150 Jaargang. ZATERDAG 24 NOVEMBER 1923 No. 4316 DeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden Ï9 cent per week f 2.50 per kwartaal. By onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal. Franco per post I 2.95 per kwartaal. Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., mei Geïllustreerd Zondagsblad 9 ct. lit nummer bestaat uê£ wijt iladlen, «jaaroweSer het öeïl« |us4reerd ZonsiJagislad. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II. Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II. DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertentiën 30 cent per regen Voor Ingezonden Mcdedeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. Kleineadverüemiëtt, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver huur, koop en verkoop fO.SO. Katholieke kunst. Deze week lieeft ir. Feber voor „Geloof j5 Wetenschap" te Leiden een red© ge- iouden over Katholieke Letterkunde. Onze lezers zullen ongetwijfeld met be- mgslelling door het verslag in onze luraut hebben kennis genomen van de jEeningen, die deze erkende litterator eeft betreffende de Katholieke Letter- Slide. Die rede is ons een aanleiding iels te f jggen ovei' Katholieke letterkunde lalholieke kunst in hef algemeen. Do spreker betoogde, dat de tijd voor m groote Katholieke letterkunde nog biet fkomen is, omdat een Katholieke letter- mde alleen mogelijk is als de stralende penhariug van een volledig Katholiek oltuur-levoii. Van een Katholieke letter- Vi inde zal eerst kunnen worden gesproken, b do Katholieke gedachte de gansche iatholieke samenleving beheerscht, zoo- II at de Katholieke litteratuur daarin een ruoktbaren boden vindt. Wel is echter I ituurlijk mogelijk dat er nu en dan irschijnt een mooie Katholieke roman, a »n schitterend Katholiek gedicht. Wij willen ditmaal niet diop ingaan op »zo stelling hoe aanlokkelijk zulks ook is. Zij dringt ons echter tot de klacht, dat Katholieke uitingen van kunst, d-i o r zij n, door do Katholieken nog maar to weinig worden gewaardeerd Meer moest in ons eigen intieme leven j Christelijke, de Katholieke kunst een lictor zijn van werkelijke cultureele aarde, van werkelijke beschaving, a geestelijke veredeling, óók van gocls- ienstige verdieping. Meer moest in ons Roomsch. propa nda-leven de Christelijke, de Katholieke inst worden benut om er onze mode- enschen mede van dienst te zijn. Niet er een soort prediking in te leggen, aar om die kunst zelf, als z o o d a- ig, te laten spreken van den Schepper it do ziel Wij gaan onze kunstenaars 'leller- ondige, schilders, musici, beeldhouwers maar al (e vaak min of meer onver- ihillig voorbij, Een vraag veroorlooven wij ons hier: pevel Katholieken, Katholieke „intellec- êelen" zelfs, in Leicloji en naaste om ring zullen dezer dagen hebben bezocht i nog bezoeken de Toorop-tentoonstolling de Lakenhal te Leiden Hoevele? Eu Toorop! Hij is toch een machtig uistenaar, een geniale teekenaar en ihilder. Hij is een Katholiek kun- lenaar Wij waren bij de opening dier tentoon- fclling verleden Zaterdag getuige van a gesprek tusschen een Protestant en ffl Vrijmetselaar. De Protestant wees op si religieus karakter veler téekeningen s schilderstukken, waarop do Vrijmetse- £r, niet zonder eenige bitterheid in de ip, antwoordde: „Ja, je hunt hier on- dddelLijk worden opgenomen in de h"e i- igo Kerk"! paar in ligt wel naar waarheid een aan ging van het karakter van Toorop's rast!.... En wij wij, Katholieken, waar deren wij die kunst; trachten wij "lans, to proeven, to smaken dat schoo- dat als nne-licht onze ziel door ben kan, onzen