15e Jaargang.
DOMBERD&G 5 JUNI 1924
No. 4477
Sea
eau
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
BU9TENLAÜE9
11»
„1!
a „1
„li
»«l
nummer bestaat uit taraa
lieden.
Dwarsboomen".
In Den Haag i» gisteren de algemeene
«teadering van het Verbond van Heder-
indsohe Fabriianten-Veraenigingen gehou-
en onder voorzitterschap van den heer
imon A. Haas.
De heer Haas heeft een openingsrede ge-
ouden, waarna de heer Ir. E. Hijmans ge-
oken heeft over: „Het functioneel beheer
overheids- en particuliar bedrijf".
lent
3)e Qeidóohz SouAo/ni'
peABONNEMENTSPRIJSbedraagt bl] vooruitbetaling
Voor leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
n.i onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal
$u>» per port I 2.05 per kwartaal
get Geïllustreerd Zondagsblad la voor de Abonnfa ver.
ëijgbaar tegen betaling van 50 ot per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ot, met Geïllustreerd
Zondagsblad O et.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
TEL. INT. ADMINISTRATIE 933 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 is POSTBUS No. II
OE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gowona advorten tlën 30 oen! per regek
Voor Ingezonden Mededeellngen wordt het
dubbele van het tarief berekend. c
Kleine, advertentlën, van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver.
huur, koop en verkoop fO.SOB
van den lieer Maat
leeft, zooals vanzelf spreekt, eenige weur
•hen op oeconomiscli terrein naar voren
■bracht, zooals „vrijheid" voor de arbei-
,r3 onl te mogen werken zonder door de
|et aan een maximum aantal uren gebon-
ert te zijn. Wij zullen op dat alles niet
ïgaan alleen even wijzen op het slot
in de voorzitterlijke rede:
Ten slotte hoopte spreker hiérbij
■verwees hij naar Twente en Werkspoor
dat de arbeiders zullen leeren inzien-,
dat zij in déze tijden zich niet de luxe
binnen permitteeren, de Nederlandsche
industrie nog langer te dwarsboomen.
Yoor alles moet voorop staan, dat wij
allen behooren tot het Nederlandsche
volk, en dat als grondslag van onzen
strijd moet worden genomen do eenheid
van ons volksbestaan.
Prachtig gezegd, dat laatste: grondslag
in onzen strijd moet zijn do eenheid van
hs volksbestaan. Zoo behoort hetals
ier tenminste wordt bedoeld een eenheid,
faarin alle deelen naar juiste verhouding
je hun toekomende plaats innemen
eene deel-o moet dus ook het andere
„dwarsboomen". En, over „dwarsboo
men' gesproken, zoo hadden in Twente de
erkgevers al aanstonds bereid moeten
rorden gevonden om met de werknemers
onderhandelen! In plaats daarvan zijn
fcntgenoemden aan het „dwarsboomen"
jegaan, tot nadeel 'van de algemeene wel-
tot sohande van him naam.
nat nu zoo teleurstelt, zoo bijzonder
ileurstelt, is: dat zulk een optreden in het
,Verbond" niet alleen niet wordt afgekeurd
>-maar dat de schuld zelfs van de fabri
kanten geheel en al wordt afgeschud en
eworpen op de arbeiders.
O, die klassenstrijd. die klassenstrijd
ran liberalen huizeHij is even verfoeilijk
O rampzalig als die der socialisten! En
„Verbond" is aan dien oecono-
hiseh- en zedelijk-verderfelijken strijd lang
onschuldig!
ala]
inla
nd.
y
Duitschland.
De Rijksdag.
De Regeeringsverklaring.
Kanselier Marx hoeft gisteren het
ifiuwe kabinet clen rijksdag voorgesteld.
Hij wees er op, dat de Duitsolie politiek
edert eenige jaren geheel afhankelijk is
I" ran de huitenlandscho staatkunde en dat
w it vooral thans het geval is, daar het
raagstuk der buitenlansche -politiek
ttans alles heheerscht en wel in verband
tot do rapporten der deskundigen over de
phadelooss telling.
