Mo. 4484 15e Jaargang, ZATERDAG 14 JUNI 1924 PeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 119 cent per week fl 2*50 per kwartaal, gij onze Agenten 20 cent per week S 2.60 per kwartaal. Franco per poBt 0 2.95 per kwartaal. Pet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné*s ver» krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor- uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 9 ct. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003 u POSTBUS No. II DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertenfiën 3D cent per rogol^ Voor Ingezonden Mededeelirgen wordt het dubbele van het tarief berekend. s Kleine advcfleciiiën, van ten hoogste 30 woorden, wa&rfaf betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en vw huur, koop en verkoop 10.50. Dit nummer bestaat uit vijf bladen, waaronder het Geïl lustreerd Zondagblad. Hieronder volgt een artikel over de Ou- derwijswets wijziging. Ons voornemen is, telkens na aanne ming eener belangrijke wet, daarover een uiteenzetting te doen geven door een Bpeciaal-deskundige, die zich daartoe op ons verzoek breid verklaart. Hoewel daarmee steeds dan pas de tijd zal zijn gekomen, als de Eerste Kamer die wet heeft aangenomen, meenen wij in dit geval wel reeds nu een uiteenzetting van de onderwijswetswijziging te mogen doen geven, daar zooals het Kamerlid Bulten in zijn onderstaand, zeer duide lijk artikel opmerkt de verwerping de zer wetswijziging door de Eerste Kamer uitgesloten mag worden geacht. Onze graag-gelezen Zaterdagsche (3de blad) medewerker Ajo zal beginnen met een wandeling door de Leidsche musea, om over hetgeen hij daar ziet wat met ons te praten. Vandaag zet hij al de eer ste voet in De Lakenhal. Wij meenen, dat de Leidsche lezers zeker, maar dat ook zeer vele niet-Leidenaars hem op die wandeling met belangstelling zullen vol gen. Wij willen onze lezers er even opmerk zaam op maken, dat onze medische mede werker dr. W. in dit nummer (3de blad) 'schrijft over den invloed van do zon op onze huid in dezen sportieven tijd ook een zeer belangrijk onderwerp. De wijziging der Lager Onderwijs-wet. In den loop van ruim een eeuw zijn de wijzigingen der Lager Onderwijswet zeer (alrijk, geweest. Toch hebben niet meer dan een viertal wetten ons Lager Onderwijs geregeld. Do wet van 1800 was van kracht tot 1857, toen zij door een andere vervangen werd, die op haar beurt plaats moest rui men aan de wet op het Lager Onderwijs van het jaar 1878. Onder deze wet hebben we geleefd tot 1920, toen Minister Dr.' De Visser in de thans vigeerende „Lager On derwijswet 1920" een belangrijk stuk van zijn ministerieelen arbeid tot stand bracht. Bij de grondwetsherziening van 1917 was feitelijk de financieele gelijkstelling tusschen openbaar en bijzpnder onderwijs bevochten. Zij moest echter in de organie ke wet op het Lager Onderwijs nog nader worden geregeld, wat in 1920 gebeurde. Leze wet-kwam tot sland in een tijd van. hoogconjunctuur en draagt daarvan do kenmerken. Op dezen tijd volgde al spoedig de pe riode van economische inzinking, die we nog' niet te boven zijn. Toen in 1923 do „L. O.-wet 1920" tot technische herziening gewijzigd moest worden, werd die gelegenheid levens aan gegrepen^ tot het aanbrengen van eenige bezuinigende bepalingen vooral in artikel 28 der wet, waarhij het aantal leerlingen per onderwijzer geregeld werd. Het verschil blijkt uit onderstaand Eiaatje: Techn. lierz. L.O.-wet 1920. Gew. 1. ond.w. 1923 tot 26 leerl. h. d. school tot 33 leerl. 26 61 h. 1 ond.w. 33 73 Cl 91 2 73 117 91 134 3 117 161 voor elke 45 4 161 „211 I.1.1 ond.w. 5 211 261 meer voor elke 551.1. 