10e Jaargang. 13 SEPTEMBER 1924 "•->. 4562 ^©ABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling ,Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal. JBij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal, franco per post 12.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnes ver* Itrijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 9 ct. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II. Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II OE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone adverlontlBn 30 cent par Mgal Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het 3 dubbele Tan het tarief berekend. 3 Kleine adverlentlën. Tan ten hoogste 80 woorden, waaifcf betrekkingen worden aangeboden of gewaagd, huur en r* huur, koop en Terkoop 10.30. :J)it nummer bestaat uit wijf drladen, waaronder hst Geïl lustreerd Zonriagbiad. Onze Universiteit. r Het klinkt trotsch en toch- niet te jfrotscli om te spreken van onze Uni versiteit te Nijmegen, die daar staat als een monumentale stichting, de eerbiedige bewondering opwekkende van zoovele kar dinalen, bisschoppen, prelaten, priesters cn vooraanstaande leeken, die van verre waren gekomen om liet Internationaal Sucharistisch Congres bij te wonen. "Wan neer zij zich lieten inlichten over ons gods dienstig. maatschappelijk, charitatief en staatkundg leven, was dat voor do meesten hunner als ecne openbaring: doch zoo hoog had men het katholiek Nederland haast niet durven aanslaan, dat, bij een rijk ontplooid leven op velerlei gebied, ons Episcopaat ook den stouten stap had dur ven doen van over te gaan tot het stich tten eener katholieke Universiteit. Daarbij een universiteit, welke al dadelijk bogen mocht op een trits van geleerde mannen, die gelijkertijd met het schenken van de gave der kennis en der wetenschap, ook het brood des levens braken voor een aan- ital studenten, dat de stoutste verwachtin gen overtreft. Als de bisschoppen van Nederland, in hun beroemd en in zijn gevolgen zoo vér strekkend en zegenrijk Mandement van 22 Juli 1868, de scherpe scheidingslijn trek ken tusschen het onderwijs dat God kent.en God niet kent, dus niet eerbiedigt: dan spreken zij: „Wij Katholieken van Nederland, die fchans leven, gaan weldra heen, om ons bij den Oppersten Rechter voor de eeuwig heid te veranwoorden; die Rechter zal niet verzuimen ons te vragen, wie wij na ons achterlaten, om het katholieke geloof in ons vaderland waardig te vertegenwoordi gen". Heit zijn die zelfde ernstige woorden waarmede ook de bisschoppen van Ne derland hun herderlijk rondschrijven van 18 September 1921 aanvangen, waarin zij aan hunne geloovigen kennis geven dat zij de broon gaan zotten op bet destijds begonnen werk. „Want hoeveel wij ook, dank meer dan vijftig jaren arbeid en strijd mochten be reiken, er ontbreekt nog een onmisbare schakel in onze onderwijsorganisatie, eeno instelling van het allergrootste gewicht, die de kroon moet zetten op al ons werken voor het vrije onderwijs:, dé katholieke Universiteit." „De beginselen in het Mandement van 1868, vooral met het oog op het lager on derwijs ontwikkeld, gelden voor het onder wijs in zijn geheelen omvang, ook voor het middelbare en het hoogere, ja in som mige opzichten op de eerste plaats voor liet hooger onderwijs aan de universiteit". Dank zij de zorgvuldige voorbereiding der sinds 31 Juli 1905 bestaande St. Rad boudstichting voor het stichten eener bij zondere katholieke universiteit en vooral van den aan baar bestuur toegevoegden medewerker, dr. J. Hoogveld,- secretaris- penningmeester van het comité der s-ticb- tings-actie, vond het woord der bisschop pen