MAANDAG 17 1924
No. 4410
PeABONNEMENTSPRIJSbodreagt bi] vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal.
Lij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per k war taak
Franco per post I 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonn6*s ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 et.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewon# adverfentlön 30 cent per regelt
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverlentfënf van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop f0.50.
pit nummer bestaat uit twaa
bladen.
V Het liberalisme.
Zaterdag heeft de Vrijheidsbond een al-
"emeen© vergadering gehouden, waarvan
Se bladen geven de lange openingsrede van.
den voorzitter, mr. M, C. Dresselhuys, jaar
verslag en bestuursverkiezing: Of er ver
der nog iets besproken is, en wat en hoe
daarvan hebben wij nog in geen enkel
Zondagochtendblad iets gelezen.
Mr. Dresselhuys heeft een rede gehou
den over het liberalisme, waarin hij ver
klaarde „een omschrijving van het liberale
beginsel is niet in enkele woorden te geven"
-maar, ook blijkbaar niet in vele!
Want. na een aandachtige lezing van mr.
Dresselhuys' lange rede, vreten wij nog
niet, wat hij nu eigenlijk wil verstaan heb
ben onder liet liberalisme. En, al besluit
hij clan ook:
Maar genoeg om te verklaren, dat
de eerbied der liberalen voor de men-
sclielijke persoonlijkheid en voor de
vrijheid geenszins (wij spatiee
ren. Red. L. Ct:) strijdig is met sociale
maatregelen.
Wij kunnen deze bewering gezien de li
berale theoriën en gezien de waarneem
bare feiten, tot onzen spijt niet aanvaar
den.
De liberale leer en practijk is maar al
te vaak zóó geweest en nóg zoo, flat men
uit „eerbied" voor „de menschelijke per
soonlijkheid en voor de vrijheid" niet
wilde overgaan tot bescherming, hetzij
in het vrije leven hetzij door wettelijke
maatregelen, van de oeconomisch zwakke
ren, voor wie die vrijheid zóó gelijk werd
aan dwang.
Daarmee is, natuurlijk, niet gezegd, dat
'de liberalen individueel, Allen zoo zijn 1
volstrekt niet. Mr. Dresselhuys merkte in
zijn rede op:
Men spreekt van bardheid van li
berale werkgevers en zeker waren er
zoo en ziin er zoo nog. Maar alleen li
beralen? Is het noodig, om te her
inneren aan de enguête door Goeman
Borgesius over onze arbeidstoestan
den bevorderd, om in gedachte te bren
gen, dat het waarlnk niet de liberale
werkgevers waren bij wie do ergste
toestanden heerschtcn. De Storken, de
van Markcn's en zooveel anderen zul-
lichtpunten blijven op sociaal-in
dustrieel -"dried.
En wij zullen niot ontkennen, dat er
fiberale werkgevers zijn. als de hier be
doelde. Evenals er ook Katholieke werkge
vers zijn, die als zoodanig niet beantwoor
den aan de Katholieke beginselen.
Dat echter de liberale beginselen tot goe
de, gezonde, mensch-waardigo arbeidstoe
standen hebben geleid of nog zouden lel
den wij blijven het beslist ontkennen.
LEIDEN'S ONAFHANKELIJKHEID.
359-Jarig bestaan op 3 Oct. 1924.
r" Aan de Burgerij.
r 'Al scheiden ons nog circa 7 maanden
tan den herdenkingsdag, wij me enen, in
dachtig het bekende spreekwoord: „Tijd
vliegt snel", nu reeds alien ou alles te
moeten oproepen om plannen te maken
voor de verlichting en versiering onzer
stad op 3 Oct. a.s.
Waar Den Briel, Alkmaar en Middel
burg ons reeds voorgingen, is onze com
missie van meening, dat niet zij alleen,
doch allo, inwoners, als om strijd zullen
willen meedoen om Leiden gedurende die
dagen in een feestkleed te steken
Temeer nog, waar wi.j jnochten verne
men, dat 't in het voornemen van H. M. de
Koningin ligt, onze stad dien dag te be
zoeken en alsdan een rondgang door de
geheele gemeente maken.