De Duitsche regeering heeft in dit rap-
orl een weg gezien om te ontkomen aam
po reeds zoo lang durende ernstige crisis
<sn heeft derhalve de vraag der commis
sie yam herstel beantwoord met de mede-
leeling, dat zij in het rapport een prao-
ische basis voor een spoedige oplossing
iet, én derhalve bereid is, het plan te
lnvaaxden.
De kanselier legde er den nadruk op,
lat de economische en financieele eenheid
an Duitschland en zijn souvereine rech-
en moeten worden hersteld, omdat an-
ers de verplichtingen van het rapport
net kunnen worden nagekomen. De kan-
i' we&s er op, dat als het rapport in
prechle overeenstemming en zooals het
Eoeld is: als een geheel, door alle be-
regeeringen wordt aange-
lornen en uitgevoerd, Duitschland weder
®P behoorlijken grondslag komt .te staan
ne' z'jn crediteuren, wat tengevolge moet
lebben, dat in alle opzichten een betere
Fading ontslaat, vooral ook ten aan-
en der gebieden, die met eenzijdige uit-
i Riding cler bepalingen van het vredes-
r^taat zijn bezet.
JtVlotte zeicle kanselier dat gezien
belang der buifenlandsche politiek alle
Ren van hinnenlandsche staatkunde op
achtergrond moeten worden geschoven
-De communisten roerig,
.^tendzitting van den rijksdag
.en de communisten zich weer zeer
ig getoond. Er werd o.m. een schrij-
van den communist Retminele voorge-
.*j,wa^rin deze tegen zijn uitsluiting
Barna 0r<ie' "^et Darotest werd tegen de
Tuf r comiI1uiristen afgewezen,
kt JT»* toe moest no# en comtmti-
de orde geroepen worden.
De politieke warwinkel.
Wlaarom de onderhandelingen
met de D.-nationalen
mislukten.
Een Wolff-bericht meldt nog, Hat' He
onderhandelingen omtrent de vorming
van een groot burgerblok ten slotte vruch
teloos zijn gebleven, doordat de D.-natio-
nalen het onaannemelijk achten, Hat 2aj
niet een met de sterkste hunner fractie
evenredig aantal portefeuilles in het nieu
we kabinet ontvingen en indien niet te
vens waarborgen werden gegeven voor
een dienovereenkomstige wijziging der
coalitie in Pruisen.
Ongeregeldheden In een textielfabriek
ts Lodz.
Te Lodz zijn ernstige ongeregeldheden
voorgekomen in een texticlwarenfabriek.
Aanleiding hiertoe was, dat de loonen^
over de afgeloopen week niet werden uit
betaald. Een menigte van ongeveer 2000
personen drong het privé-kantoor van den
directeur binnen. De inmiddels ontboden
200 man politie konden tegen de woeden
de menigte niets uitrichten. Pas toen de
brandweer met de brandspuiten aanrukte
slaagde men erin He menigte te versprei
den. De directie heeft de sluiting der fa
briek aangekondigd.
Frankrijk.
De kabinetscrisis.
Painlevé president der Kam er
De Kamer heeft gister haar bureau ge
kozen, bestaande uit een president, vier
vice-president en, acht secretarissen en
drie griffiers.
Tot voorzitter gekozen is Painlevé, de
candidaat van het linksche bloc met 296
stemmen. Maginot, de candidaat der recli-
trzijde verkreeg 209 stemmen en He com
munist Marty 23.
Na zijn verkiezing hield Painlevé een
redevoering, waarin hij ten eerste zijn
collega's bedankte en vervolgens er op
wees, dat do verkiezing van het bureau
oen bevestiging is van het vertrouwen in
een democratische toekomst en van de
hoop op vrede.
Sprekende over het werk der komende
regeering, zeide hij, dat er een vertrou
wen bestaat, hetwelk de begrooting in
evenwicht brengt. De eerste plicht der
regeering is het nationale crediet veilig
te stellen. Door ordo en stabiliteit willen
zij de democratie verwezenlijken.
Painlevé noodigde de Kamer uit, ter
stond een edelmoedige geste te maken
door de verleening van amnestie. Hij
deed een beroep op do samenwerking van
allo partijen, ten einde de Kaaner te hel
pen bij de vervulling van haar moeilijke
taak.
Ook hier roerige elementen.
