VOLKENBOND EN VREDE.
15e Jaarqanc
ZATERDAG <8 SEPTEMBER 1924
'o. 4556
Ste Êcidóclve Sou/tomf
UeABONNEMENTSPRIJSbedresgt bi] vooruitbetaling
(Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal
6s onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal
Franco per post I 2.95 per kwartaal
jHet Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné'a ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
hitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TIL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 y POSTBUS No. II
OE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advert en tl Sn SO eent per rogcS
Voor Ingezonden Mcdedeelingen wordt hM
dubbele van het tarief berekend.
Kleine ndvertentfën, van ten hoogete 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, hnnr en refr
huur, koop en verkoop 10.50.
Dit nummss* bestaat uit vijl
bladen, waaronder het Geïi.
lustreerd Zondagbiad.
Wie kent de wet?
Een ieder wordt geacht do wet te ken
nen Jawel, de tijd, waarin dit met
«enigen schijn van ernst kon worden ge
zegd, is er misschien geweest; maar zij ligt
dan nu toch zeker in het volmaakt verle-
'dene.
Wij hebben in den loop dozer week
eindelijk weer eens een „Officieele" Re-
geeringsmededeeling ontvangen Zij had
betrekking op de door de Directie van de
Kunstzijdefabriek te ArnhemEde in uit
zicht gestelde invoering van het drieploe-
Igenstelsy èn luidde als volgt:
„(Officieel.) Bij hen, die protesteeren
tegen het feit, dat. de N. V. Nederlandseho
Kunstzijdefabriek te Ede haar mannelijke
arbeiders van 18 jaar of ouder des Zon
dags wil laten werken in continubedrijf,
bestaat de meening, dat hiertoe door den
jninister van arbeid, handel en nijverheid
<j5 door de arbeidsinspectie vergunning
zot: zijn verleend. Deze meening is on
juist. Wanneer de kunstzijdefabriek te
Ede bedoelde werktijdregeling invoert,
maakt zij gébruik van de bevoegdheid, in
art. 33 van het werktijdenbesluit voor fa
brieken of -werkplaatsen 1923 (Kon. be
sluit van 4 September 1923, no. 442 tot
vaststelling van een algemeenen maatre
gel van bestuur als bedoeld in de art. 22,
Itweed'e en derde lid, 23 en .25. eerste,
tweede, derde, vierde en vijfde I'd, der
'Arbeidswet 1919) aan verschillende groe
pen van fabrieken, die arbeid in vol conti
nubedrijf «noodig kunnen hebben, toege
kend, om op aSe tijden, ook des Zondags,
jdoor mannen arbeid te doen verrichten."
Do „N. Rott. Ct." teekent hierbij aan:
„Het is wel sterk, dat de Regeering het
noodig acht van de zeldzame „officieele'1'
berichtgeving gebruik te maken om den
inhoud van wettelijke bepalingen in her
innering te brengen. En dit .niet alleen
ten behoeve van den „Man in the street
'o, neen juist ter voorlichting van hen, die
geacht mogen worden de totstandkoming
van onze wetten geregeld te volgen. Nie
mand minder dan de hoeren Idenburg, lid
van de Eerste Kamer en tijdelijk voorzit
ter van het centraal comité van de A. R.
partij, en Schokking, lid van de Tweede
Kamer en voorzitter van de Chr. Histori-
eche partij hebben den minister van arbeid
verzocht de aan de Nederlandsche Kunst
zijdefabriek verleende vergunning in te
'trekken."
Als zelfc%tilke "menschen, de wet niet
precies kenden, hoe moet liet dan met an-
derer kennis gesteld zijn.
Daaruit de conclusie te trekken, dat de
wetten, speciaal ook de Arbeidswet, te in
gewikkeld is, zóó dat ze eenvoudiger zou
kunnen zijn bet lijkt ons niet vol
doende gemotiveerd.
Maar wel mag daaruit de gevolgtrekking
'worden gemaakt, dat de ambtenaren bij
bun optreden Ier handhaving van de wet
allereerst er mede moeten rekening hou
den, dat veel daarvan niet wordt gekend,
dus onopzettelijk wordt ovetreden, zoodat
Voorlichting op hun weg ligt, wel
willende voorlichting.
