15e Jaargang.
DINSDAG 1 JULI (924
No. 4493
PeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
pij ome Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
franco per post I 2.95 per kwartaal,
get Geïllustreerd Zondagsblad Is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ck, met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 u POSTBUS No.JI
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gowone advertontlön 30 oenl per regelt
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
a dubbele van het tarief berekend. a
Kleine adverfentiën, van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver*
huur, koop en verkoop I0.50«
jft nummer beslaat uit twee
)laden«
Medezeggenschap en samen-
spreking.
Het Kamerlid Hénri Hermans heeft op
iea Frieschen Landdag jl. Zondag een rede,
«houden, waarin hij ook heeft gesproken
gver „een der groote kwesties", zooals hij
Jet uitdrukte, over de medezeggenschap.
Wat medezeggenschap be teekent? vroeg
jr. En hij antwoordde hierop: „Het is
,ne bevoegdheid, steunend op kennis,
plichtsbesef of verantwoordelijkheidsge
voel en solidariteit of onderling vei'trou-
611."
En op deze plaats willen wij den spreker
og even verder aan het woord laten.
Goed begrepen, zit er dus geen kwaad,
maar ontzaglijk veel goeds in dit woord,
't Is vooruitgang in den goeden zin; voor
uitgang in kennis en beschaving, vooruit
gang in plichtsbesef en verantwoordelijk
heidsgevoel; vooruitgang in solidariteit en
onderling vertrouwen, in één woord: voor
uitgang in zedelijke kracht
Deze natuurlijke ontwikkeling ia dus van
groot maatschappelijk belang. Zij mag niet
irorden belemmerd, maar evenmin
Torden geforceerd.
Wij zitten nog volop in een economi-
ichen oorlog, en van veel gewichtiger be
lang. dan allerlei andere kwesties van eco-
nomischen aard is de vraag: hoe wij aan
dien oorlog een einde kunnen maken. Daar
ia maar één middel, om dit te bereiken,
ar moet komen herstel van natuurlijk
band in de werkplaa-ts gezonde chris-
jke solidariteit tusschen den patroon
zijn eigen arbeiders en geleidelijke
uitbreiding van dit verband in het econo
misch geheel van een bedrijf. M. a. w. het
rredestractaa-t moet worden gesloten om
e bedrijfsorganisatie,
i juiste weg voor de bedrijfsorganisa
tie moet nog worden afgebakend en wat
voornamer is: Voor de gewenschte niet
zoiver economische, maar vooral van mo
rale hervorming moeten de geesten nog
worden rijp gemaakt.
„Medezeggenschap" en bedrijfsorganisa
tie zijn allereerst vraagstukken van inner
lijke cultuur.
Hier wordt ongeveer hetzelfde gezegd',
als wat onlangs door prof. Aengenent is
betoogd in zijn rede voor de E. K. Metaal
bewerkers!) ondmen moet de praotiseering
van de medezeggenschap niet forceeren.
.Maar ook niet belemmeren.
En daarom zouden we zeggen, dat" het
praetisch op dit oogenbuik op den weg ligt
ran goed-willende werkgevers, zoowel als
ran goed-willende werknemers, om over
bedrijfsbelangen, die in onderling overleg
kunnen worden besproken en geregeld ook
feitelijk samen te spreken.
Een misschien minder bemoedigende on
dervinding van een eerste poging in dezen
geest, moge niet voor goed afschrikken en
geheel en al terughouden van verdere stap
pen. Ook voor hier geldt, dat alle 'begin
moeilijk is.
En, waar zulk een samensprekin-g ge
schiedt volkomen uit vrijen wil van den
werkgever, zonder eenige daartoe dringen
de pressie van andere zijde, daar is er te
meer kans, dat er ten slotte een zeer be-
jvredigend resultaat is te verwachten.