De kamerzitting heeft geheel den in
druk bevestigd, die reeds Zondag werd
verkregen, doch in de afgeloopen dagen
in de wandelgangen nog meer voedsel
had gekregen, n.l. dat het de lastigste ka
mer zal zijn, die men tot nu toe gehad
heeft, een rebellis tische kamer, die de hef
tigste tooneelen belooft en niet zoozeer
tusschen links en rechts, tusschen meer
derheid en oppositie, maar in het bijzon
der tusschen de vijandelijke broeders van
rood.
De groep van 25 communisten doet een
ontstellende activiteit zien en het heeft
gisteren maar zeer weinig gescheeld, of
de handtastelijkheden waren reeds inge
zet.
De voorzittersrede van Painlevé is van
a tot z gepaard gegaan met het heftigste
tumult. De rechtsche oppositie bepaalde
zicih er toe Painlevé voor den mal te hou
den met prikkelende opmerkingen en in
terrupties, doch het waren vooral Ho
communisten, die Painlevé het spreken
onmogelijk beproefden te maken.
De strijd tegen Millerand.,
Millerand wil niet heen.
Sauerwein in de „Matin" zegt, uit goe
de bren te weten, dat Millerand misschien
zou willen buigen; indien het slechts ging
om zijn eigen voorkeur, doch hij acht
zich voor zeven jaar benoemd en is van
meening, niet zijn prerogatieven over
schreden te hebben, 7-oodat hij niet denkt
aan aftreden.
Deze wijziging in den toestand is 't ge
volg van de houding van den Senaat, wel
ke onzeker is.
Van de Gauche Démocratigue waren
eergisteren van de 165 aanhangers slechts
147 volgens „L'Oeuvre" cn 127 volgens
de „Petit Parisien" bij de vergadering
aanwezig, welke zich met op vijf na alge-
möene stemlnen vereenigde met de motio
tegen Millerand van 't linksche kartel.
Henry de Jouvenel had vergeefs voor
gesteld, een verzoening tusschen Mille
rand en de leiders der nieuwe meerder
heid te probceren.
De rechtsche .groepen in den Senaat,
omvattende 126 leden, verklaarden zich
vóór Millerand, zoodat het niet zeker is,
welk standpunt in de meerderheid is, daar
de Senaat 312 leden telt. In deze omstan
digheden zou Millerand den strijd willen
aanbinden en indien geen der linksche
leiders een ministerie zou willen vormen,
dan op voorwaarde van zijn aftreden, zou
hij een kabinetsformateur buiten de
meerderheid zoeken.
De betrekkingen met het Vaticaan.
Met betrekking tot de kwestie-Mille-
rand wijst de „Liberté" er op, dat Mille
rand in geen geval toestemming geven 1
zal tot een verbroking der diplomatieke
betrekkingen met het Vaticaan, en even
min afbreuk kan laten doen aan de natio
nale verdediging. Mocht Millerand in den
strijd ondergaan, dan zal dit geschieden
in het bewustzijn dat bij alles heeft ge
daan, om zijn land voor noodlottige gevol
gen te behoeden.
Engeland.
De Woningbouw,
Het regeer ingsplan in li et
Lagerhuis.
Iu het Lagerhuis heeft Wheatley, de mi
nister van gezondheid, de financieele re
solutie ingediend, welko de middelen be
vat voor het woningbouwplan der regee
ring, hetwelk den houw beoogt van 2Ya
millioen huizen gedurende do komende
15 jaren, te beginnen met 90.000 huizen
in 1925, stijgend tot 225.000 in de latere
jaren.
Do regeering verschaft een subsidie
van negen pond sterling van elk goedge
keurd huis„ doch de huizen moeten te
gen redelijken prijs aan de huurders wor
den verhuurd en niet voor verkoop wor
den voorbehouden, gelijk thans practisch
geschiedt.
Tegenover den arbeidswaarborg voor
15 jaar heeft het bouwbedrijf op zich ge
nomen het noodigo aantal huizen te le
veren en de prijzen der materialen te be
perken.
Het woningwetsontwerp zal op deze fi-
nancieelo bepalingen zijn gebaseerd, en
de regeering zal tegelijkertijd een ont
werp indienen, om te verhinderen, dat er
buitensporige prijzen voor bouwmate
riaal worden berekend.