Wellicht zijn er wel ambtenaren, die van
■dat laatste niet diep genoeg overtuigd zijn
■—althans in bun optreden daarvan geen
blijs geven.
Naar aanleiding van het bovenstaande
mag er tevens oak nog wel aan herinnerd
worden, dat de bedoelde Kunstzijdefabriek
au n i e t meer des Zondags laat werken
de protesten van A. R. en Chr. H. zijde
schijnen dan toch wèl succes te hebben
gehad. Waarover wij ons mogen .verheu
gen!
ByrTEMLAMD
België.
De sinking in de Bcrinage.
Mijnschachten onder water
•geloopon.
Do paritaire mijncommissie vergaderde
gistermorgen te Brussel.
Do door de patroons verslrekto cijfers
werden door de commissie van oudorzoek
juist bevonden, doch er word niettemin
geen overeenkomst tusschen de patroons en
mijnarbeiders bereikt.
ïntusschen is liet aantal stakers tot bo
ven de 30.000 gestegen. Sommige mijn
schachten zijn reeds onder water geloo-
pen, terwijl men in andere mijnen niet
meer kan afdalen, daar ook de machinis
ten het werk hebben ncergebsd.
Duitschland-
De miiiiaire controle.
De Rdjksregeering maant tot
kalmte aan
ïn een mededeeling der rijksregeering
Wordt er op gewezen, dat de 8 dezer aan
haal. Wat wij willen, is vooral goede
trouw.
In de laatste weken nu heeft zich een
nieuw en belangrijk feit voorgedaan. Te
Londen heeft Duitschland, waannede wij
directe betrekkingen hebben aangeknoopt,
vrijwillig toegezegd, zijn schadeloosstel-
lingsverplichtingen te zullen nakomen.
„Voor al het overige verwijzen wij naar
do art. 1. 8 en 9 van het Volkenbondspact,
dat de bepalingen bevat in zake de bijzon
dere 'doorvoering van de verplichting om
trent de ontwapening en voor de toela
ting van een slaat tot den Volkenbond".
„Deze artikelen gelden voor Duitsch
land zoo goed als voor alle andere lan
den. Voor onzen bond mag geen uitzonde
ring en geen bevoorrechting bestaan.
„Ditzelfde kan ik ook zeggen van Rus
land: het herstel van Europa is oumogelijk
zonder de medewerking van dit groote on
gelukkige volik".
De Nobelprijs veer den Vrede veer
Herrict?
De „Pester Lloyd" verneemt uit Parijs,
dat men in vooraanstaande Zweedsche en
Amerikaansche. kringen van plan is, Her-
riot voor den Nobel-vredesprijs voor te
REDE VAN HERRIOT.
Aanvaarding van de arbitrage.
Herriot is vóór toelating van Duitschland.
Gisteren was de „Salie de la Reforma
tion" te Genève zoo mogelijk nog voller
dan den vorigen dag. Herriot voerde gis
teren het woord.
Hij begon met Frankrijks trouw te be
tuigen aan het pact van den Volkenbond
en aan het Verdrag van Versailles, welke
twee niet te scheiden zijn.
Daarna besprak Herriot het ontwerp-
garanticpact en somde de hoofdbezwaren
ervan op.
„Er zijn drio hoof4-bezwaren: le, dat
de garanties, welke het pact aanbiedt, on
voldoende zijn; 2e. dat do verplichtingen
van de verdragsstaten niet precies zijn
vastgesteld en 3e. dat de bepaling van
den „aanvaller" volgens het verdrag niet
precies mogelijk, ja, zelfs onmogelijk is".
„Het grootste bezwaar is zeker wat
betreft den „aanvaller".
Het a r b i t r a g e-p r i n c i p.
„Het beeft ons verheugd, zeide Herriot,
dat Groot-Brittannië gisteren voor do idee
van 't scheidsgerechtstelsel is opgekomen
dat wij zelf onlangs te Londen hebben
voorgesteld, daar het ons voorkomt, dat
liet slechts door dit denkbeeld mogelijk
zal zijn, zelfs het eenvoudige vraagstuk
van de reparaties op te lossen".
