I
VRIJDAG jy^S 1924
No. 4478
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
BlMHEMLAMft
15e Jaargang.
Ste Êeiubdie Sou^aml'
peABONNEMENTSPRIJSbedraagt bl) vooruitbetaling
Foor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
£ij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaaL
franco per post 8 2.95 per kwartaaL
Pet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnee ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ci per kwartaal, by voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers ct., met Geïllustreerd
1 - —.blad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen l
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 a POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advert entlfin 30 een» per renet
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt bet
a dubbele van het tarief berekend. a
Kleine advertenfiën, van ten hoogste 80 woorden, waariii
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 8 0.50.
PK nummer bestaat uit tureo
bUdep.
Klassenstrijd,
Op den tweeden diag der aïgetaeene
Vergadering vam. hét Verbonld van Ne
derlandse he Fabrikalnteoir-VeTeenlgimgen
(heeft mej. dr. v. Dorp gesproken over ka-
pitaaJrorming en in de slotvergadering
mr. van Spaendonck over Genève als
Icentrum
fiing.
van internationale arbéidlswetge-
I Mej. v. Dorp 'zeide in de discussie', wel
ke op baar rede volgde, om. dat -het on
juist is om te spreken van een klassen
strijd der fabrikanten. „Klassenstrijd",
'aldus spr., „heeft ten doel, het omverwer
pen van de geheel© maatschappij om één
(bepaalde klasse aan het bewind te krijgen.
Er. dat willen de ondernemers juist niet."
I Onzen ilezers zal he't misschien op'val-
jlen, hoe of deze uitspraak van mej. v.
(Dorp toevalligerwijze lijnrecht ingaat te-
^en wat wij gisteren schreven, toen wij
den Twentschen texti'dfabrikamten klas
senstrijd verweten!
i Klassenstrijd in den histori,sch-wijsgee-
tfige zin bedoelden wij daarmede niet.
Maar Zoo opgevat ïs> ook op de definitie
Ivan dr. v. Dorp nog wel wat aan lie) mer
ken. De, socialistische, theorie van den
klassenstrijd bevat een dubbele bewering,
Vooreerst dat alle ontwikkeling, welke cok,
iin laatste instantie, feitelijk te danken is
(aan klasseribofsmgen; en ten tweede, dat
idie klassenstrijden het eenige, het nood
zakelijke middel waren, om de ontwikke
ling tot stand te doen komen.
I hi dezen zin beddelen wij natuurlijk
ja i e t dat de Thventseha textiel-fabrik'an-
ten klassenstrijd hebben gevoerd. lm
Üezen zin wordt ook meestal het woord
piet bedoeld, als men ondier ons spreekt
van den klassenstri jd der arbejdeVs.
1 Sprekend over klassenstrijd wil men
'meestal zeggen, dat de ééne klas vijain-
di g staat, niet tegenover enkele misbrui-
kat in een andere klas, maar tegdoover
(lie geheele klas, daarbij niet erkennend de,
jdie klas rechtmatig toekomende positie.
$n, zoo heschouwd mej. dr. V. Dorp!
jnogen we gerust spreken over een klas
senstrijd van farikanten! Ook onder de
farikanten zijn er immers die de aan de
[arbeiders-klasse rechtmatig toekomende
(positie niet erkennen evenaiPs het om
gekeerde het geVal is ondier de arbeiders.
En wie zulks zou ontkennen, 'is al1 reeds 'in
dien „klassenstrijd" een bevooroordeelde
[strijder, en misschien al veel heftiger dan
'hij zich bewust is'l
3UITENLAÜD
Duitschland.
De regeeringsverklaring van Marx.
De meening van de pers..
"Woensdag door den rijkskanselier
rede wordt door de bladen, spe
ciaal door die van de middenpartijen,
gunstig beoordeeld. De „Yorwarts" is van
mieening, dat de rijksskanselier alles naar
voren bracht dat de sociaal-democratie
reeds lang inzake de buitenlandsche poli
tiek eischt. De „Germania" hoopt dat de
onvermijdelijke loop der gebeurtehissen
3ok de tegenstanders van de regeerings-
politiek ervan zal overtuigen, dat er tot
bevrijding van Duitschland geen anderen
.weg overblijft,
De debatten in den Rijksdag.
r Gister werden in den rijksdag de groo
ts politieke debatten geopend over de
door den rijkskanselier afgelegde regee
ringsverklaring.
