15e Jaargang.
BAANDAG 4 FjEBftlJAftS 1924
No. 4374
9e Ecicbohe ©ou^cml!
DeABONNEMENTSPRUSbedraagt bi] vooruitbetaling
tVoor Leiden 13 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
Franco per post I 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
I
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewon© advertentie© 30 cent per regel*
Voor Ingezonden Medcdeelingen wordt het t
dubbele van liet tarief berekend.
Kleine adverientlën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop i 9.50.
Uit numntep bestaat uit twee
bladen.
Beperking en verdieping.
Wij venden in de „Tel." een mededcc-
ling: „Esperanto op do lagere school. Een
proefneming in Amsterdam". En aan wat
dan volgt ontleenen we:
I)c heer Ph. Ewouds kwam tot de
gedachte, dat het onderwijs in het
esperanto zeer op zijn plaats zou zijn
in de hoogsto klassen der scholen met
oen zevende leerjaar cn besloot met
de oudste leerlingen van zijn school
buiten de gewone lesuren eens een
proef te nemen, indien B. cn W. van
Amsterdam hem daartoe verlof wil
den geven. De gevraagde toestemming
kwam en daarop werd een rondschrij
ven tot de ouders der leerlingen ge
richt, waarin van den voorgenomen
esperanto-cursus gesproken werd.
De 25 leerlingen der hoogste klas
meldden zich allen vöor deelneming
aan en Maandag den 7cn Januari
had do eerste les plaats.
Tweemaal per week wordt er nu
op de Spreeuwenparkschool van
kwart over vier tot kwart over vijf
csperanto-les gegeven, terwijl nog
twee halve uurtjes voor schooltijd
benut worden voor het opschrijven
dei' oefeningen.
Zoo is dan de Amsterdamsche
Spreeuwenparkschool lot een der wei
nige inrichtingen van ons land gaan
behooren, waar onderwijs in do we
reldtaal esperanto wordt gegeven. Zij
deelt dit voorrecht, zoover wij we
ten, slechts met do leerschool dor
Haarlemsche Kweekschool voor On
derwijzers en de Roüordamsclie Han-
dclskoogeschool.
Na willen wij ons niet uitsproken over
het Esperanto; er vooral niets kwaads van
zeggen.
En dat het hoofd van die Amsterdam-
sche school zooveel ijver heeft, dat hij zich
ook buiten de schooluren geeft voor de
kinderen het is een navolgenswaardig
voorbeeld, een sympathiek bewijs van har-
telijken Ijver voor en dringende toewij
ding aan de belangen dor kinderen.
Zoo zijn er in onze Katholieke onderwij
zers-wereld ook vele zulke voorbeelden;
men denke aan de patronaten, enz.
■Wij zouden echter hier wel bescheidenlijk
'de vraag willen stelle»: Zouden die vrije
xu-en in ieder geval nog niet beter beóteed
kunnen word«n, om het op school onvolle
dig en» oppervlakkige geleerde wat te ver
diepen'? Maar voornamelijk willen
wij hier wijzen op het gevaar, dat er
'dreigt om het Esperanto zóó de lagere
schooi binnen te smokkelen 1 een ge
vaar, dat, als het er ook werkelijk is, wij
niet 2ullen keeren door het hier in de
courant als zoodanig to signaleeren, maar
niet onnut achten wij het (och, om mede
de publieke opinie in deze lo leiden en te
richten.
De ouders moeten zoo zijn gezind, dat
zij blijk geven te waardeeren: beper
king op, onderwijsgebied in de lagere
school, samengaande met verdieping
van de kennis der vakken, die wij ook
voor het practische leven de hoofdvakken
kuunen nemen. Do kinderen moeten goed
kunnen lezen; schrijven (zonder groote
fouten: ook adressen en brieven en zoo
mogelijk ook de dagelijks voorkomende
vreemde woorden); rekenen; weten wat er
op het land en op het veld groeit; in en
kele hoofdlijnen en groote trekken weten,
jwaardoor eigen stad en streek en verder
de anuere streken in liet eigen land merk
waardig zijn; enz. Wij voor ons achten
ook het loeren van een vreemde taal
(Prahsch, Duitsch of Engelsch) practisch
in zich en. vooral goed als hersengymnas-
tiek, als een oefening voor het dénk-ver
mogen.