Met grooten nadruk zeide Herriot dan:
„Wij wensolien, dat 'het één van de daden
van deze Vijfde Volkenbondsvergadering
moge zijn, het besluit, betreffende het
sclieidsgerecihtsysteem daadwerkelijk door
te voeren, met een oplossing van de moei
lijkheid in dien zin, dat voortaan als „aan
valler" beschouwd wordt, wie het scheids
gerecht afwijst"!
„Wij stemmen ten volle in met het voor
el el van Mac Donald, om fo trachten. de
clausules inzake de verplichting tot onder
werping aan het oordeel van bet inter
nationale Gerechtshof zóó te redigeereu,
dat zij voor alle staten aannemelijk zijn.
De idee van 'n scheidsgerechtswezen, moet
geplaatst worden in het middenpunt van
het internationale recht, doch bet is niet
voldoende: het is middel en niet doel!"
„Wij mogen art. 8 van het Pact niet
vergeten, dat veiligheid en vermindering
van bewapening eischt. Het mag niet zoo
ver komen dat het scheidsgerechtsysteem
een „val" wordt voor een volk, dat erop
beeft vertrouwd. Onze groote dichter
Pascal beeft gezegd: „Rechtvaardigheid
zonder macht is onmachtig en macht zon
der rechtvaardigheid is tyranniek".
Wij moeten gerechtigheid en kracht naast
elkander plaatsen. Dit is naar mijn mee
ning het program, dat wij moe n ver
wezenlijken.
Een ontwapenings
conferentie noodzakolijk.
„Wij gelooven óók, dat het noodzake
lijk is een groote algemeene ontwapening»
conferentie voor te bereiden, doch wij zijn
overtuigd, dat een niet voldoende voorbe
reide conferentie, zooals reeds gisteren is
gezegd, een mislukking zal worden".
„Laat ons om Godswil niet beginnen
met de geschiedenis van den bouw van den
toren van Babel. Dan zou het kunnen ge
beuren, dat wij een nieuw instituut schie
pen, dat vijandig staat tegenover de oude
organisatie en het ware toch al te gek, een
.oorlog tusscken twee vredes-organisaties
to voorschijn te roepen".
Hor riot vóór toelating van
Duitschland.
Wat Duitschland betreft, onze verkla
ringen daarover zullen alle dubbelzinnig
heid missen. Wij hebben in. Duitschland
bestreden het militairisme en de onwaar
dige leer, die in het openbaar in zijn par
lement werd uitgesproken, dat nood wet
ten breekt. Maar wij hebben nooit de el
lende van bet Duitsche volk gewenscht.
Frankrijk kent geen haat, Frankrijk leeft
niet van haat en Frankrijk leeft niet in
Duitschland cn de Volkenbond.
Te Genève loopen geruchten, dat Duitsch
land bereid is, nog tijdens de tegenwoor
dige vergadering toe te treden tot den
Volkenbond.
Een gemeenschappelijke vergadering.
Ops te 11 ing van e«i. algemeen
Naar verluidt zullen do Fransche en
Engelsche delegaties heden een gemeen
schappelijke vergadering houden, om een
algemeen program in groote lijnen uit te
werken. Het is niet onmogelijk dat zoowel
Mac Donald als Herriot bij die gelegen
heid een nieuwe rede zullen houden.
De rede van Mac Donald.
Fransche en Britse he critic k.
Ofschoon de Engelsche pers zich vrij
algemeen .verheugt over ihet succes, dat
Mac Donald Donderdag te Genève geoogst
heeft geeft men van verschillende zijden
en om verschillende redenen blijken van
teleurstelling. B-ij nadere studie komen
sommige bladen tot de conclusie, dat de
rede meer frases dan inhoud bevatte en
eigenlijk een vrij negatief karakter droeg
Alle Fransche bladen wijzen op den die
pen indruk die in de Volkenbondskringen
te Genève door de verklaringen van Mac
Donald, met name betreffende do kwestie
van het begrip „aanvaller" en de oplos
sing van de Opper-Silezische kwestie is
teweeggebracht.