Over bet algemeen bewogen de rede
voeringen zich op een zeer laag peil en
verloren de besprekingen zich in persoon
lijkheden van 'n dikwijls zeer minder
waardig gehalte of in kleine partijpolitiek
'te schermutselingen.
In naam van de volkspartij, het cen
trum en do democraten legde afgevaar
digde Scholz een korte verklaring af,
waarin hij de regeering den steun dezer
drie partijen toezegde.'
Voor de Duilsch-nationalon sprak graaf
•vvestarn. Hij ontzegde de regeering het
iVertrouwcn en beloofde een energieke op-
Positie, maar het kostte hem in zijn lange
ïedevoering veel moeite om deze 'houding
*net motieven te omikleeden.Veeleer scheien
het verlangen tot uitdrukking te komen,
200 spoedig de kans daartoe schoon is
op de regeeringshanken plaats te nemen
De nat ionaal-socialist von Gr Hf e hield'
wn bijzonder antipathieke en leege rede-
.voering, onder het uitspreken waarvan
J zoo schor werd, dat ten slotte niemand'
S* een woord kon verstaan. Trouwens,
was al zeer moeiijk geweest door het
K joel der communisten en door het
orturend Heill roepen van zijn paxt'ij-
gnooten Hij verklaarde de regeering
ihJ.ru 1 onvei'l>iddelijk den oorlog ,en
daarom een motie van vertrouwen
io wetenschap, dat zulk eea motie
in i
aangenomen
groote kans heeft niet
worden.
Deze tactische zet kost den middenpar
tijen heel wat hoofdbrekens. Men hoopt
hem onschadelijk te maken door een an
dere motie, waarin de rijksdag zich eens
verklaart met den inhoud der regeerings-
verklaring. Zulk 'n voorstel zou er zeer
zeker doorkomen.
Heden spreekt Stfesemann en volgt het
z.g. groote debat. Men hoopt het nog he
den te kunnen sluiten en den rijksdag dan
tot 24 Juni te verdagen.
De communistische agitatie.
Het congres te Leipzig
verboden.
De minister van binnenlandsche zaken,
dr. Jarres, heeft het communistische Ar
beiderscongres, dat op 8 Juni te Leipzig
zou bijeenkomen, bij welke gelegenheid
de communistische Roode Dag zou wor
den voorbereid, verboden," cmdat het al
leen als voorbereiding voor de door de
communisten gepropageerde gewelddadi
ge omwenteling zou dienen.
Alle communistische bladen
in Saksen vorboden.
Volgens berichten van communistische
zijde zou de ge'heele communistische pers
in Saksen door de regeering zijn verbo
den.
Frankrijk.
De kabinetscrisis.
H erriot weiger t do
kabinetsformatie.
Gisteravond heeft Millerand den heer
Harriot hij zich op het Elyséo ontboden,
met wien hij een onderhoud had van bij
na een uur.
Na afloop van dat onderhoud zeide Her-
riot de opdracht geweigerd te hebben,
want, zoo zeide hij, gedurende de heele
verkiezingscampagne heb ik stemming ge
maakt voor het linksche bloc. Ik zal dus
nu geen ministerie kunnen samenstellen
buiten het kartel om. Ik sta echter, wat
Millerand hetTeft, voor feiten, die zulks
onmogelijk maken, dus wijs ik het aan
bod af.
In den loop van den avond werd door
het Elysée de volgende verklaring gege
ven: „Overeenkomstig de aanwijzingen
van de voorzitters der beide kamers, die
hij in den namiddag ontvangen had, heeft
de president van de republiek den. heer
Herriot uitgenoodigd op het Elysée te ko
men. Na hem in algemeene lijnen herin
nerd te hebben aan den buitenlandschen
politieken toestand en aan dien van het
binnenland heeft de heer Millerand hem
gevraagd, of hij zijn medewerking wilde
verleenen voor de vorming van een nieuw
kabinet, teneinde de denkbeelden toe te
passen, die het algemeen stemrecht heeft
doen domineer en bij de jongste kiezers
consultatie.
