buitenland
15s Jaargang.
MAANDAG 19 MEi 1924
No. 4463
z£aidó<zh&(Souiïcmk
DoABONNEWiENTSPRlJSbedraegt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal.
Lij onze Agenten 20 cent per week 82.60 per kwartaal.
Franco per post 8 2.95 per kwartaal.
Eet Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonnó'a ver-
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor»
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
{Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen J.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TgL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DB ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertenflën 30 cent per regel)
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt hot
a dubbele van liet tarief berekend. s
Kleine adverientiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en vei*
huur, koop en verkoop 8 0.5G.
gfó nummer bes&aat isK twee
bladen.
V Een herdenkings-feest.
Door de Vereeniging voor Volkenbond
en Vrede is het initiatief genomen, om to
herdenken het bijeenkomen van do Eerste
Vredesconferentie, vijf en twintig jaar
geleden, in 1899.
Te 's-Gravenhage heeft Zaterdagmiddag
de herdenkingsplechtigheid plaats gevon-
den.
Ook in andere plaatsen zijn dergelijke
bijeenkomsten georganiseerd.
Zoo hedenavond te Leiden om 8 uur in
het gebouw der Remonstrantsche kerk op
de Hooglandsche Kerkgracht.
Do bijeenkomst te 's-Gravenhage, die in
de Ridderzaal word gehouden, droeg een
zeer plechtig karakter. Tegenwoordig wa
ren ministers en vele andere autoriteiten;
de Leidsche Studenten-Muziekvereeniging
„Semper Crescendo", onder leiding van
Koeberg, luisterde de plechtigheid op; Al-
bert Vogel declameerde een fragment uit
Antigone.
Het woord is gevoerd door den voorzit
ter van het hoofdbestuur der Vereeniging
voor Volkenbond en Vrede, mr. J. Lim
burg. Daarna werd een rede, opgesteld door
wijlen baron d'Estournelles de Constant,
senator cn oud-gevolgmachti gde van
Er ankrijk, ter bedde Vredesconferenties,
door zijn zoon uitgesproken. Vervolgens
's gesproken door den heer Chr. Lange,
nit Geneve, Secretaris-Generaal van de In-
TCrgeallieerde Unie, oud-technisch gedele
geerde van Noordwegen ter tweede Vredes
conferentie. Onze Minister van Buitenland-1
scha Zaken sprak ten slotte een korte rede
uit.
In de Rol- en de Muressozaal werd thee
aangeboden.
Is dat van beteekenis? Is het her
dachte feit de feestelijke herdenking
yaard? Heeft die herdenking op zieh-
vsolf eenig nut?
Deze vraag, of het herdachte feit de
feestelijke herdenking waard is, werd ook
gesteld door den eersten spreker, mr.
Limburg:
Is er reden met voldoening te ge
lenken, dat een kwart eeuw geleden,
le Staten der wereld hun vertegen
woordigers opdracht gaven zich in
Den Haag te vereenigen voor blijvend
vredeswerk? Of past bij dezen dag
slechts de weemoed van een hoopvol
verleden, van een verbleekte illusie,
van een teleurgesteld optimisme? Moe
ten wij stervelingen ons stil terugtrek
ken in ons zeiven, omdat wij onze
krachten hebben overschat? Bleek de
menschkeid minder te zijn dan zij
toen scheen? En is daarvan het gru
welijk bewijsstuk de vreeselijkste
ramp uit de moderne geschiedenis,
die sindsdien over Europa is geko
men?
Er hij antwoordde daarop:
In de plechtigheid zelve van dezen
jniddag, waartoe de Nederlandsche
Vereeniging van Volkenhond en Vre
de u uitnoodigde, ligt het ontkennend
antwoord op deze vragen.Want, niot
waar, ook de medische wetenschap
acht zich niet verslagen, wanneer, on
danks een door haar adepten gedane èn
door neder deskundige als waardevol
erkende ontdekking ter leniging van
menschelijke smarten, een epidejnie
haar slachtoffers maakt, de uitvinding
ten spijt. In de oogen der deskundigen
was daarmee slechts bewezen, dat het
nieuwe heilmiddel onvolkomenheden
vertoonde, waardoor het niet afdoen
de beschermde tegen de gevreesde
kwaal. En men gordt zich aan met nog
vuriger ijver ten arbeid in de weten
schappelijke laboratoria om de nieu
we ontdekking te volmaken, ten einde
opnieuw den gevreesden vijand tege
moet te treden. Van het principieel
juiste der ontdekking bleef men im
mers overtuigd!