Al deze verdieping van het weten moe
ien de ouders op prijsstelten; terwijl zij
van den anderen kant een vrees moeten
'hebben, en zulks zoo noodig cn' mogelijk
ook moeten toonen, van een soort'nieuwig
heden, waardoor liet leerplan weer met
andere vakken en nieuwe schoolbezighcden
Wordt uitgebreid.
'v Voor het onderwijs op de lagere schol
Is noodig: beperking en verdieping.
BUITEBLAMP
Duiischland.
V v De moordenaar van Erzberger
j gearresteerd.
Zaterdag zijn te Boedapest de beidé
moordenaar van Erzberger, Schultz en
Thesen, gearresteerd.
[j i r Beiersche Landdag.
Ontbinding doze week?
Ü6^°ifeaS »^Llücbener Post" wordt in
- - Oeierschen Landdag rekening gehou
den mot de mogelijkheid der ontbinding in
den loop van deze weck.
Een rransch vliegtuig geland.
Zaterdagnacht omstreeks 4 uur is een
Fransch vliegtuig wegens een motordefect
tusschen Ladenburg cn Ilbesheim op het
veld geland. De inzittenden, twee onder
officieren, die te Mainz in garnizoen zijn,
zijn daarheen teruggekeerd. Zij hadden
hun tocht niet op last van hun superieu
ren ondernomen. De gendarmerie stelt een
onderzoek in en bewaakt het vliegtuig.
UIT HET BEZETTE GEBIED.
De arheidsmoeiüjkheden.
De metaalarbeiders aan
vaarden de verlenging
van den arbeidsdag.
De Duitsche Metaalarbeidersbond heeft
besloten de staking op tc heffen en de ver
lenging van den arbeidstijd tot méér dan
acht uur per dag, onder protest to aan
vaarden.
Botsingen met stakers in hot
bruinkolengebied.
In het Rijnlaoidscho bruinkolengebied
breidt do partieelo weigering van den
noodzakelijken arbeid in do mijnen door
de'arbeiders zich uit. Op do mijn ïïor-
rem kwam het tot incidenten tusschcn do
Seliupo en een aantal stakers, dio werk
willige leerlingen van do machinc-bouw-
scIiqoI bedreigden. Een arbeider werd ern
stig gewond.
De Separatislen-actis.
Eenprotestmoeting:
Zaterdag had te Berlijn een proteslniec-
ting plaats van alle daar ter stede wonen
de leidende vertegenwoordigers uit de
Palts. Kaar berichten uit het Westen mel
den zou generaal Do Mofz uit Parijs in
structies ontvangen hebben do separatis
ten to blijven ondersteunen, ondanks al
hetgeen er in den laats ton tijd tegen de
separatisten in Mimen- en buitenland,
vooral in Engeland, is ondernomen.
Een verzoek van Matthes.
Matthes heeft aan generaal Dégout te
het verzoek gericht om een neutrale com
missie naar Rijnland en Westfalen te zen
den, om een onderzoek in ta stellen naar:
1. de belangrijkheid der separatisten-
beweging.
2. de activiteit der nationalistische orga
nisaties.
3. de financieele hulp, welke door zeke
re Engelsche kringen aan de nationalisti
sche en anti-separatistische organisaties
zou werden gegeven.
Bij voorkeur zou, volgens Matthes, deze
commissie moeten worden samengesteld
uit een Ier, een Zwitser en een Tsjech.
DE HERSTELKWESTIE.
De Experts te Berlijn.
Matig optimisme in do
Duitsche hoofdstad.
Berlijn gevoelt zich tegenover do beide
commissies van experts als een patiënt,
die op do snijtafel onder het mes ligt. De
"Borlijnsche bladen hebben allo pogingen,
om achter de geheimen van do commis
sies te komen, opgegeven en publicecrcn
nog slechts officieelo communique's, wel
ke niemand interesseeren. In regeerings-
kringen hecht men aan de werkzaamhe
den der commissies de hoogste beteekenis.