1 onderw. meer ILL.O. Ondw. lot 18 leerl. li. d. school tot 24 leerL 18 24 h. 1 ond.w. 24 41 24 41 2 voor elke 30 l i. vftor elke 30 1 onderw. meer II.1 ond.w. /heer. Wo hebben sedert 1923 een krachtig gevoerde politiek van bezuiniging beleefd. Het staatsbudget moet sluitend gemaakt worden. Daarbij moet het onderwijs een belangrijk deel der te bezuinigen millioe- ïien brengen. Dientengevolge ontving de Tweede Kamer op 24 Januari van dit jaar 1924 een wetsontwerp tot herziening van de Leerplichtwet en. van do Lager On derwijswet 1920. Nadat dit ontwerp een dubbele schriftelijke behandeling had doorloopen, werd het de vorige week in. openbare beraadslaging behandeld en op Vrijdag 6 Juni aangenomen zoo goed als ongewijzigd. Het ligt niet in de bedoeling van dit ar- hkol over de aangebrachte wijzigingen in appreciatie te treden. In de medédeeling van de feiten wil het den huidigen toe stond doen kennen. Do bezuiniging moet gevonden worden op twee punten, n.l. een vermeerdering ïan het aantal leerlingen per onderwijzer, dus herziening van artikel 28 der L.O.-wet 1920 en in het zevende leerjaar, dus in een herziening in de Leerplichtwet. Be halve deze twee punten is de invoering in de wet van het instituut der assistenten do derde hoofdwijziging. Do geheele wet heeft echter een tijdelijk karakter. Daar aan heeft Minister Do Visser streng vast gehouden, want liij wil de L.O.-wet 1920 in haar systeem volkomen intact laten en door een tijdelijke wet, met een nood maatregel dus, ons lager onderwijs door een economisch moeilijke periode heen brengen. Daarbij gaat bij uit van de ge dachte, dat gehoopt mag worden, dal over een 5-tal jaren weer wat gunstiger dagen zullen gekomen zijn. Om deze reden is vastgesteld, dat de wijziging zal gelden tot en met 31 December 1929, zoodat op 1 Januari 1930 de huidige L.0.-wret 1920 weer automatisch in werking treedt, ook op het punt van art. 28; de assistenten weer verdwijnen en de Leerplicht weer volkomen een zevenjarige wordt. Op deze wijze hoopt men een besparing van 295 millioen te bereiken. In artikel 28 wordt thans bepaald, dat het aantal leerlingen waarvoor het Rijk een onder wij zerssalaris aan Gemeente- of Schoolbesturen vergoed, zal bedragen 48. Dus bij 49 l.L wordt het schoolhoofd bij gestaan door 1, bij 97 1.1. door 2 onderwij zers enz. Daardoor Ï3 tevens voorkomen, dat splitsing van grootere scholen in" klei nere een vermeerdering van het aantal door het Rijk te betalen onderwijzers zal kunnen geven. Een aanmerkelijke ver meerdering van leerlingental per onder wijzer is daardoor voorgascheven. Door deze vermeerdering wordt het aantal van ruim. 33000 onderwijzers te ruggebracht tot ruim 26000, dus met on geveer 7000 verminderd. Deze 7000 on derwijzers zullen echter niet in eens af vloeien, doch verdwijnen door wat ge noemd wordt de slijtage van het corps; m.a.w. de door overlijden, pensioneoring, e.d. ontstane, leemten worden niet meer ures onvervuld blijven, als het aantal leerlingen niet meer voldoende is. Zoolang echter aan een school geen vacaturo ont staat, blijft het aantal onderwijzers ge handhaafd, ook al gaat dat boven het aantal, dat overeenkomstig het getal leer lingen slechts behoefde te zijn. Indien lokalen niet geschikt zijn om 48 1.1. to plaatsen zullen dus de gemeente- of schoolbesturen de dientengevolge noodige leerkrachten zelf moeten betalen of wel de de lokalen moeten worden verbouwd. In dit opzicht zullen dus de lasten voor de gemeenten grooter worden. Een telling van scholen