geest kan losscheuren de ketens, die haar binden aan aard- rao dingen, naar omhoog Wij geven slechts een voorbeeld hier. Doel is, in het algemeen deze vraag Mr te leggen: Kennen wij voldoende, aatten wij naar waarde onze Katholieke Dst op liet verscheiden terrein, waarop binst zich beweegt? Si- I SmTEMLAMil" De crisis in Duitschiand, Vertfouwensmctie verworpen. HET K ABINET-STRESEW A?4M GEVALLEN. D e r l aanvaardt hot ontslag. D® halfacht werd gisteravond, na her- Kring der Rijksdagzitting, onmiddellijk jonnen mot do stcmmiiig over do motie 'ra vertrouwen van ca; regeerihgspariijen ^ündcr doodsche stilte van den gelicclen ^JKsdug deelde president Loche logen ral uur den uitslag der stemming mede. resultaat was, dat de motie van ver- oawen werd v e r w o r p en met 8 t o m men t e g.e 11 155 en Ln 1110" dingen van de Beierscke 'sparlij. Door de verwerping van de 'e .vaü vertrouwen is dp stemming ^gediende moties van wantrou- 0meii !o vervallen. SEaasgrrsRgaiasag Ka sluiting van de zitting deelde Stre- semann den vertegenwoordigers der pers mede, dat tiij zich onmiddellijk naar rijks president Ebcrt zon begeven, teneinde net ontslag van het geheele kabinet in te die nen. Rijkspresident Ebert, beeft het ontslag van het kabinet aanvaard en het voorloo- pig met de afwikkeling der loopende zaken belast. Naar in parlementaire kringen verluidt, werd rijksdagpresident Loebo gisteravond bij rijkspresident Ebert ontboden. Het versleten Kabinet. De „Tel." teekent het volgende o.m. aan: Zoo is dan 11a een kort bestaan de re geering Streseman reeds weer versleten en in elkaar gezakt. En als men terugziet en nagaat, wat men eigenlijk aan Strcse- mann heeft gehad, moet men tot de con- clusio komen, dat het niet anders kon loo- pen dan het gcloopen is. Trekt men uif dit verloop do conse quentie, dan moet men tot de erkenning komen, dat in dezen tijd in Duitschland geen enkele parlementaire regeering be staanbaar is. De oneenigheicl is te gTOOt, de mceningen Hopen te zeer uiteen, de partijstrijd is te fe„ dan dat eenig kabinet in een parlementaire combinatie de noo- digo meerderheid zou vinden, om zich ge- ruimen tijd staande te houden, tenzij dit kabinet zou worden aangevoerd door een man, sterk genoeg,om met Napoleontische zekerheid oen meerderheid aan zich te bin den "en vast to houden en tegen den, wil -der hem vijandige partijen in, zijn zin door te drijven. Zóó sterk was Siresemann echter niet. Hij was dit zelfs zóó weinig, dat men wel lean zeggen, dat de enkele dingen, die men als c-en bewijs van zijn kracht wilde uitleggen, eigenlijk slechts uitingen van zijn zwakheid waren. Van hem kan men met recht zeggen: „Du glaubst zu schieben, aber Du wirst geschoben Teen gisteravond Siresemann kanse lier-af was, heeft hij in den kring zijner vrienden verklaard, tot het inzicht to zijn gekomen, dat in deze tijden het baantje van Rijkskanselier, zelfs in phvsiek op zicht, eerst nog geleerd moet worclen. In derdaad is het duidelijk dat Stresemann het physiek niet lang meer zou hebben uitgehouden. Hij is zoo goed als op. Wal nu? Niemand weet wat er gebeuren moet. De socialisten dienen nu de politieke erfenis over te nemen. Doch deze heeren hebben zich gedurende de laatste weken parlementair zoo onbehoorlijk gedragen, dat ook het centrum niet meer in een re geering met hen durft .samen to werken. De Duitscke nationalen, die eveneens voor een deel voor clen val van het kabinet ver antwoordelijk zijn, zijn evenmin in staat de gevolgen hunner wilde roekeloosheid te dragen. Men tast volkomen in het duister, wat er in do