Men is ervan overtuigd, dat zoowel Lon
den als Washington de conclusies van de
commissies als do richtlijnen voor hun
politiek zullen erkennen.
Zoowel de Duitsche regeering, als het
meerendeel van do leden der commissies
zijn tevreden over het verloop der lot nu
toe gevoerde onderhandelingen. In Duit
sche regeeringskringen kenschetste uien
den toestand met de woorden: „matig op-
timisrno". De gepubliceerde benoemingen
van Von Hoeseh en dr. Von Keiler, als
zanten te Parijs en Brussel, illustreeren
deze opvatting.
Do commissieleden zelf laten weinig los,
terwijl do Duitsche regeering een over
vloed van materiaal te hunner beschik
king heeft gesteld.
De openbare meening bekommert zich
uiterst weinig om do aanwezigheid van de
commissies. Nu do eerste vreugde over do
stabiliteit van de merk is geweken cn de
strijd om het bestaan voor iedereen is te
ruggekeerd, voelt men den druk van den
slechten «conomischen toestand en dien
van de zware belastingen dubbel zwaar.
Engeland.
De briefwisseling tusschen Mac Donald
en Poincaré.
Fransche voorstellen omtrent
de Paltskwestie.
Bij de aanvaarding van het premier
schap van Mac Donald hebben de Briische
en Fransche eerste ministers elkander oen
.paar particuliere brieven geschreven in-
plaats van de gebruikelijke nietszeggende'
complimenten.
Omtrent deze briefwisseling verneemt
de „Westminster Gazette", dat beide brie-
Ten van waarde zijn als bewijzen van wc-
derzijdschen goeden wil, doch wat de
voornaamste problemen betreft is er wei
nig vooruitgang te bespeuren, ofschoon er
een betere atmosfeer geschapen is.
Do Franscbon geven eenigen blijk van
hun goéden wil in de voorstellen, welke
Poincaré aan Londen heeft gestuurd be
treffende de bijlegging van de kwestie
van de. Palts.
Deze voorstellen zijn:
1. Frankrijk beschouwt de juridische
vraag betreffende dö autonome regeering
als afgedaan, want het stemt erin toe, dat
geen verdero verdoeken gericht zullen wor
-den aan de Rijnlandcommissie, om de se
paratistische regeering te erkennen.
2. De Fransche regeering stemt erin
toe, dat zij, die aan den Britschen consul
Clive verklaringen ten ongunste van de
separatisten hebben afgelegd, beschermd
zullen worden legen gewelddadigheden,
doch do Engelseben moeten behulpzaam
zij bij de onderdrukking van represailles.
De nationalistische agitatie te Heidel
berg is volgons het Fransche standpunt
iii strijd met het vredesverdrag en den
Duilschen autoriteiten kan niet worden
toegestaan terug te keeren, zoolang die
agitatie voortduurt.
3. Frankrijk is bereid, een conferentie
van gematigde personen uit beide partijen
in de Palts bijeen te roepen, teneinde ge
schillen te vereffenen.
Geschillen tusschen de geallieerden aan
gaande de interpretatie van het vredes
verdrag voorzoover het bestuur van den
Palts betreft zullen worden onderworpen
aan do gezanten-conferentie.
De dreigende staking der bootwerkers.
Solidariteit der betrokken
spoorwegarbeiders.
De naderende staking der Engelsche ha
venarbeiders, waarbij vijf vakvereenigin-
gen betrokken zouden zijn en waardoor
een millioen Man o'p straat, zou komen,
heeft oen nog ernstiger karakter aangeno
men door het optreden van de National
Union of Railwaymen. De secretaris van
deze vakvereeniging, Cramp, heeft zich
naar aanleiding van een verzoek der direct
betrokken organisaties bereid verklaard
tot het verleenen van hulp. Deze zou daar
in bestaan, dat do leden van de N. U. R.
zullen weigeren goederen te vervoeren,
welke in de districten, waar gestaakt wordt
zijn gelost. Verder zullen alle leden van do
N. U. R., die in de spoorwegdokkën arbei
den, zich uit solidariteit bij de staking
aansluiten, dus óók het werk neerleggen.