Egn ieder, die bekend is met de historie,
weet wat Leiden voor 350 jaar gedaan en
opgeofferd heeft om onafhankelijk te blij
ven.
Do groote wereldoorlog ligt een ieder
nog versch in geheugen om te beseffen
wat of bet beteekent onafhankelijk te ziin.
Het zal daarom een daad van piëteit
zijn tegenover onze voorouders, dien dag
Waardig te herdenken.
Wij richten daarom het verzoek tot een
ieder om buurtcommissiën te vormen en
bewijzen van instemming te willen zenden
aan ons secretariaat Oude Singel 160.
Binnen korten tijd hopen wij een ver
gadering uit te schrijven en zullen daar
gaarne een ieder zien dl1© oma oomné be-1
hulpzaain wil zijn.
Het Vcraierilngs-Goimitë,
A. M. TOUW, Voorzitter.
M. ZIEGELAAR .Secretaris.
P. A. VAN DEN HEIDE, Penoitngm.
H. G. GASPARI.
.0. J. VAN DEENB.
JOHs. DEKKER.
J. G. PULLE.
-x-
BUITENLAND
Duitschland.
De overeenkomsten met rïs „micum".
Volgens de Deutsche Bergwerkzeilung
verzekert men van Fransche zijde, dat de
Fransche regeering genegen is de overeen
komsten met de micum te vervangen door
overeenkomstige afspraken van regeering
tot regeering. Zij wensoht echter de mi
cum in stand te houden als lichaam van
toezicht voor bet nakomen dier afspraken.
Zoolang geen overeenkomsten van regee
ring tot regeering over de leveringen in na-
tura gesloten zijn, moeten die met de mi
cum van kracht blijven.
De a.s. verkiezingen.
In verband met de a.s. verkiezingen wor
den allerlei voorspellingen gedaan. Indien
volgens algemeene verwachting de sociaal
democraten bij de stembus de nederlaag
lijden, zal president Ebert als zoodanig
aftreden. Aangaande zijn opvolgers ver
diept men zich in gissingen: sommigen
brengen zelfs de aanwezigheid te Berlijn
van den ex-krooprins die daar met een aan
tal bekende politieke persoonlijkheden zou
hebben geconfereerd, met een eventueele
candidatuur van dezen voor het president
schap in verband.
Het Hitler-preces.
Een protest van Kardinaal
Faulhaber.
Generaal Von Lossow, die Vrijdag uit
do rechtszaal is geloopen, weigerde ook
Zaterdag aan den oproep van de rechtbank
te voldoen. Hij verscheen niet en werd
daarvoor tot een tweede boete, nu van 50
mark, veroordeeld.
Bij het begin van de -zitting werd door
den president een schrijven van kardinaal
Faulhaber voorgelezen, waarin do kardi
naal zich verdedigde tegen de aanvallen,
welko generaal Ludendorff tegen hem ge
richt heeft.
De generaal heeft om een copio van dat
schrijven verzocht, teneinde het. te kunnen
weerleggen.
Come cl ie of geen come die?
Zooals men weet, beweren de getuigen
Von Kahr, Von Lossow en Seisser, dat zij,
door den overval van Hitier gedwongen, in
den Bürgerbraukeller comedio gespeeld
hebben.
Het. vermoeden dat 't driemanschap pas
zijn draai heeft genomen, toen het zag dat
ondergeschikten op eigen houtje maatrege
len hadden genomen om den staatsgreep
van Hitler to onderdrukken, heeft Zater
dag veld gewonnen door de openhartige
getuigenis van den stedelijken bevelhebber
generaal Tanner.