eerstvolgende dagen op staatkun dig gebied te wachten staat. Vele rijksdag afgevaardigden oncler wie ook Duitsch- naüonalen hopen, dat Stresemann als mi nister van huitenlanclsche zaken in het volgende kabinet zal aanblijven. Als leider voor de nieuwe regeering worden door do avondbladen genoemd dr. van Hieber en Albert. Alvorens zich naar den rijkspresident te begeven om do demissie van het kabi net aan te bieden, ontving do kanselier de journalisten voor een afscheidsbezoek. Stresemann bevestigde de berichten, dat tusschen de Franschen en de industrieelen een overeenkomst was bereikt, welke voor al voor do kolencredietcn van belang was Ecu manifest van Hindenburg. G ener a a l-yeldmaarse h alk von Hinden burg publiceert liet volgende manifest: „Ik betreur het ten zeerste, dat Deut sche, van dezelfde vaderlandsliefde beziel de broeders, zich te Munchen vijandig te genover elkaar hebben gesteld en daar mee lot vreugde onzer tegenstanders ver deeldheid in ons volksleven hebben ge bracht. Reikt elkaar, zooals wij ouderen het- in 1SGG ook deden, over de graven der aan beide zijclen in het va-Ie geloof aan hun goed recht gevallenen, do hand der ver zoening. Ons arm volk heeft in dezen grooten nood eensgezindheid dubbel noodig", Yon Secski Dictator. I 11 g r ij pende maatregelen Generaal Vod. Sceckt heeft twee veror deningen uitgevaardigd,, waarin voor ge heel Duitschland worden verboden en oul- bondon alio organisaties der conummisli- sch jeugdafdeeling en der communisti sche internationale, a-mede alle organi saties der nationaal-.soeialisii.-rhe arbei derspartij en der Dcul-..h-Yolkischo Frei- heüspartij. De positie van von Kahr. Wil hij aftreden? Men wil in Miinchen in gewoonlijk goedingclichle kringen weten, dat von Kahr binnen enkele dagen zijn post zal neerleggen. Hij zou dan vermoedelijk worden opgevolgd door generaal von Epp, den vroegeren hevelhebber dor rijksweer baarheid in Beieren, dio waarschijnlijk beter dan de dictator van het oogenblik in staat zou blijken, de goede versland houding met Berlijn lo herstellen. Het is voornamelijk do Beiersche volks partij, die blijk geeft von Kahr niet vol doende meer te vertrouwen, terwijl de nationalisten hem in weerwil van de ver schillende ontkenningen over en weer blijven verdenken, dubbel spel te hebben gespeeld an de Hillerdagen. UIT HET BEZETTE GEBIED. Werkloozen-opstootjes. D 00 den en gewonden. In het geheele industriegebied zijn weer grooto demonstraties gehouden, die van de communisten uitgingen. In reusachtige optochten trokken do werkloozen door de straten; sovjet-vlaggen werden meegedra gen. In Gelsenkiirr .en werd de stoet driemaal uiteengejaagd. In Essen heeft de communistische drijverij tot nieuwe bloedige onlusten ge leid. De communisten hadden grooto de monstratie-optochten der werkloozen op touw gezet. In het bijzonder was het plan, op den „Republikplatz" ia Essen een de monstratie der werkloozen te houden. Blauwe politie, die aanrukte om de orde lo bewaren, werd bescheten. Eén politie beambte werd daarbij gedood en een an der zwaar gewond. De politie moest er toe overgaan, liet plein met behulp van do vuurwapens te ontruimen. Daarbij vie len twee dooden en vijftien, voor een deel zwaar gewonden. Fransche pantserauto's verschenen, doch grepen niet in; zij dien den alleen als dekking voor do blauwe politie. In do omgeving ontstonden vooral in Botthauscn ernstige botsingen. Bij een handgemeen hadden do demonstran ten vijf dqódeu en - grocaantal ge wonden. T'alrijko winkels te Kouion geplunderd. In Keulen is het gistermorgen en -mid