om in het troebele
water eener onbeschrijfelijke menschen-
opeenhooping te visgchen. In elk geval is
te verwachten, dat dó reddingsdienst en do
eerste hulp bij ongelukken de handen vol
zullen hebben.
De crisis in Pruisen.
Het standpunt der Duitsch-
Nationalen.
De Duitsch-Nationalc Landdagfractio
kwam gister bijeen Ier bespreking van het
voorstel van Marx, om een kabinet te vor
men, samengesteld uit 2 Duitsch-Nationa
len, 2 leden van het Gentrum, 1 lid van do
Duitsche Volkspartij, 1 democraat en 2
sociaal-democraten, onder wie Severing.
Do vergadering was van meening, dat
de Duitsch-Nationalen geen zittiDg kun
nen hebben in een kabinet, waarvan Se
vering deel uitmaakt. Overigens hield de
fractie aan haar standpunt vast, dat het
huidige kabinet niet beschouwd kan wor
den als een kabinet dat gerechtigd is be
langrijke regeeringsmaatregelen te nemen.
Hitier krijgt een waarschuwing.
Adolf Hitier moet naar aanleiding van
zijn eerste politieke optreden, na zijn ont
slag uit de gevangenis, voor den minister
van Binnenlandsclie Zaken verschijnen.
Hem zal er op gewezen worden, dat hij
zal worden uitgewezen, ijldien hij zijn po
litieke agitatie voortzet.
Communisten te Aken gearresteerd.
Bij een huiszoeking bij leden der com
munistische partij te Aken zijn handgra
naten en een groote hoeveelheid propa
gandamateriaal gevonden. Verscheidene
personen zijn gearresteerd. Zij zullen zich
voor het staatsgerechtshof ter bescher
ming der republiek hebben te verantwoor
den.
Frankrijk.
De ontwapening van Duitschland.
De gezantenraad vraagt
nadere opheldering.
De Gezanlenraad nam gisteren kennis
van liet rapport der intergeall. controle
commissie te Berlijn en van het oordeel
vau het comité van Versailles.
De Raad besloot met algemeene stem
men aan maarschalk Fóch en aan do mi
litaire deskundigen van het comité van
Versailles te verzoeken bepaalde punten
van het rapport te preciseeren, ten einde
nauwkeurig den ernst :e kunnen vaststel
len der Duitschland ten laste gelegde te
kortkomingen. Voorts verzocht de Raad
hun advies omtrent de maatregelen, welke
volgens hen zouden kunnen leiden tot do
ontwapening van Duitschland overeen
komstig het visdesverdrig.
Het comité van Versailles zal thans
een nieuw rapport opstellen, dat volgende
week aan den Raad zal worden voorge-
Enge and
Het rapport over het Protocol.
Negen artikelen voor
Engeland onaannemelijk?
Het Engelscke kabinet heeft in de Ka
mer van den premier in het Lagerhuis een
buitengewone samenkomst gehouden, wel
ke bijna 21 uur duurde en gewijd was
aan de bespreking van het arbitrage-pro
tocol aan de hand van het rapport, uit
gebracht door het Comité voor de Rijks
verdediging, waarvan een sub-commissie
het rapport grondig bestudeerde. De kabi
netsleden hadden tevoren een exemplaar
van dat rapport ontvangen.
Er is nog geen besluit over het protocol
in zijn geheel genomen, maar naar ver
luidt is de algemeene opvatting, dat 9
van do 16 artikelen voor het Britsche
Rijk onaaneemlijk zijn, terwijl yan de
overige 7 eenige wijziging behoeven. Het
is mogelijk, dat de Minister van Buiten-
landsche Zaken, Chamberlain, Donderdag
bij het reeds aangekondigde Lagerhuisde
bat een verklaring omtrent deze aangele
genheid zal afleggen.
Roemenië.
Communistische agitatie in de Dobroedsja.
De politie heeft in Kustendze (Con-
stanza) een wapenopslagplaats ontdekt en
10.000 patronen, 12 K.G. Qntplofbare stof
fen en 140 geweren in beslag genomen.
Er werden 15 communistische samen
zweerders in hechtenis genomen.
In verband met liet onderzoek naar de
communistische samenzwering in Bulga
rije werden bovendien nog 120 personen
in hechtenis genomen.
Turkije.
Het kabinet afgetreden.
Het Turksche kabinet is afgetreden.
Het aftreden van het kabinet volgde op
een stormachtig debat in een geheime
vergadering der republikeinse he volkspar
tij, welke met 90 tegen 60 stemmen een
motie der extremisten aannam, waarin
de houding der regeering werd gecriti-
seerd en de algemeene toepassing werd
geëischt van maatregelen tot onderdruk
king van elk reactionair streven.