De betreding wan dezen we,g met de noo-
dige voorzichtigheid en de vereischte tact
is aan te bevelen voor ondernemingen
althans, waar hetzelfde 1iog niet. zij 't dan
ook niet formeel, maar dan toch
le i t e l ij k reeds geschiedt. Deze laatste
opmerking -maken we, omdat op zaken,
Taar reeds ee.n zoo goed als dagclijksche
lamenspreking tusschen werkgever, pa
troon of chef en werknemers is, het ver
keerd zou zijn, deze spontane samenwer
king te gaan" ver steen en en deze hartelijke
omgang te gaan verkpelen door op offi-
cieele vergaderingen te gaan samenzitten;
oen soort Hollandsche degelijkheid en een
joorfc Hollandsche vergadering-ziekte grijpe
mor niet in wat reeds door een zekere
natuurlijke ontwikkeling mooi is opge
groeid.
IVaar er nu niet kan zijn een medezeg
genschap" welke trouwens niet be
doeld is voor de afzonderlijke be
drijven daar kan er toch zijnr' samen-
tyreking tusschen werkgever en werkne-
toors in de werkplaats, „een gezonde,
christelijke solidariteit tusschen den pa-
woon en zijn eigen arbeiders".
BUJTEÜLAÜD
Duitschland.
De militaire controle.
Do Duif cche nota.
"Wblff publi ceert do volgende samon-
ratting van do Duitsche nota inzake de
Controle.
Do nota constateert uitdrukkelijk, dat
ft Duitsche regeering van het reeds in
vroegere nota's uitvoerig uifeengezotte
rechts-standpunt niet afwijkt, doch veel
eer dit rechtss landpunt handhaaft, ook
wanneer zij daaruit op het oogenhlik
nochtans niet do praolische conclusies
trekt, waarhij voor haar do intusso'hen in
getreden veranderingen in den algemee-
nen politieken toestand den doorslag geven
Onder verwijzing naar do nadrukkelij
ke verklaring der geallieerden, dat het bij
den eisch om een algemeen© inspectie om
het beëindigen van de methode der mili
taire controle overeenkomstig art. 213 van
het verdrag van Versailles gaat, is derhal
ve de Duilsche regeering bereid, deze al-
geriieene inspectie toe te laten. De Duit-
sche regecring verwacht evenwel, dat de
modaliteiten in zake de doorvoering dezer
algemeene inspectie door een nadère over
eenkomst zullen worden geregeld, waar
door het mogelijk zal zij-n, de controle
door te voeren op een wijze, die vervuld
is van een geest van vertrouwen, zonder
welken een werkelijk herstel der goede be
trekkingen tusschen de volken niet moge
lijk is.
Ten slotte verklaart de Duitsche regee
ring, dat de algemeen© inspectie met alle
mogelijke middelen verspoedigd zal wor
den en stelt zij voor als slot-datum den
30sten September te bepalen.
Verklaringen van Stresemann
Gistermiddag heeft dr. Stresemann in
de rijkskanselarij de buitenlandsche jour
nalisten om zich heen vergaderd om hun
het antwoord op de controle-nota voor te
lezefi en daaraan uitvoerige commentaren
vast te knoopen.
Hij legde nadruk op het nauwe ver
hand tusschen het toestemmend antwoord
van Duitschland en het Dawes-rapport.
De Duitsche regeering heeft de vaste
hoop, dat bedoeld rapport voor 1 Augus
tus in werking zal 'treden en zal alles
vermijden, wat déze hoop in gevaar kan
brengen en heeft daarom dan ook in deze
laatste militaire inspectie berust.
Zij hoopt, dat deze verzoenende gezind
heid haar uitwerking niet zal missen,
maar geeft er zich eveneens rekenschap
van, dat zoowel in Duitschland als in an
dere landen machtige partijen aan Ijet
werk zijn om de pacificatie van Europa te
do en. mislukken.