dag tot ernstige onlusten gekomen, voor namelijk in de voorsteden Kalk, Mühl- beim en Ehrenfels. Een groote mefiigle werkloozen demon streerde door de straten, onder het mee dragen van borden, waarop bet woord „Honger". De politie, die een groote troepenmacht geconcentreerd had, joeg de demonstran ten uileen, waarbij zij van de wapenen gebruik moest maken. In totaal werden daarbij zeventien personen gewond. Een menigte werkloozen plunderde bak kerijen en andere lovensmiddelenzaken. In totaal werden 28 winkels geplunderd. Een vijftigtal plunderaars werd in arrest ge steld. Op een boerderij plunderde een troep werkloozen de graanschuur en maakte hij zich Aan een aantal varkens meester. Deze werden op de plaats zelve geslacht en daarna onder de plunderaars verdeeld. UIT SILEZIë. Dwang der booren. Zij weigeren levensmiddelen af to geven. Uit berichten uit Breslau ontvangen blijkt, dat do Silezische Landbund, de organisatie der groot grondeigenaars cn der boeren, oen besluit heeft genomen, dat van grooten invloed zal kunnen blijken to zijn op de verdere ontwikkeling van don toestand. Zij zouden n.l. voornemens zijn allo zendingen van landbouwproduc ten naar de groote steden to staken zoo lang het kabinet-Strcsemann aanblijft cn niet wordt vervangen door een ministerie der nationalisten en zoolang de sociaal democraten in het rijk den boventoon blij ven voeren. VVerkiaozemeHetjes ie Brcs'au. Te Breslau hebben ernstige werkloozen- rclleljes plaats gehad. De werkloozen be stormden verschillende magazijnen en sta ken deze, 11a ze leeggehaald te hebben^ in brand, De politie moest krachtdadig in grijpen. En zijn verscheidene dooden cn gewonden. Italië Het Spaanschc keningspaar ie Rome. Een entente? In welingelichte kringen gelooft men, dat hel lot stand kómen eener entente tusschen Italië en Spanje slechts een kwes tie van dagen is. Men verheugt zich hier- ce.11 kracli- biiilcniand- jral ten op- dor Middel- dezer twee een tegou- io pogingen :monie van a tic over, omdat zulk tige steun zal blijken voor di schc politiek van Rem-\ vn zithle van de vraagstukken landscho Zee. Do nansluititi Lelijn.-;:ho landen zoit v.-rdf wicht vormen voor event Lie. van Frankrijk cm de heg Europa tot zich te trekken. W ei e t b ij den Pan s. Ilct Spaanschc koningspaar heeft gis teren hun tweede bezoek bij den Paus ge bracht. Er is gesproken over politieke cn kerkelijke kwesties, alsmedo over de aan gelegenheid van het zenden van meer kardinaals naar Spaansch-Amerika. T urkije Moesiafa Kemai's bevoegdheden. Twee leden van de Nationale Vergade ring van Angora, beiden intieme vrienden van Moestafa Kemal, dienden een uitvoe rig voorstel in tot regeling van diens be voegdheid als president van de republiek en als voorzitter van do Nationale Verga dering. Onder meer wordt hem in het voorstel het veto-recht verleend. Tot dusver is niet bekend tot hoever dit recht zal gaan, maar een der Turksche bladen protesteert er krachtig tegen en verklaarde, dat sedert de invoering van de grondwet, geen enkele sultan een zóó groote macht bezat als thans de president van do republiek. Amerika. De ontduiking van bet drankverbod. In den staat Georgia zijn 120 personen gearresteerd, dio beschuldigd worden handel te hebben gedreven in verboden sterken drank. Door do federale agenten in dezen staat wordt toegegeven, dat het in do bedoeling ligt, een aantal vooraan staande Engelschen en Amerikanen ge- rechtelijk te vervolgen in verband met hun deelneming fpin trusts voor het smokke len van sterken tuCPk. BiBaHEMLAMD Hanzebank in het Bisdom Haarlem. Donderdag