leert intusschen, dat lokalen voor minder dan 48 1.1. betrekkelijk gering in aantal zijn. Van de 169 scholen in de Inspectie Leiden onderzochte lokalen ble ken van de 935 sckoolvertrekken 64 min der dan 48, en gemiddeld van 30 tot 42 1.1. te kunnen bevatten, terwijl er 871 ge schikt beyonden werden voor 48 leerlin gen. Hierbij kan nog opgemerkt worden, dat circa 35 lokalen bij het bijzondér en circa 17 lokalen bij het openbaar onder wijs niet in gebruik zijn, zoodat van be- boefto aan lokalen over 't algc-mecn niet gesproken kan worden. In bijna alle in specties staat het te dezer zake als in die van Leiden. Niet als bezuinigingsmaatregel, maar. ter gemoetkoming in de moeilijkheid van een te groot aantal leerlingen per onder wijzer aan scholen met niet meer dan 144 leerlingen, heeft do Minister in de wet gekregen het instituut der assistenten Personen van beiderlei kunne mogen in de school toegelaten worden tot hulp van den onderwijzer, mits zij den ouderdom van 16 jaar bereikt hebben, en toegelaten worden ook door den Inspecteur. Zij moe ten eenige ma to van ontwikkeling bezit ten, waarover de Inspecteur te oordeolen heeft, behalve als de a.s. assistent een Mulo-diploma bezit, of met vrucht door gemaakt heeft een 3-jarige H~B.S., de eer ste 3 jaren van een 5-jarige H.B.S., Gym nasium, Lyceum of Handelsdagschool, of wel dat hij als onderwijzer bevoegd is. Deze assistenten mogen niet zelfstandig, maar alleen onder toezicht, en leiding van een bevoegde werkzaam zijn, behalve als do assistent zelf bevoegd is. Veronder steld wordt, dat ze alleen uit ambitie, uit liefde voor het onderwijs, als assistent willen, werkzaam zijn. Ze behoeven dan ook niet noodzakelijk een honorarium te ont vangen, maar mogen voor niemendal, voor een weinigje of iets meer werkzaam zijn, dat moeten gemeente- of schoolbesturen, die zelf betalen moeten, maar met de as sistenten uitmaken. Evenwel als een ge meente assistenten te werk stelt en betaalt, moet zij ook die van de bijzondcro scho len betalen. Meer dan- drie assistenten mogen in een school niet werkzaam zijn; zo behoeven dat ook niét den goheelen dag, doch kunnen enkele -uren daags of wekelijks hun hulp verleenen. In de Ka mer heeft dit instituut felle bestrijding ondervonden. De Leerplichtwet wordt bij de wijziging in dien zin veranderd, dat de zevenjarige leerplicht tot 1 Januari 1930 een zesjarige wordt, met dien verstande ovenwei, dat oen zevende leerjaar mogelijk blijft. Voor de ouders bestaat n.l. niet tie ver plichting hun kinderen 7 leerjaren to doen doorloopen, maar voor de bes-turen van schelen (gemeenten, of schoolbestu ren) bestaat wel de verplichting een ze vende leerjaar ia te richten, indien dit door ouders verlangd wordt. Dit zijn do grooto punten van do jong ste herziening der Onderwijs- en Leer plichtwet, Do bedoeling is die wijziging met ingang van 1 Juli 1924 in werking te doen treden en dan geheel te laten ver vallen, het Koninklijk Besluit van 19 Ja nuari 1924, bedoelende de leeftijd van toelating fot do school te verhoogen. Do wet, in de Tweede Kamer aangeno men. moet de Eerste Kamer nog passec- ren. 