Deze verklaarde o.m.: „Toen v. Lossow
uit den Bürgerbraukeller op de komman-
dantuur kwam was uit zijn woorden geen
wijs te worden. Hij schold alleen en
praatte voortdurend over dwang en overval
Wij deelden hem mede dat wij do troepen
hadden geconsigneerd, hetgeen hij goed
vond, zeggend dat hij alles aan ons over
liet. Hij had trouwens, ook als hij gewild
had, onzo maatregelen niet ongedaan kun
nen maken, want wij zouden op ons stuk
zijn hlijven staan".
Een andere getuige, prof. Bauer, de
voorzitter van de aan Von Kahr getrouwe
Vaderlandslievende Verbonden, gaf open
hartig toe, dat in alle verbonden de leus
gold:„Op naar Berlijn!" De getuige tracht
te weliswaar do beteekenis van dit woord
to verzwakken door te zeggen, dat het in
de eerste plaats overdrachtelijk gemeend
was, doch moest toegeven, dat hij herhaal
delijk had gezegd: „Het kan eiken dag
komen; wij hebben de nieuwe grondwet al
in onzen zak", en later: „ALs Hi tier zich
bij v. Kahr. had aangesloten, zouden onze
troepen al in Midden-Duitschland staan".
Op de hom na 8 November gestelde vToag
waarom von Kahr zich niet bij den op-
marsch naar Berlijn bad aangesloten, ant-
woordde hij: „Dat kan men niet zeggen,
anders komt von Kahr voor het gerechts
hof te Leipzig, net als Hitier". Op de
vraag van luitenant Neumann: „Hoe staat
het nu met den opmarsch tegen Berlijn",
had hij geantwoord: „Natuurlijk gaan wij
er op los, mijn uiteenzetting was toch dui
delijk genoeg'"
De getuige zeide, dat hij geen onverwijl-
den opmaTsch gewild had. Men moest zijn
bloed sparon voor den bevrijdingsoorlog in
in het Westen.
Verder legde prof. Bauer nog de gewich
tige verklaring af, dat een nieuwe grond
wet in al-Duitsohe kringen te Berlijn was
voorbereid. Deze mededeeling wekte groote
belangstelling bij de verdediging, welke den
getuige daarover nadere vragen wilde stel
len, wat de president echter belette.
De zaak zit zoo. De verdediging beweert
dat het onweer den Bsten November ook in
het Noorden had moeten losbarsten, en wel
uit al-Duitsche kringen, zij het niet die,
welke naar het directoire streefden. Von
Kahr verschuilt zich thans achter liet on-
schuldigo directoireplan, doch zou, volgens
clo verdediging, er op hetzelfde oogenblik
op los hebben willen trekken als kapitein
Glass van bet al-Duiisebo verbond te Mun-
chen. Dat zou do sleutel zijn tot v. Kahr's
toespraak in den Bürgerbraukeller, toen hij
zeicle: „De tijd is gekomen!"
Dui'schland's ontwapening.
Naar een nieuwen oorlog?
In verband met het bovenstaande, waar
in gesproken wordt van een bevrijdings
oorlog in het Westen, is het misschien wel
interessant aan te halen de door de Fran
sche „Matin" gepubliceerde resultaten van
oen onderzoek, in Duitschland ingesteld
door den Amerikaanscheri journalist Con-
stantin Brown, dio opdracht bad van de
„Chicago Daily News" om licht te brengen
in do kwestie der Duitsche bewapeningen.
Brown verklaart o.a. dat het duidelijk is
dat Duitschland zich voorbereidt op een
nieuwen oorlog. De meeste Duitsche stu
denten zijn reserve-officieren en worden
jaarlijks gedurende zes maanden geoefend
Het aantal actiefdienende officieren is
grooter dan bij bet verdrag bepaald. Jon
gelieden in den leeftijd, waarop zij voor
militairen dienst in aanmerking zouden
komen, worden op bepaalde tijden opge
roepen voor een intensieve oefening van
zes weken tot twee maanden, zoodat iedere
compagnie, die in beginsel bet toegestane
effectief bezit, in werkelijkheid jaarlijk-
scbe contigenten krijgt. Ieder regiment
bevat twee geheime onder-divisies en kan
aldus onverwijld in een divisie veranderd
worden.