een dankbaren weerklank. In alle pa rochies werden althans gepoogd werd h het te doen jarochiale comité's opge- richt, die in overleg met de diocesane co mités (1) de giften in eens en de ja'ar- ïijkscho bijdragen moesten inzamelen om do uitvoering en het voortbestaan van het grooto werk mogelijk te maken. Zoo gemid deld elk katholiek een gulden voor eens en verder 10 ets. per jaar geeft dan kon niet slechts de Universiteit worden gesticht en met de faculteiten der godgeleerdheid, der rechten cn der letteren cn wijsbegeerte aan vangen, doch dan was met redelijken grond te verwachten dat zij in afzienba- ren tijd kan worden uitgebouwd tot" eeue universiteit in den vollen zin des woords, door do oprichting van de faculteiten der geneeskunde en der natuurwetenschappen. Het was een daad van stoutmoedigheid, noch, niettegenstaande de ongunst der tij den en vertrouwen stellende in het katho lieke volk, heeft het Episcopaat die dur ven verrichten. Do uitkomst heeft niet te leurgesteld, maar laat het openlijk worden erkend, bij vele en ruime offervaardigheid niet overal ten vofle aan de verwachting beantwoord. De- medewerking was niet zoo algemeen als met reden mocht wor den verwacht. Het bestuur der St. Radboudstiching en de besturen der diocesane comité's hebben overwogen waaraan dit verschijnsel was itoe te schrijven. Gemis aan ijver bij de leiding was hot biet en ook niet bij de diocesane comité's, waarschijnlijk wel bij enkele peroehiale comité's. Om don band tusschen de verschillende 'organen te versterken word daarom be sloten een centraal comité te vormen be^ staande uit de negen voorzitters der dio cesane comité's, een lid van liet bestuur "pr St. Radboudstichting met haar admi nistrateur. een vertegenwoordiger van het curatorium, en een lid van het college van hooglceraren. Dat cmnité zou geheel het veld der werkzaamheden kunncu overzien en den onmisbaar gebleken schakel vor men tusschen de universiteit, het bestuur der St. Radboudstichtiüg cn de verschil lende comité's. Schrijver dezes werd tot voorzitter gekozen van het centraal comi té en als zoodanig veroorlooft hij zich een beroep te doen op onze pers om nogmaals op bijzondere wijze de aandacht te vesti gen op onze universiteit. Het Episcopaat immers hoeft in liet rondschrijven van 3 September 1922 uit drukkelijk voorgeschreven dat, te beginnen met liet najaar 1922, jaarlijks in tie maan den October en November in alle parochies eene geldinzameling zal worden gehouden en van het welslagen dier inzameling hangt de toekomst onzer universiteit af. Van deze hangt het af of in Nederland een katholieke wetenschap zal worden ge vormd. De bovenvermelde woorden der bis schoppen bewijzen ten volle hoe onaf wijsbaar noodzakelijk dit wordt geacht. Noodzakelijk voor geheel het katholieke volk in allo zijne geledingen en niet al leen voor dat deel cr van waaruit de stu denten voortkomen, welke de universiteit bezoeken. Het is herhaaldelijk aangetoond, doch het kan niet genoeg worden gezpgd, wijl dit helaas niet altijd voldoende wordt erkend. Immers wij hebben ter vervolmaking on zer samenleving, waarvan een ieder lid is; noodig een onderwijs van de eenige en volle waarheid. Wij hebben dus ncodig Jioogieeraren die de waarheid, en deze al leen, voorhouden aan hun toehoorders en het- zijn deze toehoorders die straks als advocaten, rechters, gcneeslieeren, schei kundigen, staathuishoudkundigen, leera ren aan 'gymna-siuni cn hoogere burger scholen, Sociale leiders of raadslieden, op voeders en schrijvers, ons volk zullen voor gaan, leiden en 'onderrichten. Wie gevoelt niet van hoeveel belang hét is, dat deze scheppers en voorlichters