't Valt niet ie verwachten, dat ze daar •zulke moeilijkheden zal ondervinden, dat zo het Staatsblad niet zou bereiken. Mogo deze bczuiuigingswot inderdaad niet langer dan tot 1 Januari 1930 van kracht zijn, want ze is en blijft een nood maatregel in een mo'eilijk tijdsgewricht. Voorhout. G. BULTEN. BUITENLAND Duitschland. Do Duitsche bewapening. Het rapport van generaal Hollet. De Parijsche correspondent van do „Daily Tel." verneemt, dat een zeer al- armeerend rapport betreffende den staat der Duitsche bewapening door generaal Noliet, het hoofd van do iutergeallieerde controle-commissie to Berlijn, is voorge legd aan de geallieerde regeeringen. De diplomatieke medewerker van de „Daily Tel." noemt het verbazingwekkend, dat sinds in Frankrijk een meerderheid door tfen^wenscii naar^uropëescïïo paci ficatie en samenwerking, gelijk door op eenvolgende Brilsche regeeringen werd voorgestaan, de Duitsche nationalisten zoo onverstandig zijn hun rumoerige opposi tie niet alleen tegen het Dawesrapport voort te zetten, doch ook tegen de afwik keling van de militaire controle door de geallieerde missie, alvorens de controle op Duitschlands eigen verlangen in handen van den volkenbond gaat. Zulk een oppositie kan de eenige gele genheid, dio Duitsrilland heeft, om zich politiek en economisch te herstellen, zon der lasten op zich te nemen, gaan beder ven. De Duitsche nationalisten moeten wel be grijpen, dat elke verontschuldiging, welke do Roerbezetting het rijk terecht of ten onrechte aan de hand moge hebben -ge daan bij zijn veTzet teren de militaire be palingen van het verdrag van Versailles, -vanzelf haar kracht verliest van het oogonblik af dat Frankrijk een regeering heeft, die naar verzoening streeft en be reid is, een algemeene vermindering van bewapening in overweging te nemen, wan neer er voldoende waarborgen voor Frank rijks veiligheid worden gesteld. Dit wordt duidelijk beseft door bet kabinet Marx— Stresemann, dat zoowel te Londen als in andere geallieerde hoofdsteden een vrij groot vertrouwen geniet. De Fransch-Duitsche verhouding. De meening van den kans e 1 i er De Rijkskanselier, dr. Marx, beeft zich tegenover een persvertegenwoordiger van de „Kölnische Volkszeitung" uitgesproken over de mogelijkheid van de Duitsch-Fran- sche overeenstemming. Marx richtte zich in do eerste plaats tegen de herhaaldelijk in de buitenland- sclie pers geuite vrees dat thans, nu Frankrijk bereid zou zijn tot overeenstem ming, in Duitschland do neiging tot vreed zaam overleg niet meer zou bestaan.. Daarbij is gewezen op den uitslag van de verkiezingen en op den groei van de vleu gelpartijen. „De radicale partijen aldus dr. Marx zullen echter haar aanhangers verlie zen, zoodra in het Roergebied en in het Rijnland do normale toestand is terugge keerd". Socialistische partijdag. Vrij beid van samonwe r k e n met de burgerlijken. Op den socialistisch en partijdag te Ber lijn is gisteren gestemd over twee mo ties: één van Hermann Müller, waarin aan de partij de vrijheid gelaten wordt en haar geen beperkingen worden opge legd ten aanzien van samenwerking met burgerlijke partijen en één van Dissmann (Frankfort), waarin elke coalitie-politiek definitief wordt afgewezen. Do motie-Müller werd aangenomen met 266 tegen 115 stemrflen, waardoor de mo tie der oppositie kwam te verwallen. Eveneens werd verworpen bet voor stel om aan de Rijksdagfractie op le dra gen, tegen do begrooting voor de Rijks- weer te stemmen. De dreigende spoorwegstaking. Toenadering? De besprekingen tusschen bet rijksmi nisterie van Verkeer en de vertegenwoor digers van de organisaties van spoorweg personeel welke gisteren zouden zijn ge houden, werden op verzoek van den rijks kanselier tot heden uitgesteld, daar men nog geen besluit had kunnen nemen, welk antwoord op de door de arbeiders gestelde eiscben zou worden gegeven. Men maakt uit dit verzoek om uitstel op, dat door de regeering ernstig gezooht wordt naar een oplossing, welke een con flict zal kunnen vermijden. De arbeidersleiders bobbon