is, zooals reeds in het kort gemeld, te Haarlem een buitengewone ver gadering van aandeelhouders der N. V. Hanzebank in hot Bisdom Haarlem gehou den. Aan een door het bestuur verstrekt communiqué ontleenen we het volgende: Aanwezig waren 353 aandeelhouders te zamen bezitters of gemachtigden van 2445 aandeelen. De voorzitter, do heer H. G. A. Jansen, opent de vergadering met den Christelij- ken groet, memoreert in het kort hoe deze vergadering mede op verzoek van het hoofdbestuur der Haarlerasche Hanze en een aantal aandeelhouders gaarne eu met den meest mogelijken spoed is bijeenge roepen en deelt mede, dat het College van Commissarissen als rapporteur van deze vergadering heeft benoemd zijn vice-voor- zitter, den heer G. Lap te Rotterdam. De secretaris, de heer J. Th. Peters, doet mededeeling van do ingekomen stuk ken, onder welke een schrijven van de be sturen der afdeelingen Edam en Volendam, dat aandringt op het nemen van maat regelen tegen aandeelhouders, die op een thans op korten termijn vast to stellen da tum nog in gebreke zouden zijn gebleven hun aandeelen vol te storten. Het bestuur staat op het standpunt, dat tegen onwilligen stellig maatregelen getrof fen zullen moeten worden, maar geeft er toch overigons in het algemeen do voor keur aan zoolang mogelijk door overleg tot liet beoogde resultaat te komen. Rector Jansen sprak daarna een kort woord over de lijnen, waarin volgens spr. de bespreking in deze vergadering zullen kunnen en zullen moeten gaan. Do Rapporteur a a 11 het woord. Hierna is het woord aan den rapporteur lot het doen van mededeeüngen omtrent de genomen maatregelen, de ingevoerde bezuinigingen en het verder beleid van di rectie en commissarissen der bank sedert de jaarvergadering. De heer Lap verklaart zijn optreden als rapporteur voor deze vergadering en stelt er prijs op even terug te treden in het ontstaan van deze buitengewono vergade ring, waarvoor het initiatief is uitgegaan van een aantal aandeelhouders te Delft 11a overleg met de z.g. „kleine commissie". Van deze bijeenkomst is indertijd oen quasi-officieel communiqué in de pers ver schenen, waarvan spreker moet opmerken dat hbt van a tot z onjuist was en door niemand vanwege do Hanzebank is ver strekt. De modedeelingou in dit commu niqué waren lijnrecht legen de ge nomen besluiten. Er is voor dezen crisistijd wel degelijk bijzondere controle ingesteld, een vergadering van aandeel houders werd geenszins afgewezen zooals trouwens lieden blijkt, en, waar dit pers bericht dezo vierkante onware berichtge ving nog bovendien laat sanctioneeren door alle aanwezigen, stelt spr. er prijs op te verklaren, dat verschillende heeren, waar onder met name de accountant de heer Van Hoorn, zich zelfs met geen woord in do discussies hebben gemengd. kSpr. komt na deze verklaring lot een uilec-nzelting der ingevoerde bezuinigin gen cn inkrimpingen in den crisistijd en zal van zijn kart ui t alleen „klare wijn" maar klaar water schonken. Door ontslag cn salarisverlaging van directie en per soneel is 'oen mindere uitgave aan jaar salaris verkregen van f 141.000. In dezelf de richting is bezuinigd op de exploitatie. Do pnkostenbegreoting voor het volgend jaar zal ook door het uitschakelen van allo subsidies ougeveer met 50 pGt. KET VGÜRK&ftftaSTE N8EUW5. BUITENLAND. De Duitsche Rijksdag heeft de motie van vertrouwen verworpen. Het Kabinet Stre semann is afgetreden. Krasse Sesckt. maatregelen van generaal Von Werkloozen-opstooijes in verschillende steden van Duitschland. BINNENLAND. Voorgesteld zal worden een belasting- penning van f 3 voor fietsen in te voeren. De Hanzebank in het Bisdom Haarlem. R.K. Huisvsstings-Comité. LEIDEN EN OMSTREKEfL Duitsche Priesters: Vorige opgave N. N-, Noordwijkerhout 1.50 P. B., Roelof ar ends'veen 5 00 N. N., Hooganade 5.00 G. G., Leiden t.