der openbaro meening, deze gidsen es drijvers van het maatschappelijk en. staalkundig leven, de ze invloedrijke geleiders van geestelijke stroomingen waar een ieder zich bewust ol onbewust aan onderwerpt, menschen zijn van vurige en innige katholieko overtui ging, die de katholieke beginselen én zelf warm voorstaan en overal pogen te doen doordrongen. Daarvoor is een katholieke universiteit noodig. Het is zoo heilzaam te leeren uit de er varing elders opgedaan en treffend is het in dezo te letten op de lotgevallen van den Partito Popolare, de partij d,er Italiaan- sche katholieken. Daarin ligt voor ons zulk een ernstige, ja dreigende waarschuwing, wijl zij, door onderlinge verdeeldheid, niet alleen geen kracht ten goede kunnen uit oefenen op de zaken van het land, doch tovens in hunne partij niet het zoo drin gend geboden tegenwicht kunnen leveren aan de machten van geweld en van regee- ringloosheid, welk hun vaderland ten ver- derve zullen voeren. Een verdeeldheid, die gelijk de zoo dicht bij het Vaticaan staan de Osservatore Romano dezer dagen op merkte, noodzakelijk de innerlijke eenheid der katholieken schaden moet. De Partito Popolare den 19den Januari 1919 in het leven geroepen, nam eensklaps zulle een vlucht dat hij weldra meer dan 100 leden in het Parlement telde. Ware hij eensgezind gebleven en goed, doch vooral deskundig geleid, dan hadde hij de juiste richting aan de binnenlandsche politiek kunnen geven. Het schijnt evenwel dat hij 'hopeloos uiteen is gespat, door de tegen stelling der economische belangen van do verschillende groepen waaruit bij bestaat. Doch te midden van den eersten en plotsdingen opbloei slaakte reeds dadelijk de Franciscaner pater Agostino Gemelli, ongetwijfeld een der meest edele en krach tige figuren die Italië telt, de klacht: „Wij hebben geen mannen". Twee of drie lei ders als Gemelli, Meda, Don Sturzo, doch niet een breeden kring van meer beschei den, doch kundige werkers die in het 'tweede gelid staan doch de kracht van el ke groep of partij uitmaken. En drie maanden na bet tot stand komen van den Partito Popolare, was bij hem het plan gerijpt een katholieke universiteit te stich ten te Milaan, waar Acliille Ratti, de thans roemruchtige Paus, toen Aartsbis schop was. En zij is er gekomen, doch wat laat. Mogen deze korte woorden namens het centraal comité der St. Radboudstichting in goede aarde vallen en den arbeid der parochiale comité's in do komende maan den opwekken en verlichten. J. B. VAN DIJK. 1) Er zijn 9 diocesane comité's, één voor het bisdom Roermond, 's-Hertogen- bosch en Breda, terwijl om do groote uit gebreidheid, er in bet Aartsbisdom en het bisdom Haarlem elk drb .werden opge richt BUITEHLAUD Volkenbond. De Wilna-kwesits te Genève. Aanleiding tot w r ij v i ng. Het laat zich aanzien dat de Litausch- Poolsche kwestie aanleiding zal geven tot wrijving in deze Volkenbondsvergadering. De Litauers zijn van plan, aan te dringen op grondige bespreking van de Wilna- kwestie door de Vergadering, daar zij deze kwestie door de beslising'van den Raad niet opgelost achten. Zij eischen onvoor waardelijke behandeling van het geschil door het Permanente Internationale Hof. Er is ccn sub-commissie der zesde com missie gevormd voor bestudeering van het ter zake reeds in de vorige Volkenbonds vergadering door Litauen ingediende voor stel. De Litauscke gedelegeerde bad ge- eischt, dat Litauen in deze sub-commis sie vertegenwoordigd zou zijn. Daarop eischte de Poolsche gedelegeerde Zalewski, dat dan ook' Polen daarin vertegenwoor digd zou zijn.. De sub-commisse had daar op besloten, zoowel Litauen als Polen tot het bijwonen der besprekingen