van bun kant doen blijken, dat zij, ten aanzien van de looneischen bereid zouden zijn conces sies te doen, op voorwaarde, dat tegemoet zal worden gekomen aan de eiscben in zake den arbeidstijd en o.a. aan den eiscb dat overuren extra zullen worden be taald. Mislukte aanslag van Duitsche Nationalisten. Do Parijscl.o bladen vernemen uit Mainz dat vijf Duitsehe nationalisten den Fran- schen politie-inspecteur Muiichy hebben overvallen. Zij bonden den ongelukkige, door do duisternis begunstigd, op de spoorbaan tusschen Dortmund cn Lunen vast. Door bovenmeiischclijko pogingen slaagde Muncby or in, zich in zooverre vrij te maken, dat hij tusschen de rails kon gasn liggen. Hierdoor reed de ex press, die kort daarna kwam aanrijden, over hem hoen zonder hem te deren. Bij het aanbreken van don dag werd Munclxy in bewustcloozen toestand door Duitsche arbeiders gevonden. Do aanvallers hadden in de jas van bun slachtoffer een briefje mot het stempel van de nationalistische organisatie .A.Yest- falonr. ahmd" gestoken. Frankrijk. HET VOORNAAMSTE NIEUWS. BUITENLAND. Generaal Noliet zou een ongunstig rapt port ingediend hebben omtrent de bewa* pening van Duitschland. Doumergue is met 206 stemmen meen derheid tot president van de Fransche re« publiek gekozen. Zijn levensloop. Herriot zal uit de handen van DoumeiS gue een opdracht tot kabinetsformatie aarH vaarden. De verlichting der Romeinsche catacomb ben tijdens het jubeljaar. Dg Amerikaansche senator Lafcleüe zoö tot oprichting van een nieuwe partij beslo ten hebben. BINNENLAND. Wetsontwerp tot vaststelling van eert nieuwe tariefwet. WetsGr.twarp strekkende om belasting ontduiking te voorkomen door oprichting van een Naaml. Vennootschap. Conferentie over het aulebus-verkeef door burgemeesters uit de bollenstreek. Pa te live met 208 stemmen verslagn. Een rechtse li e overwinning. Reeds bij 'de cvrslo stemming is Dou mergue gekozen tot president der Repu bliek. Hij verkreeg 515 stemmen tegen 309 uitgebracht op Paialevó ea 21 op Gamc- linaf, een ouden „ccm.uiunard", die door do communisten candidaat was gesteld. Do rechterzijde had geen eigen candi daat gesteld, aangezien dezo toch geen kans zou hebben. Dit is van haar stand punt bezien 'n verstandige tactiek ge weest, daar zij op deze wijze de overwin ning van Doumergue, die met behulp der 'rechterzijde gekozen werd, ovenals Poin- caró in 1913, als een overwinning der rechterzijde kan doen gelden. Het verloop. Toen Bienvenu-Martin de sterpin i. ij es begon op te lezen, stond do geheele lin kerzijde plotseling als één man op, ten einde bij het noemen van den naam Doii- mergue, de rechterzijde vóór le zijn hij het aanheffen, van een luidruchtige manié testa tic. Dit voorbeeld werd ec-hler onmid dellijk door de geheele rechterzijde ge volgd en toen dian oolc ten slotte de naam van Doumergue als den gekozen candidaat werd genoemd, brak oen geweldig gejuich los, waarbij rechts de linkerzijde verre overschreeuwde, om toch maar duidelijk te laten uitkomen, dat het eigenlijk hun overwinning was! De afgevaardigden van rechts en cen trum hieven de Marseillaise aan, terwijl de socialisten en de communisten de In ternationale zongen. Van communistische zijde werd herhaaldelijk gerocpén: Am nestie! Dadelijk nadat liet lawaai geluwd was, vond de overdracht plaats van de presi- denitieele bevoegdheden door Marsal aan. Doumergue en vervolgens begon een défilé van senatoren, député's en andere perso nen voor Doumergue, om dezen geluk te wenschen. Painlevé omhelsde Doumergue, ten bewijze, dat hij geen wrok gevoelde over zijn