'cktl
M
Amsterdamsche historie als
m J, aangeteekend.
innend werd toen de prachtige
itork gebeeldstormdEen be-
gierlaat waggelde met zijn ruwe
ierk door, klom zwaaiend de
het altaar op, opende de beide
het afsloten, en richtte z'n
i,r de tabernakelkast. Zij was
Marken" bracht den Kardinaal-Legaat van de „Batavier naar den i
Amsterdam betrad.
het IJ, waar Z. Em.
De feestelijke inkomst van den Kardinaal-Legaat in de congresstad. De stoet passeerde door een dichte haag van
juichende menschen.
net z'n rooversklauwen naar
t$e lijst gevatte schilderij, waar-
«ii glas, een gedicht in gotische
«aseeld was.
h« Hangt dat lasterlijk gedigt."
ts rukte het los, nam het in de
c hief het omhoog. De menigte
«s kring om hem heen.... Zijn
zich en met een spotlach op
In hij met luide stem het gedicht:
li verborgen in dit slot
f' a [Irislus, waere Mensch en Godt,
ij van Maria is gebooren
froot Hij aan den kruize hing
to en gelooft die es verlooren.
tigebeele gedicht, dat omstreeks
ill lang was, hief daarna de schil-
boven zijn hoofd, en smeet het
aan gruis.... Dit was het sein.
ipelen en de schoelieren" stonden
steenen gewapend, te wachten,
die onophoudelijk, als ware het
ii, naar het Hoogaltaar, waardoor
verwoesting aangericht
I Brig het stond met de uitoefening
M ilouden voorvaderlijken Godsdienst
dat de calvinisten, eenmaal het
aden, de zwaarte van hun ijzeren
miist deden voelen, dat getuigen
üfrgebleven gedenkstukken
til nooit eens gehoord van „Onze
H|[ ir op Zolder". Een oud kerkje, nu
'ijlt museum „Amstelkring" bekend,
t er even een kijkje,
jt, donkere houten trap voert ons
«ede verdieping van het huis, in
f« kapel. Met welke gevoelens
ileine verstrooide schaar in dien
jjn opgestegen, terwijl het oog van
jtodienaar, op dood en verderf zin-
nl rondloerde.
u eden zij licht, verzoening en voor
I vrede, terwijl buiten de bloedige
jen woedden Voor velen werd dit
üiligdom de plaats der opstanding
iilsch Jeruzalem.
in bier de altaren, alsof de Priester
I verlaten had; paramenten en
u jjgen gereed, als noodigden zij uit
«ik van hen te maken,
in practischen zin van den kunst-
tol dier dagen getuigt in het bij-
h nood-biechtstoel, die, ofschoon
«fe ruimte beperkt, toch volkomen
beantwoordt,
ikstoel is zoo perfect, dat zijn in-
ktpaald aanbevolen kan worden
lukte Diaspora-ruimten.
"a kunstig aangebracht opheffings.
kan hij op het altaar geschoven
!n na de preek weer in den pilaar
wij in een kleine nevenruimte,
aoodaitaar staat en welke slechts
verlicht wordt door een kleine
«be-slemming vervult ons op deze
talmoed en doodsverachting gehei-
uli. Hoe dikwijls zal ze als laatste
koord gediend hebben, als men voor
Ipwoeae de kapel moest ontrui-
h onderbouw van het altaar bood
celebreerenden Priester een wel-
«fwheid om spoorloos te verdwij-
i de geloovigen genoten daar een
'Ukerheid van hun leven. De in
ongebouwde derde en vierde ver-
10 het museum behoorden even-
de kerk. Vanuit de dakvensters,
kkt geven aan de tweede galerij,
o» ruim uitzicht over de huizen-
Winkelmeijer, Van Kerken en
Schetsen uit Oud-Amsterdam,
zee der stad. In den volksmond draagt deze
kerk daarom den naam van „Onze Lieve
Heer op zolder."
Geschiedkundig staat vast, dat dit huis
door de Katholieken sinds 1683 als kerk ge
bruikt werd. Het bestuur van Amsterdam
was voor die dagen werkelijk liberaal ge
stemd en liet zich in zijn handelwijze niet
beïnvloeden door de hetze der heethoofden,
die eischten deze stoutigheden(l) tegen le
gaan.
Daarbij kwam nog, dat ook de politie zich
tot ons gekomen. Zeker met weemoei in het
hart denkt telken jaar een Roomsch Am-i
sterdammer aan den vroegeren Ommegang
met „wierook, Kruis en Vaan" door Kalver-
straat en Nieuwencijk, over de nieuwe brug,
waar de zegen met het Allerheiligste werd I
gegeven over de schepen in het IJ, door
Warmoesstraat en Nes over de Lange brug
terug naar de H. Stede.