over deze kwestie uit to noodigen, doch zij wenschte geen Litausche en Poolsche gedelegeerden in zich op te nemen. Litauen deed daarop een beroep op de geheele zesde commis sie, die zich gistermorgen met de kwestie 'heeft beziggehouden. De zesde commissie heeft zich ten slotte bij bet standpunt der sub-commissie aangesloten, dat er geen aanleiding is Litausche en Poolsche gede legeerden. daarin op te nemen. Door Li tauen was verklaard, den Belgischen gede legeerde Hymans, niet als onpartijdig te kunnen beschouwen, daar hij als lid van den Raad medegewerkt heeft aan de be slissing, welke Litauen onjuist acht. De Nodsrlandsche delegatie. Gewaardeerd en opbouwend w e r-fc. Do Nederlandsche gedelegeerden blijken evenals liet vorige jaar weder algemeen te worden gewaardeerd om kun practiscb en opbouwend werk. Men seinde reeds eerder hoe de eerste, derde, vierde en zesdo com missie een beroep hebben gedaan op de werkkrachten van de heeren Limburg, Loudon, Van Eysinga en Van Lynden, door hen tot lid van tal van sub-commis sies te benoemen. Mr. Limburg is zelfs van niet minder dan vier sub-commissies lid. Thans heeft ook det weede commisise prof. Van Eysin ga benoemd tot lid van de sub-commissie voor het delicate vraagstuk van de betrek king tusschen de hygiënische volkenbonds- commissie en het 'hygiënisch bureau te Parijs. De vijfde commissie, waarin prof. Frangois zitting heeft telt geen sub-com missies. Uit de beraadslagingen eergisteren in de tweede commissie over het werk van de hygiënische Volkenbondscommissie bleek een zoo algemeene hooge waardeering voor het nuttige werk, dat deze teenniseke Vol kenbondsorganisatie verricht, dat er groote kans bestaat dat de hygiënische commis sie zich een belangrijk hooger budget zal zien toegewezen, dan de financieele con- trolecommisiso had toegestaan. De gedelegerden van Frankrijk, Italië, Japan en Brazilië spraken zich allen uit ten gunste van de door de hygiënische com missie aangevraagde budgetverhoogingen. Prof. Van Eysinga verklaarde eveneens 't werk van de hygiënische organisatie voor hoogst verdienstelijk te houden, doch be twijfelde of een verhooging van het budget van de hygiënische commissie met niet minder dan vijftig procent bij den tegen-, woordigen stand van do Volkenbond? finan ciën wel mogelijk zou zijn. Duitschland. De schuld aan den Oorlog. Stresemann wil de nota verzenden. In een onderhoud met journalisten ver klaarde Stresemann, dat bij op hot stand punt staat, dat do Duische regeering wel iswaar niet verplicht is do nota betref fende de schuld aan den oorlog af te zen den, maar dat de verzending in ieder ge val zal moeten plaats hebben, wil de Duitsche regeering niet de laatste rest van haar autoriteit verliezen. Van een toetre den van Duitschland tot den Volkenbond kan geen sprake zijn voor en aleer do kwestie van den schuld aan den oorlog is geregeld. Volgens dr. Stresemann is het verstandig er van Duitsche zijde niet al te sterk op aan te dringen, dat Duitschland tot den Volkenbond zal worden toegelaten, daar tot dusver geen der landen, die er belang bij zouden kunnen hebben, dat Duitschland lid wordt van den Volkenbond, do Duitsche regeering; lioeft uitgenoodigd de eerste stappe'n in deze richting te on dernemen. Stresemann wees er op, dat Duitsch land geen enkele waarborg heeft, dat liet als gelijkgerechtigde zal worden toegela- Uit het bezs.tc gebied. nuari 1923 bezet werd, is sinds de Lon- Naar de Kola. Ztg.. uit Zweibriicken verneemt, bestaan er. tusschen de Frau- schen en de Duitschers groote meenings- verschillen omtrent wat moet worden ver staan onder „politieke gevangenen". Van de 58 Duitsche