Ia het bovenstaande wordt ook oen ant
woord gegeven op de vraag, of dio her
denking opzichzelf conig nut heeft: Zij zet
aan tot vernieuwden ijver voor het vredes
werk.
Nederland heeft ook inderdaad een roe
ping to vervullen in de propageering ran
do vredes-idée. „Nederland heeft de roo-
ping cm de vredesgedachte te helpen vor
men en om tegen te gaan het opstoken van,
'haat tussciheri do volkeren", aldus prof.
G. Brom uit Nijmegen Zaterdagavond op
eenzelfde herdenkingsbijeenkomst te Dor
drecht gehouden.
Die plechtige vergadering te 's-Graven
hage dringt ons echter een 'klacht naar
voren, die het aanglorende licht van de
Boekomst weer met somber pessimisme
Omwolkt: Met geen woord is gesproken
over God, over het „Christ avant tout",
>,Christus vóór alles"
Be heer mr. Van Limburg eindigde zijn
rode aldus:
Ook thans, gelijk in 1899. stemt da
schoone Meimaand ons allen tot idea
lisme. Het verrukkelijke jongo groen
is ontloken. De natuur ademt Vrede.
Moge ook Vrede kemeu over de
menschheid 1
Is die stemming tot idealisme niet heel
erg zwak-gegrond? Is dat slot van de
gewichtige voorzitterlijke rede niet heel
poovertjes?
Duitschiand.
Het program der middenpartijen
Aanvaarding van het rapport
Het Rijkskabinet heeft besloten reeds
thans aan den rijkspresident mede te dec-
len, dat liet voornemens is, af te treden,
zoodra de mogelijkheid bestaat tot vor
ming van een nieuwe regeering.
Men stelt zich voor, den weg tot vorming
van een nieuwe regeering le openen, door
dat de middenparlijen aan Üe Duitsch-
nationalen hun buitenlandsch politiek pro
gram zullen voorleggen, waarvan do hoofd
inhoud zal zijn de aanvaarding en uitvoe
ring van het rapport der experts.
Het schijnt, dat daarbij door de rechter
vleugels van Centrum en Duitsche volks
partij aandrang op de Duitsch-nationalen
uitgoefend zal worden om op de basis van
dat program zich bereid te verklaren mot
de middenpartijen een regeering te vor
men.
Het is evenwel toch waarschijnlijk, dat
de Duitsch-nationalen dit zullen afwijzen,
daar zij op het standpunt staan, dat de
vorming van een regccring hun als groot
ste partij a priori toekomt.
Naar verluidt zou het wel in de bedoe
ling liggen, ten slotte aan de Duitsch-
nationalen de vorming van een regccring
op te dragen, doch eerst nadat de hoven
aangegeven oplossing gebleken is onmo
gelijk te zijn. Het. zou dan echter vrijwel
ondenkbaar zijn, dat de Duitsch-nationalen
zouden kruinen slagen in het vormen van
een regeering. En dan zal alleen nog over
blijven, den centrum-leider, dr. Marx, de
opdracht te geven, hetgeen ten gevolge zou
hebben, dat de tegenwoordige regeering,
met enkele kleine wijzigingen, zou terug-
kecren.
De volksstemming ïn Hannover
Geen afscheiding van Pruisen
v e r w a ch t
Het was gisteravond te Berlijn nog niet
mogelijk zich een juist beeld te vormen van
de resultaten der gisteren gehouden voor-
loopige stemming in de provincie Hanno
ver over de kwestie of er een referendum
zal worden gehouden over do afscheiding
van Pruisen.