Wat Duitschland betreft!, is het ten
eenenmale uitgesloten, een meerderheid-
in den rijksdag te vinden voor het Dawes-
rapport, wanneer het buitenland geen
soliede garantie kan geven, dat alle maat
regelen van Frankrijk, die tegen het ver
drag van Versailles indruischen, waarvan
natuurlijk - de Roerbezetting een eerste
plaats inneemt, ongedaan worden gemaakt
Niettegenstaande alles, vreest de regee-
rin, dat de controle op herig verzet zal
stuiten, omdat het gansche volk dezen
maatregel als een kwestie van zijn souve-
reiniteit beschouwt en zulks des te meer,
omdat volgens de Duitsche opvatting, deze
laatste inspectie over de bepalingen vau
Versailles heengaat.
Zij troost - zich met de uitdrukkelijke
verzekering, dat deze inspectie de laatste
zal zijn en als een soort slotakte bedoeld
wordt, die een tijdperk van politiek ge
weld afsluit en een van gemeenschappelijk
overleg opent.
Hopelijk zal de inspectie in denzelfden
geest geschieden, en verwacht zij, dat de
controle-commissie eerst de modaliteiten
cfer inspectie met haar zal bespreken.
Vermoedelijk zal zij verzoeken, de in
spectie in civiele kleeding te doen plaats
hebben.
Frankrijk.
De ontstemming in Elzas-Lctharingen
Aftreden van den gouverneur.
De gouverneur, algemeen commissaris
Alapetite, de hoogste vertegenwoordiger
dus van Frankrijk in Elzas-Lotharingen,
heeft, naar de „Journal" weet mede te
deelen, aan de ïegeering zijn ontslag ge
bonden, als protest tegen het feit, dat de
regewing hem niet geconsulteerd heeft bij
haar ernstige voornemens omtrent Elzas-
Lotharingen.
Terugroeping van derf nuntius
De pauselijke nuntius te Parijs zal bin
nenkort worden teruggeroepen.
Engeland.
De a.». Londensche conferentie
De deelneming der klein*
staten
Op het oogenhlik worden er drukke on
derhandelingen gevoerd tusschen Londen,
Parijs, Brussel en Rome over de vraag,
op welke wijze en met welke rechten ook
de kleinere staten der entente op de te
Londen te houden conferentie zullen wor
den vertegenwoordigd. In geval van toe
lating zou het vraagstuk der schadever
goeding ln zijn geheele omvang aan de
orde moeten worden gesteld, wat op het
oogenhlik niet in de bedoeling ligt.
De Engelsche regeering schijnt vast te
houden aan het oorspronkelijke denkbeeld,
dat de conferentie alleen moet dienen om
het Dawes-plan in werking te doen treden
en schijnt alle andere kwesties tot later
te willen uitstellen.
Met deze besprekingen hangt ten nauw
ste het vraagstuk der bezetting van het
Roergebied samen, waarhij de stelling
verdedigd wordt, dat Dawes en do overige
deskundigen in hun voorstellen reeds de
noodige waarborgen hebben ingevoerd,
zoodat in ieder geval de bezetting van het
Roergebied tot een minimum verminderd
zal moeten worden.
Italië
De kabineiswijriping
Nieuwe ministers
De koning heeft gisteren het ontslag
van de ministers aanvaard, dat door de
ministers Carbino en C.arnassa aangebo
den werd.
Op voorstel van Mussolini benoemde de
koning tot minister van Openhaar Onder
wijs senator Casatl, tót minister voor
Nationale Economische Aangelegenheden
senator Nava, en tot minister var Open
bare Werken den afgevaardigde Sarothi.
De afgevaardigde Lanza di Scalia neemt
Koloniën van Mussolini over.
Do ministers zullen Zaterdag den eed
van trouw aan den koning afleggen.
Spanje*
De strijd in Marokko.
Successen der rebellen.
Een officieel communicpié van Marokko
deelt mede, dat in de Westelijke zone de
vijand zijn pressie versterkt^ieeft. Een ge
vecht heeft plaats gehad, waarbij aan de
zijde der Spanjaarden één kapitein, twee
sergeants en één soldaat gedood en één
luitenant en drie soldaten zwaar werden
gewond. Ook verscheidene inlandsche sol
daten werden gewond.