De staking zal, zooals gemeld, uitbreken
op 16 Februari a.s., tenzij vóór dien dag
oen regeling met de patroons mocht zijn
bereikt.
Rusland.
Lenins opvolger.
Rykof als zoodanig benoemd.
Het Russische telegraaf-agentschap
meldt:
Het Executief Comité van de Unie van
Sovjet-Republieken heeft den tegenwoordi-
gen waamemenden voorzitter van den Raad
van Volkscommissarissen Rykof, in de
plaats van Lenin tot voorzitter van dien
Raad benoemd.
Italië
De erkenning van Sovjet-Rusland.
De hoofdinhoud van het verdrag.
Volgens mededeelingen uit diplomatieke
kringen is do definitieve tekst van het
protocol over het Italiaansch-Russische
handelsverdrag, thans vastgesteld. De on-
derteekening van dit verdrag zou gisteren
of vandaag in het paleis „Ghigi" plaats
hebben.
Volgens een mededeeliug van oen pers
agentuur omvat het verdrag zes artikelen,
waarvan vijf de volgende strekking hebben.
lo. Een aanzienlijke vermindering der
Russische invoerrechten, ten gunste van
Italiaansche goederen.
2o. Verplichting van den kant der Sov
jet-Rusland, jaarlijks aan Italië een be
paalde hoeveelheid graan te leveren.
3o. Jaarlijksche aankoop door Rusland
van een bepaalde hoeveelheid Italiaansche
Indus trio-producten.
4o. De kustscheepvaart in de Zwarte
Zee blijft voor schepen van Italiaansche
nationaliteit gereserveerd.
5o. Een gemengde Italiaansch-Russische
commissie zal jaarlijks een lijst opstellen
van de in- eu verkoopen tusschen de beide
landen.
Amerika.
EX-FRESioENT WILSDN t
Zondagmorgen overleden.
Een kalm verscheiden.
Het bericht, dat wij Zaterdag ontvingen
en publiceerden, voorzien van een vraag-
teeken, was dus wel voorbarig. Want Wil
son stierf Zondagmorgen kwart voor elf.
Echter was liet te voorzien, dat het eindo
niet lang kon uitblijven.
Uit Washington worden de volgende
bijzonderheden geseind omtrent het
van den groolen staatsman.
Zaterdag sliep de zieke af en toe gedu
rende korte, onrustige perioden. Eens werd
na zijn ontwaken uit zulk een kortston-
digen slaap een poging gedaan, om hem
voedsel toe te dienen, doch Wilson maakte
een zwak, afwijzend gebaar met het hoofd
Daarna nam hij de hand van zijn vrouw
in de zijne en sliep opnieuw in. Bij een
volgend ontwaken gaf hij te kennen, zijn
vriend te willen zien en toen deze aan zijn
bed verschenen was, keek Wilson dr. Grey-
ton glimlachend aan. Tegen den avond
werd de pols zwakker en de geneesheeren
spraken van een gradueele inzinking.
Niet éénmaal tijdens zijn ziekte heeft de
ex-president Wilson teek enen gegeven, dat
hij klaagde over pijnen. Men had hem geen
verdoovendo middelen gegeven en toedie
ning van zuurstof werd niet noodig ge
oordeeld, daar de geneesheeren het er over
eens waren, dat dit niets zou hebben ge
baat.
Mevrouw Wilson bleef tot liet einde on
vermoeid bij haar stervenden echtgenoot.
De sympathie in Amerika is zéér groot.
Het beste bewijs hiervan leverde wel de
menschenmassa. welke zich bij hot huis
van den overledene verzameld had. Uren
en uren lang zaten de menschen ondanks
de groote koude, in dekens en jassen ge
huld, op berichten te wachten. Zelfs was
de politie genoodzaakt tot afzetting over
te gaan, ten einde den weg naar do dour
van de woning van Wilson vrij te houden.