nederlaag. Do nieuwe president der Republiek, Boumerguo vertrok daarop, begeleid door Marsal en onder de tonen van de „Mar- seillaise" in den presidentieelen auto naar het Elysée, terwijl de kanonschoten den volke verkondigden, dat de Fransche re publiek weer een president heeft. Yóór zijn vertrek naar het Elysée, doel de Doumergue aan Herriot mede, dat hij hem onmiddellijk wenschte le spreken. Zoodra Doumergue op het Elysée was aangekomen, ontving hij den minister president Francois Marsal, die hem het ontslag van het kabinet aanbood, Dout mergue nam dit ontslag aen. Herriot. Politieke vrienden van Herriot h-M.cn verklaard, dat, als dezo opnieuw door het staatshoofd wordt ontboden, liij aan een. tot hem gerichte uiluoodiging oen nieuw kabinet to vobmien, zal gevolg geven. Het kabinet zou echter niet eerder dan Dins dag a.s. aan de Kamer worden voorge steld. Doumergue's levensloop. De niouwgekozen president werd den lslen Augustus 1863 te Aigues-Vives (de partement du Gard) uit een oud-protes- tantsche familie geboren. Hij studeerde in de rechten, „droop" verscheidene malc-n voor zijn examen en beproefde, na geslaagd te zijn. zijn geluk als advocaat. In 1890 werd hij tot vrederechter in Cochin-China benoemd. itooJanighegd van fitéédg in zijn Algiers en keerde tenslotte naar Frankrijk terug, waar hij zich in de politiek wierp cn door zijn geboortedistrict naar de Ka mer wercl afgevaardigd. Doumergue werd een bclangrijko fi guur. Van 1902 tot 1905 was hij minister van koloniën in bet kabinet Courbes, in 1906 minister van handel in het kabinet (Samen), in 1907 minister van onderwijs onder Clemencean, in 1909 bekleedde hij dezelfde functie onder Briand. Van 1910 tot op heden was hij senator voor® liet district Dard. In December 1913 trad hij op als minister-president, en werd in 1914 opgevolgd door Ribot. Onder Viviani bleef hij minister gedu rende den oorlog. In 1917 word hij met een missie naar Rusland gezonden. Na zijn terugkeer uit Rusland wijdde hij zich uitsluitend aan parlementaire werkzaamhedenTot sena tor gekozen, was hij o.in. voorzitter van do commissie van builenlandscho zaken in dit parlement. In 1922 werd Doumer- guo zelfs voorzitter van den senaat. Doumergue is de eerste pro test arische president van Frankrijk. Engeland. De spoorwegstaking mislukt. Zooals wij gisteren in een deel van onze oplagen konden mededeelen, is de Ss taking bij de ondergrondscho sporen te Londen gisteren in elkaar gezakt. Heit stakings- comitó is gisterochtend bijeengekomen oh heeft uitgemaakt, dat alle pogingen om den thans hopeloos geworden strijd voort te zetten, opgegeven moesten worden. Te gelijk werd erkend dat do techn ische-ar- beiders geweigerd hebben een sympathie- staking uit te roepen ten behoeve van do staikendo werklieden van de spoorweg- plaatsen. Amirika. De strijd om het presidentschap. Komt or teen derde part ij? Uit New-York wordt gemeld, dat se» nator La Follette definitief besloten zou hebben tot de oprichting van een nieuwe radicale partij in de V. S., welke begin Juli to Cleveland haar eerste congres zou hebben. i Dawes vice-president 1 Generaal Dawes is tot candidaat voof liet vice-presidenitschap gesteld. Van het Vaticaan. Het Jubeljaar. De verlichting der catacomben: De Romeinsche correspondent van do „Msbd." schrijft: Met het oog op den. grooten toeloop van vreemdelingen, welke gedurende het ju-* beljaar de catacomben in Rome zullen be zoeken cn het groot aantal H.H. Missen* dat gedurende dit jaar in deze H. Plaat-i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1924 | | pagina 1