Een officieel communicpié van het direc
toire gewaagt eveneens van een merkbare
verslechtering van den toestand in de Wes
telijke zone van Marokko. Ten gevolge van
de onzekere houding van sommige troepen
is de proviandeering van en de verbinding
tusschen de posten van het front moeilijk
Volgens een draadloos bericht uit
Madrid, heeft Primo de Rivera een lang
durig onderhoud gehad met den koning.
De bladen kenmerken den toestand als
onzeker, vooral omdat het lS^er niet ac-
coord gaat met het vonnis tegen generaal
Berenguer, doch diens voorbeeldige be
straffing eischt.
Te Madrid zijn militaire voorzorgsmaat
regelen genomen.
Rusland.
De oogstvooruitzichten in Rusland.
Vrees voor een nieuwen
hongersnood.
Gedurende de afgeloopen week hebben
de Sovjet-blarlen zich uitvoerig bezig ge
houden met de vooruitzichten van den
oogst in vele districten des lands. De „Is-
westija" heeft een waarschuwing aan de
boeren gericht, waarin wordt aanbevolen
zich niet te laten meeslepen in een paniek,
zooals in vele districten reeds aan den dag
getreden is, voornamelijk'in het Wolga-
gebied, waar de boeren hun vee verkoopen
tegen elke willekeurigen prijs, welke hun
er voor betaald wordt. Met de opbrengst
trachten zj dan graan te koopen, daar al
gemeen do vrees heerscht voor een her
haling van den hongersnood van 1921.
Het blad „Bjednota" verklaart, dat de
vooruitzichten van den oogst ln de
Oekraine en in een gedeelte van Siberië
den Krim en de Wolga-provincies aanlei
ding geven tot de grootste ongerustheid.
Ofschoon de Russische oogst gewoonlijk
mislukt in enkele districten, is het alge
meene vooruitzicht voor dit jaar buitenge
woon donker. Op de conferentie van des
kundigen, welke te Moskou gehouden ls,
om den toestand onder de oogen te zien,
is verklaard, dat men de bestaande situatie
kan verdeelen in drie groepen, n.l.:
1. buitengewone slechte vooruitzichten:
Samara, Saratof, do Duitsche Wolga-kolo-
nie, Astrakan, Tsaritsin, Stavropol, Tiver
en do Woronesk-provincie;
2. een ietwat betere toestand in Tam-
boff,- Penza, Simbirsk, Donetz, Polawa,
Koersk, Orloff en'Kiazan;
3. het overige landbouwgebied van Rus
land, waar een regelmatige oogst ver
wacht kan worden.
Egypte.
Het Soedan-vraagstuk.
Nadat cle koning van Egypte het ont
slag aan Zagloel Paoha heeft geweigerd,
schijnt het vraagstuk van den Soedan in
een nieuw en ernstiger stadium te zijn ge
komen. De weigering van het gevraagd
ontslag toont aan, dat de Egyptische re
geering' vasthoudt aan het vooropgezet
plan, dat de geheele Soedan onder Egyp
tische souvereiniteit behoort te staan. Dit
is geheel en al in strijd met de verklaring
yan de Engelsche regeering, die de be
treffende! regeling van 1922 wenecht tel
laten voortbestaan, j
Opmerkelijk is in dit verhand het be
zoek dat generaal-majoor sir Stack, de
opperbevelhebber van het Egyptisch leger,
die tevens gouverneur-generaal van den
Soedan is, aan den koning in Buckingham
Palace heeft gebracht.
Zuid-Afrika.
De kabinetsvorming in Zuid-Afrika.
Labour besluit tot deelneming
De Labourconventie heeft met 51 tegen
,17 stemmen besloten, dat leden van de
partij deel van het nieuwe kabin zullen
uitmaken.