Wheatly verklaarde, dat bet plan, ter
wijl het betere woningtoestanden schept,
de arbeiders in staat zal stellen een beter
aandeel in de wereldconcurrentie te ne
men, de werklooslieidsramp zal verminde
ren en de achterbuurten zal doen verdwij
nen.
De iersche grenskwestie.
Een verklaring van
Mac Donald.
In het Lagerhuis heeft Ramsay Mac
Donald een belangrijke verklaring afge
legd over de grensregeling in Ierland,
tusschen Ulster en den Vrijstaat.
Hij zeide, dat de regeering de pogin
gen harer voorgangsters, om tot een rege
ling te komen, had voortgezet, zonder
dat dit evenwel succes had. Daarop had
do regeering directe stappen gedaan, ten
einde iemand te vinden, die in do termen
viel en bereid was om als voorzitter te
fungeeren van de grensregelingscommis
sie, welker benoeming op grond van het
traslaat van Londen moet plaats hebben.
Do opvatting der regeering is, dat deze
aan te wijzen persoon zoo mogelijk
iemand moet zijn van juridische ervaring,
die tevens vrij staat van de Ierscho poli
tiek.
Men verwacht in parlementaire krin
gen, dat sir James Rose daartoe zal wor
den benoemd.
Het was verder raadzaam geacht in deze
juridische commissi© eveneens eenige be
kende rechters uit de dominions op te ne
men, en hij was verheugd het huis te
kunnen meedeelen, dat de opperrechter van
Australië bereid was gevonden zitting te
nemen, terwijl vermoedelijk ook de de
ken der Canadeesche orde van advocaten
beschikbaar zou zijn.
De premier zeide verder, dat hij Za
terdag j.l. in zijn onderhoud met presi
dent Gosgrave en sir James Graig ver
zocht had, dat zij bepaalde voorstellen,
dio hij hun schriftelijk Had medegedeeld,
zouden overwegen, en hij had er hun
verder op gewezen, dat de bedoelde juri
dische commissie zich niet met het on
derzoek zou kunnen bezig houden voor
Juli a.s., te weten na aankomst van den
Australische opperrechter te Londen. Er
moet dus cenigen tijd verloopen, voor er
verdere formeele stappen kunnen worden
gedaan, en hij was van meening, dat deze
pauzo nuttig kon woTden besteed om met
medewerking van den door Engeland voor
te stellen voorzitter der gronscommissio te
overwegen, hoe do regeling in de practijk
tot stand kon worden gebracht.
Spoorwegstaking te Londen?
Het personeel van de Dondenscho On-
dergrondsche Spoorwegen en de Great
"Western Maatschappij hebben gisteren be
sloten te middernacht in staking te gaan,
naar aanleiding van een loonconflict. De
staking wordt gedesavoueerd Hcor den
National en Bond van Spoorwegpersoneel,
welks leden aan het werk zullen blijven,
waardoor een algemeene stopzetting van
het verkeer wordt voorkomen. De toestand
is echter gecompliceerd door een actie
van den bond van locomotiefpersoneel
welke een krachtig schrijven heeft gericht
aan de spoorwegdirecties, waarbij dezen
laatsten een termijn wordt gegeven bin
nen welken voldoening moet zijn gege
ven aan de eischen, welke hun oorsprong
gevonden hebben in de regeling van do
jongste .staking. Voorts wordt in den brief
gedreigd met krachtige maatregelen, in
dien deze eischen niet worden ingewil
ligd.
Spanje.
De opstand in Marokko.
Beslissend offensief tegen
de rebellen?
De leider van het directoire, generaal
Primo de Rivera, heeft eenige verklarin
gen afgelegd tot de voorgenomen actie in
Marokko.
Ofschoon de vijand daar op het oogen-
blik nog onder den indruk is van de
kastijding dio hem is toegediend, kan hij
zich spoedig herstellen. Er moet dus
snel gehandeld worden.
Het directoire wenscht een beslissenden
slag aan Abd-el-Krim toe te brengen, die
besloten is, zijn posities in het Riff-ge
bied tot eiken prijs te verdedigen.