De eerste uitslag kwam uit liet district
Honnover-Linden. Van de 290.000 kiczer3
hadden er 67.800 met ja cn 11.900 met
neen geantwoord. Sedert de Rijksdagver
kiezingen waren de stemmen met ruim 17
pet. gestagen. In de districten Lüneburg
en Hildesheim hadden de Hannoveranen
echter aanzienlijk minder succes.
Te Berlijn neemt men aan, dat de voor-
loopige stemming niet door een definitieve
zal worden gevolgd. De Duitsch Han-
noverancnen moeten in het geheel 586.000
stemmen bijeen brengen om te verkrijgen,
dat er een definitief referendum wordt ge
houden. Op grond der tot nu toe bekende
uitslagen acht men het echter niet waar
schijnlijk, dat zij deze kleine 600.000 stem
men zullen halen.
Een Fransch-Duiisch incident
Een Fransch soldaat gewond
Donderdag is, volgens de „Zeit." nabij
Scbmitlen, dat op enkele honderden meters
afstand van de grens van het bezette ge
bied ligt, een Fransch-Duitscli incident
voorgevallen.
Een boschwachter, die in het onbezette
gebied woont, zag uit zijn venster, dat twee
Fransche soldaten in verboden vischwater
aan het visscken waren. Hij ging er heen,
en woes er op, dat dit niet geoorloofd was.
De Franschen stoorden zich niet aan zijn
waarschuwing en toen do boschwachter
hen daarop met klem gelastte, op te hou
den, trok een der soldaten zijn mes en
viel den ouden man aan. Op zijn nood
kreten snelde de zoon ter hulp en loste
twee geweerschoten op de aanvallers. Een
der Franschen werd gewond. Beiden na
men zoo snel mogelijk do vlucht naar het
bezette gebied. vi
Het Duitsch-Russische Incident
Nog negen arrestaties
Wegens begunstiging der vlucht van den
communist Bozenhardt zijn opnieuw negen
personen gearresteerd.
Bozenhardt zal na afloop van het ver
hoor naar Stargard worden overgebracht.
Het Beierse he driemanschap
De instructie gesta akt
De tegen von Kalir, van Losso^y en Seis-
ser geopende instructie is gestaakt. Er zou
uit gebleken zijn, da{ de he?re» yoa Kahr,
yon Lossow en Seisser noen aan de voor
bereiding van do Hitier-putsch, nóch aan
andere omwentelingsplannen hebben deel
genomen.
Rechts-radicalen cn communisten
Een communistische betoogi'ng
te Fürstenwalde
Ofschoon de Uhlanendag te Fürsten-
waldo verboden is en de Völkischen zich
bij dit verbod hebben neergelegd, wilden
de communisten aldaar toch hun tegen-de
monstratie houden.
De „Rote Fahne" riep Zaterdag het Ber-
lijnsclio proletariaat op, om zich in massa
uaar Fürstenwalde te begeven en in de
fabrieken werden strooibiljetten met een
dergelijken oproep rondgedeeld.
Do politie te Fürstenwalde, die de moge
lijke herhaling van de gebeurtenissen te
Halle vreesde, heeft aanzienlijke verster
king gekregen.
Men zie eventuecle nadere telegrammen.
Dc militaire controle
Do gevolgen der demonstraties
te Halle
Lord d'Abernon, de Britscke ambassa
deur te Berlijn, deelde den minister van
buitenlandsche zaken, mede, dat Engeland
evenals Frankrijk en België, de demon
straties te Halle beschouwt als een bewijs
van den militairen geest, die nog in
Duilschland leeft en dat Engeland dienten
gevolge moet vasthouden aan do onmiddel
lijke hervatting der intergeallieerde mili
taire controle.
De staking aan de Roer
Russische steun
Do Russische vakvereenigingen hebben
100.000 goudroebel beschikbaar gesteld als
steun aan de stakende mijnwerkers in het
Roergebied.
Scheidsrechterlijke uitspraak
De te Berlijn vastgestelde scheidsrech
terlijke uitspraak hoeft hij do arbeiders
algemeen teleurstelling gewekt. Vooral
wordt betreurd, dat ue- bepaling betreffen
de de overwerkuren geldt tot 31 Maart
1925. Men acht dit een te langen termijn.
Ook over de betaling der overuren is mén
ontevreden.