gevangenen in Zweibrücken die volgens de Duitsche opvatting tot de politieke gevangenen moeten worden ge rekend, beschouwen de Fransche autori teiten er maar 20 als zoodanig. In verband met dezen staat van zaken heerscht onder de Duitsche gevangenen groote opwinding en onrust. De laatste da gen zijn de Duitsche gevangenen een hon gerstaking begonnen. De liquidatie der bezetting. Van hét Duitsche gebied, dat na 11 Ja- nuaria 1923 bezet werd, is sinds de Lon- densche conferentie ongeveer 48 ont ruimd. In Baden en Hessen liggen thans geen Fransche troepen meer. Engeland. De aandeden van Mac Donald. Een v e r k 1 a r i rrg. De premier heeft to Lossiemouth de vol gende verklaring afgelegd over de aandec- len-kweslie: „Het kapitaal is niet van mij en ik sta slechts formeel als eigenaar van de aandeelen te boek. Een en ander heeft niets te maken met politiek". Hiermede is het relletje weer gesust. Italië WEER EEN POLITIEKE MOORD. Een fascistische afgevaardigde neergeschoten. M a 11 e o 11 i gewroken- Een arbeider, Gorvi genaamd, heeft gis teren te Rome vier revolverschoten gelost op den fascislischen afgevaardigde Casa- lini, vice-secretaris-generaal van de fascis tische vakbonden, terwijl déze in een train voorbijreed. De afgevaardigde, die ernstig werd geWoud, is kort daarna in het zie kenhuis overleden. De aanvaller werd gearresteerd. Hij ver klaarde dat hij communist is en Matteotti heeft vallen wreken. Het schijnt echter, dat hij ook nog oen particuliere reden had Hij was namelijk geruimen tijd portier geweest bij de villa,welke door Gasalini werd bewoond, doch juist dezer dagen ontslagen Casalini whs niet bij de Matteotti-affai- re betrokken en wijdde zich enkel aan de organisatie van fascistische vakbonden. De droeve tijding bereikte de regeering tijdens een kabinetsraad. De regeering be sloot krachtige maatregelen te nemen ter handhaving van de orde en represailles te voorkomen. Het fascistisch partijbestuur heeft een proclamatie tot de bevolking gericht, waar in o.m. gezegd wordt: „Voor dezen nieu wen moord moeten alle fascisten in Italië het vaandel strijken, zonder pogingen te doen tot het plegen van represailles". Het comité deroppositie-partijen heeft bewijzen van deelneming betuigt aan de familie van den vermoorde. Uit Milaan wordt nog. gemeld: Naar ver wacht werd, heeft het bericht van den moord op Gasalini alhier groote opwin ding verwekt. Troepen jeugdige fascisten trokken door de straten, drongen vele hui zen binnen en dwongen do Inwoners de vlak halfstok te hijschen, ten teeken van nationqlen rouw. Twee- tot driehonderd fascisten drongen het redactiebureau van de „Gorriere della Sera" binnen, waar zij werden ontvangen door den hoofdredacteur. Zij stelden hem den eisch het land te verlaten. De redac teur weigerdo echter ziju past te verla ten en zeide, dat hij den volgenden mor gen zijn blad als gewoonlijk zou laten ver schijnen, hoewel hij den moord scherp laakte. Daarop stelden zij hem den eisch, dat de vlag halfstok zou worden gehescben. Ook dit weigerdo de redacteur echter, waarna een agent van politie, die het on derhoud bijwoonde, de vlag halfstok heesch. Daarna trokken de fascisten naar het bu reau van bet blad „La Justicia", het or gaan van de reformistische socialisten. Zij vonden daar echter niemand aanwezig. De fascisten drongen daarop de zetterij binnen en vernielden de linotypes en sta ken vervolgens het halve gebouw in brand. Verdere, daden van geweld werden uit Milaan echter niet gemeld. Spanje. De strijd in Marokko. De situatie voor do Spanjaarden weder gunstiger? Een officicol communiqué betreffende den strijd in Marokko melddo gisteren, dat de