Inlandscho „vertrouwelingen" der Span
jaarden rapporteeren dat de leider der op
standelingen in Marokko vernederende
straffen heeft opgelegd aan de hoofden,
die onlangs de nederlaag geleden hebben.
Deze straffen bestaan hierin, dat zij, als
vrouwen verkleed, werden rondgeleid,
waarbij zij bespot en geslagen werden.
De toepassing van dergelijk straffen is
een bewijs, dat do Riff-bevolking er
geenszins aan denkt, zich te onderwerpen
en dat het gezag van Abd-el-Krim over
dio bevolking niet verzwakt is.
Do voorbereiding tot de radicale maat
regelen, door Primo de Rivera overwo
gen, wordt actief voortgezet. Generaal So
riano, leider van den vliegdienst, heeft
een basis doen inrichten voor watervlieg
tuigen op het eiland Alboran. Deze zal
tegelijkertijd hulppost en proviandee-
ringspost zijn voor de vliegtuigen, die
hoven do baai van Alhucemas opereeren.
Een commissie van acht officieren heeft
zich naar Frankrijk hegeven om twaalf
vliegtuigen over te nemen.
Volgens sommige berichten zou de aan
val plaats hebben na het vertrek van den
koning van Italië uit Spanje, waarschijn
lijk, omdat lftt Spaanscho commando
wenscht te beschikken over de oorlogs
schepen, die het Italiaansch eskader zul
len begeleiden.
Voor het oogenblik hebben Spaansche
vliegtuigen over groote uitgestrektheden
vijandelijk gebied den oogst in brand ge
stoken en vijandelijke concentraties ver
strooid.
Generaal Sanjurgo, commandant van
Melilla, heeft met den hoogen commissa
ris van Spanje aldaar geconfereerd en is
naar het westelijk deel van de Spaansche
zone vertrokken om zich van den toestand
op de hoogte te stellen. Hierin wordt een
nieuwe aanwijzing gezien, dat het Spaan
sche offensief niet lang op zich zou laten
wachten.
Portugal.
Onrust In een militair vliegkamn.
De „Intransigeant" verneemt uit Lis
sabon dat de luchtvaartofficieren, die
weigerden het gezag van hun nieuwen
chef, kolonel Sarlenlo, te erkennen, zich
op liet vliegterrein van Amadora, bij Lis
sabon, hebben verschanst. De troepcri sym
pathiseeren met hen, evenals een deel van
het garnizoen te Lissabon.
Oostenrijk.
De toestand van dr. Seipel.
Naar wordt medegedeeld, zou heden de
critieke dag voor liet ziekteverloop van
dr. Seipel zijn, in dien zin, dat na Donder
dag het acute gevaar zou zijn geweken.
„Dit neemt echter niet weg aldus do
^,Reichspost" dat nog tien dagen lang
do mogelijkheid voor complicaties blijft
bestaan. Do complicaties welke men
vreesde uit de diabetes hebben zich echter
niet voorgedaan. Zeker is echter dat, wan
neer de genezing een goed verloop heeft,
do Bondskanselier nog geruimen tijd re
convalescent zal blijven.
Albanië
De opstand in Albanië.
Het lot van Tirana nog
onzeker?
Het „Palazzo Chigi" was niet in staat
het bericht to bevestigen, dat de opstan
dige nationalisten Tirana hebben bezet.
Wel verklaarde men, dat de regeering
van Albanië gevolmachtigden heeft gezon
den naar Valona en Skoetari, met het ge
volg, dat de vijandelijkheden te Valona
werden gestaakt, doch in de Noordelijke
gebieden nog voortduren. Men gelooft
niet, dat een overeenkomst zal worden be-
HET VOORNAAMSTE Ni£U>iSi
BUITENLAND.
Da regeeringsverklaring van Marx.
Aanvaarding van het deskundigen-rapport
Painlevé tot voorzitter van da Franseh»
Kamer gekozen.
Verklaring van Mac Donald over d«
Iersche grensregelingskwestie.
Een spoorwegstaking In Londen?
BINNENLAND.
Nadat in de Tweede Kamer verschilt n-
de leden gisteren beschouwingen hebben
gehouden over de wijziging, van Leer
plicht- en L.Q.-wet, is do Minister van On
derwijs heden aan het woord gekomen.