Maar toch, wat is de Stille Omgang schoon
op onze dagen: heerlijke, fiere belijdenis van
groot geloof in het Hoogheilig Sacrament I
door duizenden, ook van verre samenge-1
sclen der moderne schilderkunst behoort.
Talrijker zijn echter zij, die hun lier
stemden om het Heilig Sacrament van Mi
rakel te bezingen of hun pen scherpten om
in proza de geschiedenis er van te vereeu
wigen.
Vermelden we eerst de naieve verzen van
Willem van Hildegaersberch in „van den
Sacramente van Aemsteldam"; dan den
katholieken Cornelus Gijsbrechtz Plemp
vriend van Vondel, met wien hij op 't
Muiderslot kwam en die reeds in 1616
zong:
Van dit overheerlijk gedicht dichte
Eduard Brom:
O, kostelijk altaargedicht,
Van hellen liefdebrand doorlicht,
Van diepst gelooven hoog gebeurd,
Van teedren ootmoed zoet doorgeurd;
Dicht, dat weidsch weten hecht omsluit,
Stoutste belijden breed doorluidt
Altaergedicht en lofgebed,
Waar 't blankst verbeelden gaat te wed,
Het zuiverst gehoor, verrast
Op bloeiend klankfeest gaat te gast
in hemeltaal en zielewijs'
Op het IJ was het een druk gewemel van feestelijk versierde en met menschen volbeladen vaartuigen-
in dit opzicht welwillend toonde voor de
Katholieken; dit had een goede (klinkende)
De schout, n.l. het hoofd der toenmalige
politie, ontving jaarlijks van de Katholieke
Pastoors een hoofdgeld voor ieder van hun
parochianen, waarmee hun stilzwijgen werd
afgekocht. Zoo was het trouwens overal ge
bruikelijk in de vereenigde provinciën, zoo
als prof. Fruin en andere historici uitdruk
kelijk verklaren.
Vervlogen was de tijd der eere van het H,
Sacrament van Mirakel. De Stille Omgang
verving den luistervollen triomftocht.
Uit de verzen van den katholiek Corn.
Gijsbertz Plemp is aangetoond, dat de ge
woonte van J.en Stillen Omgang reeds on
middellijk in de eerste eeuw na de Hervor
ming bestond. Vondel, een oude vriend van
Plemp, moet die gewoonte gekend hebben
en heeft ze wellicht na zijn bekeering in
1640 mee helpen in stand houden. Zoo is de
Stille Omgang door de wisseling der tijden
stroomd in den frisschen Lentenacht van
ieder jaar. Ziet ze stappen die lange, zwar
te, zwijgende rijen van mannen en jonge
lingen volgend allen traditiegetrouw den
heiligen wegl Ontroerende Manifestatie van
geloofskracht ook voor andersdenkenden.
Heerlijke biddag. Krachtige opwekking
van verlevendiging van de degelijkste aller
devoties, de ernstige devotie tot de H.
Eucharistie! Heilig trouw-zijn ook van het
fiere Amsterdam aan Hem Wien zij 'r
Eere ende opcomen heeft te danken!
Pater Molkenboer in een rede op 't
Mirakel van Amsterdam, zegt, dat het H.
Sacrament ook het levensbrood is geweest
voor de Amsterdamsche, neen, voor de
nationale kunst van palet en harp,
In het H, Sacrament vond een Cornelius
van Oostzanen z'n inspiratie tot z'n panee-
len; Boetius en Bolowert voor de gravuren
in het Mirakelboekje van Leonardus Ma-
rius; een der Kinderen tot zijn grootsche
processie, die tot de hoogste voortbreng-
Genadig God, verlaat de wakkere burgers
niet
Wier trouwe Godsvrucht nooit Uw Heilige
stee verliet.
En boven alles den zanger van het derde
„Eeuwgetijde," den schepper der „Altaar
geheimenissen." Het jaar 1645 was het derde
Eeuwfeest van het beroemde „Mirakel der
Heilige Stede," Vondel herdacht dat niet
slechts in 'n opzettelijk met dat doel ver
vaardigden lierzang, maar hij vond er zelfs
aanleiding in, om het Katholieke leerstuk
der H. Eucharistie door een uitgebreid leer
dicht te verheerlijken: onder den titel van
Altaergeheimnissen. 2)
2) Over de Altaergeheimnissen, zie „Ge
schiedenis der Nederlandsche Letteren,"
door Dr. W. Everts, „Portretten van Von
del," door Alberdingk Thijm, nog een merk
waardige studie van Pater Molkenboer, en
zijn reden voor den Stillen Omgang in „De
Tijd."