De communisten gebruiken do scheids
rechterlijke uitspraak, welke zij een pro
vocatie van de arbeiders noemen, als pro
pagandamiddel onder de mijnwerkers.
Do stemming onder de mijnwerkers is
zeer slecht. Er hebben verschillende de
monstraties plaats gehad, waarbij de poli-
tio herhaaldelijk moest ingrijpen.
Naar de bladen uit Essen vernemen, is
in zake de beslissing over de arbitrage-
uitspraak voor de Roermijnen aan de be
trokken partijen tot Dinsdag a.s. uitstel ge
geven.
Frankrijk.
De politieke crisis
Intrekking van de
Machtigingswei
In een interview met een vertegenwoor
diger van do Fransche pers verklaarde
Herriot, de leider der radicaal-socialisten,
dat hij een opdracht tot kabinetsformatie
alleen zou aanvaarden met medewerking
van de socialisten voor de vorming van
een kabinet van de linkerzijde. Dit was in
overeenstemming zeido hij 1 met do
wensclien en gevoelens, welke de natie bij
de algemeene verkiezingen, heeft uitge
sproken. Herriot wenschte zich zelf niet
belachelijk te maken door de politiek van
de nieuwe regeering te gaan voorspellen
voordat hij zelfs oen uitnoodiging had ont
vangen cm een kabinet te vormen. Spre
kende namens de meerderheid van de lin
kerzijde verklaarde hij evenwel, dat als hij
uitgenoodigd zou worden een regeering te
vormen, zijn eerste zorg zou zijn voor de
vestiging van een definitieve en verzoe
nende buitenlandsche politiek, waarvan
naar zijn meening de binnenlandsche poli
tiek zou afhangen. De betrekkingen van
Frankrijk met België zouden noodzakelij
kerwijs onveranderd blijven. Met Engeland
zouden cordiale en zelfs broederlijke be
trekkingen worden onderhouden.
De aandacht der regeering zou voorts
allereerst gevestigd worden op intrekking
van do machtigingswet en herstel yan het
lucifers-monopolie.
Doumergiie Millcrands opvolger?
Men weet nog steeds niet wat Miile-
rand zal doen. De Parijsche bladen hech
ten echter wel groote beteekenis aan een
rede, welke Doumerguo, voorzitter van den
senaat, dezer dagen gehouden 'heeft en
waarin hij zijn groote vreugde uitsprak
over de linksche overwinning van 11 Mei.
Tal van bladen zeggen, dat hij met die
rede zijn candidatuur voor het president
schap heeft gesteld.
Hongarije.
Grooïe bankroeten.
80 bankiers gevlucht.
Uit Boedapest wordt vla V/iSC&QA be
richt, dat de depreciatie yah de
sche munt een groote crisis heeft veroor
zaakt in bankierskringen.
Er hebben vele bankroeten plaats ge
had. Tachtig bankiers zijn met de Noor
derzon vertrokken.
Italië
Benss te Rome,
Een pact tusschen Italië en
Tsjech o-S 1 o w a k ij e.
Benes is dezer dagen naar Rome gereisd
en heeft een onderhoud met Mussolini ge
had. Stefani meldt, dat zij de bepalingen
hebben vastgesteld van een pact tusschen
Italië en Tsjecho-Slowakije mot het doel
de handhaving van den vrede te verzeke
ren en do stabiliteit en de verbetering van
den economischen toestand van Europa te
verwezenlijken.
Spanje;
Raisoeli.
Volgens een bericht aan do Fransche
bladen uit Madrid willen do Spanjaarden
Raisoeli tot Ivhalief van het door Spanje
in Marokko bezette gebied proclamceren,
indien hij volledige loyaliteit belooft.
Rusland.
Een mobilisatie in Rusland?
De correspondent van de Chicago Tri
bune to Boekarest seint, dat de Roemeen-
scho generale staf verklaard heeft, dat
deze inlichtingen bevat van het Russische
Ministerie van Oorlog volgens welke bin
nen twee maanden oen algeheeie mobili
satie zou worden afgekondigd aan do Ees-
sarabischo grens.