Verrast is men door het voorstel tot toe
lating van Duitscihland tot den bond en
door de uitlating omtrent de aansprake
lijkheid van den oorlog.
Do meeste commentaren weerspiegelen
do verwondering en de ontgoocheling,
door do rede van Mhc Donahl gewekt. Die
rede wordt door de „Quotidien" diep-te-
iourstellend genoemd; „do inspiratie er
van", zegt het blad, „is edel, maar de
voorstellen zijn onbevredigend".
De „Ere Nouvelle" zegt dat de rede
verre blijft beneden dat wat. men van den
grooten Engdlschen democraat mocht ver
wachten.
De bladen hopen echter, dat de deur wijd
open is gebleven voor eon later accoord;
dat Mac Donald niet het laatste woord
heeft gesproken en dat hij in algehcelc
overeenstemming met Herriot de formule
voor do ontwapening zal vinden, die, zoo
zegt de „Ere Nouvelle" beantwoorden
moet aan de wenschen van die landen die
den vrede willen maar niet weer willen
worden overvallen.
vangende algemeene intergeallieerde in
spectie van de Duitsche bewapening het
slot van de militaire controle, is.
Dé bevolking wordt aangespoord, zich
van daden van vijandschap tegenover de
controle-commissie te onthouden, omdat
zulks lot een voortduren van den tegen
woordige» toestand en zijn gevolgen kan
voeren.
Spanje.
De, strijd in Marokko.
Sombere v o o r u i t z ic h t c n
voor Spanje.
Fit Tangcr wordt gemeld, dat voortdu
rend Spaansche versterk ings troepen in
C'.euta en Tetuan aankomen. De troepen-
Het 'hangt af van liet verloop der huidige
operaties of Spanjo Beni Hassan en de
stammen in de omgeving in zijn macht
zal kunnen houden.
Het Spaansche publiek maakt zich onge
rust over deze officieele mcdedeelingen en
weet niet of hier uit moet worden afge
leid dat nieuwe offers zullen worden ver
langd of wel, dat er zware verliezen zijn
geleden.
Het bezoek van koning Alfons aan Bil
bao is afgelast, ovenals de feestelijkheden
die op 13 September zouden plaats heb
ben ter gelegenheid van het éénjarig be
staan van liet Directorium. Primo do Ri
vera is naar Marokko vertrok'; n.
Polen.
Een aanslag cp hei staal; I; 21H.
Niemand g e_w 0 n d.
Toen hel hoofd van de Poolsche repu
bliek gisteren een bezoek bracht aan Lem-
berg, wierpen twee individuen een boni
naar zijn auo. De bom ontplofte evenwel
eenigo oogenblikken later, zoodat niemand
gedeerd werd. Een der aanvallers kon
worden gearrcsec-rd. De verontwaardiging
over den aanslag is algemeen in de stad.
Rusland.
De opstand in Georgië.
40 leiders ter dood
veroordeeld.
Veertig leiders van den opstand in Geor
gië zijn ter dood veroordeeld. Hunne na
men zijn niet bekend gemaakt, doch men
gelooft, dat een hunner Prins Androsni-
kov is, de leider der Georgische anti-bols
jewisten.
Ernstige pokken-epidemie in de Gekraine.
In de gouvernementen Kief en Odessa
is '11 ernstige pokken-epidemie uitgebro
ken. 45 pet. der gevallen zijn reeds in
d9 eerste dagen doodelijk. De scholen zijn
gosloten. De bevolking verlaat het besmet
te d::
fb finding der buitenlahdsche
mogendheden.
Rusland tegenover E n g e 1 a nd
Naar de draadlooze dienst uit Moskou
meldt houdt de Russische regeering het er
voor dat do gouverneur van Tsjekiang on
dersteund wordt door de Engclschen. Alle
Sovjetbladen spreken echter hun sympa
thie uit voor Soen-Yat-Sen, het hoofd der
wettige Chineesche regeering en de vroe
gere leider van de nationale cn liberale
revolutie.