Een gedachtenwisseling heeft vervol
gens plaats gehad, waarbij zich geen en
kel des-accoord heeft voorgedaan over
het program.
Do afgevaardigde van de Rhone, de
presidentskwestie opgeworpen - hebbende,
heeft van den heer Millerand de verkla
ring verkregen, dat hij niet bereid is een
vraagstuk te onderzoekeu, dat de- eerbied
voor de wet verbiedt gesteld te worden. De
constitutie heeft den duur van het presi
dentsmandaat op 7 jaar gesteld. Voor 7
jaren op het Elysée geroepen houdt de
president het voor zijn plicht jegens de
republiek om tot hot wettelijk einde van
zijn mandaat te blijven. De heer Mille
rand is besloten al wat in zijn vermogen
ligt aan te wenden om dien eerbied voor
de constitutie te verzekeren en om een
precedent te voorkomen, waarvan het ge
vaar niet af te meten valt.
Zonder die consideraties te cliscuteeren
heeft de heer Herriot eenvoudig geant
woord, dat hij niet meende persoonlijk de
zending te kunnen aanvaarden, die de pre
sidient hem wel heeft willen aanbieden. De
president van de republiek is van plan
hedenavond zijn consultaties voort te zet
ten". i li:
(Wat zal Millerand nu doen?
De jstrijd tusschen Millerand en de
meerderheid van de Kamer is aldus aan
gebonden.
Om 8 uur kwam senator Milliès La-
croix, die voorzitter is van de Financieele
Commissie van dien Senaat en tot de „gau-
ohe démocratique" behoort, op het Elysée
Misschien zal Millerand hem aanbieden,
een ministerie te vormen, daar, naar ver
luidt, Millerand eerst zal trachten dezen
senator van de linkerzijde bereid te vin
den tot het aanvaarden van do opdracht,
daar deze, hoewel tot de linkerzijde bo-
hoorendo, tegen de actie togen den presi
dent is.
Mocht Millerand hierin niet slagen, dan
zal Maginot of Francois Marsal tot kabK
netsfoxmateur beroepen worden.
Het kabinet zal dan slechts uit een mi
nimum aantal ministers beslaan en feite
lijk alleen opdracht hebben een presi-
entieele boodschap aan de heide Kamers
voor te lezen. Bij de eerste stemming hier
over zal dan dit kabinet omvergeworpen
worden.
Men neemt aan, dat Millerand zich bij
deze stemming zal neerleggen en daarin re
den tot aftreden zal vinden, zonder ook
een stemming van den Senaat te eischen.
Men verwacht, dat hot nieuwe ministe
rie reeds Zaterdagmorgen in de Staats
courant zal staan- en derhalve Zaterdag
of Zondag voor de Kamer zal kunnen ver
schijnen, om dan dienzelfden dag weer
.demissionnair te zijn.
Aan ontbinding der Kamer wordt niet
meer gedacht, daar de Senaat hiertoe zijn
medewerking niet zal verleenen.
Millerand zal dus Zondag a.s. rijn
ontslag nemen en dan zullen Maandag of
Dinsdag a.s. de nieuwe presidentsverkie
zingen te Versailles plaats hebben, althans
als het program regelmatig wordt afge
werkt en geen onverwachte gebeurtenis
sen plaats grijpen.
Engeland.
De spoorwegstaking ts Londen.
Veertig stations gesloten.
De plotselinge staking, die gisternacht
werd uitgeroepen door een onofficieel
stakingscomitó van de National Union of
Railwayman had de sluiting van ver
scheidene stations van den Ondergrond-
spoorweg ten gevolge en veroorzaakte in
het bijzonder in Noord-Londen groot on
gemak aan de onvoorbereide reizigers. Vol
gens een eerste schatting waren gistennor
gen veertig stations van den ondergrond-
spoorweg gesloten. Er wordt oen zeer be
perkte dienst gaando gehouden, maar ge
vreesd werd, dat in den loop van den dag
de staking rich verder zal ontwikkelen.