De staf verklaarde, dat Roemenië op alle
gebeurlijkheden is voorbereid. De dagbla
den in Constantionopel geven gelijkluiden
de berichten.
Trctzki als spion.
Volgens berichten via Riga zou men
thans een verklaring hebben gevonden
voor het krachtig optreden der Tsjeka te
gen de oppositie en tevens voor de wijze,
waarin zij erin slaagt alle leiders daar
voor in handen te krijgen.
De verklaring hiervoor zou zijn dat
Trotzki's z.g. verbanning naar den Kau-
lcasus slechts geveinsd is geweest, en dat
hij door het te doen voorkomen, alsof hij
wegens zijn oppositioneelo neigingen bij
Lenin in ongenade was .geraakt, in contact
heeft kunnen komen met alle personen, dio
in de oppositie een belangrijke rol spelen.
Door deze wetenschap is het thans aan
de regeering gelukt ongeveer al hare te
genstanders ten val te brengen.
Turkije.
De Turksche politiek tegenover Frankrijk.
Uit Conslanliopel zijn berichten ontvan
gen, die wijzen op een aanstaande breuk
tusschen Turkije en Frankrijk in verband
met do Syrische kwestie.
Binnen enkele dagen zal do regeoring
te Angora een nota naar Parijs zenden,
waarin zij do algeheeie uitvoering van het
verdrag van Angora,gesloten met Franklin
Bouillon zal eischen met onmiddellijke
verleening van plaatselijke autonomie aan
Antiocliië en neutralisatie van dit district,
terwijl krachtig geprotesteerd zal worden
tegen do aanvallen op de Zuidelijke grens
Sedert tusschen Frankrijk en Turkije
verschillen zijn ontstaan in zake de Otto-
cmaansche schuld, richt do Turksche po
litiek zich naar Engeland. Reeds eenige
maanden hebben aan de Syrische grens
herhaaldelijk kleine botsingen plaats tus
schen de "Fransch e. troepen en do Turken.
De Turken beschuldigen do Fransehen, dat
zij de plaatselijke benden met wapenen
steunen. Nu de gevochten den laatsten tijd
ernstiger werden, hebben de Turken een
uitgeruste logermacht naar Syrië gezonden
Van Turksch zijde wordt natuurlijk ge
werkt voor een inlijving van Syrië bij
Turkije en daarom wordt groote beteekenis
gehecht aan de aanstaande Turksche no
ta, welke kan leiden tot een officieels breuk
tusschen beide landen. In dit geval kunnen
do troepen van Kemal een groot gevaar
opleveren voor de Fransche troepen in
Syrië.
BfiMMEBULABP
INTERNATIONAAL EUCHARISTISCH
CONGRES
Hei congresbureau
Het Congresbureau is Zaterdag 17 Moi
verplaatst van Bagijnhof 32 naar het
"Witte Huis, Raadhuisstraat no. 4, hoek
Singel te Amsterdam. Men geliovo dus wel
rekening met deze adreswijziging te hou
den en correspondentie on aanvragen te
richten naar het nieuwe adres.
Motor- cn Rijwielwei
Verschenen is een nota van wijziging
op het wetsontwerp wijziging van de
Motor- en Rijwielwct,
Blijkens de toelichting zijn in de wijzl-
S§£T WOOiïKAAigSTE KIEUWS.1
BUITENLAND.
De volksstemming in Hannover over öe
afscheiding van Pruisen.
Engeland dringt aan op hervatting der
militaire controle in Duitschland wegen»
de demonstraties te Halle.
Berichten omtrent een mobilisatie ini
Rusland.
Een a.s. breuk tusschen Frankrijk eo
Turkije?
BINNENLAND
Bepalingen betreffende de rcniczegcls.
Wijziging van de Motor- cn Rijwielwet.
De socialistische terreur in Twente.
OMGEVING.
Wij geven het program van de Missie-
week te Lisse.
gingen, bedoeld onder IVIII in het alge
meen het onmiddellijk gevolg van aange
nomen amendementen of zijn zij louter
van redaclioneelen aard. "Wat de wijziging
onder IX betreft, het schijnt gewenscht,
dat de gevolgen van do wijziging in art.