ÜO v. L., Hillegom 1.00 Totaal f 275.25 Duitsche Kiooslers: Vorige opgave f 219.00 F. B., Roelofarendsveen 5.00 N. N.. Hoogmade 5.00 Totaal f 229.00 Ksi.h. Rijnland: Vorige opgave f 1831.50 N. N. 0.75 A. E., Oegslgeest 25.00 2.50 Collecte Zoeterwoudo 500 00 N. N., Leiden 10.00 N. N., 1.00 Totaal f 2370.75 In totaal ontvangen f 2875.00 Giften in nat ara: G., Leiden: een pak kleeren. G. v. d. G., Oud-Ade: een ka aa. verminderd zijn. Voorts zal elk kantoor dat geen winsten biedt, te zijner tijd moe ten verdwijnen. Aan liet terugbrengen van den post gebouwen wordt met kracht en met succes gewerkt. Een aantal gebouwen, dio daarvoor in aanmerking kwamen, zijn reeds gerealiseerd, allo boven do aan- koopwaarde, en, al kon do verbouwings- waarde bij den verkoop niet steeds mede bedongen worden, zoo zal het deze verga dering toch zeker genoegen doen (e ver nemen, dat do verkochte gebouwen met een gezamenlijke balanswaarde van ruim f 282.000 ternauwernood 10 pCt. minder dan deze waarde hebben opgebracht. Voor de overblijvende gebouwen becijfert de rapporteur een loonende exploitatie. Aan het accountantskantoor Nij.st cn Van Hoorn is reeds in liet begin der cri sis eigener beweging opgedragen een on derzoek in te stellen naar do credictrisi- co's. Dit onderzoek strekte zich aanvanke lijk slechts uit over de groolere credieten, en, ofschoon het nog beëindigd kon wor den, leidde hot tot zulke groote verbete ringen der risico's, dat besloten is het on derzoek uit to strekken tot alle credielen. Spr. geeft daarna een vergelijking tus schen de beleggiugen op 1 Januari, l Juni en 1 November 1923, waaruit blijkt, dat in den crisistijd aan- opvragingen, die een bedrag van ruim 8 millioen vertegenwoor digden, vlot is voldaan: Het spreekt van zelf, dat daar tegenover een aantal cre- dieten moesten worden teruggevraagd, waarbij men zich zooveel mogelijk heeft beperkt naast een algemeene inkrim ping tot het realiseeren van grooto cro-- dieten en van een aantal kleinere, die do relaties met de bank vrijwel verbroken, hadden. De thans afgewikkelde credieten ten bedrage van ruim G millioen zijn tot 98 Yj a 99 pCt. teruggekomen, terwijl te genover bet risico in het ongedekt restant van 1 k 1SA pCt. een bedrijfswinst staat van ruim 90.000 in het eeiMO kalfjaar 1923. Van de effecten is een gedeelte, op de laat ste jaarbalans voorkomend voor ciAca f 850.000, gerealiseerd. In dit gedeelte werd1 in bet jaarverslag over 1922 een koersver^ lies van f 98.000 geschat, terwijl het in wer kelijkheid een koersverlies van f G1.00Ö bracht, dus f 34.000 minder dfin in het jaar verslag geschat. Tegenover dit v ui- ^s cn de' eventueel mindere opbrengst vac gebouwen' staat de opbrengst der verlengingsprovisie, Van de 3800 aandeelhouders moeten er thans nog ongeveer 1000 volstorten tot eeff: gezamenlijk bedrag van f 700.000, waarna»1 •het gestort kapitaal f 2.159.400 bedraagt,' .Sedert 1 Januari jl. is f 003.600 op het aan deelenkapitaal bijgestort. Spr. behandelt nu de verdere reorganisa* tie en doet daarbij voorlezing van ceen ac countants-rapport, dat hoezeer de gegtrof- fen maatregelen als geforceerd realiseeren! van gebouwen en terugbrengen van solvente credieten tijdelijk noodzakelijk kunnen zijn, de mogelijkheid van reorganisatie als ere-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1