De moed, welken Wilson aan den dag
heeft gelegd in het aangezicht van den
dood, heeft een diepen indruk gemaakt en
hij zal na zijn dood geëerd worden op een
wijze, zooaks hij dat gedurende de laatste
jaren van zijn leven niet heeft gekend.
Omtrent de jongste politieke gebeurte
nissen was hem niets medegedeeld en'liij
was geheel onkundig gebleven van het olie
schandaal, zoodat hij er geen vermoeden
van had, dat dit zijn naaste omgeving, in
do persoon van zijn schoonzoon, Mc Adco,
den vroegeren minister van financiën, zou
treffen.
Ex-president Wilson zal thans weliswaar
niet langer aan den strijd kunnen deelne
men, doch de herinnering aan hem zal in
zijn land een_veel grooteren invloed uit
oefenen dan zijn lovende stem vermocht.
De regeling van do begrafenis,van den
ex-president zal later bekend worden ge
maakt. Waarschijnlijk zal do teraardebe
stelling plaats hebben op do militaire be
graafplaats te Arlington.
Wilsons idealistisch streven.
Do „Maandagmorgen'' schrijft o.m.:
De eenige, de groote idéale gedachte van
dezen staatsman was: Het oplossen van allé
internationale geschillen langs den weg
van arbitrage, zooals wij reeds Zaterdag
in enkele feiten hebben- aangetoond.
Voor het uitbreken van den oorlog had
hij reeds door staatssecretaris Bryan een
algemeen vredesplan doen ontwerpen, dat
toen reeds mede door Frankrijk, Engeland
cn Italië werd onderteekend.
Nog zouden do Vereenigde Staten geen
deel hebben genomen aan den wereldoorlog,
indien niet do scherpe duikbootoorlog van
Duiischland daartoo had genoodzaakt,
waardoor ook vele Amerikaanscho schepen
verloren gingön.
Na van Dec. 1918 tot Juli 1919 de vre
desconferentie te Versailles le hebben go-
leid, keerde hij naar Amerika terug, gees
telijk geheel geknakt.
In 1919 werd hij bij de nieuwe presi
dentskeuzo verslagen door Harding, -die'
hem reeds in den dood is voorgegaan.
Dit geslacht heeft hem niet do hulde ge
bracht, welke hem toekwam, doch latere ge
slachten zullen hem wellicht in den geest
die hulde brengen, welke hem thans is
onthouden. Zijn niet-slagen om aan Europa
den algenieenen vrede te schenken, is niet
te wijten aan hem, maar aan zijn mede-
geallieerden, die eigenbelang niet ver
mochten te onderscheiden van het algemeen
belang.
China.
Een nieuwe burgeroorlog op komst?
T s j ang-Ts o-Lin en Wo e-P e i-f o e
treffen oorlogstoe-
bereidselon.
De correspondent van da „.Daily Tele
graph" to Peking, die een bezoek heeft
gebracht aan maarschalk Tsjang-Tso-Lin
in zijn paleis te Moekden, meldt, dat
Tsjang-Tso-Lin, die China reeds twee kee
ren in rep cn roer heeft gebracht, den
laatsten keer een maand of twintig gele
den, wederom een aanval op do regeering
to Peking voorbereid. Hij zou beschikken
over een leger van 150.000 geoefende man
nen, zijn nieuwe arsenal te Moekden zou
reeds aan het werk zijn, hij zou over oen
volle schatkist beschikken en kunnen re
kenen op den steun van Japan.
Tsjang-Tso-Lin geeft openlijk uiting
aan zijn minachting voor do regeering te
Peking en neemt een onafhankelijke hou
ding tegenover Peking aan, zelfs in zaken
dio do huitenlanöscbe betrekking raken,
zooals de erkenning van de Sovjetregee-
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Matthes heeft aan generaal Degoutte eer»
onderzoek gevraagd naar het separatisme.
Fransche voorstellen aan Engeland om
trent de Paltskwestie.
Rykof benoemd iet opvolger van Lenin.