Het nieuwe kabinet.
Het nieuwe kabinet van Zuid-Afrika
heeft zich na dit besluit gisteren geconsti
tueerd.
Hertzog: premier en Inhoorlingenkwes-
ties.
Havinga: Financiën.
Beyers: Mijnwezen en Industrie.
Creswell (Labour): Nationale Verdedi
ging en Arbeid.
Bovdell (Labour): P. T. T.
Tielman Roos: Justitie.
Dr. Malan: Binnenlandsche Zaken,
Openbare Gezondheid en Onderwijs.
Generaal Kemp: Landbouw.
Amerika.
De poststaking in Canada geëindigd.
De stakènde' postbeambten hebben er in
toegestemd weer aan het werk te gaan.
8INNENLABSD
MGR. PROF nn. A. HENSEN.
Vandaag 1 Juli heeft Prof. Hen-
sen heb Groot-Seminarie te Warmond
verlaten, om zich te gaan vestigen te
's-Gravenhage (Bezuidenhout 211).
In 1886 (dus 33 jaar geleden) werd Prof.
Hensen door Z. D. H. de Bisschop van
Haarlem benoemd tot hoogleeraar in de
Kerkelijke geschiedenis als opvolger van
Prof. Smit.
Na den dood van dr. C. Brom, werd de
geleerde historiekenner door de Neder-
la-nd-sche Regeering in 1915 benoemd tot
directeur van heb Ned. Hist. Instituut te
Rome, van welke functie dr. Hensen op
zijn verzoek met ingang van 1 Jan. 1924
eervol ontslag heeft gekregen.
Gedurende de vacantie-maanden in de
jaren van zijn wei'kzaamheid te Rome gaf
dr. Hensen aan de theologanten te War
mond nog colleges in de Christelijke ar
cheologie en kerkelijke bouwkunst.
Ged. Staten van Zuid-Holland.
De opvolger van bar on van
Voorst tot Voorst.
Naar de Haagsche redacteur van de
„Msb." verneemt, is door de Rechtsche
Statenfracties van Zuid-Holland aangewe
zen als eandidaat voor het lidmaatschap
van Ged. Staten in de vacature van den
heer W. C. J. J. baron van Voorst tot
Voorst het Prov. Statenlid de heer H. J.
Borghols, o.m. lid van den Haagschen ge
meenteraad en voorzitter van de Kamer
van Koophandel te 's-Gravenhage.
De reis der Nederiandsche pleegouders
naar Boedapest.
Een der deelnemers aan de reis meldt
aan de „Msb.', d.d. 26 dezer uit Boeda
pest:
We zijn nu twee dagen In Boedapest.
Wat een stad. wat een stadl
Schooner, veel schooner dan. wij ons
gedroomd hadden.
We hebben de stad doorkruist hij mooi
warm weer, den Donau bevaren en onze
indruk is: .groszartig".
De Budapester Zeitungen hebben heele
MET VOORNAAMSTE NIEUWS*
BUITENLAND.
Stresemann over de militaire controle
De gouverneur van Elzas-Lotharingeii
neemt zijn ontslag als protest.
De hervorming In het ItaliaanschC
Kabinet tot stand gekomen.
Successen der rebellen in Marokko.
Hot Zuid-Afrikaansche kabi/»®l samen
gesteld.
BINNENLAND.
Mgr. prof. dr. Hensen heeft vandaag
het groot-Seminarie te Warmond verlaten;
wij geven het jongste portret van den
doctor.
De heer Borghels te 's-Gravenbsoa
eandidaat voor Ged. Staten van Zuid-Ho*»
land. v
kolommen over de ontvangst en het ver
blijf. Ach, dat de Hongaarsche taal ook
zoo moeilijk is!
Mijn gastheer spreekt het Duitsch ge
brekkig. Maar als hij 't leest, Bchieten
zijn oogen vonken en' hij wil 't mij ver
tellen. ,Gansch Hongarije is verrukt, ook
de Hongaren in de afgenomen deelen.