Afgescheiden van deze wilde staking,
dreigt de machinistenhond, waarvan
Bromley de leider is, opnieuw in staking
te gaan, indien de eischen ten aanzien van
de. classificatie der machinisten en an
dere eischen voortvloeiende uit de grie
ven, welke bij de vorige stakingsregeling
niet afdoende zijn behandeld, niet binnen
een vastgestelden tijd worden ingewilligd
De staking van dezen bond zou het gan-
sche land treffen.
De toestand niet alarmeerend
Omtrent de staking van het personeel
der centrales en hers telwerkplaatsen der
Londensche ondergrondsche spoorwegen
meldt Reuter nog dat het Vakvereenigings
congres de staking aan communistischen
invloed toeschrijft, daar alle vakvereiem-
gingen sterk tegen de staking ziju. De
dienst bij de electrische spoor is inge
krompen teneinde stroom te sparen. Het
publiek ondervindt vrij grooteh hinder
door de staking.
Er zijn tot dusver nog geen stappen ge
daan door de spoorwegmaatschappijen of
de National Union of Railwaymen om het
conflict te beëindigen, daar de omvang
der staking nog niet duidelijk is. Ge
hoopt wordt dat de toestand spoedig ver
beteren zal en dat in elk geval een elge-
meene staking der machinisten op de ge
wone treinen zal worden vermeden.
Hongarije.
He! „Heldenbezit".
Een Hongaarsche tegenspraak
Naar uit Boedapest wordt gemeld,
heeft 'het bericht van de Weensche „Mor-
genztg." over misbruiken bij de verdee-
ling van het z.g. heldenbezit aldaar groo
te verontwaardiging gewekt, daar het ge
heele bericht niet anders dan een tenden
tieus verzinsel is.
Albanië
De opstand in Albanië.
Griekenland verze t z i o h
togen interventie.
De correspondent van de „Daily Ex
press" ta Gonstantinopel meldt, dat de
Britsche gezant te Athene het ministerie
van buitenlandsche zaken te Londen er van
in kennis heeft gesteld, dat Griekenland
het Albaneesch territoire zal binnenruk
ken om zijn belangen te beschermen, in
dien Servië er toe overgaat zekere zones
in Albanië te bezetten.
De revolutionairen- meester
van den toestand.
Volgens de laatste berichten uit Tirana
zijn de revolutionairen volkomen meester
van den toestand.. De leider der revolu
tionairen ontving vertegenwoordigers der
regeering te Skoetari en begon met hen
onderhandelingen over een reconstruc
tie van het kabinet. Do Yoego-Slavische
regeering heeft een officieel communiué
gepubliceerd, waarin wordt verklaard, dat
zij de revolutie in Albanië beschouwt als
een binnenlandscho aangelegenheid van
Albanië. De minister van buitenlandsche
zaken acht de regeering te Tirana sterk
genoeg om den vrede in het land te her
stellen. Volgens verdere berichten duren
de gevechten nog steeds voort, vooral in
fle omgeving van Liesch. Beide partijen
krijgen versterkingen. Baryan-Zur, de lei
der der ALbaneesche benden, zond 1000
man naar de revolutionairen als eerste
hulp.
De Albaneesche regeering heeft de al
gemeene mobilisatie geproclameerd voor
alle burgers van 2040 jaar. Er zijn even
wel teekenen, die wijzen op het zoeken
door de bride partijen naar een com
promis.
Roemenië.
De revolutionaire beweging.
Tegenstrijdige berichten.
Het is een verwarde boel in Roemenië,
doch zeker is, dat er iets ernstig gaande
is. De berichten, welke langs verschillen
de kanalen uit Boekarest, Weenen en Bel
grado komen, geven weinig houvast, spre-
ken elkaar vaak op essenticele punten te
gen, doch allen" getuigen er van, dat de
tegenwoordige regeering-Bratianu ernstig
bedreigd wordt door een nationalistische
beweging, aan welker hoofd zich generaal
Avarescu heeft geplaatst.
Vast staat, dat deze generaal, aan het
hoofd van eenige duizenden boeren, ge
tracht heeft de hoofdstad, Boekarest, bin
nen te dringen, ten einde bij den koning
te protesteeren tegen het huidige regime.