Arabië.
De belegering van Djeddah.
Te Aden kwam dezer dagen een vijftig
tal vluchtelingen uit Djeddah aan, die me
dedeelden, dat de Wahabieten tot dicht bij
de stad zijn opgerukt. Een twaalftal inwo
ners werd door granaten der "Wahabieten
gedood.
Amerika.
Geallieerde schulden aan de V. S.
Optimisme ten aanzien van
F r a n k r ij k on 11 a 1 ië.
De ambtenaren der Schatkist te Wash
ington koesteren thans meer lioop, dat
althans twee vreemde debiteuren binnen
kort slappen zullen doen tot het regelen
van hun schulden. Mellon, de staatssecre
taris van Financiën en deskundigen van
Frankrijk en Italië, zullen in deze rich
ting spoediger .stappen doen dan twee
weken geleden kon worden verwacht. Re
denen voor dit optimisme geven o.a. par
ticuliere inlichtingen, waaruit een ver
rassende verbetering blijkt van den eco
nomischer. toestand in Frankrijk en Italië
die, naar men verwacht, belangrijken in
vloed zal hebben op de houding, dio do
beide regeeringen zullen aannemen met
betrekking tot het nakomen van hun ver
plichtingen tegenover het buitenland.
De troebelen in Chili.
Do staat van beleg afgekondigd
De regeering van Chili heeft in do pro
vincies Santiago, Valparaiso en Aconca
gua den staat van beleg afgekondigd.
Santiago schijnt momenteel het cen
trum der politieke activiteit te zijn. Stra
tegische punten der stad worden be
waakt om elke rustverstoring te kunnen
onderdrukken.
De pers is aan censuur onderworpen.
BlURr.ïlLAKD
TWEEDE KAMER.
Overzicht.
De S. D. A. P. heeft plecbtiglijk een ivi-
rer verkiezingsparadepaarden de Kamer
hinnenge.eid, .n de verwachting dat het
van daar wel zijn weg zal vinden naar den
lande. Bij den aanvang dei vergadering
werd door den heer K. ter Laan inge
diend een wetsontwerp in zake ontwape
ning.
Het ontwapeningsonlwerp beoogt in af
wachting eener n euwe defensiewetgeving:
jaarlijkscho l.chling landmacht 3000, zee
macht 1000 man (met ontslag van al.e
dienstplicht gen, do ouderen het eerst, bo
ven deze geta.len), oefentijd 4 maanden,
afschaffing van voor- en herhalingsoele-
ningen.
Een vermeerdering van het aantal ini-
tiatiefonlwerpen beteekende dit niet. On
middellijk na de ind ening van het ontwa-
peningsontwerp kwam de mededeehng van
den voorzitter, dat Mej. Van Dorp
haar reeds op de agenda geplaatst wets
voorstel tot w jziging van de Kieswet had
ingetrokken. Het ontwerp, waarover reeds
heel wat te doen is geweest in de pers,
vond hiermede een roemlooseinde.
De geheele dag ging heen met de ai-
handeling der interpellatie-W ei tkarap
over de toestanden in de venen. Minister
Ruys werd nog uren lang bestormd met
vragen, verwijten, raadgevingen, smeek
beden. De meeste raadgevers drongen aan
op ontginning op groote schaal.
Naast de mot e-Weitkaimp, welke de
Kamer als haar oordeel wilde doen uit
spreken, dat het in hooge mate gewenscht
is, dat van Rcgeeringswege al datgene
wordt gedaan wat mogelijk is om do moei
lijke omstandigheden, waaronder de turf-
industrie verkeert, te verzachten, ver
scheen nog een motie van de S. D. A. P.
De heer Hiemstra verweet de Regeering,
dat zij geen perspectief opent voor de ve
nen en diende een motie in om de Kamer
te doen uitspreken, dat, naast hulp door
tijdelijke werkverschaffing, maatregelen
noodig zijn ter hUjvende verbetering en
dat daarom een onderzoek zou moeten
worden ingesteld, welke maatregelen hel
meest geschikt zouden zijn, en steun aan
die maatregelen zou moeten worden ver
leend.
Ook de Vrjheidsbonder B i e r c, m a
kwam met een rnot:e, vragende om maat
regelen ter voorz:.ming in den financieelcn
nood van noodlijdende gemeenten in de
nabijheid der venen.
Gestemd wovd «r tlc» ©iet.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS*
BUITENLAND.
Heden hebben de rouwplechtigheden te
Berlijn plaats voor de begrafenis van
rijkspresident Ebert.
De gezanteraad te Parijs heeft nadere
inlichtingen aan de militaire experts ver
zocht.