Toen Hongarije niets dan vijanden had,
was daar het kleine Holland dat voelde,
dat de toekomst van het jonge geslacht
geva-ar liep, door ondervoeding.
Het fijn gevoel, dat geen aalmoes gaf,
maar de kinderen riep, bij duizenden, en
bewaarde, als het geslacht der toekomst^
neen, dat vergeten wij, Hongaren, nooit.
Was niet nog Maandag weer een trein
vol met 520 kinderen vertrokken?
Er is misschien geen volk dat trotscher
is op zijn mooie stad dan de Hongaar op
Boedapest. Vol trots toont hij de over
blijfselen der oude tijden, de bouwwer
ken van den nieuwen tijd, de vruchten
van zijn cultuur
Ik ltan het mij begrijpen!
Hongarije moge geknecht zijn, een volk
met dat verleden, met die cultuur, kan
niet ond'ergaan.
Met weemoed spreekt de Hongaar van
de afgesneden deelen. „Ons land was zoo
mooi, zoo groot; 't had alles: boss-chen,
mijnen, de zee't is afgenomen. Och,
maar een klein stukje is ovetrgebleven?
Maar de Hongaren in Roemenië, in Ze
venburgen, in Dalmatië, in" Boheüien blij
ven. Hongaren."
De tijden zijn slecht, de. valuta is gec
drukt; 300.000 Kronen voor één gulden!
Och dat schoone land met die schoone
hoofdstad als er geen tweede is in Euro
pa, zoo zegt hij trots, moet dat zoo blij
ven?
Ik heb met verschillende Hongaren ge
sproken, maar allen treuren zij om heb'
verlies van zoovele stukken van hun schoo
ne land. Wat betreuren zii het verlies! Zo
zijn lamgeslagen en voelen dat zij - zich
niet kunnen opheffen, heden althans nog
niet.
Ik sprak een parlementslid en leen ik
hem zei: een. volk als het uwe, met c.n
geschiedenis als het uwe, met een cul
tuur als de uwe, kan niet vergaan, t.nlden
zijn neusvleugels! Wat keek hij niij
dankbaar aan, dat ik geloof had in zijn
land. En ik heb dat geloof.
Gisteren zijn we naar het Marga-etha-
eiland geweest, een extra-tram bracht er
ons kosteloos, we hebben genoten van
het mooie uitzicht op het eenigszins Oos-
tersch aandoende Boeda- aan de overzijde,
m.-t zijn hooge bergen, zijn Koningshui
en zijn Kroningskerk. In de laatste wer
den de Hollanders ontvangen door eeni
geestelijke, die na een warmgestelde in
leiding, een verklaring gaf. Het mooie or
gel speelde.
We moesten ons op de wandeling ove-.
het eiland al haasten wilden wij intijds
komen voor de Opera, waar ,.Der Trouba
dour" gegeven werd.
Ik ga mij niet wagen a$n een verslag
van den zang en de vertolking, maar mooi
was het!
Donderdag bezochten we het parlement-,
een meesterstuk van houwkunst- en pracht,
we bezochten de basiliek. We zijn voor
hedenavond geïnviteerd op een uitvoering
in den Dierentuin. We blijven aan den
gang. Hongarije is arm. maar 't wil zijn
dankbaarheid toonen.
,ïtb vannak zaok az éldott lelku hol-
landusok
Dat zijn de goedhartige Hollanders,
waar onze kinderen zijn", hooren wij
overal als onze troep voorbijgaat.
Wij beseffen dat dit- volk op prijs stelb'
de goede daad in den tijd toen niemand:
de hand uitstak wijl het zonk
Personeel Volkstelling.
De „N. C." verneemt, dat ten aanzie#
van het personeel, in dier.st genomen voet
het bewerken van de uitkomsten der laatst
gehouden volkstelling, voor de toepassing