De Pravda heeft, naar aanleiding van
het gebeurde in China een beschouwing
over do Engelsche actie in Azië. Overal,
zoo meent het blad. treden de Engelschen
in den la a 1st en tijd actiever dan ooit op:
in China, in Afghanistan, in Noord-Perzië
enz. De politiek van Curzon wordt nog
steeds voortgezet; thans heeft zo nog bru
talere vormen dan vroeger aangenomen.
Het is echter de taak der Engelsche ar
beiders om de zwakkere volkeren van
Azië tegen Engelsche intervenlies in be
scherming te nemen.
Uitbreiding te vreezen?
De bevelhebber van Tse-Kiang heeft oen
manifest gepubliceerd, waarin bet hoofd
van de regeering te Peking er van be
schuldigd wordt zijn functie op valschc
wijzo to bobben verkregen en een aarts-
roover te zijn. Verder wordt verklaard dat
do vrede thans alleen nog maar door een
beslissen dén oorlog kan worden verzo-_
kerd.
Dit manifest wórdt bescliQuwd als do
voorbode voor de deelneming van Tsang-
So-Lin den dictator van Mantsjoerije' aan
den strijd. Uit betrouwbare bron wordt ver
zek&rd, dat in Mantsjoerije reeds troepen
worden verzameld Als deze naar don
strijd worden gezonden zal Tsang-So-Lin
zich blootstellen aan een Russischen aan
val op den Ghinceschen Ooster-spoonvog.
transporten gaan met groote moeilijkheden
gepaaxd cn cr is vooral gebrek aan ge
neeskundige hulp De Spaansche pers
meldt dat een Spaansche afdeeling, die ten
zuiden van Larecli tot op ongeveer 25
mijlen afstand van Beniaros was opge
rukt, werd overvallen, waarbij de com
mandant en honderd man werden gedood.
De overvallen op convooien zijn zeer tal
rijk geweest. Verscheidene trocponafdee-
lingen werden gezonden om den weg van
Tanger naar Tetuan vrij te houden.
Raisoeli, wiens dood herhaaldelijk ge
meld werd behoort nog altijd onder de le
venden, hij is voornemens zich spoedig
weer te verlooncn Mocht dit gebeureu
dan zullen verscheidene stamemn. die
thans reeds wankelen, zijn partij kiezen.
DERDE NEDERLANDSCHE
KATHOLIEKENDAG.
De Derde Noderlandscho Katholieken
dag zal, naar St. Janski. meldt, in .192;
gehouden worden te 's-Gravenhage, op
27, 28 en 29 Juli, en niet tijdens do Pink-
sténveek, zooals aanvankelijk besloten
Het Intern. Eucharistisch Congres.
In het nummer van 29 Aug. van liet Bel
gische weekblad „La revue catholique des
idéés ct des faits" lezen wij een interes
sant artikel van. J. Schyrgens over lie
prachtig welslagen van het Eucharistisch
Wereldcongres te Amsterdam.
Audaces Fortuna juvat
midosquo r e 1 i q u i t, (Degenen
die durven, staat Fortuna bij, maar
vrccsaehtigen laat zij aan hun lot over), is
hel motto.
HET tf0OHHA&f£STE NIEUWS.
BUITENLAND
Rede van Herriot te Genève. Hij hart-'
vaorddc het beginsel van arbitrage en
achtle een ontwapeningsconferentie nood
zakelijk. Verder sprak hij zich uit vóór.
toelating van Duitschland tot den Volken-i
bond.
Critiek in dc Britsche en Fransche perj
op de rede van Mac Donald.
8 September bcgir.t de intergeallieerde
militaire controle in Duitschland
De toestand in Marokko wordt voor de
Spanjaarden hce langer hoe somberder.
(Builenl. en Telegr.)
Do burgeroorlog in China dreigt zich uit
te breiden.
BINNENLAND
Het as. Provinciaal Concilie (Kerk-<
nieuws).
De Alg. Ned. Katholiekendag in 1925.
s
In geheel Nederland, maar speciaal in
Zuid-Hollandsche steden, zijn valsche gul
dens in omloop gebrachl De justitie looft
f 500 uit. (Gemengde Berichten, 4e blad).