Frankrijk.
Generaal Pellé t.
Generaal Pellé, de vroegere Fransche
liooge commissaris te Constanlinopel is
gisteren te Toulon overleden.
Engeiano.
Hei conflict in de mijnindustrie.
Een nederlaag der Labour
te verwachten?
Tengevolge van het verwerpen van het
aanbod der mijneigonaren door de arbei
ders is de politieke toestand zeer moeilijk
geworden, zoozeer zelfs, dat een crisis
zeer spoedig mogelijk is.
De mijnwerkersconferentie heeft er bij
de regeering op aangedrongen, dat zij het
wetsontwerp op het minimumloon, dat in
gediend is door de lahourafgevaardigde
Adamson, aanstonds in behandeling zal
nemen.
Om technische redenen gaf de regeering
er de voorkeur aan zelf een wetsontwerp
in te dienen.
In het regeeringsontwerp zou een loon
schaal worden vastgesteld, gebaseerd op de
levens-kosten en zonder rekening te houden
met de betalingseapaciteit der mijnindus
trie. Deze loonpolitiek, welke een bedrei
ging der industrie met zich brengt, hebben
vele tegenstanders van deze regeering ge
vreesd en voorzien, bekende economen heb
ben er tegen gewaarschuwd en er den na
druk op gelegd, dat de herleving der in
dustrie, welke sinds eenige maanden valt
waar te nemen, niet kan aanhouden, in
dien zulk een eenzijdige loonpolitiek mocht
worden gevoerd.
Het gevolg zou zijn, dat de geheel nor
male winst der mijneigenaren door de loo-
nen zou worden verzwolgen, zoodat de prij
zen aanmerkelijk zouden moeten worden
verhoogd en de duurte zou toenemen.
Automatisch zouden dan de loonen op
nieuw oploopen, met hetzelfde gevolg en
er zou een economische crisis uitbreken,
waarvan het einde niet te voorzien is.
Afgaande op hetgeen de bekende econo
misten, met inbegrip van mannen aJs Mac
Kenna, gezegd hebben, moet men vreezen,
dat de regeering zich heeft laten dwingen,
den noodlottigsten koer3 in te slaan.
Men mag verwachten, dat zoowel de li
beralen als de conservatieven zich krach
tig tegen het wetsontwerp zullen verzetten,
aangezien zij van oordeel zijn, dat slechts
door middel van een vergelijk een bevre
digende overeenkomst kan worden gesloten
Het lagerhuis zal waarschijnlijk niet
gedoogen, dat de regeering langs wetge-
venden weg den mijneigenaars een last
óplegt, welken zij niet kunnen dragen.
De regeering heeft dus onder do pressie
der mijnwerkers liaar neutraliteit laten
varen. Zij is, wat zij eigenlijk steeds ge
weest is: een mijnwerkersregeering gewor
den. Acht leden van het kabinet behooren
tot d'en mijnwerkersbond. Bovendien zijn
45 leden der labour fractie mijnwerkers. De
regeering poogt thans de mijnwerkers het
lagerhuis de wet te doen voorschrijven.
Tenzij er nog een wijziging in de situa
tie intreedt is de politieke toestand uiterst
critiek en bevindt de regeering zich in ge
vaar oen nederlaag te lijden, welke haar
zou kunnen dwingen tot aftreden.
Dezen toestand heeft zij aan zichzelf te
wijten.
De Prins van Wales.
Een n i cu we val van het paard.
Bij een militairen wedren met hindernis
sen nabij "Wahkingham is de prins van
Wales Zaterdag van zijn paard gevallen.
Hij werd op een draagbaar naar een boer
derij gebracht, waar bem bet eerste ver
band werd aangelegd.
De prins was niet ernstig gewond, doch
had een lichte hersenschudding opgeloo-
pen. Later werd hij naar Londen overge-
bracht.