Het overlijden van ex-president Wilson,.
BINNENLAND.
Bezuinigingen bij den Rijksgebouwen
dienst (2de blad).
Vergaderingen van hal Overheidsperso
neel. (2de blad).
ring, op het oogenhlik ook voor China een
urgente zaak.
Do correspondent verzekert dat Woe-
Pei-foe zich niet door Tsjang-Tso-Lin za*
laten verschalken en eveneens te Lo-yan£
dag en nacht bezig is met het treffen vai»
toebereidselen en dat do komende strijf
zal worden gevoerd op een schaal, waan
mede de „schermutselingen" van Mei 192^
eenvoudig niet kunnen word°n vergeleken
BagiHEHLAlD
Uit het Bakkersbedrijf.
Geen eenstemmigheid
onder de Werkgevers.
De besturen van de gezellen-organisatie*-
in liet bakkersbedrijf ontvingen van deC
Nederl. Bakkerspatroonsbond bericht, da."
er geen eenstemmigheid tusschen do ^verte
genwoordigers van de werkgeversorganisa-'
ties over de afsluiting van een landelijke
Arbeidsregeling is bereikt.
Onder de-ze omstandigheden zijn bedoelde
instanties van oordeel, dab verdere pogin
gen in deze richting nutteloos zouden zijn
en -dat van verdere onderhandelingen over
een landelijke overeenkomst moet worden
afgezien.
Dezo belangrijke aangelegenheid maakte
heden een punt van bespreking uit in d<
vergadering van het bestuur van den Alge
nieenen Bond van Arbeiders in het Bakkers
bedrijf.
Besloten werd, dat het Bondsbesfcöür zich
zou wenden tob do plaatselijke patroonsver-
eenigingen niet hot verzoek, thans de bespre
kingen te gaan houden, die zijn gevraagd,
en die slechts achterwege bleven zoo lang
de mogelijkheid van overleg en overeenstem
ming aanwezig was.
De betrokken afdeelingeu zullen vergade
ringen uitschrijven, zoodra dit in verband
met- do te verwachten antwoorden noodig
wordt ge-acht.
SPORT
VOETBAL.
R.-K. FEDERATIE
Uitstagen.
Wat ons. van do gisteren gespeelde wed
strijden 'het incest tegenvalt is de neder
laag van S. M. C. in Haarlem. Weliswaar
speelde do Warmonders met 9 man, dook
dat. is geen verontschuldiging. S. M. O.
daalt langzaam maar zeker af.
Eerste klasset
SittardValkenburg 2—0
IvimbriaConstantia
CaesarR.K.M.S.V.
Overgangsklasse A.
R.K.T.V.Y.—Weort
Overgangsklasse C.
Volharding—P. H.
Overgangsklasse D.
P.V.C.—E.M.M.
D.H.L.—Limvio
Graaf Willem IIH.B.O.
Tweede klas li
DamiatenS.M.C.
Wilhelmus—Excelsior
Celer—D.O.N.K.
DamiatenS.M.C. 31.
Nog steeds is het den Warmond©» niet
mogen gelukken do eerst© overwinning van
dit seizoen te boeken. Alhoewel zwaar ge
handicapt zonder Schouten en de Kee had.
toch een gelijk spel bevochten moeten wor
den. Al gauw nam S. M. O. de leiding ^oor
een vor hard schot van Heusden. Hierbij
bleef het echter niet, want al apoodig vucM
Bouwen in een onhoudbaar schot- Damiaten
weet hieraan nog twee doelpunten toe te
voegen en won verdiend met 8—1. A.zoo
r- -« r /-. lrün* IrI.ak oüt—
O—O
G—3
3—1
4—2
4-0
YVOgvu m. ii
lieeft S. M. C. een moe» kans la»" ÜIlt"
snappen, 't Begint in 't. S. M. O.-kamp on
veilig te worden, waar Je laats» plant» 1:1
't zicht blijft.
DIOC. HAA1U.. BONI).
Overzicht.
'Als wc aar. ons overzicht van boden
ginnen dan is liot met oer. proficiat aan