(Staten-Generaal).
Bij Kon. Besluit zijn bennemd de a-qe-
vaardigden naar de 6e Inttern. Arbeidscon-
ferentie alsmede hun technische raads'io-
den.
De zitting van den Amsierdamschen Ge
meenteraad is twee keer geschorst wegens
tumult over den vacantieiceslag der ge
meentearbeiders. (Gemenode Ber'eh'*»nV
reikt, daar do opstandelingen overal de
overhand hebben. Hun doel is, de huidige
oligrachischo regeering te vervangen door
een constitutioneele.
Het laatste bericht, dat gisteravond 'e
Rome is binnengekomen zegt echter, dat
do nationalisten Tirana hebben bezet en
dat do regeeringstroepen zich bij hen heb
ben aangesloten.
Roemenië.
De crisis in Roemenië.
A v e r e s c u's dreig e m 0 n t e n
Aan de Engelsche bladen wordt uit
Boekarest het nog onbevestigde bericht
gemeld, dat generaal Averescu den ko
ning van Roemenië zou hebben -verzocht,
het kabinet onverwijld to "ontslaan.
Het gerucht gaat, dat Averescu gedreigd
zou hebben, dat een weigering er toe zou
leiden, dat de zaak langs militairen weg
zou worden ter hand genomen en hij
eigenhandig de ministers met ---M zou
wegjagen.
RECTOR VAN REIJSEN. t
De Tijd schrijft:
De dood in den vollen bloei der jaren
van dezen priesterlijken journalist, die
met zooveel talent en toeleg het groote
cn invloedrijke dagblad bestuurde, waar
van hem in 1914 de leiding werd toever
trouwd, zal niet alleen in de kringen
dergenen, die dagelijks met hom moch
ten samenwerken, maar van allo katho
lieke dagbladschrijvers in ons land diep
leedwezen verwekken. Want ofschoon
zich Rector Reijsen weinig in het open
baar leven bewoog, hadden de priester
lijke functie, .waarmee hij do hoofdre
dactie van „De Msb." waarnam, do apos
tolische ijver, dio hij èn iii de journa
listiek èn in het patronaat*- c-n retraite-
werk ontwikkelde do g- eslelijke lei
ding van het retraitehuis „De Thabor" to
Rotterdam cn het medebestuur der Ge
sloten Retraiten in het Bisdom Haarlem .is
met groote vrucht aan zijn toewijding
vertrouwd geweest hem ue algemeene
achting en de bijzondere vereering van
talrijken verzekerd.
Hij placht altijd conscientious te over
wegen, in dat opzicht was hij voor
journalisten voorbeeldig do meenmgen,
die hij aan zijn lezers voordroeg, en bij
opvat tings ver schillen met collega's van.
andere bladen zocht hij in den eenvoud
des harten steeds een vredelievender, loon
to treffen. Er zal dan ook geen katho-
lioko journalist in liet land worden gevon
den, die zich niet vol deelneming aansluit
bij den rouw, die thans in de redactio-bu-
Teaux van „De Msb." heerscht. R. r- P-
Delegatie Int Arbeidseonierentie.
Do afvaardiging van Nederland op ds
zesde zitting Her International© Arbeids-
conferentie op 16 Juni to G-enève is als
volgt samengesteld: afgevaardigde Her
Nederlandsche regeering, tevens voorzit
ter der afvaardiging, dr. W. H. Nolens,
lid der Tweede Kamer; tot afgevaardigde
der Nederlandscho regeering G. J. v?" u
Thionen, hoofdinspecteur van arbeid;
tot afgevaardigde der vertegenwoordigen
de NedeTlandsche werkgevers ir. C. F.
Stork, voorzitter der vereeniging van iso
dcrlandsehe werkgevers; tot afge\aardig-
de der vertegenwoordigende Nederland
scho arbeiders E. K u p e t s, secretary
N. V. Y.{ tot technisch radsman der re-
geeringsgedelegeerden, tovena sepretarii
van de delegatie dr. A. M( J o 0k0 s, adin.
van het dep. van Arbeid, H. en N.jtj»
technische raadsleden van afgevaardigde
werkgevers ir. A. H. D- de Bol to Sas-