De regeering heeft aldus melden de
Engelsche bladen, echter met de noodige
reserve den troepen gelast, op de vol
gelingen van generaal Avarescu te schie
ten, indien zij mochten trachten hun pe
titionnement aan den koning te overhan
digen.
Volgens andere berichten zou generaal
Avarescu er werkelijk in geslaagd zijn,
de stad binnen te dringen en de regee
ring te verjagen, waarbij het tot straatge
vechten zou zijn gekomen, doch al deze
geruchten blijven onbevestigd.
De Roemeensc-he Legatie te Londen
aldus de „Daily Ghrouicle" heeft ver
klaard, dat „geen berichten zijn ontvan
gen, welke de regeeringsverandering zou
den kunnen bevestigen of tegenspreken".
Volgens berichten uit Praag is de Roe-
meensche generaal Avarescu aan het
hoofd van 50.000 boeren Boekarest bin
nengerukt. Het liberale kabinet Bratianu
is ten val gebracht. Avarescu heeft tegen
de heide gebroeders Bratianu een aan
klacht wegens vervalsching en corruptie
ingediend.
Turkije.
D9 Mosoel-kwestie.
De conferentie afgebroken.
De Mosoel-conferentie is afgebroken.
De Turken hebben geweigerd in to stem
men met de voorwaarden met betrek
king tot verwijzing naar den Volken
hond. Zij stelden "voor onderhandelingen
te voeren tusschen de regeeringen met het
oog op een overeenkomst in zake een an
der Hof van Arbitrage.
He! Turksch-italiaansch geschil
bijgelegd.
Het Anatolisch nieuwsbureau meldt,
dat de ministerraad een buitengewone bij
eenkomst heeft gehouden onder voorzitter
schap van den president van de reou-
bliek, waaraan ook maarschalk Fehmi
pasja deelnam. De raad besprak do loo-
pende zaken en stelde de maatregelen vast,
welke de toestand vereischt. Na afloop
der bijeenkomst legde Ismet pasja de vol
gende verklaring af: „Ik heb een vriend
schappelijk onderhoud gehad met onzen
vertegenwoordiger to Rome, die mij ver
zekerde, dat Italië geenerlei militaire
toebereidselen jegens Turkije getroffen
heeft en mij de plechtige verzekering gaf
van Italië's vreedzame bedoelingen je
gens Turkije. Deze verzekeringen, zijn be
vredigend; er bestaat, geenerlei kwestie,
welke de goede betrekkingen met Italië
zou kunnen verstoren."
Britschlndië
De nationalistische actie.
Het provinciale nationalistische con
gres heeft een motie aangenomen, waarin
de ontslagneming van de Bengaalsche mi
nisters wordt geëischt. Voorts wordt aan
gedrongen op het ontslag van gouver
neur lord Lytton op grond van het feit,
dat hij het vertrouwen van het volk niet
bezit.
Van het Vaticaan.
Frankrijk en het Vaticaan.
Naar aanleiding van een artikel in do
Italiaansöhe „Tiihuna". waarin in ver
band met Harriot's verklaringen ge
zinspeeld werd op de mogelijkheid van
een Verbreking der diplomatieke betrek
kingen tusschen Frankrijk en den H.
Stoel, schrijft het officieuse pauselijk
blad, de „Osservatore Romano":
„Na den oorlog stond het aan Frank
rijk om de onderhandelingen voor het her
stel der betrekkingen te openen en de H.
Stoel stemde, uit liefde tot den vrede en
achting, verschuldigd aan oen natie, die
zich door zooveel weldaden jegens do Kerk
verdienstelijk gemaakt had, zeer gaarne
er mee in.
Indien de nieuwe regeerders (heigeen
MET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De debatten in den Rijksdag ever de
regeeringsverklaring van kanselier Marx.
Twee moties van vertrouwen.
Herriot heeft een opdracht tot kabinets
formatie geweigerd. Een voorspelling van
den mogelijken gang van zaken.
De spoorwegstaking te Londen.
De opstandelingen in Albanië zijn vol
komen meester van den toestand.
De Mosoelconfcreniie afgebroken.