Er werd een geruststellend bericht naar
den kpning en de koningin gezonden.
De prins had in clen morgen reeds in een
aftderen wedren met hindernissen gereden
Italië
Quirinaal en Vaticaan.
Niouwblijk van goede
verlioudin'g.
Bij gelegenheid van de verhuizing van
Z.Exc. jhr. v. Nispen tot Sevenaer, den
Nederlandschen gezant bij den H. Stoel,
zal een receptie van Nederlanders paats
hebben. Ook Z.Em. kardinaal van Ros-
sum en de gezant bij het Quirinaal Z.Exc.
jhr. van Royen worden verwacht.
Dat de twee laatste functionarissen el
kaar daar zullen ontmoeten is wel kenmer
kend voor de.verliouding
Prins d'Annunzio.
De koning heeft den dichter d'Annunzio
tot Prins van Monte Vevozo benoemd, hit
dankbaarheid voor de door hem tijdens
den oorlog en den vrede aan het vaderland
bewezen diensten.
Griekenland.
De bomaanslagen te A*h~
Een c o mp 1 o ti.
Het blad „Elefthcfos" meldt, dat de po
litie een complot op het spoor is gekomen,
dat zich ten doel heeft gesteld, alle vreem
de gezantschappen in de lucht te doen
vliegen. Aan het complot namen een aan
tal reactionairen doel. Deze zijn echter
niet do hoofdpersonen, aangezien de golden
ter uitkeering van een en ander uit het
buitenland kwamen. Men verdiept zich in
gissingen over de vraag, van wien de op
zet van dit misdadig plan afkomstig is.
De Grieksche koningskwestie.
Er wordt bericht, dat twee leden van het
constitutioneele comité Haltes en Tsouka-
las naar Boekarest zijn vertrokken om
koning George te overtuigen vrijwillig af
stand van den troon te doen.
Mesopotamië.
De minister van justiiie vermoord.
Volgens een draadloos bericht uit Kon-
stantinopel is de minister van justitie van
Mesopotamië, Taufik Pasja, vermoord.
HYMANS
do nieuwe Belgische Minister van Buiten-
landsche Zaken. Hoewel de heer Hymans
half-officieel laat meedeelen, dat hij een
vriend van Nederland is, hebben wij toch
grond te vermoeden, dat men in Den Haag
zijn hart vasthoudt, Tenzij Hymans uitdruk
kelijk zou verklaren, dat hij geen annexio-
nist is.
BINNENLAND
HET VOORLAAGSTE H1EU.Ï3.
BUITENLAND.
Belangrijke getuigenverklaringen in het
Hitler-proces. Een protest van Kardinaal
Faulbaber
De Engelsche regeering en het conflict in
de mijnindustrie. Het Labourkabinet heeft
zich in een wespennest gestoken.
De Prins van Wales heeft tengevolge van
een nieuwe val van een paard een lichtr
hersenschudding gekregen.
Ontploffing in een lucifersfabriek te
Ronco Canavesa. Het Italiaansche stadje
wordt docr brand bedreigd. (Telegrammen)
BINNENLAND.
Vrij spoedig wordt een verhooging der
tabaksbelasting verwacht van vermoedelijir
10 procent.
De socialistisch Tweede Kamerfractie zal
een initiatief-voorslel indienen tot het in
stellen van oen enquele nopens het geschil
in da textielindustrie in Twente.
Een drogist gearresteerd wegens een ver
dacht sterfgeval te 's-Gravenhage. (Ge
mengde Berichten)
OMGEVING.
Zilveren Priesterfeest van Pastoor Quant
te Noordwijkerhout.
De gemeente-secretaris van Voorhout, de
heer Schrijnder, is benoemd tot burge
meester te Grootcbroek.
INTERNATIONAAL
EUCHARISTISCH CONGRES
(Officieel).