Het Turksche kabinet afgetreden.
BINNENLAND
De instelling van een prijzen-controle-
commissie.
De belasting-ontwerpen komen tusschen
Paschen en Pinksteren in openbare be
handeling.
DE BELASTINGONTWERPEN.
De regeering is, naar het „Vad." ver
neemt, voornemens de bekende belasting-
ontwerpen tusschen Paschen en Pinkste
ren door do Tweede Kamer in openbaro
bohandeling le doen nemen.
Men acht het in parlementaire kringel
echter uitgesloten, dat het ontwerp weel
debelasting, tenzij geheel omgewerkt, hel
tot een openbare behandeling brengen
zal.
Vragen van Kamerleden.
Hoofden van cursussen voor
vervolgonderwijs.
Op de vraag van den heer Suring betref
fende het alsnog uitkeeren aau hoofden
van cursussen voor vervolgonderwijs van
de hun over de jaren 1921, 1922 en 1923
als zoodanig onthouden beloon in gen heeft
de heer de Visser> Minister van Onderwijs,
Kunsten en "Wetenschappen hel vo'gendo
geantwoord:
Do ondergeteckcndc heeft konn s geno
men van het arrest van den Hoogen Raad
der Nederlanden, d.d. 22 Januari 1925.
Ten aanzien van de toepassing van arti
kel IV, 2de lid. van het Koninklijk be
sluit van 16 December 1920 (Staatsblad
no 899) is daarbij aan het begr p ..gelijk
tijdig" een andere betoekenis gehecht dan
in overeenstemming met hot advies van
den Raad van S'ate, afdeohng voor de Ge
schillen van Bestuur, hij versclrllendo Ko
ninklijke besluiten was ge&c.hied
Met het oog op dit arrest, waarhij een
andere interpretatie dan de tot dusver
gangbare is aangenomen, s de ondorgetec-
kende berehl, aau do gemeente, en sch ooi-
besturen alsnog een aaimi'lende R iks-
ver^oeding over de jaren 1921. 1922 en
1923 te verleenen. inden deze bos'nron
een daartoe strekkende opgave, vermelden
de den persoon rif de personen, zootp^o
hot respecMeve'ijk over die jaren nn" toe
komend bedrag ~":n Ueonrt-wnpnt
mochten inzenden
De amb«sw-mi"« var den minister van
Buitenlandsche Zaken.
Bij liet jongste afdoolincsondorzo"'; der
Tweede Kamer zou algemeen bezwaar ge
maakt zijn tegen het onder dn gegeven
omstandigheden toeslaan van een crodict
van f500.000 voor oen ambtswoning voo*
Buitenlandsche Zik-m
De Tweede Kamerverkiezing.
Kieskring Leiden.
De heer A. J. Oostdam heeft bedankt
voor de Tweede Kamer-candidatuur, hem
in den kieskring Leiden door de Kiesver-
cenigingen te Hoogmadc en Katwijk aan
geboden. Hij kan dus lid blijven van hef.
Adviseerend College.
Kieskring Utrecht.
In de Zaterdagmiddag te Utrecht gehou
den vergadering van het bestuur van den
Boud van R. K. Kiesvereenigingcn in deu
R jkskieskring Utrecht, is kennis genomen
van de volgende voorloopige aanwijzingen
door de R. K kiezers van dezen Rijkskies-
kr ng gedaan
Van de 49 kiesverecnigingen hebben er
40 gebruik gemaakt om voorloopige aan
wijzingen te doen.
Voorts is er uit Utrecht één lijst van 100
kiezers ingekomen voor mevr. "W. Brouns-
v. Besouw (Den Bosch) en de heeren L. T.
Guyt en W. Mooyman.
Voorts uit Utrecht een lijst van 50 k'e-
zers voor den heer Ohr. Jansen te Am-
sterdam, alsook voor dezen zelfden candi-
daat een lijst van 50 kiozers uit Baarn.
Ten slotte werden drie lijsten van 50 k'e-
zers ontvangen uit Mijdrecht en Wilnis
voor den heer G. Knigge te "Wiln's
Voorloopige aanwijzingen werden ge
daan voor:
J G. Surng (Maarssen) 32; dr. J. F. J.
ten Berge (TJtroclit) 27; Baron L. v. Voorst
tot Voorst (Twello) 17; C Knigge (W 1-
nis) 17; G. J Kuyper (Utrecht) 14; vervol
gens nog één of cnke'e keeren voor ver-»
schoidene andore candidaten.
Het spGGrwefinerscnesl en da duurte.
De minister verleent geen
tussc henkomst.
Do Minister van Waterstaat hooft aan
de hoofdbesturen der yjjf pa.™enwerkQn&