5 van het ontwerp aangebracht door de
aanneming door de Tweede Kamer van het
desbetreffend amendement van den lieer
van Braambeek c.s., gesubamendeerd door
den heer van der Waerden c.s., beperkt
werde. Immers, het lijkt niet raadzaam
aan hen, die thans van een rijbewijs zijn.
voorzien, onder wio personen, die reeds
jaren aan het stuurrad zitten, de verplich
ting op te leggen van hun vaardigheid in
het besturen van een motorrijtuig te (leen
blijken, te meer, waar de daaraan verbon
den arbeid voor do administratie zeer be
zwarend zou zijn. Die verplichting wenseht
de minister dus niet op te leggen aan hen,
,an wien reeds vóór 1 Mei 1924 een rijbe
wijs is uitgereikt.
Het tijdstip 1 Mei 1924 is gekozen ten
einde te voorkomen, dat alsnog rijbewijzen
zouden worden aangevraagd met het oog
merk, den eisch aangaande het doen
blijken van vaardigheid in het besturen
van een motorrijtuig te ontduiken.
ner.tsze^ols.
Hot Hbl. bevat het Kon. besluit van den
laten Mei, tot wijziging van het Kon. l>e-
sluit van 22 November 1919 (Stbl. No
764), houdende vaststelling van de mo
dellen der rentezegels en van aanwijzing
van do plaatsen waarop dc rentezegels ien
verkoop voorhanden zijn, zooals dat be
sluit laatstelijk is gewijzigd bij Kon. be
sluit van 30 Juli 1923 (Stbl. No. 333).
Daarbij is bepaald:
Artikel I. Aan het eerste lid van arti
kel 6 van ons voornoemd besluit van 22
November 1919 (Stbl. No. 764), worden
toegevoegd do woorden: „Afschriften van
ihct aan dit borderel gehechte bewijs -«^'i
ontvangst worden door genoemden hoofd
ambtenaar gezonden aan den Verzeker: r.gs
raad en bet bestuur der Rijksverzekerings
bank".
Artikel H. Artikel 8 van ons voornoemd
besluit van 22 November 1919 (Stbl. No.
764) wordt gelezen als volgt:
„1. De Raden van Arbeid zendon op
door het bestuur der Riiksverzeker:n as-
bank aan te wijzen tijdstippen aan dat
bestuur opgaven in tweevoud van allo op
die tijdstippen door hen nog niet vorkoch-
ie zegels en van de opbrengst van den ze
gelverkoop, gedurende de tusschen Ivo
opeenvolgende tijdstippen gelegen penods
2, Een exemplaar van do opgaven, m.
het vorig lid bedoeld, zendt hc-t bestuur
der Rijksverzekeringsbank ten spoedigste
aan den Verzekeringsraad, met vermeld mg
of de daarop vermelde gestorte bedragen
overeenkomend mot de door de Radon van
Arbeid aan voornoemd bestuur overge
maakte bedragen, eventueel met opgave,
van do gevonden verschillen.
Hot bestuur der Rijkstferzékering bans
doet van den uilslag van de verdere veri
ficatie en van de met dc Raden van Arb ad
over de afrekening gevoerde briefwisseling
zoodra mogelijk modedeeling aan den cn-
zekeringsraad".
Artikel III. In artikel 9 van ons voor
noemd besluit van 22 November 1019
(Stbl. no. 764), worden de woorden: „da
Verzekeringsraden" vervangen ^door de
Wóórden: „den Verzekeringsraad".
Artikel IV. Het onder le, 3e, 3e. cn 4a
bepaalde van liet model van do rentezegels,
als bedoeld in artikel 1 van ons voor
noemd besluit van 22 November 1919
(Stbl. no. 764), gevoegd bij voornoemd ne-
eluit wordt gelezen als volgt:
„le. de kleur van bet rentezegel voor
locnklasse I is roode opdruk op lichtroo-
den onderdruk en do op het zegel ui-ge
drukte geldswaarde 25 cent;
2e. de kleur van het rentezcgol voor
loonklasso II is bruino opdruk op groenen
onderdruk en do op het zegel uitgedrukte
geldswaarde 30 ct.;