Een dezer dagen zal de secretaris van
liet Comité voor Pers en Propaganda te
Romo aankomen, om namens dit comité
een zeldzaam exemplaar uit 1639 van Lco-
nardus Marius' boekje „Amstelredams oer
endo opcomen door de -denckwaardighe
mirakelen aldaar geschied aen ende door
het H. Sacrament des Altaers anno 1345"
Zijne Heiligheid Pans Pius XI aan te bie
den, vergezeld van een gecalligrafecrde
latijnscke oorkonde, waarin de vreugde
van Katholiek Nederland ls uitgedrukt
over het houden van het 27e Internatio
naal Eucharistisch Congres in Nederlandss
hoofdstad. Het boekje is gevat in oen kun
stig vervaardigd foedraal, dat gesierd is
met het gouden stempel van het congres,
welk stempel ontworpen is door de kun
stenaars Jan Eloy en Leo Brom. Aan Zijne
Eminentie Kardinaal W. van Rossum
C.s.s.R., den Kardinaal-Legaat, zal even
eens een fraai gebonden exemplaar met
Nederlandsche opdracht worden ter hand
gesteld
Dezer dagen worden ook over geheel
ons land eenige duizendtallen groote affi
ches verspreid met bijzonderheden over 't
congres en >de namen der plaatselijke ver
tegenwoordigers, waar men zich kan op
geven voor kaarten en huisvesting.
Koninklijke Besluiten.
Universiteit te Groningen.
Bij. Kon. besluit is benoemd tot gewoon
hoogleeraar in de faculteit der geneeskun
de aan de rijksuniversiteit te Groningca,
om onderwijs te geven in do ziektekunde,
de ziektekundige ontleedkunde en de ge
rechtelijke geneeskunde, dr. H. T. Deel-"*
man, directeur van het Laboratorium van
het Kankerinstiluut te Amsterdam
Burgemeesters.
Bij Kon. besluit is aan jhr. G. L. B. "W.
van Suchtelen van de Haare op zijn ver
zoek met ingang van 10 Juni eervol ont-
g verleend als burgemeester der ge
meente Stad- en Ambt-Vollenhove.
Bij Kon. besluit is benoemd tot burge
meester der gemeente Grootcbroek J. A.
Schrijnder.
De tabaksbelasting.
Verhooging van den accijns.
Men meldt ons uit Eindhoven dat in liet
begin der afgcloopen week eenige voor
aanstaande personen uit de tabaksindus
trie te Valkenswaard en Eindhoven op
audiëntie zijn geweest bij minister Colijn,
ter bespreking van de tabak^jelasting. Bij
deze audiëntie is komen vast te staan,
dat minister Colijn liet standpunt betref
fende de verbooging van de tabaksbelas
ting absoluut handhaaft.
De verhooging zal vermoedelijk 10 pet. be
dragen en de inwerkingtreding zou vrij
spoedig te verwachten zijn.
Uit de Bouwvakken.
Het hoofdbestuur van den Alg. Ned.
Bouwarbeidorsbond heeft besloten binnen
een paar weken oen buitengewoon lionds-
eongres uit te schrijven, waar een defini
tieve beslisisng over de inzake de collce-
tieevo arbeidsovereenkomst aan te nemer
houding zal worden genomen.
De Vrijheidsbond.
In het hoofdbestuur zijn herkozen do
heeren mr. H. G. Dresselhuys, voorzitter,
mr. G. A. Boon. algemeen secretaris, rar.
P. Rink, prof. B. D. Eerdmans. S. v. d.
Bergh Jr., Abr. Staalman en mevr. "W "Wy-
nandts Francken-Dyserinck.
Gekozen werden mevr. van Riel-S.noen-'
ge te Emmen, do heeren D. do Boer
(Stompctoren), dr. W. G. v. d. Berg, wet
houder van Groningc-n en A. v. d. oydo
te Zierikzec, lid van Geur Staten van Zee
land.
Do Minister van Binnenlandsehc Za-
ken heeft de gemeentebesturen er nogmaals