operaties in de nabijheid van Fon- dak een normalen voortgang hebben. De Spaanscho troepen ondervonden slechts HET KOORNAARSTE NIEUWS* BUITENLAND Hel werk der Nederlandsche delegate ter Volkenbondsvergadering. Stresemann is vóór het verzenden van do nota betreffende de ccrlogsschuld. Weer een politieke moord in Italië. Een fascistisch afgevaardigde vermoord. Een nieuwe revolutie-poging te Lissabon verijdeld. BINNENLAND. De regeering zou het voornemen nebben, het banderolleeren van de sigaren te laten vervallen. Salarissen bij de pesterijen en tslegrafia De afkondiging van het nieuwe bezoldi gingsbesluit voor rijksambtenaren kan over esnige weken werden tegemoet gezien. zwakken tegenstand, zoodat morgen het- front tot aan de inlernaionale zone geheel zal zijn hersteld. Verschillende inheemscho gezinnen zijn in de dorpen van het gebied: van Finat ben Karrich teruggekeerd. Ge durende den afgeloopen nacht is geen en kel schot in de omgeving van Tetouan ver nomen. Drieduizend man, welke langs dó rivier zijn gelegerd, zullen zich inschepen om de in Tetouan samengetrokken strijd macht te versterken. De oud-minister Angelo Ossario Gal- lardo is gearresteerd cn in de gevangenis geworpen wegens het verspreiden van leu genachtige berichten, welke nadeellg zou den kunnen zijn voor de militaire disci pline. Portugal. Een nieuwe revolutie-poging. Snel onderdrukt. Radicale elementen, bestaande uit lniw gers en militairen, hebben getracht op nieuw revolutie te maken. Zij deden aan vallen op het ministerie van Oorlog en het telegraafkantoor. De poging is mislukt en de aanvallers zijn gearresteerd. Het oproer werd zcyr snel onderdrukt. Toen om 2 uur des nachts 't sein werd ge-« geven, door het afschieten van zeven dyna-< miet- en vuurpijlen, verzamelden eenige honderden oproerlingen zich nabij het ar senaal. Zij vielen het ministerie van Oor log aan, alsmede het telegraafstation cn het douanekantoor. Ze werden echter zeer snel door republikeinscho troepen omsin geld, welke zonder een druppel bloeds te vergieten, de drie leiders en eenigo deelne mers gevangen namen. Om 5 uur s' nachts was de rust weer geheel hersteld. Rusland. De opsland in Georgië. Een bericht uit Constantinopcl meldt, dat Rusland zioh gereed maakt te mobn liseeren. Men vermoedt, dat deze maatrew gel is gericht tegen Georgië, waar de op standelingen dag aan dag meer terrein winnen. Griekenland. De militaire opruiing te Athene. Tweo generaals gearresteerd De generaals Tseroelis en Panajoto- poelos werden gisteravond gearresteerd wegens het onderteekenen van een ge schrift waarbij officieren en manschap pen van hot vierendertigste regiment weri verzocht, de regeering te helpen omverwer pen. Britsch-lndië Gandhi en de Swarajisien. Gandhi geeft den strijdo p.; Gandhi deelde mede, dat hij zich on voorwaardelijk aan de Swarajisten over geeft, daar hij geen strijdkracht meer heeft; hij doet verscheidene voorstellen, die den Swarajisten de gelegenheid ge ven, zich te organiseeren zonder z'ju, (Gandhi's) tegenstand. China. De burgeroorlog. Successen voor T s j e k i a n g. Aan het westelijk front hebben de troe< pen van Tse-Kiang Thing ten westen van het Tai-Ghoe-meer veroverd. Zij hebben; de troepen van Kiang-soe genoodzaakt zich terug te trekken naar Tsjang-Tsjow. y Shanghai neutraal gebied.1 Men verneemt, dat do regeering te Pe-t king er op verzoek der mogendheden in heeft toegestemd do rivier Whang Po/ waaraan Shanhai ligt, evenals do stadj zelf als neutraal gebied le beschouwen. F.rj zal een strenge controle op do schcep-< vaart op do Whang Po worden ingef voerd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1924 | | pagina 1