BINNENLAND.
Verschenen is hei verslag der Ccmmissie-
Konig in zake de wederopenstelling van
den Postcheque- en Girodienst.
De Minister van Binnenl. Zaken en
Landbouw heeft besloten het onderzoek
naar de oorzaak van de besmettelijke vee
ziekte in Limburg en Brabant aan de
Rijksseruminrichting, met medewerking
van verschillende onderzoekers, voert te
zetten.
Voorstellen van den Alg. Ned. Zuivel-
bond inzake wijziging der Bcterwet.
De Minister aan het woord over de wij
ziging van de Leerplicht en L. O.-wet.
Stemmingen. (Staten-Generaal).
;eenszins zeker is) opnieuw de hartelijke
betrekkingen, welke thans met den H.
Stoel bestaan, wilden verbreken, dan zal
deze, niet alleen zonder ernstig nadoel,
maar met een zuiver geweten aan een
dergelijke eventualiteit het hoofd bie
den, het slechts betreurende, dat oen
nieuwe pogin? tof pacificatie, geheel in 't
voordeel van Frankrijk, mislukt is.
Men moet hetzelfde zeereen met betrek
king tot de diocesane vereenigingen; haar
statuten werden door den H. Stoel uit ca
noniek oogpunt toelaatbaar verklaard: de
staatsraad erkende er de wettelijke waar
van en de regeering van Poincaré ver-
eenigde zich met deze opvatting.
Indien dus de nieuwe regeering een te
genovergestelde meening had, en er in zou
slagen, de instemming daarmede van dm
staatsraad en de tribunalen te verwerven,
zouden de diocesane vereenigingen niet
gevormd worden en zou men weer terng-
keeren tot de toestanden, die tevoren he
stonden. En dit niet door de fout van den
H. Stoel, die van zijn kant een nieuw be
wijs zou hebben gegeven van zijn wiize
bedoeling om binnen do grenzen van hot
mogelijke mee te werken aan de zoo zeer
gewon echt o ceirlrneht r
DE GIRODIENST NOG NIET OPEN
Verslag der Commissie-König over de
wederopensieiling van den posichèqne-
en girodienst
De Commissie, ingesteld door de Mij
nisters van Waterstaat en van Financiën,
met opdracht om van advies te dienen om
trent de principieele vragen, welke zich
voordoen bij de wederopenstelling van
den postcheque- en girodienst en bij den
overgang van den ouden naar den nieu
wen toestand, met name wat betreft liet.
stelsel van den dienst, de rentevergoeding
en de provisie-berekening, heeft rapport,
uitgebracht.
De commissie adviseert mqt eenparig
heid tot bestendiging van den dienst.
Do Commissio komt echter eenstemmig
tot de conclusie, dat de bezwaren tegen
een gedecentraliseerden dienst te groot
zijn om daartoe terug te keeren.
Het centraio girokantoor zal naar liet
oordeel der Commissie in Den Haag moe
ten gevestigd blijven.
De meerderheid wenscht naast dit kan
toor nog 2 locale kantoren, n.l. één to
Amsterdam en één te Rotterdam.
De grootst mogelijke minderheid wil
wel de mogelijkheid tot vestiging van
meer dan één girokantoor in de toe-',
komst openlaten, maar meent, dat voor-i
alsnog de aanleiding daartoe ontbreekt.
Eenstemmig wordt geadviseerd tol afj
schaffing van de locale rekeningen (dit
zijn nevenrekeningen ter plaatse, waarvan
dadelijk contanten kunnen worden weg
getrokken), welke van 24 Augustus 1923
af werden ingevoerd tegen een jaarlijksch.
recht van f 5.
Zij acht het aangewezen, dat zoo spoe-*
dig moeelijk gelegenheid wordt gegeven
op het Cenlralo Girokantoor (eventueel op
andere girokantoren) cheques aan toonder
te laten uitbetalen.
De vraag, of en in hoever de postcuequs-
on girodienst als zelfstandig instituut
moet worden ingericht, wordt uitvoerig i
beschouwt. Do conclusie van de commissie
met uitzondering van één lid is dat
het verband met het postbestuur moet
behouden blijven en dat overigens de dn