En de schrijver, een Belgisch priester,
bewondert de stoutmoedigheid en de durf,
waarmee Amsterdam, met zijn voor de
grooto meerderheid niet-Katholieke bevol
king, zetel van Socialisme en Communis
me, en met zijn meer dan 50.000 Joden,
werd aangewezen,» tegen alle bedenkingen
voorzichtigo en vreesachtige politieke
lieden, als de plaats voor het Wereldcon
gres. Alle bezwaren en hinderpalen zijn als
door tooverslag vervluchtigd. Geen enkele
stoornis is er geweest. Alles wat protes
teeren wilde, verdween in het niet naast
de indrukwekkende, rustige bevestiging
an de grandiose plechtigheden. En de
mendlicid cn de ruime verdraagzaamheid
dor Amslerdamsche, niet-Katholieko be-
olking. „Men beleefde dit vreemde ge
beuren in bet land van de Martelaren van
Gorcum, in een stad, die b'.jna 600.000 an
dersdenkenden bevat: het Congres van do
H. Hostie was do groote gebeurtenis dier
gedenkwaardige dagen. Do Katholieken
lagdon overal, de congressisten droegen
het insigne; overal wapperden de Pause
lijke kleuren: wit cn geel; de venters in do
tralen riepen het portret van Kardinaal
•an Rossum* "to koop; schouwburgen en
bioscopen boden vertoon:ngen in overeen
stemming met het Katholieke Congres;
heel do groote handelsstad had een bij
zonder aspect.'
Sociale bijesnkoms! vcar R.-K. Vrouwen.
InSacró Copitr. tc.Volp op 2,-3 en 4
September 1-9 2 4
Men zendt ens bet volgende verslag:
Onder buitengewone belangstelling be
gon in den morgen van 2 September doze
bijeenkomst. Er waren 87 permanente
leclneemsters, waarvan 60 in het klooster
logeerden, en met de vele andoren, d e
enk do lezingen bijwoonden, steeg soms
het getal ver over tb 100. Onder dc
aanwezigen bevonden zich ook I-biuv.
ters ürsuliiïon uit Ven ray, E rw. Zos
ters Franciscanessen uit Deur n in gen b j
Denekamp, cle Overste van „Bo'hlchom",
to Nijmegen, een Zuster van de Tbyiv.' :!.a-
ticliting en vr regon voordigsters v ,n
ersch ill en d 0 R.-KVronwcn-verce n i gn -
gen, .terwijl een dag ook de ppslcbnio
den Christolijken Vrouwenbond, Mevr.
•elaarvan Pc eek Chlkocn, do bi.br:';-
kemst bijwoonde. Mevr Grcmersv n
Nispcn van Sevenaer had cle leid ng cn
volbracht die zware taak op haar ennn
te, beminnelijke wijze. In den middag va-
den eersten dag zette de eerste spreker,
do Zcereerw. Hooggel. heer Prof. Mr.g, eb
Langen Wendels. OP., allo harten 1'.
vuur met zijn waarlijk mag slralo uiteen
zetting van cle „plichten der vrouwen
van Hoogeren Stand". Schitterend trok
de nieuwe Rector Magnificus van onze
Kath. Universiteit do bin van de Vrouwen
beweging tot aan Christus' tijd en tcKin-
dc, hoe altijd de vrouw het geloof hic'p
bewaren, hoe edele cn hoogstaande vrou
wen in do christelijke gemeenschap zich
gaven met hart en ziel.
Den tweeden dag ontroerde l>r. in.
Verhoeven ons in zijn lezing over „de B°-
roepskeuzo voor het ontwikkelde jonge
meisjo" met zijn schildering van bet i lea.!
moederschap. Mejuffrouw E. Balilmanu
zetto zeer klaar en helder uiteen, wat eb
Katholieke vrouwen verlangen in zake „do
Nederlandsche Huwelijkswetgeving^ Waar
na de causerie volgde van Dr. T.
hocven over „do dubbele persoonlijkhcio
waarin het meisje on (1e vrouw gelaakt
werden, die voor zich zelf beter wetend
en voelend, toch naar builen met de ver
keerde stroom in gen meegingen, aldus als
wa*-«cn dubbel leven leidend. Rcn-1 at
clezo voordrachten ontstonden geamm.er-