Der ziel wordt hemel-zielespijs!
Welk een diep Eucharistische ziel Vondel
is geweest, bewijzen èn zijn werken èn zijn
daden 3),
In zijn latere werken spreekt Vondel
of tenminste zinspeelt Vondel nog op het
H. Sacrament van Mirakel mocht een kun
stenaar van het palet 't aandurven een Ne
derlandsche „Disputa" te scheppen, dan komt
volgens Prof. de Groot een eereplaat:
toe aan onzen Eucharistischen Zanger, Joost
van den Vondel-
3) Een prachtige studie zou te maken zijn
over Vondel in betrekking tot het Heilig
Sacrament. Behalve de 2 reeds genoemde ge
dichten, maakte Vondel nog een 8-regeli;
vers: „Op het ontheiligen van het H. Sacra
ment des Altaers, door den Arminiaansch,
Sociaan." „Over Vondel en de H. Euch."
leze men bij P. Molkenboer, bij J. Alber-
ding Thijm „Portretten van Vondel", bij R.
Bouwman S.J. „Een lelie in 't verborgen'.'
Drie eeuwen na Vondel bez
twee eminente dichters het Mirakt
sterdam.
De vrome dichter Broere zong
Dithycambre en zijn vertellenden
Om trentop en geev'lenproi
Der groote stad aan 't Y
Zonk eens de stormige avom
Van 't vroege jaargetij....
Schaepman stemde z'n forsche I
zingt, hoe Amsterdam's opkomst,
welvaart, ook het brood der k
vrijheid, der kunst verschuldigd
li. Sacrament.
Eduard Brom stelde zijn teer
dienst der verheerlijking van de
van Amsterdam. Thijm bezong Hi
levendige volksgedichten.
Historisch besprak de Pastoor vi
gijnhof, Leonardus Marius in 164
Lgenheid van het derde eeuwfees
lig Sacrament van Mirakel en z
stelling op, dat Amsterdam z'n
opcomste heeft te danken aan h
taargeheim.
Hoogleeraar Pluyra schreef
Molkenboer met groote scherj
zijn historisch-critische proeve ove
lig Sacrament van Mirakel en de
transponeerde zoodoende hi
werkje van Pastoor Marius in
toonaard.
Eucharistisch Amsterdam
Nog is Amsterdam trouw de stc
Sacrament. Dit getuigen luid
heiligdommen, waarin de Eucharisl
manuel woont onder den sluier vs
bloem van korenaren"; dat
nog ieder jaar stijgende Mirak<
door den jaarlijkschen Stillen Om
de stille straten der Amstelstad;
tuigt het drukke bezoek van de
'gijnhof vooral den Aonbi
Donderdags, den „Eucharistischen
dat getuigen de vele Eucharistist
nigingen in de aloude Amstelsti
denkring ter eere van het Alle
ment; St. Paschalisvereeniging; I
Godshuis; „St. Sebastianus"; Het
van den Stillen Omgang ter Veri
het Hoog-Heilig Sacrament van M
Amsterdam enzen vooral de
tische Bond, gesticht in de kerk
Rita, Zaanweg over het IJ te A
den 7en Aug. 1916, goedgekeurd
Callier den 12en Aug. d. a. v., ges
de bescherming van: Jezus Chris
Eucharistischen Koning; Maria, O.
het H. Sacrament; den H. Joanne
der H. Eucharistie; de H.H. i
van Gorcum, onze vaderlandsche I
het H. Sacrament; met z'n prachti
vattend doel en z'n talrijke aar
dit getuigt boven alles
Het 27ste Internationaal Eucha
Congres.
Amsterdam bereidde zich i
voor om zijn Eucharistischen
waardigen triomph te vieren.
heeft de eer het 27ste Internation,
ristisch Congre» *p Nederlandschei
houden.
Die eer konfl haar zeker toe.
meer Eucharistische plek in ons
dan Amsterdam?
Reeds Madame Faraisier heeft
gedaan om in Amsterdam het ee
nationale Eucharistische Congres
Die pogingen hadden toen geer
Thans is het Eucharistisch C
Amsterdam één groot succes.
Fier Amsterdam, gekroond met n
Vereer het Brood, dat dus U leve
Aanbid den God, die Zich aan U
In 't wonder van Zijn Heilige st<
BrakkensteinNijmegen.
A. SCHELSTRA
